3.5.1 Belang openbaarheid van de bindend-adviesprocedure en het bindend advies

In de civiele procedure bij de overheidsrechter geldt het beginsel van openbaarheid. Het beginsel van openbaarheid ziet niet enkel op de openbare behandeling van de zaak, maar ook op de openbaarheid van de uitspraak. Dit beginsel vloeit voort uit art. 6 lid 1 EVRM en op nationaal niveau uit art. 121 Gw, art. 27-28 Rv en artt. 4-5 Wet RO. Voor arbitrage en bindend advies ontbreken soortgelijke bepalingen in de wet.

Een openbare behandeling van de procedure en openbaarheid van de beslissing wordt om verschillende reden van belang geacht. Het beginsel van openbaarheid dient allereerst de publieke controle. De openbaarheid geeft enige bescherming tegen partijdigheid, willekeur en ander onbehoorlijk gedrag van overheidsrechters. Daarnaast strekt de controle zich ook uit tot de procesvoering door partijen. Het kan partijen weerhouden van lichtvaardige vorderingen, stellingen en verweren en ook getuigen zullen wellicht minder snel onwaarheden spreken.1 Naast publieke controle maakt de openbaarheid ook controle door juristen uit de wetenschap en de praktijk mogelijk. Op grond hiervan wordt bijvoorbeeld duidelijk of het rechterlijke oordeel past in de lijn die de Hoge Raad heeft uitgezet. Ten tweede kan door de naleving van het beginsel van openbaarheid wantrouwen bij het publiek worden weggenomen doordat informatieverschaffing aan het publiek plaatsvindt.2 Tevens dient de openbaarheid het belang van de rechtsontwikkeling en de rechtseenheid.3 Door publicatie van de uitspraak kunnen burgers hun handelen of nalaten afstemmen op het geldende privaatrecht. Daarnaast kan door publicatie verschil in inzicht met betrekking tot het privaatrecht naar voren komen en kan de beslissing zich laten corrigeren, eventueel na hoger beroep en cassatie. Voorts bevordert de publicatie van uitspraken de rechtszekerheid, in de zin van voorspelbaarheid van toekomstige rechterlijke uitspraken.4

Uit rechtspraak van het EHRM blijkt dat partijen afstand kunnen doen van het recht op een openbare behandeling van de zaak. Deze afstand dient echter wel vrijwillig en ondubbelzinnig te geschieden.5 Het EHRM heeft zich niet uitgelaten over de vraag of ook afstand van het recht op een openbaar vonnis kan worden gedaan. In de literatuur die ziet op arbitrage, wordt aangenomen dat partijen ook van dit recht afstand kunnen doen.6 Met betrekking tot arbitrage wordt in de literatuur onder verwijzing naar de arresten Nördstrom/Nederland7 en Suovanimie/Finland8 dat met de keuze voor arbitrage waarmee afstand wordt gedaan van het recht op toegang tot de overheidsrechter, eveneens afstand wordt gedaan het recht van openbaarheid van de procedure en openbaarheid van de uitspraak.9 Partijen hoeven dus niet nog apart uitdrukkelijk en vrijwillig afstand te doen van het recht op een openbare behandeling en een openbare uitspraak. Volgens Meijer kan met het sluiten van de overeenkomst tot arbitrage enkel afstand worden gedaan van niet essentiële waarborgen. Essentiële waarborgen blijven met het sluiten van de overeenkomst tot arbitrage gelden. Hiervan dienen partijen afzonderlijk vrijwillig en ondubbelzinnig afstand te doen. Het beginsel van openbaarheid van de procedure en openbaarheid van de beslissing is geen essentieel beginsel voor arbitrage.10 In geval van bindend advies wordt mijn inziens met het sluiten van de bindend-adviesovereenkomst eveneens afstand gedaan van het recht op een openbare behandeling en een openbare uitspraak. Kenmerkend aan zowel arbitrage als aan bindend advies is dat deze zich in de beslotenheid afspelen. Het beginsel van openbaarheid van de procedure en beslissing is ook in geval van bindend advies geen essentieel beginsel. De openbaarheid van de bindend-adviesprocedure en het bindend advies is niet noodzakelijk met het oog op de kwaliteit van een bindend advies. Van de openbaarheid van de procedure en de beslissing gaat wel een prikkelende werking uit in de zin dat het de bindend adviseur aanspoort een bindend advies te wijzen dat hij aan een ieder kan tonen, maar een dergelijke werking gaat ook uit van de openbare vernietigingsprocedure neergelegd in art. 7:904 lid 1 BW die één van de partijen kan starten nadat het bindend advies is gegeven (§ 3.5.2).