HvJ EU, 06-02-2018, nr. C-359/16

Het bindende karakter van de E 101-verklaring blijkt uit vaste rechtspraak van het Hof. Het Hof heeft met name geoordeeld dat de E 101-verklaring, zolang zij niet is ingetrokken of ongeldig verklaard, geldt in de interne rechtsorde van de lidstaat waarheen de werknemer zich begeeft om arbeid te verrichten, en dan ook de organen van die lidstaat bindt.22. Hieruit vloeit om te beginnen voort dat het bevoegde orgaan van de lidstaat waar de werknemer arbeid verricht, er rekening mee dient te houden dat de werknemer reeds is aangesloten bij de socialezekerheidsregeling van de lidstaat waar de tewerkstellende onderneming is gevestigd, zodat dit orgaan de betrokken werknemer niet aan zijn eigen socialezekerheidsregeling mag onderwerpen. Voorts is een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst niet bevoegd de geldigheid van een E 101-verklaring te toetsen aan de feiten op grond waarvan deze verklaring is afgegeven.23.

Het Hof heeft evenwel geoordeeld dat het orgaan dat de E 101-verklaring afgeeft, op grond van het in artikel 4, lid 3, VEU neergelegde beginsel van loyale samenwerking verplicht is, de feiten die voor de toepassing van de regels betreffende de vaststelling van de geldende socialezekerheidsregeling relevant zijn, juist te beoordelen en derhalve de juistheid van de gegevens in de E 101-verklaring te waarborgen. In deze context dient dat orgaan de juistheid van de afgifte van de E 101-verklaring opnieuw te onderzoeken en de verklaring zo nodig in te trekken wanneer het bevoegde orgaan van de lidstaat van ontvangst twijfels uit over de juistheid van de feiten die aan die verklaring ten grondslag liggen en dus van de daarin opgenomen gegevens, met name wanneer zij niet voldoen aan de vereisten van de bepaling van verordening nr. 1408/71 op grond waarvan deze verklaring werd afgegeven.24.

Indien de bevoegde organen van de betrokken lidstaten het niet eens worden over de vaststelling van de in het betrokken geval toepasselijke wetgeving, staat het hun vrij de zaak voor te leggen aan de Administratieve Commissie. Slaagt deze commissie er niet in, de standpunten van de betrokken organen met elkaar te verzoenen, dan kan, met behoud van eventuele mogelijkheden van beroep in rechte in de lidstaat van het afgevende orgaan, een niet-nakomingsprocedure als bedoeld in artikel 259 VWEU worden ingeleid.25.

Zoals ik reeds in mijn conclusie in de zaak A-Rosa Flussschiff heb uiteengezet, heeft de E 101-verklaring tot doel de naleving te verzekeren van het in artikel 13, lid 1, van verordening nr. 1408/71 neergelegde beginsel dat slechts één wetgeving van toepassing is; zij strekt ertoe in nauwkeurig omschreven gevallen bevoegdheidsconflicten te vermijden die voortvloeien uit een verschil van opvatting over de toe te passen socialezekerheidswetgeving.26. In dit verband draagt de E 101-verklaring ertoe bij de rechtszekerheid te waarborgen voor werknemers die zich binnen de Unie verplaatsen, waarmee dus ook het vrije verkeer van werknemers en het vrij verrichten van diensten binnen de Unie worden vergemakkelijkt, hetgeen het doel is van verordening nr. 1408/71.

Mijns inziens blijkt uit de rechtspraak van het Hof inzake het bindende karakter van de E 101-verklaring dat de bepalingen van titel II van verordening nr. 1408/71 inzake de vaststelling van de toe te passen wetgeving behalve een stelsel van conflictregels, ook een stelsel van verdeling van bevoegdheden tussen de lidstaten instellen, in die zin dat het orgaan dat de E 101-verklaring heeft afgegeven, bij uitsluiting bevoegd is om de geldigheid daarvan te beoordelen en om, hetzij op eigen initiatief, hetzij in antwoord op een verzoek van het bevoegde orgaan van een andere lidstaat, vast te stellen of de verklaring, gelet op de gegevens die over de werkelijke situatie van de werknemer zijn verzameld, ingetrokken of vernietigd dient te worden, zodat zij niet meer zou gelden voor de bevoegde organen en rechterlijke instanties van de andere lidstaten.27. Anders zou het risico van tegenstrijdige beslissingen omtrent de in een specifiek geval toe te passen wetgeving bestaan en dus ook het risico van een dubbele socialezekerheidsdekking, met alle daaraan verbonden gevolgen, waaronder de onderwerping van de werknemer aan dubbele premieheffing.28.

Het bindende karakter van de E 101-verklaring berust tevens op het in artikel 4, lid 3, VEU neergelegde beginsel van loyale samenwerking. Het Hof heeft immers geoordeeld dat aan de uit die bepaling voortvloeiende samenwerkingsverplichtingen niet is voldaan indien het bevoegde orgaan van de lidstaat van ontvangst zich op het standpunt stelt dat het niet gebonden is aan de gegevens in de E 101-verklaring.29.

In de zaak die heeft geleid tot het arrest A-Rosa Flussschiff30. heeft de Cour de cassation (hoogste rechterlijke instantie, Frankrijk) het Hof in wezen gevraagd of zijn rechtspraak inzake het bindende karakter van de E 101-verklaring van toepassing is in situaties waarin is vastgesteld dat de arbeidsvoorwaarden van de betrokken werknemers kennelijk niet binnen de materiële werkingssfeer vallen van de bepaling op grond waarvan de E 101-verklaring werd afgegeven. Het Hof heeft deze vraag bevestigend beantwoord. Op dit punt heeft het Hof geoordeeld dat de omstandigheid dat de betrokken werknemers kennelijk niet binnen de werkingssfeer van artikel 14 van verordening nr. 1408/71 vielen, geen enkele invloed had op de overwegingen die ten grondslag liggen aan zijn rechtspraak inzake het bindende karakter van de E 101-verklaring.31.

Evenwel dient erop te worden gewezen dat, anders dan in de onderhavige zaak, de Cour de cassation in de zaak A-Rosa Flussschiff32. in het verzoek om een prejudiciële beslissing geen aanwijzingen had verstrekt dat uit de feiten van de bij hem aanhangige zaak bleek dat sprake was van fraude. Dit was doorslaggevend voor mijn analyse van die zaak. Aldus ben ik ervan uitgegaan dat de door die rechter gestelde vraag niet ertoe strekte te vernemen of de rechtspraak van het Hof over de bindende werking van de E 101-verklaring van toepassing is wanneer sprake is van fraude.33. Ook in het arrest dat vervolgens in die zaak is gewezen, heeft het Hof deze kwestie niet behandeld, maar alleen uitspraak gedaan over de situatie waarin de arbeidsvoorwaarden van de betrokken werknemers kennelijk niet binnen de werkingssfeer vallen van de bepaling van verordening nr. 1408/71 op grond waarvan de E 101-verklaring werd afgegeven.

De door de verwijzende rechter in de onderhavige zaak gestelde vraag is derhalve tot dusver niet beantwoord. In dit verband wordt het Hof verzocht vast te stellen of de overwegingen die aan zijn rechtspraak inzake het bindende karakter van de E 101-verklaring ten grondslag liggen, ook gelden wanneer een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst fraude heeft vastgesteld.

Ik wil reeds erop wijzen dat deze vraag mijns inziens ontkennend dient te worden beantwoord. Om de redenen die ik hierna zal uiteenzetten, ben ik immers van mening dat de bestaande rechtspraak van het Hof inzake het bindende karakter van de E 101-verklaring niet kan worden uitgebreid tot een situatie, zoals die in het hoofdgeding, waarin een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst heeft vastgesteld dat deze verklaring op frauduleuze wijze werd verkregen of ingeroepen, en dat in een dergelijke situatie dient te worden erkend dat deze rechterlijke instantie de E 101-verklaring buiten toepassing kan laten.

Volgens vaste rechtspraak van het Hof kunnen de justitiabelen in geval van bedrog of misbruik geen beroep op het Unierecht doen en kunnen de nationale rechterlijke instanties van geval tot geval op basis van objectieve gegevens rekening houden met misbruik of bedrog door de betrokkenen en hun in voorkomend geval een beroep op de bepalingen van het betrokken recht ontzeggen, waarbij zij de doelstellingen van de betrokken Unierechtelijke bepalingen in aanmerking dienen te nemen.34. Dit beginsel is mijns inziens een algemeen Unierechtelijk beginsel35., dat geldt ongeacht enige tenuitvoerlegging ervan in de Europese of nationale wetgeving36.. Uit dit beginsel vloeit volgens mij voort dat een nationale rechter bij een frauduleus beroep op de Unierechtelijke bepalingen niet alleen de mogelijkheid, maar in zijn hoedanigheid van rechterlijke instantie van de Unie ook de plicht heeft om fraude te bestrijden door de betrokkenen het beroep op die bepalingen te ontzeggen.37.

In een situatie als die in het hoofdgeding, waarin een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst heeft vastgesteld dat de E 101-verklaring op frauduleuze wijze is verkregen of ingeroepen, dient deze rechterlijke instantie dus de betrokkenen het beroep op die verklaring, en dus op de Unierechtelijke bepaling op grond waarvan die verklaring werd afgegeven, te weten artikel 14, punt 1, onder a), van verordening nr. 1408/71, te ontzeggen. Dit betekent dat de betrokkenen in een dergelijke situatie geen beroep kunnen doen op de in die bepaling vervatte uitzondering en dat de in artikel 13, lid 2, onder a), van deze verordening geformuleerde algemene regel geldt, volgens welke op de werknemer de wetgeving van de lidstaat op het grondgebied waarvan hij werkzaamheden in loondienst uitoefent (lex loci laboris), van toepassing is.38.

Anders zou het resultaat volgens mij onaanvaardbaar zijn. De handhaving van het bindende karakter van de E 101-verklaring in een geval waarin een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst fraude heeft vastgesteld, zou immers enerzijds met zich brengen dat de verantwoordelijken voor de fraude voordeel kunnen halen uit hun frauduleuze gedragingen, en anderzijds dat een dergelijke rechterlijke instantie in bepaalde gevallen de fraude moet gedogen of zelfs daarmee moet instemmen.

In deze context herinner ik eraan dat advocaat-generaal Jacobs in de zaak FTS erop heeft gewezen dat, als de lidstaat van ontvangst ‘[kan] aantonen dat het certificaat door middel van fraude is verkregen, […] de autoriteit [die het certificaat heeft afgegeven] er geen moeite mee [zal] hebben het in te trekken’.39. In dit verband dient te worden vastgesteld dat, voor zover het orgaan dat de verklaring heeft afgegeven, overgaat tot vernietiging of intrekking van de E 101-verklaring op grond van de door de organen van de lidstaat van ontvangst aangedragen elementen waaruit fraude blijkt, het aanhangig maken van een zaak bij de rechterlijke instanties van deze lidstaat van ontvangst daadwerkelijk overbodig is. Zoals blijkt uit de onderhavige zaak kunnen evenwel situaties ontstaan waarin het orgaan dat de E 101-verklaring heeft afgegeven, om welke reden dan ook niet overgaat tot vernietiging of intrekking van die verklaring, hoewel de socialezekerheidsautoriteiten van de lidstaat van ontvangst hem elementen hebben overgelegd waaruit fraude blijkt.40. Indien een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst in dergelijke omstandigheden wordt verplicht om de E 101-verklaring in aanmerking te nemen, ondanks de vaststelling dat deze verklaring op frauduleuze wijze werd verkregen of ingeroepen, zou dit neerkomen op een verplichting voor die rechterlijke instantie om de ogen te sluiten voor fraude. In elk geval ben ik van mening dat de eventuele mogelijkheid voor het orgaan dat de E 101-verklaring heeft afgegeven, om over te gaan tot vernietiging of intrekking van deze verklaring, geen invloed heeft op de bevoegdheid van een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst om de E 101-verklaring buiten toepassing te laten wanneer zij beschikt over voldoende elementen om vast te stellen dat deze verklaring op frauduleuze wijze werd verkregen of ingeroepen.41.

Voorts pleiten ook sociaal-economische overwegingen ervoor, in een dergelijke situatie voorrang te verlenen aan fraudebestrijding. In de context van de collisieregels van titel II van verordening nr. 1408/71 vormt fraude die verband houdt met de afgifte van E 101-verklaringen een bedreiging voor de samenhang van de socialezekerheidsregelingen van de lidstaten.42. In dit verband ben ik van mening dat de lidstaten een rechtmatig belang hebben bij het nemen van passende maatregelen om hun financiële belangen te beschermen en het financiële evenwicht van hun socialezekerheidsstelsels te waarborgen.43. Verder ben ik van mening dat het gebruik van frauduleus verkregen of ingeroepen E 101-verklaringen een vorm van oneerlijke mededinging uitmaakt en afbreuk doet aan de gelijkheid van de arbeidsvoorwaarden op de nationale arbeidsmarkten.

Evenwel dient met klem erop te worden gewezen dat een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst het beroep op de E 101-verklaring en dus op de bepaling op grond waarvan die verklaring werd afgegeven, slechts mag ontzeggen indien de fraude naar behoren is vastgesteld. Het is immers van cruciaal belang dat de door mij voorgestelde oplossing niet wordt gebruikt op een wijze waardoor de collisieregels van titel II van verordening nr. 1408/71 worden doorkruist. Met andere woorden, ik ben van mening dat fraudebestrijding enkel in de hierna omschreven specifieke omstandigheden kan afdoen aan het bindende karakter van een E 101-verklaring die door het bevoegde orgaan van een andere lidstaat is afgegeven overeenkomstig artikel 11, lid 1, van verordening nr. 574/72.

Vastgesteld dient te worden dat de verordeningen nr. 1408/71 en nr. 574/72 geen definitie bevatten van ‘fraude’ voor de toepassing van deze verordeningen.44. Bij gebreke van een dergelijke definitie dient het Hof te bepalen in welke gevallen van fraude een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst een door het bevoegde orgaan van een andere lidstaat afgegeven E 101-verklaring buiten toepassing kan laten.

Voor de vaststelling van fraude zijn mijns inziens een objectief en een subjectief element vereist. Het objectieve element bestaat erin dat in werkelijkheid niet is voldaan aan de voorwaarden voor de verkrijging van het beoogde voordeel, te weten in casu de voorwaarden als bedoeld in de bepaling van titel II van verordening nr. 1408/71 op grond waarvan de E 101-verklaring werd afgegeven.45.

Dit volstaat evenwel niet om te concluderen tot het bestaan van fraude waardoor een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst de E 101-verklaring buiten toepassing kan laten. Zoals ik reeds heb opgemerkt, heeft het Hof in het arrest A-Rosa Flussschiff immers geoordeeld dat de E 101-verklaring de organen en rechterlijke instanties van de lidstaat van ontvangst bindt, zelfs indien is vastgesteld dat de voorwaarden waaronder de betrokken werknemer zijn activiteit uitoefent, kennelijk niet binnen de materiële werkingssfeer vallen van de bepaling van verordening nr. 1408/71 op grond waarvan de E 101-verklaring werd afgegeven.46. Een dergelijke situatie kan met name het gevolg zijn van een (eenvoudige) feitelijke of juridische vergissing bij de afgifte van de E 101-verklaring, of van een wijziging in de situatie van de betrokken werknemer.47.

Voor de vaststelling van het bestaan van fraude moet mijns inziens ook worden aangetoond dat de betrokkenen opzettelijk verbergen dat in werkelijkheid niet is voldaan aan de voorwaarden voor afgifte van de E 101-verklaring, teneinde het aan die verklaring verbonden voordeel te verkrijgen.48. Dit oogmerk tot fraude vormt volgens mij het subjectieve element, waardoor fraude kan worden onderscheiden van de loutere vaststelling dat niet is voldaan aan de voorwaarden die worden gesteld door de bepaling van titel II van verordening nr. 1408/71 op grond waarvan de E 101-verklaring werd afgegeven. Het bewijs dat sprake is van een dergelijk oogmerk tot fraude kan bestaan in een opzettelijk handelen, met name een onjuiste voorstelling van de werkelijke situatie van de gedetacheerde werknemer of van de onderneming die deze werknemer detacheert, of in een opzettelijk nalaten, zoals de niet-mededeling van relevante informatie.

Uit het verzoek om een prejudiciële beslissing blijkt dat in casu de Belgische Sociale Inspectie heeft vastgesteld dat de betrokken Bulgaarse ondernemingen die werknemers detacheerden in België, nauwelijks enige activiteit hadden in Bulgarije.49. Volgens de rechtspraak van het Hof komt evenwel alleen een onderneming die op het grondgebied van de lidstaat van vestiging doorgaans activiteiten van betekenis verricht, in aanmerking voor het voordeel van de in artikel 14, punt 1, onder a), van verordening nr. 1408/71 voorziene uitzondering.50. Onder voorbehoud van toetsing door de nationale rechter blijkt dus dat niet was voldaan aan een van de voorwaarden van artikel 14, punt 1, onder a), van verordening nr. 1408/71, op grond waarvan de betrokken E 101-verklaringen werden afgegeven.51.

Voorts blijkt uit het verzoek om een prejudiciële beslissing dat de appelrechter heeft vastgesteld dat ‘de ingeroepen E 101-verklaringen op frauduleuze wijze werden verkregen via een voorstelling van de feiten die niet met de werkelijkheid overeenstemde, met het oog op het ontduiken van de voorwaarden die in de communautaire regelgeving aan de detachering worden gesteld en aldus een voordeel te ontvangen dat zij niet zouden hebben verkregen zonder deze fraudeconstructie’.52. Op dit punt heeft de Belgische regering ter terechtzitting gepreciseerd dat de fraude in casu bestond in de oprichting, in Bulgarije, van ‘brievenbusondernemingen’ die geen of zeer weinig activiteiten verrichtten met het oogmerk, eerst E 101-verklaringen te kunnen aanvragen en vervolgens werknemers te kunnen detacheren in België, terwijl de bijdragen nog steeds in Bulgarije betaald werden.

Het is aan de nationale rechter om na te gaan of in casu het objectieve en het subjectieve element die vereist zijn voor de vaststelling van fraude, voorhanden zijn. In dit verband moet hij rekening houden met alle omstandigheden van het concrete geval, waaronder de gegevens die eventueel zijn verstrekt door het orgaan dat de E 101-verklaring heeft afgegeven.53.

Dienaangaande wil ik erop wijzen dat de fraude moet worden vastgesteld in het kader van een procedure op tegenspraak, met wettelijke waarborgen voor de betrokkenen alsmede met eerbiediging van hun grondrechten, in het bijzonder het in artikel 47 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie neergelegde recht op een doeltreffende voorziening in rechte. In deze context staat het aan de bevoegde organen om het bewijs van het bestaan van fraude aan te dragen, te weten rechtens genoegzaam aan te tonen, enerzijds, dat in casu niet is voldaan aan de voorwaarden als bedoeld in de bepaling van titel II van verordening nr. 1408/71 op grond waarvan de E 101-verklaring werd afgegeven (objectief element) en, anderzijds, dat de betrokkenen opzettelijk hebben verborgen dat niet was voldaan aan die voorwaarden (subjectief element). Enkel in deze specifieke omstandigheden kan een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst vaststellen dat sprake is van fraude, waardoor zij de E 101-verklaring buiten toepassing kan laten.

Tevens wil ik preciseren welke rechtsgevolgen de vaststelling van fraude door een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst heeft. Ten eerste vormt de E 101-verklaring een document dat is afgegeven door een orgaan van een andere lidstaat, zodat ik van mening ben dat een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst zelfs in het geval van fraude niet bevoegd kan worden geacht om deze verklaring te vernietigen of ongeldig te verklaren. Zij is enkel bevoegd om deze verklaring buiten toepassing te laten. Ten tweede lijkt het mij vanzelfsprekend dat de vaststelling van fraude door een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst enkel gevolgen kan sorteren ten aanzien van de bevoegde organen van deze lidstaat.

In de onderhavige zaak werd een aantal argumenten aangevoerd tegen de oplossing die ik voorstel aan het Hof.

In de eerste plaats hebben de Ierse, de Hongaarse en de Poolse regering aangevoerd dat de rechtspraak van het Hof inzake het bindende karakter van de E 101-verklaring werd gecodificeerd in artikel 5 van verordening nr. 987/2009.54. Dit zou eraan in de weg staan dat het Hof thans zijn rechtspraak omslaat.

Dit argument kan niet slagen.

Om te beginnen dient te worden vastgesteld dat de Uniewetgever bij de vaststelling van verordening nr. 987/2009 de fraudekwestie niet heeft behandeld en al helemaal geen beslissing daarover heeft genomen.55. Bij gebreke van enige andersluidende aanwijzing in de tekst van de verordening dient mijns inziens te worden aangenomen dat de Uniewetgever de bestaande rechtspraak van het Hof inzake het bindende karakter van de E 101-verklaring eenvoudigweg heeft willen codificeren.56. Zoals ik hierboven reeds heb uiteengezet, heeft het Hof evenwel nog niet de gelegenheid gehad om zich uit te spreken over de bindende werking van een E 101-verklaring in een situatie als die in het hoofdgeding, waarin een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst heeft vastgesteld dat die verklaring op frauduleuze wijze werd verkregen of ingeroepen.57. De door mij bepleite oplossing houdt dus geen wijziging in van de vroegere rechtspraak van het Hof, zoals gecodificeerd bij verordening nr. 987/2009, maar preciseert enkel de draagwijdte van die rechtspraak, en met name de toepasselijkheid ervan in een nieuwe situatie, te weten die waarin fraude is vastgesteld door een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst. De codificatie van de rechtspraak van het Hof inzake het bindende karakter van de E 101-verklaring bij verordening nr. 987/2009 staat dus niet eraan in de weg dat het Hof erkent dat een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst de E 101-verklaring buiten toepassing kan laten wanneer zij vaststelt dat deze verklaring op frauduleuze wijze werd verkregen of ingeroepen.

In de tweede plaats verwijzen de Ierse, de Hongaarse en de Poolse regering alsmede de Commissie naar het in artikel 13, lid 1, van verordening nr. 1408/71 geformuleerde beginsel dat de socialezekerheidswetgeving van één enkele lidstaat van toepassing is, alsmede, in deze context, naar het rechtszekerheidsbeginsel.58.

Wat, ten eerste, het in artikel 13, lid 1, van verordening nr. 1408/71 neergelegde beginsel betreft dat de socialezekerheidswetgeving van één enkele lidstaat van toepassing is, dient te worden erkend dat de door mij bepleite oplossing in beginsel de mogelijkheid inhoudt dat verschillende nationale wetgevingen — minstens tijdelijk — tegelijkertijd worden toegepast. Wanneer een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst vaststelt dat sprake is van fraude overeenkomstig de in de punten 48 tot en met 56 van de onderhavige conclusie uiteengezette beginselen en de E 101-verklaring buiten toepassing laat, zonder dat het orgaan dat de verklaring heeft afgegeven, tegelijkertijd overgaat tot vernietiging of intrekking van die verklaring, kunnen de betrokken werknemer en zijn werkgever immers terechtkomen in een situatie van dubbele socialezekerheidsdekking.59. Ik ben evenwel van mening dat dit risico eigen is aan de vaststelling van fraude. Met andere woorden, in een dergelijk geval moet de noodzaak, te verzekeren dat de betrokkenen geen enkel voordeel halen uit de frauduleuze gedragingen, noodzakelijkerwijs prevaleren boven het beginsel dat de socialezekerheidswetgeving van één enkele lidstaat van toepassing is.60.

In dit verband dient te worden herinnerd aan de rechtspraak van het Hof, volgens welke het orgaan dat de E 101-verklaring heeft afgegeven, op grond van het in artikel 4, lid 3, VEU neergelegde beginsel van loyale samenwerking de juistheid van de afgifte van de E 101-verklaring opnieuw dient te onderzoeken en de verklaring zo nodig dient in te trekken, wanneer het bevoegde orgaan van de lidstaat van ontvangst twijfels uit over de juistheid van de feiten die aan die verklaring ten grondslag liggen en dus van de daarin opgenomen gegevens, met name wanneer zij niet voldoen aan de vereisten van de bepaling van verordening nr. 1408/71 op grond waarvan deze verklaring werd afgegeven.61. Dit geldt mijns inziens a fortiori wanneer een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst heeft vastgesteld dat de E 101-verklaring op frauduleuze wijze werd verkregen of ingeroepen.62. Wanneer het orgaan dat de E 101-verklaring heeft afgegeven, overgaat tot vernietiging of intrekking van die verklaring, zal het beginsel dat de socialezekerheidswetgeving van één enkele lidstaat van toepassing is, (opnieuw) worden gewaarborgd.

Wat, ten tweede, het rechtszekerheidsbeginsel betreft, ben ik van mening dat, wanneer een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst heeft vastgesteld dat de E 101-verklaring op frauduleuze wijze werd verkregen of ingeroepen, de daders en/of begunstigden van de fraude geen beroep kunnen doen op het rechtszekerheidsbeginsel om zich te verzetten tegen de weigering van toekenning van het voordeel dat voortvloeit uit die verklaring en uit artikel 14, punt 1, onder a), van verordening nr. 1408/71.63. In dit verband dient eraan te worden herinnerd dat volgens de rechtspraak van het Hof een dergelijke weigering niet betekent dat een verplichting ex nihilo wordt opgelegd aan de betrokken particulier, maar louter de consequentie is van de vaststelling dat in werkelijkheid niet is voldaan aan de objectieve voorwaarden om het gewenste voordeel te verkrijgen.64.

In de derde plaats, ten slotte, beroepen Altun e.a., de Ierse, de Hongaarse en de Poolse regering alsmede de Commissie zich op het in artikel 4, lid 3, VEU neergelegde beginsel van loyale samenwerking en op het bestaan van een specifieke procedure voor het beslechten van geschillen inzake de vaststelling van de toepasselijke wetgeving overeenkomstig de bepalingen van titel II van verordening nr. 1408/71 in een concreet geval.65. Zij voeren in wezen aan dat de mogelijkheid voor een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst om de E 101-verklaring buiten toepassing te laten bij fraude, onverenigbaar is met de eerbiediging van dat beginsel en die procedure.

Dit argument overtuigt mij niet.

Zoals ik reeds heb uiteengezet, ben ik van mening dat bij vaststelling van fraude door een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst deze rechter in zijn hoedanigheid van rechterlijke instantie van de Unie het aan de E 101-verklaring verbonden voordeel moet weigeren.66. Of hij in staat is deze verplichting na te komen, mag niet afhangen van de wil van het afgevende orgaan om over te gaan tot vernietiging of intrekking van die verklaring en evenmin van het verloop van een specifieke procedure, die overigens in mijn ogen bedoeld is om heel andere situaties te behandelen.67. Dit zou immers onaanvaardbare gevolgen hebben.68.

In deze context herinner ik eraan dat het Hof nog niet de gelegenheid heeft gehad om zich uit te spreken over de vraag of zijn rechtspraak inzake het bindende karakter van de E 101-verklaring of de te volgen procedure voor de beslechting van geschillen betreffende de vaststelling van de toepasselijke wetgeving overeenkomstig de bepalingen van titel II van verordening nr. 1408/71 van toepassing is wanneer een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst fraude heeft vastgesteld.69. In dit verband dient te worden geoordeeld dat het beginsel van loyale samenwerking geen absoluut beginsel is en kan worden beperkt in uitzonderlijke omstandigheden, met name bij vaststelling van fraude.70. Voorkomen moet immers worden dat het beginsel van loyale samenwerking tussen de lidstaten verwordt tot een blind vertrouwen waardoor frauduleuze gedragingen worden vergemakkelijkt.

Ik ben evenwel van mening dat het in artikel 4, lid 3, VEU neergelegde beginsel van loyale samenwerking de socialezekerheidsautoriteiten van de lidstaat van ontvangst de verplichting oplegt om zich eerst te richten tot het orgaan dat de E 101-verklaring heeft afgegeven wanneer zij beschikken over elementen waaruit blijkt dat sprake is van fraude, zodat dit orgaan de juistheid van de afgifte van de E 101-verklaring opnieuw kan onderzoeken en kan vaststellen of de verklaring dient te worden ingetrokken of vernietigd gelet op die elementen. Deze vorm van overleg zou het in de praktijk mogelijk maken om eventuele twijfels met betrekking tot de feitelijke omstandigheden van het concrete geval weg te nemen.71. Indien het orgaan dat de E 101-verklaring heeft afgegeven, na afloop van het overleg overgaat tot vernietiging of intrekking van deze verklaring, zou het voorts daadwerkelijk overbodig worden om een zaak aanhangig te maken bij de rechterlijke instanties van de lidstaat van ontvangst.72. In dit verband zou overleg met het afgevende orgaan kunnen leiden tot proceseconomie. Ik wil evenwel beklemtonen dat dit overleg geen invloed mag hebben op de bevoegdheid van een rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst om de E 101-verklaring buiten toepassing te laten wanneer zij over voldoende elementen beschikt om vast te stellen dat deze verklaring op frauduleuze wijze werd verkregen of ingeroepen.73.