HvJ EG, 28-04-2009, nr. C-420/07

De Commissie erkent dat het geding tussen Apostolides en het echtpaar Orams een geschil tussen particulieren betreft. Zij stelt evenwel dat dit geding in een bredere context moet worden geplaatst en dat er rekening mee moet worden gehouden dat de geschillen betreffende de percelen van verdreven Grieks-Cyprioten het gevolg zijn van de militaire bezetting van Noord-Cyprus.

Overeenkomstig een internationale praktijk wordt de oplossing van individuele geschillen betreffende eigendomsrechten na gewapende conflicten toevertrouwd aan speciale instanties, waarin ook was voorzien door het ‘plan Annan’ voor de hereniging van Cyprus. Na de mislukking van dit plan heeft de TRNC overeenkomstig de aanwijzingen van het EHRM26. regelingen vastgesteld die ertoe strekken de rechten op schadevergoeding vast te stellen, en een commissie voor eigendomsvragen opgericht. De onder deze regelingen vallende vorderingsrechten tot teruggave van eigendom en tot schadevergoeding voor de ontzegging van het gebruik ervan zijn publiekrechtelijk van aard.

Bij de toepassing van verordening nr. 44/2001 moet er rekening mee worden gehouden dat een alternatieve procedure kan worden gevoerd die beantwoordt aan het EVRM. Artikel 71, lid 1, van de verordening laat onverlet de verdragen die, voor bijzondere onderwerpen, de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning of de tenuitvoerlegging van beslissingen regelen. De onder het toezicht van het EHRM ingevoerde vergoedingsregeling kan als een dergelijk verdrag worden aangemerkt.

In dit verband zij in de eerste plaats herinnerd aan de vaste rechtspraak dat het begrip ‘burgerlijke en handelszaken’ een autonoom gemeenschapsrechtelijk begrip is dat moet worden uitgelegd aan de hand van, enerzijds, de doelen en het stelsel van verordening nr. 44/2001 respectievelijk van het Executieverdrag en, anderzijds, de algemene beginselen die in alle nationale rechtsstelsels worden gevonden.27.

Buiten de werkingssfeer van de verordening vallen enkel geschillen tussen een overheidsinstantie en een particulier, voor zover de overheidsinstantie krachtens overheidsbevoegdheid heeft gehandeld.28. Zo draaide de door de Commissie aangehaalde zaak Lechouritou29. rond de vordering van een particulier tegen de Bondsrepubliek Duitsland wegens schade geleden als gevolg van oorlogsmisdaden van de Wehrmacht.

In de onderhavige zaak heeft Apostolides echter geen herstel- of schadevergoedingsvorderingen tegen een overheidsinstantie ingesteld, maar wel enerzijds een burgerlijke vordering tegen het echtpaar Orams tot teruggave van een perceel grond en anderzijds verdere vorderingen tegen het echtpaar Orams in verband met de onmogelijkheid het perceel te gebruiken.

Het rechtskarakter van deze vorderingen wordt niet beïnvloed door de omstandigheid dat Apostolides eventueel over alternatieve of aanvullende publiekrechtelijke vorderingsrechten tegen instanties van de TRNC beschikt. Derhalve hoeft hier niet te worden vastgesteld of deze alternatieve of aanvullende vorderingsrechten reeds bestonden op het ogenblik dat Apostolides de uit te voeren beslissing van de arrondissementsrechtbank te Nicosia behaalde.30.

Het Hof heeft weliswaar geoordeeld dat het feit dat een vordering is gebaseerd op een vorderingsrecht dat zijn oorsprong vindt in een overheidshandeling, volstaat om de uitoefening van dit vorderingsrecht, ongeacht de aard van de procedure die het nationale recht daartoe biedt, buiten het toepassingsgebied van het Executieverdrag te plaatsen.31. Men zou in dit opzicht kunnen overwegen dat de belemmering van het eigendomsrecht uiteindelijk het gevolg is van de maatregelen van de Turkse strijdkrachten dan wel van de overheidsinstanties van de TRNC. Het aangehaalde oordeel van het Hof is echter slechts van toepassing op het geval waarin sprake is van een geschil tussen een overheidsinstantie en een particulier.32.

Indien sprake is van een groot aantal rechtsverhoudingen — deels tussen een overheidsinstantie en een particulier, deels tussen particulieren onderling — zijn de rechtsverhoudingen tussen de partijen in het geding, de grondslag van de ingestelde vordering en de wijze waarop deze wordt uitgeoefend, bepalend.33. In het hoofdgeding stelt een particulier voor een burgerlijke rechtbank privaatrechtelijke vorderingen in tegen een andere particulier, zodat, alle relevante omstandigheden in aanmerking genomen, zonder twijfel sprake is van een burgerrechtelijk geding.

Het zou waarschijnlijk mogelijk zijn deze burgerlijke vorderingsrechten in een nationale of volkenrechtelijke regeling uit te sluiten en de betrokkenen enkel een recht op schadevergoeding of teruggave tegen de staat toe te kennen. Dat zou tot gevolg kunnen hebben dat geen burgerlijke procedure meer kan worden ingeleid.

Van deze mogelijkheid heeft de Republiek Cyprus echter klaarblijkelijk geen gebruik gemaakt. Tot nog toe is er ook geen volkenrechtelijk verdrag in die zin gesloten. In ieder geval hebben de arrondissementsrechtbank te Nicosia en de beroepsinstanties een dergelijke uitsluiting van burgerlijke vorderingsrechten of procedures buiten beschouwing gelaten. Zelfs indien dit rechtens onjuist zou zijn, mag de Court of Appeal in het kader van de procedure tot tenuitvoerlegging in beginsel noch de bevoegdheid van de arrondissementsrechtbank te Nicosia onderzoeken (artikel 34, lid 3, van verordening nr. 44/2001), noch de materiële wettigheid van de beslissing die moet worden erkend (artikelen 36 en 45, lid 2, van de verordening).

De Commissie lijkt evenwel van mening te zijn dat, rekening houdend met het internationale recht, de burgerlijke vorderingsrechten toch zijn tenietgegaan doordat de TRNC een schadevergoedingsregeling heeft vastgesteld die in beginsel door het EHRM is goedgekeurd.

Deze opvatting deel ik niet.

Uit het arrest Xenides-Arestis III34., waarin het EHRM zich goedkeurend heeft uitgelaten over de verenigbaarheid van de schadevergoedingsregeling met het EVRM, kan niet worden afgeleid dat deze regeling ertoe leidt dat de uitoefening van burgerlijke vorderingsrechten overeenkomstig het recht van de Republiek Cyprus daadwerkelijk wordt uitgesloten. Het EHRM heeft daarentegen uitdrukkelijk de stelling verworpen dat de eisende partij verplicht zou zijn om de schadevergoedingsvordering aan de commissie voor eigendomsvragen voor te leggen. In plaats daarvan heeft het EHRM zelf de eisende partij een schadevergoeding toegekend.35.

Het valt eveneens te betwijfelen of een andere opvatting verdedigbaar zou zijn. Het EHRM gaat er immers zelf van uit dat de onteigeningen door de TRNC bij gebreke aan een internationale erkenning ervan, in beginsel geen enkel rechtsgevolg sorteren.36. Het EHRM erkent enkel en alleen dat bepaalde regelingen van internationaal niet erkende staatsstructuren als geldig kunnen worden aangemerkt teneinde nadelen voor de betrokken bevolking te vermijden.37. De stelling dat de vergoedingsregeling ten laste van de betrokkenen en zonder instemming van de Republiek Cyprus de uitoefening van burgerlijke vorderingsrechten effectief zou uitsluiten, gaat echter veel verder.38.

Ook de stelling van de Commissie dat verordening nr. 44/2001 overeenkomstig artikel 71, lid 1, ervan wijkt voor de door het EHRM goedgekeurde schadevergoedingsregeling, moet worden afgewezen.

Naar luid van deze bepaling laat de verordening ‘de verdragen waarbij de lidstaten partij zijn en die, voor bijzondere onderwerpen, de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen regelen’, onverlet.

Deze definitie is overduidelijk noch van toepassing op de vergoedingsregeling van de TRNC, noch op de desbetreffende arresten van het EHRM of op het EVRM zelf. Het EVRM is weliswaar een verdrag, maar het bevat geen bijzondere regelingen over de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning of de tenuitvoerlegging van beslissingen met betrekking tot bijzondere rechtsgebieden die binnen de werkingssfeer van de verordening vallen. De eenzijdige regelingen van de TRNC maken geen verdrag uit. En de desbetreffende arresten van het EHRM laten zich niet uit over de erkenning en de tenuitvoerlegging van burgerlijke beslissingen.

Derhalve moet worden vastgesteld dat de beslissing waarvan de erkenning in het hoofdgeding is gevorderd, een burgerlijke zaak in de zin van artikel 1, lid 1, van verordening nr. 44/2001 betreft en derhalve binnen de werkingssfeer ervan valt.

De tweede vraag strekt ertoe te vernemen of een gerecht van een lidstaat er krachtens artikel 35, lid 1, juncto artikel 22, punt 1, van verordening nr. 44/2001 toe gerechtigd of gehouden is om de erkenning en de tenuitvoerlegging van een beslissing die door een gerecht van een andere lidstaat is gegeven, te weigeren, indien deze beslissing betrekking heeft op een perceel grond dat is gelegen in een gebiedsdeel van deze laatste lidstaat waarover de regering van deze lidstaat niet feitelijk het gezag uitoefent.

Alvorens deze vraag te beantwoorden, zij erop gewezen dat de verordening blijkens de tweede, de zesde, de zestiende en de zeventiende overweging van de considerans ervan tot doel heeft, het vrije verkeer van beslissingen uitgaande van de lidstaten in burgerlijke en handelszaken te verzekeren door de formaliteiten voor een snelle en eenvoudige erkenning en tenuitvoerlegging daarvan te vereenvoudigen.39.

Conform deze doelstelling bepaalt artikel 33, lid 1, van verordening nr. 44/2001, dat de in een lidstaat gegeven beslissingen in de overige lidstaten worden erkend zonder vorm van proces. De erkenning kan enkel worden geweigerd wanneer sprake is van één van de in de artikelen 34 en 35 vastgestelde gevallen.

Overeenkomstig artikel 38, lid 1, van verordening nr. 44/2001 worden de beslissingen die in een lidstaat zijn gegeven en daar uitvoerbaar zijn, in een andere lidstaat ten uitvoer gelegd, nadat zij aldaar, ten verzoeke van iedere belanghebbende partij, uitvoerbaar zijn verklaard. Krachtens artikel 45, lid 1, van de verordening mag de aangezochte rechter de verklaring van uitvoerbaarheid slechts op één van de in de artikelen 34 en 35 genoemde gronden weigeren.

Daarbij is in artikel 35, lid 3, van de verordening het beginsel vastgesteld dat de bevoegdheid van de gerechten van de lidstaat van herkomst niet mag worden getoetst. Krachtens artikel 35, lid 1, wordt op dit beginsel een uitzondering gemaakt wanneer bepaalde regels houdende vaststelling van exclusieve territoriale bevoegdheden worden geschonden, zoals bijvoorbeeld de bij artikel 22, punt 1, van de verordening vastgestelde exclusieve territoriale bevoegdheid van het gerecht van de plaats waar het onroerende goed is gelegen.

Krachtens artikel 22, punt 1, zijn voor vorderingen betreffende zakelijke rechten op en huur en verhuur, pacht en verpachting van onroerende goederen, bij uitsluiting en ongeacht de woonplaats, bevoegd de gerechten van de lidstaat waar het onroerende goed is gelegen. Indien de beslissing betrekking heeft op zakelijke rechten op een perceel grond dat niet is gelegen in de staat waar de beslissing is gegeven — de Republiek Cyprus — maar wel in een andere lidstaat, zou een schending van artikel 22, punt 1, moeten worden vastgesteld, zoals bedoeld in artikel 35, lid 1.

Zoals Apostolides, de Griekse en de Cypriotische regering evenals de Commissie terecht opmerken, is de Republiek Cyprus vanuit volkenrechtelijk perspectief de enige erkende staat op het eiland Cyprus.40. Haar grondgebied omvat eveneens het noordelijke deel van het eiland, waar het in geding zijnde perceel grond is gelegen.41. De TRNC, die de feitelijke macht over deze zone uitoefent, is door geen enkele staat behalve Turkije erkend.42. Uit het protocol nr. 10 volgt dat ook de verdragsluitende partijen van de toetredingsakte het noordelijke deel van Cyprus als onderdeel van het grondgebied van de Republiek Cyprus beschouwden, en dus als deel van het gebied waarop de toetreding sloeg. Anders zou de opschorting van de toepassing van het acquis communautaire op dat deel van het eiland overbodig zijn geweest.

De beslissing waarvan de uitvoerbaarverklaring aan de verwijzende rechter ter beoordeling is voorgelegd, heeft in ieder geval ook43. betrekking op zakelijke rechten, met name het eigendom van een perceel grond dat in de Republiek Cyprus is gelegen. Bij een letterlijke uitlegging van artikel 22, punt 1, van verordening nr. 44/2001 bestaat er dus geen twijfel over de exclusieve bevoegdheid van de gerechten van deze lidstaat.

Het echtpaar Orams is echter van mening dat de doelstelling van deze bepaling in de weg staat aan een dergelijk resultaat.

De voornaamste reden voor de exclusieve bevoegdheid van de rechters van de staat waar het onroerende goed is gelegen, is volgens vaste rechtspraak de omstandigheid dat het gerecht van de plaats waar het onroerende goed is gelegen, het best in staat is geschillen over zakelijke rechten op onroerende goederen te berechten.44. Deze geschillen moeten in beginsel namelijk worden berecht volgens de regels van de staat waar het goed is gelegen. Zij nopen bovendien vaak tot verificaties die ter plaatse moeten geschieden. De toekenning van de exclusieve bevoegdheid aan een gerecht van de plaats waar het onroerende goed is gelegen, is derhalve, gelet op de nabijheid ervan, in het belang van een goede rechtsbedeling.45.

Daaruit leiden de Orams af dat artikel 22, punt 1, van verordening nr. 44/2004 beperkend moet worden uitgelegd en niet als grondslag kan dienen voor een bevoegdheid van de gerechten van de Republiek Cyprus voor vorderingen met betrekking tot rechten op percelen grond die in het noordelijke deel zijn gelegen. Bij gebreke van een feitelijke controle over dit gebied beschikken de gerechten van de Republiek Cyprus immers niet over het voordeel van de bijzondere nabijheid.

Of deze opvatting, die geen steun vindt in de formulering van deze bepaling, juist is, hoeft hier niet te worden beoordeeld. Van een schending van artikel 22, punt 1, van verordening nr. 44/2001 kan immers slechts sprake zijn indien op grond van de ligging van het goed de gerechten van een andere lidstaat bevoegd zouden zijn in de plaats van die van de Republiek Cyprus. Het is niet duidelijk over welke andere lidstaat het daarbij zou kunnen gaan. Zonder rekening te houden met de volkenrechtelijke situatie kan de TRNC hoogstens met een derde land worden gelijkgesteld. Aangezien artikel 22, punt 1, evenwel niet rechtstreeks de exclusieve bevoegdheid van gerechten van een derde land kan doen ontstaan, kan er zelfs in deze hypothese geen sprake zijn van een schending van dit artikel.

In de rechtsleer worden uiteenlopende opvattingen verdedigd over de vraag of artikel 22, punt 1, ook indirecte gevolgen ten gunste van derde landen kan teweegbrengen.46. Het Hof lijkt een dergelijk effect evenwel te verwerpen. Zo heeft het in het advies betreffende het verdrag van Lugano opgemerkt dat de reden waarom de bevoegdheid van de rechter van de woonplaats van de verwerende partij in een lidstaat krachtens artikel 2 van de verordening moet wijken voor de exclusieve bevoegdheid van de rechter van de plaats waar een onroerend goed in een derde land is gelegen, enkel en alleen is te vinden in de omstandigheid dat het verdrag van Lugano een bepaling bevat die identiek is aan artikel 22 van de verordening. Indien enkel de verordening van toepassing zou zijn, zou de rechter van de woonplaats in de gemeenschap zijn bevoegdheid behouden.47.

In ieder geval zou het verkeerd zijn, het voornoemde indirecte gevolg ten gunste van derde landen bij de toepassing van artikel 35, lid 1, van verordening nr. 44/2001 te aanvaarden. Uit het samenspel tussen het eerste en het derde lid van artikel 35 volgt namelijk dat de erkenning en de tenuitvoerlegging slechts in uitzonderlijke gevallen wegens schending van bevoegdheidsregels mogen worden geweigerd. De werkingssfeer van artikel 35, lid 1, mag dan ook niet worden verruimd door de schending van de bevoegdheden van gerechten in derde landen die geen partij bij het verdrag van Lugano zijn, als weigeringsgrond voor de erkenning te aanvaarden.

Volledigheidshalve kan nog worden vermeld wat de gevolgen zouden zijn indien de TRNC — in tegenstelling tot de hier verdedigde opvatting — op dezelfde wijze als een derde land zou moeten worden behandeld. In dat geval zouden de gerechten van de Republiek Cyprus niet krachtens artikel 22, punt 1, van verordening nr. 44/2001 bij uitsluiting bevoegd zijn voor geschillen met betrekking tot een aldaar gelegen perceel grond. Derhalve zouden de algemene bevoegdheidsregels van toepassing zijn. Of de arrondissementsrechtbank te Nicosia op basis van deze regels al dan niet bevoegd zou zijn48., zou overeenkomstig artikel 35, lid 3, van de verordening zonder belang zijn voor de erkenning en de tenuitvoerlegging van de beslissing ervan.

Op de tweede vraag moet derhalve worden geantwoord dat een gerecht van een lidstaat de erkenning en tenuitvoerlegging van een beslissing van een gerecht van een andere lidstaat niet mag weigeren op grond van artikel 35, lid 1, juncto artikel 22, punt 1, van verordening nr. 44/2001, indien deze beslissing betrekking heeft op een perceel grond in een gebiedsdeel van deze andere lidstaat waarover de regering van deze lidstaat niet feitelijk het gezag uitoefent.

De derde prejudiciële vraag betreft de uitlegging van het voorbehoud van openbare orde dat is neergelegd in artikel 34, punt 1, van verordening nr. 44/2001. De verwijzende rechter vraagt of de erkenning en de tenuitvoerlegging van een beslissing op grond van dit voorbehoud moeten worden geweigerd wanneer deze beslissing in de praktijk in de staat waar de beslissing is gegeven, niet ten uitvoer kan worden gelegd daar zij betrekking heeft op een perceel grond in een gebiedsdeel van deze staat waarover de regering van deze staat niet feitelijk het gezag uitoefent.

Artikel 34, punt 1, van verordening nr. 44/2001 bepaalt dat een beslissing niet wordt erkend indien de erkenning kennelijk strijdig is met de openbare orde van de aangezochte lidstaat.

In het beginselarrest Krombach49. heeft het Hof vastgesteld dat artikel 27 van het Executieverdrag — de bepaling die voorafging aan artikel 34 van verordening nr. 44/2001 — strikt moet worden uitgelegd. Deze bepaling belemmert immers de verwezenlijking van één van de fundamentele doelstellingen van het Executieverdrag, te weten de creatie van een zelfstandig en volledig stelsel dat het vrije verkeer van arresten in de Gemeenschap garandeert. Met name het in artikel 27, punt 1, van het Executieverdrag neergelegde voorbehoud van openbare orde, kan zodoende slechts in uitzonderlijke gevallen van toepassing zijn.50.

Daaruit trok het Hof deze gevolgtrekking51.:

Tot slot heeft het Hof nog vastgesteld dat de verdragsluitende staten krachtens het in artikel 27, punt 1, Executieverdrag gemaakte voorbehoud in beginsel weliswaar vrij blijven, de eisen van hun openbare orde vast te leggen overeenkomstig hun nationale opvattingen, maar dat de afbakening van dit begrip een kwestie van uitlegging van het Executieverdrag is.52. Hoewel het derhalve niet aan het Hof is om de inhoud van de openbare orde van een verdragsluitende staat te bepalen, dient het niettemin toezicht te houden op de grenzen waarbinnen de rechter van een verdragsluitende staat met een beroep op dit begrip aan een beslissing van een gerecht van een andere verdragsluitende staat de erkenning kan onthouden.53.

Gelet op deze vaststellingen moet worden onderzocht of de onmogelijkheid om een beslissing daadwerkelijk ten uitvoer te leggen in de staat waar de beslissing is gegeven, kan worden aangemerkt als een kennelijke schending van de openbare orde als bedoeld in artikel 34, punt 1, van verordening nr. 44/2001, die de erkenning en de tenuitvoerlegging in een andere lidstaat uitsluit.

Zoals de Griekse regering en de Commissie terecht opwerpen, kan een beslissing die in een lidstaat is gegeven, krachtens artikel 38, lid 1, van verordening nr. 44/2001 enkel uitvoerbaar worden verklaard door een gerecht van een andere lidstaat, indien deze beslissing uitvoerbaar is in de lidstaat waarin zij is gegeven. Een titel kan in de aangezochte lidstaat dus niet meer gevolgen sorteren dan in de lidstaat waarin deze is vastgesteld.54.

In het arrest Coursier55. heeft het Hof de betreffende passage van artikel 31 van het Executieverdrag aldus uitgelegd, dat het begrip ‘uitvoerbaar’ enkel ziet op de formele uitvoerbaarheid van de in het buitenland gegeven beslissing, en niet op de voorwaarden waaronder die beslissing in de staat van herkomst ten uitvoer kan worden gelegd. Een beslissing is niet formeel uitvoerbaar wanneer daartegen een rechtsmiddel is of kan worden ingesteld en de beslissing niet uitvoerbaar bij voorraad is verklaard.

Het zou in strijd zijn met het doel van verordening nr. 44/2001 om het vrije verkeer van beslissingen te verzekeren door een eenvoudige erkenning en tenuitvoerlegging56., indien de uitvoerbaarverklaring zou afhangen van de feitelijke voorwaarden voor de tenuitvoerlegging van de beslissing in de lidstaat waarin ze is gegeven. Anders dan voor de formele uitvoerbaarheid kan met name niet zonder meer middels een certificaat in de zin van artikel 54 van de verordening worden bevestigd of en onder welke voorwaarden een beslissing effectief uitvoerbaar is in de lidstaat waarin ze is gegeven. Daarenboven doen feitelijke gronden voor niet-uitvoering niet af aan de werking rechtens van de beslissing.

De onderhavige zaak geeft zelf een idee van de onzekerheden die kunnen ontstaan indien de daadwerkelijke uitvoerbaarheid bepalend zou zijn. Weliswaar kunnen enkele toegewezen vorderingen thans in Cyprus niet ten uitvoer worden gelegd daar de Republiek Cyprus het staatsgezag niet kan uitoefenen in het gebiedsdeel waar het betrokken perceel grond is gelegen. De vorderingen tot betaling van geld kunnen daarentegen wel ten uitvoer worden gelegd in het door de Republiek Cyprus gecontroleerde gedeelte van het eiland, voor zover de Orams daar tegoeden bezitten, zoals bijvoorbeeld banktegoeden of andere vorderingen.

Aangezien de uitvoerbaarheid van de buitenlandse beslissing in de lidstaat waarin ze is gegeven, als voorwaarde voor de uitvoerbaarverklaring door de gerechten van een andere lidstaat uitputtend in artikel 38, lid 1, van de verordening is geregeld, kan deze voorwaarde niet met een andere inhoud in het kader van het voorbehoud van openbare orde worden gebruikt. Om soortgelijke redenen sluit artikel 35, lid 3, tweede zin, van verordening nr. 44/2001 uitdrukkelijk uit dat bevoegdheidsgebreken die overeenkomstig artikel 35 niet mogen worden onderzocht, toch als inbreuk op de openbare orde overeenkomstig artikel 34, lid 1, van betekenis zouden kunnen zijn.

De Commissie en — daarbij aansluitend — de Orams stellen daarenboven de vraag of nog een andere reden van openbare orde tegen de tenuitvoerlegging kan worden aangevoerd. Zij stellen dat de erkenning en de tenuitvoerlegging van de beslissing van de arrondissementsrechtbank te Nicosia in strijd zou kunnen zijn met de ‘internationale openbare orde’, daar het de pogingen van de internationale gemeenschap om het vraagstuk Cyprus op te lossen, zou ondermijnen.

In de eerste plaats moet worden vastgesteld dat de verwijzende rechter een dergelijke weigeringsgrond voor de erkenning en de tenuitvoerlegging in het Verenigd Koninkrijk niet in overweging heeft genomen. In beginsel is het Hof gebonden door het voorwerp van de prejudiciële vraag, zoals de verwijzende rechter dit in zijn verzoek om een prejudiciële beslissing heeft vastgesteld. De partijen zijn dus normaal gezien niet gerechtigd om het Hof daarnaast aanvullende vragen voor te leggen.57.

Dit geldt in het bijzonder bij de uitlegging van het begrip openbare orde als bedoeld in artikel 34, punt 1, van verordening nr. 44/2001, aangezien het aan de lidstaten staat de eisen van hun openbare orde vast te leggen overeenkomstig hun nationale opvattingen.58. Daarenboven is de regering van het Verenigd Koninkrijk niet tussengekomen in de onderhavige procedure. Derhalve beschikt het Hof niet over betrouwbare gegevens betreffende de vraag of de door de Commissie aangevoerde redenen moeten worden aangemerkt als behorend tot de openbare orde van deze lidstaat.

De Commissie verwijst evenwel uitdrukkelijk naar de internationale openbare orde. Zij geeft toe dat artikel 34, punt 1, enkel uitgaat van de openbare orde van de lidstaat waarin de beslissing moet worden erkend. Volgens haar belet evenwel niets dat redenen van internationale openbare orde tevens als onderdeel van de nationale openbare orde worden aangemerkt.

Voor het geval dat het Hof het gepast acht deze stelling te behandelen — hoewel zij in het verzoek om een prejudiciële beslissing niet wordt vermeld —, neem ik daaromtrent het volgende standpunt in.

In het arrest Krombach is het Hof ervan uitgegaan dat het toezicht dient te houden op de grenzen waarbinnen de rechter van een verdragsluitende staat bij het Executieverdrag zich op het begrip ‘openbare orde’ mag beroepen om aan een beslissing van een gerecht van een andere verdragsluitende staat de erkenning te onthouden.59. Aangezien de fundamentele rechten, zoals neergelegd in het EVRM, tot de algemene rechtsbeginselen behoren, kwam het Hof tot het besluit dat het gerecht van een lidstaat kan weigeren een buitenlandse beslissing te erkennen indien deze met kennelijke schending van de fundamentele rechten is gegeven.60.

In dat opzicht heeft het Hof dus daadwerkelijk een verband gelegd tussen de nationale openbare orde en de fundamentele rechten die op internationaal vlak door het EVRM worden beschermd. Een weigering om een buitenlandse beslissing te erkennen is dus in ieder geval in overeenstemming met artikel 34, punt 1, van verordening nr. 44/2001, indien de vereisten van de nationale openbare orde een kennelijke schending van de in het EVRM verankerde fundamentele rechten ongedaan maken.

De vraag of de gerechten de tenuitvoerlegging van een buitenlandse beslissing die een kennelijke schending van de communautaire fundamentele rechten inhoudt, niet enkel mogen maar zelfs moeten weigeren, is nog niet met volledige duidelijkheid beantwoord. Daarvoor pleit dat de nationale gerechten volgens vaste rechtspraak de fundamentele rechten in acht moeten nemen wanneer zij zich dienen uit te spreken over een situatie die binnen de werkingssfeer van het gemeenschapsrecht valt.61.

In de onderhavige zaak voert de Commissie echter niet aan dat de beslissing die ten uitvoer moet worden gelegd, fundamentele rechten schendt. Veeleer gaat zij uit van de richtlijnen van het internationale beleid inzake het vraagstuk Cyprus. Voor zover deze richtlijnen zijn overgenomen in resoluties van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, zijn zij tot op zekere hoogte juridisch bindend.62. Dat is onder meer het geval voor de verplichting van de staten om zich te onthouden van enige handeling die het conflict in Cyprus aanwakkert.

De handhaving van de vrede en het herstel van de territoriale integriteit van Cyprus zijn zeker en vast hoge waarden. Of deze doelstellingen echter kunnen worden aangemerkt als een ‘rechtsregel die in de rechtsorde van de aangezochte staat van essentieel belang wordt geacht, of […] [als] een in die rechtsorde als fundamenteel erkend recht’ in de zin van de Krombach-rechtspraak63., valt ten zeerste te betwijfelen.

Zoals ik reeds heb opgemerkt, zijn de richtlijnen en oproepen in de resoluties van de Veiligheidsraad die betrekking hebben op Cyprus, in ieder geval veel te algemeen om daaruit de concrete verplichting te kunnen afleiden om een beslissing van een gerecht van de Republiek Cyprus niet te erkennen indien deze betrekking heeft op eigendomsrechten van een in Noord-Cyprus gelegen perceel grond. Daarnaast is het hoegenaamd niet duidelijk of de erkenning van de beslissing in de onderhavige context bevorderlijk dan wel nadelig is voor de oplossing van het vraagstuk Cyprus en of deze erkenning misschien zelfs noodzakelijk is om de fundamentele rechten van Apostolides te vrijwaren.64.

Op de derde prejudiciële vraag moet derhalve worden geantwoord dat een gerecht van een lidstaat de erkenning en de tenuitvoerlegging van een beslissing niet met een beroep op het voorbehoud van openbare orde in artikel 34, punt 1, van verordening nr. 44/2001 mag weigeren indien de beslissing in de staat waarin deze is gewezen wel formeel uitvoerbaar is maar daar om feitelijke redenen niet ten uitvoer kan worden gelegd.

De vierde vraag strekt tot verduidelijking of de erkenning van een verstekbeslissing overeenkomstig artikel 34, punt 2, van verordening nr. 44/2001 op grond van onregelmatigheden bij de betekening van het gedinginleidende stuk kan worden geweigerd, wanneer deze beslissing is getoetst in het kader van een door verweerder ingestelde verzetprocedure.

Overeenkomstig artikel 34, punt 2, wordt een beslissing niet erkend indien het stuk dat het geding inleidt, niet zo tijdig en op zodanige wijze als met het oog op zijn verdediging nodig was, aan de verweerder tegen wie verstek werd verleend, betekend of meegedeeld is. Dergelijke onregelmatigheden bij de betekening kunnen overeenkomstig deze bepaling echter niet worden opgeworpen indien de verweerder tegen de verstekbeslissing geen rechtsmiddel heeft aangewend terwijl hij daartoe in staat was.

In de onderhavige zaak hebben de Orams daadwerkelijk bij de arrondissementsrechtbank te Nicosia verzet aangetekend tegen de verstekbeslissing. Hun rechtsmiddel is na een regelmatige hoorzitting op tegenspraak ongegrond verklaard, aangezien zij er niet in geslaagd zijn tegen de ingestelde vordering een aannemelijk verweer (‘arguable defence’) te voeren. Toch roepen zij een reeks omstandigheden in die verband houden met de betekening van het gedinginleidende stuk en die een tijdige verdediging bemoeilijkten. In dat opzicht verwijzen zij naar de rechtspraak betreffende artikel 27, punt 2, van het Executieverdrag.65.

In het arrest ASML66. heeft het Hof echter gewezen op de verschillen die bestaan tussen artikel 34, punt 2, van verordening nr. 44/2001 en artikel 27, punt 2, van het Executieverdrag. Naar luid van artikel 27, punt 2, van het Executieverdrag wordt een beslissing niet erkend ‘indien het stuk dat het geding inleidt of een gelijkwaardig stuk, niet regelmatig en zo tijdig als met het oog op zijn verdediging nodig was aan de verweerder, tegen wie verstek werd verleend, is betekend of is medegedeeld’.

Overeenkomstig artikel 34, punt 2, van verordening nr. 44/2001 is de vraag of de betekening van het gedinginleidende stuk regelmatig was, daarentegen niet per se bepalend.67. Bepalend is veeleer of de rechten van verdediging daadwerkelijk zijn geëerbiedigd. Indien de verweerder tegen wie verstek is verleend tegen de beslissing geen rechtsmiddel heeft aangewend terwijl hij daartoe in staat was, gaat artikel 34, punt 2, van verordening nr. 44/2001 er thans van uit dat de rechten van verdediging ondanks de onregelmatigheden bij de betekening zijn geëerbiedigd.

Derhalve kan de aangehaalde rechtspraak betreffende artikel 27, punt 2, van het Executieverdrag niet worden toegepast op artikel 34, punt 2, van verordening nr. 44/2001.68.

Met de herziening van deze bepaling is de doelstelling om de erkenning en tenuitvoerlegging van beslissingen eenvoudiger te maken, sterker op de voorgrond getreden, zonder dat evenwel afbreuk is gedaan aan het recht om te worden gehoord, dat volgens vaste rechtspraak tot de fundamentele rechten behoort waarvan het Hof de eerbiediging verzekert.69.

In het onderhavige geval bestond de mogelijkheid om tegen de verstekbeslissing van de arrondissementsrechtbank te Nicosia een rechtsmiddel in te stellen, en de Orams hebben dat ook gedaan. Uit artikel 34, lid 2, van verordening nr. 44/2001 volgt dat de erkenning en de tenuitvoerlegging in een dergelijk geval onmogelijk kan worden geweigerd op grond van onregelmatigheden bij de betekening van de vordering.

Dat is althans het geval wanneer het recht om te worden gehoord daarbij niet wegens bijzondere omstandigheden — zoals bijvoorbeeld de structuur van de verstekprocedure — wordt geschonden. Daarvoor bestaan er in het hoofdgeding evenwel geen aanwijzingen. Volgens de vaststellingen van de verwijzende rechter konden de Orams hun standpunt in rechte in het kader van een regelmatige gerechtelijke procedure op tegenspraak uiteenzetten. Tegen de beslissing op verzet kon zelfs nog een aanvullend rechtsmiddel voor het Hoogste Gerechtshof worden aangewend, wat de Orams — zonder succes — ook hebben gedaan.

De omstandigheid dat de verwerende partij overeenkomstig het Cypriotische recht een aannemelijk verweer moet voeren opdat de verstekbeslissing kan worden opgeheven, heeft — voor zover kan worden vastgesteld — evenmin tot een wezenlijke schending van de rechten van verdediging van de Orams geleid. Met het feit dat zij de Cypriotische gerechten niet konden overtuigen van hun rechtsopvatting over de grond van de zaak, mag krachtens de artikelen 36 en 45, lid 2, van de verordening geen rekening worden gehouden in het kader van de procedure tot erkenning en tenuitvoerlegging.

Op de vierde vraag moet derhalve worden geantwoord dat artikel 34, punt 2, van verordening nr. 44/2001 aldus moet worden uitgelegd, dat de erkenning en de tenuitvoerlegging van een verstekbeslissing niet op grond van onregelmatigheden bij de betekening van het gedinginleidende stuk mogen worden geweigerd, indien de verweerder, tegen wie verstek is verleend, tegen de verstekbeslissing een rechtsmiddel kon aanwenden en de gerechten van de staat waarin de beslissing is gegeven, vervolgens de beslissing in een regelmatige procedure op tegenspraak hebben getoetst en er geen aanwijzingen bestaan dat het recht van verweerder om te worden gehoord in deze procedure is geschonden.

Gelet op het antwoord op de vierde vraag behoeft de vijfde vraag geen antwoord.