Hof Den Haag, 18-12-2018, nr. 200.120.835/01

Afdeling civiel, team familie

Zaaknummer : 200.120.835/01

Rol-/zaaknummer rechtbank : 417949/HA ZA 12-525

inzake

wonende te [woonplaats] ,

appellante, tevens incidenteel verweerster,

hierna te noemen: de vrouw,

advocaat: voorheen mr. drs. J. de Visser te Den Haag, thans mr. I. Oolgaard te Den Haag,

tegen

wonende te [woonplaats] ,

geïntimeerde, tevens incidenteel appellant,

hierna te noemen: de man,

advocaat: mr. T. van den Bout te Den Haag.

1. Het hof heeft in de onderhavige zaak op respectievelijk 23 december 2014 (op 3 februari 2015 hersteld bij herstelarrest), 26 januari 2016 en 14 februari 2017 tussenarresten gewezen. Voorts heeft op 2 maart 2017 een comparitie van partijen plaatsgevonden.

2. Voor een goed begrip van de zaak zal het hof hieronder het verloop daarvan kort schetsen.

3. Partijen zijn gehuwd geweest in de wettelijke gemeenschap van goederen. Het huwelijk en de huwelijksgemeenschap van partijen zijn [in] 1986 ontbonden door inschrijving van de echtscheidingsbeschikking in de registers van de burgerlijke stand. Het nog onverdeelde gedeelte van de ontbonden huwelijksgemeenschap, te weten het een/zesde aandeel van de man in de nog onverdeelde eigendom van drie percelen land, gelegen in het district Commewijne op de uitmetingskaart van de landmeter [volgt naam] op 23 april 1957 aangeduide met de letters ABCD, bekend als [volgen gegegevens] te Suriname, dient nog tussen partijen te worden verdeeld. Partijen zijn het erover eens dat de (mede-) eigendom van de percelen land aan de man moet worden toegedeeld en dat aan de vrouw een bedrag wegens onderbedeling toekomt.

4. In het bestreden vonnis van 10 oktober 2012 van de rechtbank Den Haag heeft de rechtbank het onverdeelde gedeelte aan de man toegedeeld, onder de verplichting om aan de vrouw een bedrag van € 700, - te betalen. De vrouw is veroordeeld om binnen tien dagen na de ontvangst van dit bedrag medewerking te verlenen aan de scheiding en deling van het gezamenlijk eigendom van de percelen en de levering van het aandeel, op straffe van verbeurte van een dwangsom van € 1.000, - per dag met een maximum van € 20.000, -. Het vonnis is tot zover uitvoerbaar bij voorraad verklaard. De proceskosten zijn tussen partijen gecompenseerd.

5. Partijen verschillen in appel van mening over de vraag voor welke waarde het tot de ontbonden huwelijksgemeenschap behorende aandeel in de percelen in Suriname in de verdeling moet worden betrokken en welk bedrag de man wegens overbedeling aan de vrouw dient te betalen. Zij zijn het evenmin eens over de peildatum voor de waardebepaling van het aandeel van de man. De vrouw is van mening dat als hoofdregel dient te gelden de waarde ten tijde van de verdeling. De man stelt zich op het standpunt dat van deze hoofdregel moet worden afgeweken op grond van de redelijkheid en billijkheid en dat moet worden uitgegaan van de waarde van het aandeel op de datum waarop hij zijn aandeel in de vooromschreven percelen aan zijn broer, [volgt naam] , zou hebben verkocht in 1993. Dit aangezien de man niet heeft kunnen meeprofiteren van een eventuele waardestijging nadien.

6. In rechtsoverweging 13 van zijn tussenarrest van 23 december 2014, hersteld bij herstelarrest van 3 februari 2015, heeft het hof reeds geoordeeld dat niet is komen vast te staan dat de man zijn aandeel in het onverdeelde eigendom van de in het geding zijnde percelen heeft vervreemd en hij niet langer mede-eigenaar is. Het hof gaat er daarom vanuit dat dit aandeel in de mede-eigendom nog steeds behoort tot de op dat onderdeel onverdeelde huwelijksgemeenschap.

7. In rechtsoverweging 14 is overwogen dat de man voor het overige niets heeft aangevoerd op grond waarvan er omwille van eisen van redelijkheid en billijkheid zou moeten worden afgeweken van de hoofdregel voor de waarderingspeildatum, zodat het aandeel van de vrouw aan de man zal worden toegedeeld tegen de waarde die het heeft op het tijdstip van waardering daarvan, te bepalen door een door het hof te benoemen deskundige.

8. In voormeld tussenarrest heeft het hof voorts overwogen dat niet is komen vast te staan dat de man het gemeenschapsgoed opzettelijk voor de vrouw heeft verzwegen.

9. In het dictum van het tussenarrest is iedere verder beslissing aangehouden

10. Bij zijn daarop volgende tussenarrest van 26 januari 2016 heeft het hof overwogen dat, voor zover de vrouw haar vordering heeft gewijzigd in die zin dat zij thans toedeling wenst van het aandeel van de man in de nog onverdeelde eigendom van de percelen in Suriname, deze vordering zal worden afgewezen. Voorts is een deskundigenonderzoek bepaald als in het dictum vermeld, uit te voeren door de heer [Deskundige een] te Suriname. Hierbij diende de deskundige onder meer de waarde in het economisch verkeer per datum van taxatie van het onroerend goed te bepalen, rekening houdend met het mogelijk daarop rustende levenslange zakelijk recht van vruchtgebruik dat bij akte van 31 augustus 1964 is toegekend aan de inmiddels overleden vader van de man en de moeder van de man. Ook diende de waarde van de percelen te worden vastgesteld indien geen zakelijk recht van vruchtgebruik op die percelen zou rusten. Daarnaast is in het dictum iedere verdere beslissing aangehouden.

11. Bij het opvolgende tussenarrest van 14 februari 2017 van het hof is een comparitie van partijen gelast aangezien - kort gezegd - de benoemde deskundige het hof bij faxbericht van 29 december 2016 had meegedeeld zich per die datum terug te trekken in de onderhavige zaak. De deskundige had wel een rapport bij het hof ingediend, maar weigerde ondanks de voorafgaande herhaalde verzoeken van het hof daartoe, daarin de reacties van partijen te verwerken. Bij voormeld tussenarrest is voorts iedere verdere beslissing aangehouden.

12. Op 2 maart 2017 heeft de gelaste comparitie van partijen plaatsgevonden ten overstaan van de raadsheer-commissaris mr. A.H.N. Stollenwerck. Verschenen zijn: de vrouw met haar toenmalige advocaat, mr. J. de Visser, en de man met zijn advocaat. Van deze zitting is proces-verbaal opgemaakt. De zaak is verwezen naar de rol van 18 april 2017 voor akte van beide partijen.

13. De vrouw en de man hebben ieder ter rolzitting van 18 april 2017 een akte ingediend.

14. Partijen hebben de aanvullende processtukken (na tussenarrest van 26 januari 2016) ingediend en arrest gevraagd.

15. Ter zitting van 2 maart 2017 zijn, nadat is geconstateerd dat een schikking niet mogelijk was, de volgende afspraken gemaakt:

16. De vrouw heeft bij akte voorgesteld om als deskundige te benoemen: de heer [Deskundige twee]De vrouw heeft vermeld dat de heer [Deskundige twee] de opdracht zal aanvaarden. De vrouw heeft met betrekking tot de vraagstelling aan de deskundigen vermeld dat haars inziens de vierde vraag, althans de vierde waarderingspeildatum, gelijkluidend is aan de eerste. ‘De grote brug’ waarom het zou gaan is geopend in het jaar 2000 en toen waren partijen al veertien jaren uit elkaar.

17. De man heeft bij akte voorgesteld om als deskundige van zijn kant te benoemen: de heer [Deskundige drie] . Deze heeft zich schriftelijk bereid verklaard de benoeming door het hof te aanvaarden teneinde samen met de twee andere taxateurs de vier taxaties, zoals gereleveerd in het proces-verbaal van de zitting van 2 maart 2017, uit te voeren. De man gaat niet akkoord met het laten vervallen van het vierde vraagpunt, zoals door de vrouw is bepleit.

18. De vraagstelling die aan de deskundigen zal worden voorgelegd, is met partijen besproken zoals is weergegeven in het proces-verbaal van de zitting en luidt als volgt:

wat is de waarde van het tot de ontbonden huwelijksgemeenschap van partijen behorende aandeel in de nog onverdeelde eigendom van drie percelen land, gelegen in het district Commewijne op de uitmetingskaart van de landmeter [volgt naam] op 23 april 1957 aangeduid met de letters ABCD, bekend als [volgen gegegevens] te Suriname:

1) ten tijde van de ontbinding van de huwelijksgemeenschap;

2) ten tijde van de taxatie;

3) ten tijde van de taxatie maar met abstrahering van de door de man en/of zijn familie aangebrachte verbeteringen;

4) zoals deze ten tijde van de ontbinding van de huwelijksgemeenschap waren samengesteld, derhalve een waardering onafhankelijk van externe factoren, zoals de aanleg van een grote brug.

Het hof ziet geen grond om - zoals de vrouw wenst - op voorhand een vraag te laten vervallen. Aan de hand van de bevindingen van de deskundigen en de reacties van partijen daarop, zou het hof oordelen over de vraag welke waardering en peildatum tot de beslissing moeten leiden. Voor het overige hebben partijen geen vragen voorgesteld.

19. Bij e-mailbericht van 24 oktober 2017 met copie conform aan de heren [Deskundige een] en [Deskundige vier] heeft de heer [Deskundige twee] de griffier van dit hof laten weten dat de taxatiecommissie als volgt is samengesteld: 1. [Deskundige twee] 2. [Deskundige drie] 3. [Deskundige vier] en dat hij een groepsapp heeft gemaakt waarin voornoemde personen reeds in overleg zijn over de aanpak en kostenberekening van de taxatie. Voorts geeft de heer [Deskundige twee] aan nog de volgende gegevens nodig te hebben:

20. Bij e-mailbericht van 5 december 2017 aan de griffier van het hof met copie conform aan de heren [Deskundige een] en [Deskundige vier] herhaalt de heer [Deskundige twee] zijn verzoek om de eerder gevraagde informatie. Hij vindt deze informatie noodzakelijk voordat de taxateurs het onroerend goed kunnen gaan bezichtigen en verwacht die informatie alsnog te verkrijgen om het werk behoorlijk uit te voeren.

21. Bij e-mailbericht van 18 december 2017 aan de drie deskundigen met copie conform aan de advocaten van partijen, deelt de griffier van dit hof mee dat het hof nog steeds wacht op een kostenbegroting van de drie deskundigen, die moet worden aangeleverd door de heer [Deskundige vier] , de derde deskundige die de regiefunctie zal hebben. Ook wordt aangegeven dat partijen daarmee moeten instemmen alvorens het hof in een tussenarrest de deskundigen kan benoemen. De griffier deelt mee dat in het tussenarrest ook de verdere gegevens van de heer [Deskundige vier] (naam, adres, e-mailadres, telefoonnummer) moeten worden vermeld en verzoekt deze gegevens te verstrekken. Als aan dat alles is voldaan, kunnen de deskundigen aan de slag.

22. Op voormeld e-mailbericht van de griffier van het hof is noch van de advocaten van partijen noch van de deskundigen een reactie gekomen.

23. Bij e-mailbericht van 17 juli 2018 heeft de griffier van dit hof de deskundigen met copie conform aan de advocaten van partijen een rappel gestuurd van het e-mailbericht van 18 december 2017. Hierin wordt aangegeven dat het hof nog steeds geen kostenbegroting en de nodige gegevens van de heer [Deskundige vier] heeft ontvangen. Hierdoor kan het hof, na toestemming van partijen, nog steeds geen tussenarrest uitspreken waarin een deskundige wordt bevolen.

24. Op dit rappel is evenmin een reactie gekomen.

25. Bij brief van 28 september 2018 heeft het hof de advocaten van partijen bericht dat ondanks de herhaaldelijke verzoeken van de griffier van dit hof per e-mail daartoe het hof tot op die datum geen door de heer [Deskundige vier] op te stellen kostenbegroting van het deskundigenonderzoek heeft ontvangen. Ook zijn de nadere gegevens van de heer [Deskundige vier] , zoals volledige voornamen, adres, telefoonnummer en zakelijk e-mailadres niet aan het hof verstrekt. Het hof heeft partijen bij voormelde brief nog eenmaal in de gelegenheid gesteld te bevorderen dat de verzochte gegevens van de heer [Deskundige vier] en de voormelde kostenbegroting worden overgelegd binnen een termijn van zes weken, nu deze deskundige immers door de deskundigen van partijen is aangewezen. Het hof heeft tevens aangegeven dat bij gebreke van de verzochte gegevens van de heer [Deskundige vier] en de kostenbegroting, het hof zal beslissen als het geraden voorkomt.

26. Bij e-mailbericht van 18 oktober 2018 aan de heer [Deskundige drie] , de heer [Deskundige vier] , de griffier van het hof en de voormalige advocaat van de man, meldt de heer [Deskundige twee] aan de heer [Deskundige drie] het volgende:

‘Hieronder treft U de datum van ontbinding van het huwelijk die ik doorgekregen heb van de advocaat Mr. De Visser. Als de datum van ontbinding 2012 is, kunnen wij gewoon werken met de waarde van 2012 omdat de grote brug die de waarden van onroerend goed in het district Commewijne heeft doen toenemen in het jaar 2000 is gebouwd.

Omdat uw client beweert dat het huwelijk voor het jaar 2000 is ontbonden, terwijl de advocaat van [de vrouw] mij een andere datum heeft doorgestuurd.

Dit is wat dhr. [Deskundige vier] bewezen tracht te krijgen door partijen door officiële stukken, waardoor de zaak zo lang duurt.’

27. Op 26 oktober 2018 is door de griffier van dit hof per e-mailbericht aan de advocaat van de vrouw en de advocaat van de man met copie conform aan de heer [Deskundige twee] , de heer [Deskundige een] en de heer [Deskundige vier] meegedeeld dat het huwelijk en de huwelijksgemeenschap van partijen op 8 augustus 1986 zijn ontbonden door inschrijving van de echtscheidingsbeschikking in de registers van de burgerlijke stand. Hiervoor wordt door de griffier verwezen naar de processtukken in eerste aanleg (productie 3 bij inleidende dagvaarding zijdens de man). Tevens is een gescande kopie van de desbetreffende akte bij het e-mailbericht gevoegd. De griffier van het hof heeft voorts meegedeeld dat de deskundigen zich voor de overige gegevens tot de advocaten van partijen dienen te wenden.

28. Noch de advocaten van partijen, noch de heren [Deskundige twee] , [Deskundige een] en [Deskundige vier] hebben op voormeld e-mailbericht gereageerd.

29. Bij e-mailbericht van woensdag 21 november 2018 met copie conform aan de huidige advocaat van de vrouw, de heer [Deskundige een] en de heer [Deskundige twee] heeft de heer [Deskundige vier] de griffier van het hof de gevraagde gegevens doen toekomen en meegedeeld dat hij uiterlijk morgen de individuele kostenopgave van zijn collega’s hoopt binnen te hebben en dat het hof uiterlijk vrijdag (het hof begrijpt: 23 november 2018) een kostenbegroting van hen ontvangt.

30. Bij e-mailbericht van 28 november 2018 met copie conform aan de advocaten van partijen en de heren [Deskundige een] en [Deskundige twee] , heeft de griffier van het hof de heer [Deskundige vier] het volgende meegedeeld:

‘In de zaak [de vrouw] tegen [de man] (zaaknummer 200.120.835/01) deel ik u naar aanleiding van uw e-mailbericht van 21 november 2018 aan de griffier van dit hof het volgende mee.

Het hof heeft de advocaten van partijen bij brief van 28 september 2018 een termijn van zes weken gesteld om uw nadere gegevens en een door u op te stellen kostenbegroting aan het hof te doen toekomen. In diezelfde brief heeft het hof aangekondigd dat bij gebreke van die nadere gegevens en de kostenbegroting het hof zal beslissen als het geraden voorkomt. De door het hof gestelde termijn is ruimschoots overschreden. Het hof zal in deze zaak dan ook een eindarrest wijzen.

Dit brengt mee dat de door u aangekondigde kostenbegroting niet meer nodig is en u geen kostenbegroting meer hoeft te maken en op te sturen.’

31. Bij e-mailbericht van diezelfde datum met kopie conform aan de advocaten van partijen en de heren [Deskundige een] en [Deskundige twee] heeft de heer [Deskundige vier] de griffier van het hof bericht als volgt:

‘Mijn schrijven d.d. 21 november en op heden 28 november 2018 zijn naar aanleiding van een schrijven van mevrouw I. Oolgaard d.d. 9 november 2018(zie bijlage), waarin gevraagd werd vóór 1 december 2018 de gevraagde informatie op te sturen.

U schrijft nu echter dat “De door het hof gestelde termijn is ruimschoots overschreden.”.

Mij rest in deze niets anders dan u te danken voor uw mededeling.’

32. Uit het hierboven vermelde verloop van de zaak blijkt dat geen deskundigenonderzoek door de door partijen naar voren gebrachte deskundigen van de grond is gekomen en dat een definitief taxatierapport niet voorhanden is. Het hof beschikt enkel over de rapportage van 29 maart 2016 opgesteld door de deskundige [Deskundige een] , die zich - zoals hiervoor eerder is vermeld - als deskundige heeft onttrokken. Zoals het hof reeds heeft aangekondigd, zal het ter zake de verdeling van het tot de ontbonden gemeenschap van partijen behorende aandeel van de man in het onroerend goed in Suriname derhalve beslissen zoals het hof geraden voorkomt.

33. Nu de door partijen voorgestane deskundigen niet samen met de beoogde derde deskundige tot de waardering van het aandeel van de man in het onroerend goed te Suriname per de diverse tussen partijen overeengekomen waarderingspeildata hebben kunnen komen, oordeelt het hof als volgt. Het hof ziet aanleiding uit te gaan van de waarderingspeildatum 29 maart 2016, zijnde de datum van de taxatie door de heer [Deskundige een] . Het ontbreekt het hof immers aan gegevens om - conform de hoofdregel - de waarde van het onroerend goed ten tijde van de feitelijke verdeling te kunnen vaststellen. Het hof acht het redelijk en billijk aan te sluiten bij de waarde zoals opgenomen in voormeld rapport, nu daarin ook de verbeteringen aan het onroerend goed zijn meegewogen. Uit het overgelegde uittreksel uit een overlijdensakte (productie 3 overgelegd bij akte van 8 november 2016 zijdens de vrouw) blijkt dat de moeder van de man op 8 september 2016 is overleden, zodat op het voormelde waarderingstijdstip nog altijd het zakelijk recht van vruchtgebruik op de percelen rustte. Naar het oordeel van het hof dient deze waardedrukkende factor mede in aanmerking te worden genomen. Gelet op het vorenstaande komt het hof tot een waarde van het aandeel van de man in het onroerend goed in Suriname van 1/6 x € 807.447,39 = € 134.574,57 conform de executiewaarde rekening houdende met het vruchtgebruik. Deze waarde komt het hof onder de hiervoor omschreven omstandigheden redelijk en billijk voor.

34. Het hof zal het onverdeelde aandeel van de vrouw in het onverdeelde aandeel van de man in het onroerend goed in Suriname overeenkomstig zijn vordering toedelen aan de man onder de verplichting de helft van de waarde, ofwel ½ x € 134.574,57 = € 67.287,29 te vergoeden aan de vrouw.

35. Het hof gaat er vanuit dat in Suriname nog levering van het aan de man toegedeelde onroerend is vereist en zal de vrouw veroordelen haar medewerking te verlenen aan de levering van haar voormelde onverdeelde aandeel aan de man, voortvloeiende uit de verdeling. Indien de vrouw die medewerking desverzocht door de notaris die de leveringsakte zal verlijden op de hiervoor beschreven wijze niet zou verlenen, zal het hof voor dat geval een (dwang)vertegenwoordiger aanwijzen die in de plaats van de vrouw zal meewerken aan de levering van het meeromschreven onroerend goed. Het hof gaat er daarbij voorts vanuit dat de man en de vrouw ieder gelijktijdig aan hun verplichtingen uit hoofde van deze verdeling voldoen. De man zal daartoe het door hem aan de vrouw verschuldigde bedrag wegens overbedeling van € 67.287,29 doen storten op de derdengeldrekening van de instrumenterende Surinaamse notaris, die dat bedrag dan vervolgens aan de vrouw overmaakt na de levering.

36. Nu het bestreden vonnis door het hof zal worden vernietigd en de vrouw derhalve niet gehouden was mee te werken aan een verdeling waarbij zij uit hoofde van die verdeling€ 700,- zou ontvangen, was er ook geen grond om haar in eerste aanleg een dwangsom op te leggen. In hoger beroep ziet het hof evenmin aanleiding voor het opleggen van een dwangsom, zodat de vordering van de man ter zake zal worden afgewezen.

37. Gelet op de familierechtelijke aard van de onderhavige zaak zal het hof de proceskosten van het geding in hoger beroep compenseren in die zin dat iedere partij de eigen kosten draagt. Het hof zal om diezelfde reden de proceskostencompensatie in eerste aanleg handhaven. De andersluidende vorderingen van partijen zullen worden afgewezen.

38. Mitsdien wordt als volgt beslist.

Het hof:

vernietigt het bestreden vonnis en, opnieuw recht doende:

deelt het onverdeelde aandeel van de vrouw in het onverdeelde aandeel van de man in het onroerend goed in Suriname toe aan de man onder de verplichting de helft van de waarde, ofwel ½ x € 134.574,57 = € 67.287,29 aan de vrouw te vergoeden;

deelt aan de vrouw toe een vordering wegens onderbedeling op de man ten bedrage van € 67.287,29 en veroordeelt de man tot betaling daarvan op het tijdstip dat de levering aan hem van het aan hem toegedeelde onroerend heeft plaats gevonden;

veroordeelt de vrouw tot medewerking aan de levering aan de man van het aan hem bij dit arrest toegedeelde onroerend goed zodra de Surinaamse notaris die de levering zal verzorgen haar daartoe heeft opgeroepen tegen de door deze notaris in redelijkheid te bepalen dag en uur waarop partijen voor hem moeten verschijnen voor het verlijden van de akte van levering. Voor zover de vrouw die medewerking op de hiervoor beschreven wijze niet verleent, wijst het hof aan als vertegenwoordiger die in haar plaats de handeling(en) zal verrichten waartoe zij jegens de man gehouden is: mevrouw mr. R.N. Baldew, Oostergosingel 2, 2548 NV Den Haag, telefoon: 070-359 53 23, e-mail: info@advocatenkantoorbaldew.nl;

verklaart dit arrest tot zover uitvoerbaar bij voorraad;

compenseert de kosten van het geding in eerste aanleg en in hoger beroep in die zin dat iedere partij de eigen kosten draagt;

wijst het meer of anders gevorderde af.

Dit arrest is gewezen door mrs. E.A. Mink, A.H.N. Stollenwerck en O.I.M. Ydema en is uitgesproken ter openbare terechtzitting van 18 december 2018 in aanwezigheid van de griffier.

Afdeling Civiel recht

Zaaknummer : 200.120.835/01

Zaak-rolnummer rechtbank : 417949 / HA ZA 12-525

inzake

wonende te [woonplaats] ,

appellante, tevens incidenteel verweerster,

hierna te noemen: de vrouw,

advocaat: mr. drs. J. de Visser te Den Haag,

tegen

wonende te [woonplaats] ,

geïntimeerde, tevens incidenteel appellant,

hierna te noemen: de man,

advocaat: mr. T. van den Bout te Den Haag.

Voor het verloop van het geding in hoger beroep verwijst het hof naar zijn tussenarrest van 23 december 2014, verbeterd bij herstelarrest van 3 februari 2015, waarvan de inhoud als hier herhaald en ingelast moet worden beschouwd.

Partijen hebben op 14 april 2015 ieder een akte genomen.

Partijen hebben hun procesdossiers aan het hof overgelegd en arrest gevraagd.

1. Bij voormeld tussenarrest heeft het hof een deskundigenbericht gelast. Bepaald is dat partijen zich bij akte dienen uit te laten over de vraag of er één of drie deskundigen moeten worden benoemd voor de waardering van de nog onverdeeld gebleven onroerende zaak, behorende tot de tussen partijen bestaande ontbonden huwelijksgemeenschap, bestaande uit een aandeel in de nog onverdeelde eigendom van drie percelen land, gelegen in het district [naam] op de uitmetingskaart van de landmeter [naam] op [datum] aangeduid met de letters ABCD, bekend als serie [kadastrale aanduiding] te Suriname (hierna ook: de onroerende zaak). Partijen dienen daarbij een voorstel te doen voor de te benoemen deskundige(n). Ook dienen zij te vermelden of zij overeenstemming hebben weten te bereiken over de te benoemen deskundige(n). Voorts kunnen partijen dan aangeven of er nog specifieke vragen aan de deskundige(n) moeten worden voorgelegd waarna het hof daarover zal beslissen. Iedere verdere beslissing is aangehouden.

Wijziging van eis

2. De vrouw geeft in haar voormelde akte aan dat zij thans primair wenst, dat haar de helft van de onderhavige onroerende zaak wordt toegedeeld. De redenen daarvoor liggen onder andere in de te verwachten toename van de waarde van de grond. Ook heeft zij op dit moment liever een aandeel in de onroerende zaak dan een uitbetaling in geld. Zij verzoekt (het hof begrijpt: vordert) deze gevorderde wijze van verdeling als zodanig toe te wijzen.

3. De man verweert zich tegen de door de vrouw gevorderde wijze van verdeling.

4. Het hof overweegt als volgt. De vrouw heeft geen grief gericht tegen de toedeling van het aandeel van de man in de nog onverdeelde eigendom van de percelen. Zonder uitdrukkelijke instemming van de wederpartij, die ontbreekt, is het niet toegestaan na het indienen van de memorie van grieven nog een nieuwe grief aan te voeren. Voor zover de vrouw heeft bedoeld haar eis te wijzigen, is ook dat na indiening van het eerste processtuk dat partijen in hoger beroep hebben ingediend, in beginsel niet toegestaan. Het hof acht een wijziging van eis in de hiervoor omschreven zin in een zo laat stadium van de procedure in strijd met de goede procesorde. Zoals uit het tussenarrest blijkt, staat vast dat partijen het erover eens waren dat de onroerende zaak aan de man wordt toegedeeld en aan de vrouw een vordering uit hoofde van onderbedeling ten laste van de man toekomt. Het hof heeft enkel nog te beslissen over de bij deze verdeling in aanmerking te nemen waarde. Daartoe dient een deskundige te worden benoemd. Voor zover de vrouw heeft bedoeld haar vordering dienaangaande te wijzigen - dit volgt niet duidelijk uit de akte van 14 april 2015 - wordt dit verzoek daarom afgewezen.

Benoeming deskundige

5. Uit de uitlatingen van partijen begrijpt het hof dat beiden de benoeming van één deskundige wensen, maar dat zij geen overeenstemming hebben kunnen bereiken over de persoon van de te benoemen deskundige.

6. Gelet op het vorenstaande zal het hof overgaan tot de benoeming van één deskundige.

7. De deskundige dient de voormelde, onverdeeld gebleven onroerende zaak, te waarderen tegen de waarde in het economisch verkeer daarvan op het tijdstip van taxatie, rekening houdend met het mogelijk daarop rustende levenslange zakelijk recht van vruchtgebruik, indien en voor zover dit zakelijk recht van vruchtgebruik inmiddels niet is geëindigd. Dit levenslange recht van vruchtgebruik is bij akte van 31 augustus 1964 toegekend aan de - inmiddels overleden - vader van de man en aan diens echtgenote, tevens moeder van de man, [naam]. Bij het hof zijn omtrent dit zakelijk recht van vruchtgebruik geen gegevens bekend.

8. De deskundige dient partijen de gelegenheid te bieden bij de opname aanwezig te zijn en alsdan opmerkingen te maken en verzoeken te doen. Uit de schriftelijke rapportage (taxatierapport) moet blijken dat aan partijen deze gelegenheid is gegeven.

9. De deskundige zal een door hem ondertekend rapport van zijn bevindingen binnen drie maanden na het uitspreken van dit arrest ter griffie van het hof deponeren. Na ontvangst van het rapport zullen partijen in de gelegenheid worden gesteld schriftelijk te reageren op het rapport.

10. Het hof zal gelet op het bepaalde in artikel 195 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering aan partijen geen voorschot opleggen en het aan de deskundige te betalen voorschot van SRD 2.165,40 (€ 500,-) - voorlopig ten laste van ’s Rijks kas brengen.

11. Het hof zal tot raadsheer-commissaris benoemen mr. A.E. Mink. Het hof zal bepalen dat de deskundige zijn onderzoek in beginsel zelfstandig zal verrichten, doch indien de raadsheer-commissaris daartoe aanleiding ziet, onder haar leiding.

12. Het hof zal zorgdragen voor de verzending van een kopie van deze beschikking met begeleidend schrijven aan de deskundige.

13. Indien de deskundige vragen heeft over de inhoud van zijn opdracht of over de te volgen procedure, kan hij zich wenden tot de raadsheer-commissaris via de contactpersoon mr. [naam] , onder vermelding van de namen van partijen en het zaaknummer.

14. Iedere verdere beslissing zal worden aangehouden.

15. Mitsdien wordt als volgt beslist.

Het hof:

bepaalt dat een deskundigenonderzoek door één deskundige zal worden uitgevoerd en verzoekt de deskundige de volgende vragen schriftelijk en gemotiveerd te beantwoorden:

benoemt tot deskundige: De heer R.K.M. Wong-A-Foe

werkzaam bij Trusthouse N.V.

Johan Adolf Pengelstraat no. 19

Paramaribo (Suriname)

Telefoon: 00597-470225

benoemt tot raadsheer-commissaris mr. E.A. Mink en bepaalt dat de deskundige zijn onderzoek in beginsel zelfstandig zal verrichten, doch indien de raadsheer-commissaris daartoe aanleiding ziet, onder haar leiding;

bepaalt dat de deskundige bij het verrichten van zijn werkzaamheden naast de normen van zijn beroepsgroep tevens de leidraad deskundigen in civiele zaken in acht dient te nemen;

bepaalt dat de griffier het voorschot voor de deskundige van SRD 2.165,40 (€ 500,-) - voorlopig in debet zal stellen;

bepaalt dat de deskundige met het onderzoek eerst een aanvang behoeft te maken na bericht van de griffier dat het voorschot voorlopig in debet is gesteld;

bepaalt dat de advocaat van de vrouw aan de deskundige zal toezenden afschriften van de overgelegde processtukken;

bepaalt dat partijen zo nodig aan de deskundige die stukken ter beschikking zullen stellen, die de deskundige voor een goede uitvoering van de hem gegeven opdracht nodig heeft;

bepaalt dat de deskundige partijen in de gelegenheid zal stellen bij de opname van genoemd onroerende zaak aanwezig te zijn, opmerkingen te maken en verzoeken te doen, en dat de deskundige in zijn rapport zal laten blijken dat aan dit voorschrift is voldaan onder vermelding van de inhoud van eventuele opmerkingen en/of verzoeken;

bepaalt dat de deskundige zijn rapport ter griffie van het hof zal deponeren binnen drie maanden na het uitspreken van dit arrest;

bepaalt dat de deskundige tegelijk met het deskundigenbericht een declaratie van loon en kosten ter griffie zal indienen onder vermelding van de namen van partijen en het zaaknummer;

verwijst de zaak naar de rol van 26 april 2016 voor deskundigenbericht. Indien de deskundige zijn schriftelijk bericht niet vóór die datum kan deponeren, dient de deskundige uiterlijk twee weken voor deze datum aan de raadsheer-commissaris te verzoeken om een nadere datum voor het deponeren van het deskundigenbericht;

bepaalt dat de griffier een afschrift van dit arrest aan de deskundige zendt;

houdt iedere verdere beslissing aan.

Dit arrest is gewezen door mrs. E.A. Mink, A.H.N. Stollenwerck en mr. A.E. Sutorius-van Hees, en is uitgesproken ter openbare terechtzitting van 26 januari 2016 in aanwezigheid van de griffier.