HR, 24-12-2010, nr. 09/03169

Bij schriftelijke koopovereenkomst van 16 juli 2004 (hierna: de koopovereenkomst) hebben Sea Sun Plant c.s. aan [eiseres] c.s. — door tussenkomst van de accountant van Sea Sun Plant c.s., [betrokkene 1] — drie percelen grond met opstallen te [plaats], kadastrale aanduiding Holwerd, sectie [A], [001, 002 en 003], verkocht. Levering diende op 1 juli 2005 plaats te vinden.

Op de betreffende percelen exploiteerden Sea Sun Plant c.s. een kassencomplex, welke exploitatie zij wensten te beëindigen. Tevens bevond zich op één van de percelen een bedrijfswoning. [Eiseres] c.s. waren voornemens op het terrein een woningbouwproject te ontwikkelen. Op de koopsom is een korting verleend van € 130.980,- omdat was overeengekomen dat [eiseres] c.s. de sloop van het kassencomplex voor hun rekening zouden nemen. Na korting bedroeg de koopsom € 376.000,-.

Art. 2 van de koopovereenkomst luidt, voor zover thans van belang:

Art. 5 van de overeenkomst luidt:

Voorts bepaalt art. 10 van de koopovereenkomst dat indien op de percelen woningen worden gerealiseerd, aan Sea Sun Plant c.s. een vergoeding per gerealiseerde en verkochte woning zal worden uitbetaald.

Art. 11 van de koopovereenkomst luidt:

Art. 15 van de koopovereenkomst bepaalt:

Medio november 2004 hebben [eiseres] c.s. hun bouwplannen gepresenteerd aan de gemeente Dongeradeel (hierna: de Gemeente) in het kader van een aanvraag tot wijziging van het bestemmingsplan.

Op 23 februari 2005 hebben [eiseres] c.s. de beschikking gekregen over de brief van de Gemeente van 24 juni 2004 (verzonden op 5 juli 2004) aan Bouwbedrijf [A]. In deze brief staat onder meer:

Omstreeks februari 2005 heeft de Gemeente aan [eiseres] c.s. laten weten dat zij niet instemt met de verzochte bestemmingsplanwijziging.

De aanvraag van Sea Sun Plant c.s. tot subsidieverlening is door de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit bij beschikking van 8 maart 2005 goedgekeurd.

Bij faxbericht van 16 maart 2005 heeft de raadsman van [eiseres] c.s. aan [betrokkene 1] bericht:

Op 12 mei 2005 hebben [eiseres] c.s. aan Sea Sun Plant c.s. laten weten dat zij de overeenkomst niet gestand wilden doen. Vervolgens hebben Sea Sun Plant c.s. een kort geding bij de voorzieningenrechter van de rechtbank Leeuwarden aanhangig gemaakt, waarin zij nakoming van de koopovereenkomst vorderden. Bij vonnis van de voorzieningenrechter van 8 juni 2005 is de vordering van Sea Sun Plant c.s. toegewezen. Het vonnis van de voorzieningenrechter is door het hof Leeuwarden bij arrest van 13 juli 2005 bekrachtigd.

Op 1 juli 2005 heeft het transport plaatsgevonden.

Bij exploot van 10 januari 2006 hebben Sea Sun Plant c.s. [eiseres] c.s. doen dagvaarden voor de rechtbank Leeuwarden. Zij hebben gevorderd dat [eiseres] c.s. worden veroordeeld tot betaling van een bedrag van € 230.180,50, te vermeerderen met rente, buitengerechtelijke kosten en proceskosten.

Sea Sun Plant c.s. hebben — naast hetgeen onder de feiten is weergegeven — onder meer aan hun vordering ten grondslag gelegd dat sprake is van ernstig toerekenbaar tekortschieten in de nakoming van art. 5 van de overeenkomst door [eiseres] c.s.. Sea Sun Plant c.s. lijden hierdoor schade, bestaande uit het derven van de sloopsubsidie ad € 130.180,50. Voorts maken zij aanspraak op de onmiddellijk opeisbare boete van € 100.000,-, voortvloeiend uit art. 15 van de koopovereenkomst, die verbeurd wordt indien één van de partijen enige bepaling uit de overeenkomst niet nakomt2..

[Eiseres] c.s. hebben de vordering van Sea Sun Plant c.s. bestreden en hunnerzijds een reconventionele vordering ingesteld. [Eiseres] c.s. hebben in reconventie een verklaring voor recht gevorderd dat Sea Sun Plant c.s. zich bij de totstandkoming van de koopovereenkomst aan bedrog schuldig hebben gemaakt en uit dien hoofde ten opzichte van [eiseres] c.s. onrechtmatig hebben gehandeld, dan wel dat er van de zijde van [eiseres] c.s. van dwaling sprake is geweest. [Eiseres] c.s. hebben bovendien aanpassing van de overeenkomst, alsmede schadevergoeding, op te maken bij staat, gevorderd. Ten slotte hebben [eiseres] c.s. op de contractuele boete van € 100.000,- aanspraak gemaakt3..

[Eiseres] c.s. hebben hun vordering gebaseerd op de stelling dat de koopovereenkomst onder invloed van bedrog dan wel dwaling tot stand is gekomen. Volgens [eiseres] c.s. hebben Sea Sun Plant c.s. vóór het sluiten van de koopovereenkomst verzuimd melding te maken van het haar wel bekende standpunt van de Gemeente omtrent de mogelijkheden van woningbouw op de betreffende percelen. Bouwbedrijf [A] had Sea Sun Plant c.s. van dit standpunt van de Gemeente op de hoogte gesteld door haar een afschrift van de brief van de Gemeente van 24 juni 2004 te verstrekken.

Sea Sun Plant c.s. hebben de vordering in reconventie bestreden.

Nadat de rechtbank bij tussenvonnis van 20 december 2006 partijen gelegenheid had geboden zich nader bij akte uit te laten, in het bijzonder over de vraag of Sea Sun Plant c.s. aan alle voorwaarden voor de toekenning van een sloopsubsidie voldeden, heeft zij bij vonnis van 28 maart 2007 zowel de vorderingen in conventie als die in reconventie afgewezen. In reconventie heeft de rechtbank reeds in haar tussenvonnis van 20 december 2006 geoordeeld dat in de brief van de Gemeente van 24 juni 2004 aan bouwbedrijf [A] niet een ander beeld van de (on)mogelijkheden van woningbouw op de betreffende percelen wordt geschetst dan dat waarvan partijen al bij het sluiten van de overeenkomst uitgingen. Anders [eiseres] c.s. heeft de rechtbank uit die brief niet afgeleid dat de Gemeente zich op het standpunt stelde dat op de betreffende plaats ‘nimmer’, dus ook niet na 2010, woningbouw kan worden gerealiseerd (rov. 4.4.2 van het tussenvonnis). In conventie heeft de rechtbank — samengevat — geoordeeld dat Sea Sun Plant c.s. geen schade hebben geleden, omdat niet is gebleken dat zij aan de subsidievoorwaarden voldeden (rov. 2.5–2.7 van het eindvonnis).

Sea Sun Plant c.s. hebben hoger beroep van beide vonnissen doen instellen, terwijl [eiseres] c.s. incidenteel hebben geappelleerd. Zowel Sea Sun Plant c.s. als [eiseres] c.s. hebben — in het incidentele respectievelijk het principale appel — verweer gevoerd.

Bij arrest van 16 juni 2009 heeft het hof

Het hof heeft onder meer het volgende overwogen:

[Eiseres] c.s. hebben tijdig5. cassatieberoep doen instellen. Tegen Sea Sun Plant c.s. is verstek verleend. [Eiseres] c.s. hebben hun standpunten schriftelijk doen toelichten.

De cassatiedagvaarding bevat twee middelen van cassatie. Middel I is opgebouwd uit de onderdelen 1.1–1.7. Middel II bestaat uit de onderdelen 2.1–2.7.

Middel I richt zich blijkens onderdeel 1.1 tegen rov. 10.2 in samenhang met de rov. 11, 12, 30 en 31 en de vervolgens gegeven beslissing. Volgens onderdeel 1.2 heeft het hof in rov. 10.1 de cursiveringen op de verkeerde plaats gezet, waardoor het in rov. 10.2 ten onrechte heeft overwogen en beslist als daar is vervat. Volgens het onderdeel heeft de Gemeente immers juist aangegeven dat het plan voor woningbouw niet past in het toekomstige beleid van de Gemeente zoals verwoord in het structuurplan, terwijl er tevens geen wooncontingenten over zijn of zijn gereserveerd voor Holwerd. Onderdeel 1.3 wijst erop dat een structuurplan strekt tot bepaling van een meerjarig ruimtelijk beleid, terwijl het ontbreken van (een reservering van) wooncontingent duidt op — alsdan — niet (meer) te realiseren woningbouw. Volgens onderdeel 1.4 is in de gemelde planvorming derhalve reeds gelegen dat zich in de periode na 2010 geen wijziging kan of zal gaan voordoen en bevestigt het (naderhand) genomen voorbereidingsbesluit dit nog eens in versterkte mate. De Gemeente heeft, volgens onderdeel 1.5, derhalve wel degelijk tot uitdrukking gebracht dat woningbouw zowel op de korte als op de lange termijn niet was toegelaten. Volgens onderdeel 1.6 hebben [eiseres] c.s. met hun verwijzing naar de brief van 24 juni 2004 daarom wel degelijk aan hun stelplicht voldaan en is hun bewijsaanbod op onjuiste althans ongenoegzame gronden gepasseerd. Onderdeel 1.7 ten slotte betoogt dat rov. 11 is gebaseerd op gronden die de overweging en de daarin vervatte oordelen niet kunnen dragen, en dat dit doorwerkt in de rov. 12, 30 en 31 en de vervolgens gegeven beslissing.

De brief van de Gemeente van 24 juni 2004 vermeldt — onder meer — het volgende:

Het hof heeft met de cursiveringen in rov. 10.1 kennelijk willen benadrukken dat de uitlatingen van de Gemeente in de brief van 24 juni 2004, voor zover gebaseerd op het — in 2004 geldende — bestemmingsplan en structuurplan, slechts op de periode tot 2010 betrekking hebben. Zoals onderdeel 1.3 aanvoert, is een structuurplan weliswaar een meerjarig ruimtelijk plan, maar het plan waarnaar de Gemeente in haar brief verwijst, was in haar temporele werking tot 2010 beperkt. Zonder nadere toelichting — die ontbreekt — valt niet in te zien dat, zoals onderdeel 1.3 betoogt, in het structuurplan ligt besloten dat zich ná 2010 geen wijziging in het gemeentelijke beleid kan of zal voordoen.

Ook hetgeen in de brief van 24 juni 2004 wordt vermeld over de beschikbare wooncontingenten (waarmee kennelijk wordt gedoeld op de in het provinciale streekplan vermelde —maximale — toename van het aantal woningen waaraan de provincie de ruimtelijke plannen van de Gemeente toetst), sluit, anders dan de onderdelen 1.2 en 1.3 lijken te betogen, zodanige wijziging niet uit. In voorkomend geval kan een provincie extra wooncontingenten toekennen, waartoe structuurplannen, die op grond van art. 5 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening6. ten minste éénmaal in de tien jaar dienen te worden herzien7., zonodig ook tussentijds kunnen worden aangepast.

Het oordeel dat niet valt in te zien dat de Gemeente zich in haar brief van 24 juni 2004 over de toekomst na 2010 uitspreekt, is in het licht van dit een en ander niet onbegrijpelijk.

Nu [eiseres] c.s. (in cassatie onbestreden) aan hun reconventionele vorderingen ten grondslag hebben gelegd dat Sea Sun Plant c.s. hen voor het sluiten van de koopovereenkomst van 16 juli 2004 niet van de (volgens [eiseres] c.s.) reeds uit de brief van 24 juni 2004 blijkende onmogelijkheid van woningbouw, ook na 2010, op de hoogte hebben gesteld (rov. 11, laatste volzin), doet het door onderdeel 1.4 genoemde voorbereidingsbesluit uit 2007 niet ter zake.

De onderdelen 1.2–1.5 kunnen niet tot cassatie leiden. Ook de onderdelen 1.6 en 1.7, die op de daaraan voorafgaande onderdelen voortbouwen, zijn vergeefs voorgesteld. Waar [eiseres] c.s. de beweerdelijk reeds vóór 16 juli 2004 bestaande wetenschap van Sea Sun Plant c.s. omtrent de onmogelijkheid van woningbouw na 2010 slechts op de door het hof niet concludent geachte brief van 24 juni 2004 hebben gebaseerd, kon het hof oordelen dat [eiseres] c.s. aan hun stelplicht hebben voldaan en kon het aan het door [eiseres] c.s. geformuleerde bewijsaanbod ter zake voorbijgaan.

Middel II richt zich — blijkens onderdeel 2.1 — tegen de rov. 21.1, 21.4, 22.3, 23 en 24, in samenhang met de slotsom onder 30 en 31 en de vervolgens gegeven beslissing.

De onderdelen 2.2–2.6, die blijkens onderdeel 2.2 onder meer het betoog van middel I tot uitgangspunt nemen, verwijten het hof te hebben miskend dat [eiseres] c.s. zich (bij brief van 12 mei 2005) reeds op dwaling c.q. bedrog hadden beroepen, toen Sea Sun Plant c.s. op de in rov. 22.2 omschreven wijze op sloop van de kassen vóór 8 maart 2006 aanspraak maakten. Onderdeel 2.7 betreft de doorwerking van de voorgaande onderdelen bij gegrondbevinding van de daarin vervatte klachten.

Nu middel I niet tot cassatie kan leiden, moet bij de beoordeling van middel II van de ongegrondheid van de op dwaling c.q. bedrog gebaseerde reconventionele vorderingen van [eiseres] c.s. worden uitgegaan. Bij die stand van zaken kan niet worden aangenomen dat [eiseres] c.s., zoals onderdeel 2.6 concludeert, ‘vanwege die hunnerzijds ingeroepen bedrog- c.q. dwalingssituatie’ niet langer tot nakoming waren gehouden respectievelijk dat hun ter zake een opschortingsrecht toekwam, en kan het hof niet worden verweten zulks te hebben miskend.

De onderdelen 2.2–2.6 kunnen niet tot cassatie leiden, zodat ook onderdeel 2.7 faalt.

De conclusie strekt tot verwerping van het cassatieberoep met toepassing van art. 81 RO.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden,

Advocaat-Generaal