Hof 's-Hertogenbosch, 13-07-2010, nr. HD 200.011.012

in principaal en incidenteel appel

[appellante] merkt in haar akte na tussenarrest onder het kopje 'Eisvermeerdering' (randnummer 4.5.1) op dat een letselschade in de loop der tijd altijd aanleiding geeft tot het bijstellen van schadegegevens en dat zij om die reden de toekomstschade heeft gevorderd op te maken bij staat. Kennelijk is [appellante] niet gelukkig met het oordeel van het hof in r.o. 4.21, dat gelet op het tijdsverloop de gehele schade van [appellante] in de onderhavige procedure kan worden vastgesteld, om welke reden de gevraagde verwijzing naar de schadestaat is afgewezen. Deze opmerking van [appellante] miskent de strekking van artikel 612 Rv., welke mede moet worden begrepen in het licht van artikel 6:97 BW. Zoals is uiteengezet door de regering tijdens de parlementaire behandeling van beide bepalingen - in overeenstemming met reeds voordien vaste rechtspraak (zie onder meer HR 1 juli 1992, NJ 1992, 711) begroot een rechter, die een veroordeling tot schadevergoeding uitspreekt, in beginsel de schade in het vonnis voor zover hem dit mogelijk is, ook als slechts schadevergoeding op te maken bij staat is gevorderd, maar voldoende is gesteld en is komen vast te staan om te kunnen veroordelen tot een bepaald bedrag (HR 16 april 2010, LJN BL 2229). Het hof is - en blijft - van oordeel dat de schade van [appellante] in de onderhavige procedure kan worden begroot. Bij de begroting daarvan zal, zoals in het tussenarrest overwogen, de door [appellante] bij memorie van antwoord in incidenteel appel overgelegde schadeberekening uitgangspunt zijn. Voorts is op grond van vaste jurisprudentie ook bij een gekapitaliseerd schadebedrag het uitgangpunt dat zoveel als redelijkerwijs mogelijk is de werkelijk geleden en te lijden schade dient te worden begroot (HR 30-11-2007, LJN: BA4606).

informatie ziekteverzuim

[appellante] is in r.o. 4.14 van het tussenarrest gevraagd nadere informatie te verstrekken over haar uit de stukken blijkend - want niet met zoveel woorden betwist - ziekteverzuim van 331 dagen in de periode van 4 januari 1996 tot 4 september 2001 (datum ongeval). Het hof heeft de verklaring van [appellante] ten overstaan van de deskundige [persoon 1], inhoudende dat sprake is van een administratieve fout van haar werkgever het ABP, vooralsnog niet aannemelijk geacht.

[appellante] legt een brief over d.d. 3 maart 2010 van de heer [persoon 2] (hierna: [persoon 2]), destijds Arbo-arts voor het ABP (prod. 80). Uit deze brief valt af te leiden dat de advocaat van [appellante] aan [persoon 2] een 'Maetis arbo verslag over de periode van 1993 t/m 2001' over [appellante] heeft toegestuurd. [persoon 2] merkt in deze brief op dat hij zich gezien het tijdsverloop niet meer zo veel kan herinneren, maar dat hem mede aan de hand van de verslagen wel enkele dingen bekend voor komen over het ziekteverzuim van [appellante] en hij daarover wel iets kan verklaren. Dan schrijft [persoon 2] in deze brief, voor zover van belang:

Voorts legt [appellante] een e-mailbericht over van 9 maart 2010 van [persoon 3], destijds haar directe chef bij het ABP (prod. 81). Deze verklaart dat de klachten van [appellante] van vóór 2001 incidenteel van aard waren en voor zover [persoon 3] dat kan beoordelen niet blijvend van aard. Ook [persoon 3] noemt het overlijden van [appellante]' vader, borstvergroting en baarmoederverwijdering. [persoon 3] verklaart ook dat bij het ABP iemand die op therapeutische basis werkzaam is toch voor hele dagen ziek wordt geschreven en dat als het systeem iemand ziek schrijft, het goed kan zijn dat degene in de praktijk toch gedeeltelijk werkte. Voorts schrijft hij:

Verdere details herinnert [persoon 3] zich niet.

Enerzijds bieden deze verklaringen enige steun voor de stelling van [appellante] dat het mogelijk is dat zij bij het ABP ziek gemeld was terwijl zij in werkelijkheid - al dan niet op arbeidstherapeutische basis - werkte, maar anderzijds zijn deze verklaringen nogal vaag en geven zij onvoldoende duidelijke en concrete aanknopingspunten om de concrete omvang van het daadwerkelijke ziekteverzuim van [appellante] te bepalen. Het hof is van oordeel dat [appellante] niet aannemelijk heeft gemaakt dat geen sprake was van een groot aantal ziektedagen in de periode van 5 jaren en 9 maanden voorafgaand aan het ongeval.

eigen schuld [appellante]: medische informatie ex-echtgenoot

[appellante] is, gelet op haar stelling dat het van belang is de deskundige te vragen een vergelijking te maken tussen haar klachten en beperkingen en die van haar ex-echtgenoot, gevraagd nadere informatie te verstrekken over de precieze aard en omvang van de klachten van haar ex-echtgenoot. [appellante] geeft aan dat zij bij gebreke van diens toestemming niet in staat is medische gegevens van haar ex-echtgenoot over te leggen. Zij legt enkel een UWV rapportage van de verzekeringsarts van 12 augustus 2002 over (prod. 89) en een rapportage van de arbeidsdeskundige van 1 augustus 2003 (prod. 90). Dat [appellante] niet in staat de gevraagde gegevens over te leggen, komt voor haar rekening en risico. Op grond van de overgelegde beperkte medische gegevens van de ex-echtgenoot ziet het hof geen aanleiding om de vraagstelling aan de deskundige uit te breiden. Daarbij neemt het hof in aanmerking dat uit de overgelegde rapportages blijkt van het bestaan van preëxistente klachten van de ex-echtgenoot van [appellante] ten gevolge van een tweetal eerdere motorongevallen, namelijk in 1992 respectievelijk 1997. Een vergelijking tussen hun beider klachten en beperkingen lijkt dan zonder nadere medische informatie over de ex-echtgenoot weinig zinvol.

deskundigenonderzoek

Aan [appellante] en London is gevraagd zich uit de laten over de deskundigheid en de persoon van de te benoemen deskundigen alsmede over de vraagstelling.

[appellante] geeft aan dat zij zich kan vinden in de vraagstelling van het hof als ook in de voorgestelde disciplines van de te benoemen deskundigen. [appellante] merkt wel op dat inmiddels de normen voor neurologen bij onderzoek van PWS ingrijpend zijn gewijzigd. [appellante] zou het daarom ermee eens kunnen zijn om geen neurologisch onderzoek meer te doen of om dit slechts te beperken tot de verschillen van het wel en niet dragen van de autogordel. Volgens [appellante] is het voorts van belang dat het neurologisch onderzoek wordt verricht op basis van de normen van vóór 2007, omdat dan de uitkomsten met die van [persoon 1] kunnen worden vergeleken. [appellante] geeft op voorhand aan zich niet te kunnen vinden in de door London te noemen deskundigen, omdat zij ervan uitgaat dat London personen zal voorstellen die er een uitgesproken 'anti pws mening' op nahouden. [appellante] heeft een voorkeur voor benoeming van deskundigen, verbonden aan het NOC te Bilthoven, waarbij [appellante] naast een neuroloog en een neurochirurg ook een tweetal orthopeden noemt. Vanwege haar gehoorklachten verzoekt [appellante] tevens om onderzoek door een KNO-arts en gelet op haar krachtsverlies om benoeming van een revalidatiearts.

Ook London kan zich verenigen met de vraagstelling van het hof, maar vindt het in de rede liggen tevens het "disclosure statement" zoals opgenomen bij de IWMD-vraagstelling, ter beantwoording aan de deskundigen voor te leggen.

London kan zich niet vinden in het voorstel van [appellante] om geen neuroloog te benoemen en vindt dat een neuroloog zijn werkzaamheden dient te enten op de meest recente NVvN richtlijnen. London kan zich niet verenigen met inschakeling van het NOC te Bilthoven, omdat, aldus London, de aldaar werkzame specialisten zich hebben geschaard aan de zijde van slachtoffers en daarom onvoldoende onafhankelijk zijn. London doet een aantal andere suggesties. London vindt het niet dienstig een orthopeed, een KNO-arts of een revalidatie-arts te benoemen.

[appellante] en London zijn het eens met de vraagstelling van het hof, zodat daarvan kan worden uitgegaan.

Het hof neemt de suggestie van London over om de deskundigen tevens te vragen het zogenaamde 'disclosure statement' in te vullen. In het disclosure statement, ontwikkeld door de Projectgroep medische deskundigen in de rechtspleging van de Vrije Universiteit Amsterdam in samenwerking met de Interdisciplinaire Werkgroep Medische deskundigen, wordt de deskundige naar een aantal persoonlijke gegevens gevraagd, zoals waar hij werkzaam is, welke aan zijn beroep relateerde nevenfuncties hij bekleedt, wat hem kwalificeert voor het uitbrengen van het desbetreffende expertiserapport, of de deskundige in het verleden reeds als expertiserend deskundige is opgetreden en zo ja, in wiens opdracht (in opdracht van verzekeraar, slachtoffer of van een rechter). Daarnaast wordt de deskundige gevraagd of er omtrent het onderwerp van de expertise medisch wetenschappelijke uiteenlopende opvattingen bestaan en zo ja: in welk opzicht die opvattingen uiteen lopen, welke de eigen opvatting van de deskundige is en of een deskundige met een andere opvatting tot een ander oordeel zou zijn gekomen en wat dat oordeel dan zou inhouden.

De beantwoording van deze vragen acht het hof juist gelet op de in deze zaak voorliggende problematiek, te weten of bij [appellante] sprake is van klachten en beperkingen voortvloeiende uit PWS, zinvol. Over PWS bestaan binnen de medische wetenschap uiteenlopende opvattingen en juist daarom is bij de beoordeling van het deskundigenbericht transparantie op dit punt van belang. Dit geldt temeer nu partijen in dezen van mening verschillen over de door de deskundigen te hanteren richtlijnen. Zo wil [appellante] dat op grond van de richtlijnen van de NVvN van vóór 2007 wordt gerapporteerd, terwijl London vindt dat moet worden uitgegaan van de meest recente versie, de NVvN-richtlijnen van 2007.

Het hof merkt op dat volgens vaste rechtspraak uitgangspunt is dat een deskundige bij zijn onderzoek de binnen zijn beroepsgroep geldende richtlijnen voor expertises hanteert. Nu het om 'richtlijnen' gaat, is de deskundige evenwel niet steeds gehouden conform die richtlijn te rapporteren. Ingeval er binnen zijn beroepsgroep verschil van mening bestaat, mag van hem worden verlangd dat hij daarvan melding maakt. Nu in het onderhavige geval de deskundigen wordt gevraagd ook een disclosure statement in te vullen, zal met het invullen daarvan daaraan zijn voldaan.

Anders dan [appellante] ziet het hof vooralsnog geen reden het multidisciplinair onderzoek verder uit te breiden. Naar het oordeel van het hof kan gelet op de aan de orde zijnde problematiek (vooralsnog) worden volstaan met de benoeming van een neuroloog, een reumatoloog en een psychiater. Het is de bedoeling dat de deskundigen ieder afzonderlijk rapporteren, waarbij het de deskundigen uiteraard vrij staat onderling overleg te plegen.

Het wordt voorts aan de beoordeling van de deskundigen overgelaten of zij de inschakeling van een orthopeed, KNO-arts en/of revalidatie-arts nodig achten. Mocht dat het geval zijn, dan gaat het hof ervan uit dat de deskundigen alsdan deze deskundige(n) zullen inschakelen en aan hen dezelfde vraagstelling ter beantwoording zullen voorleggen.

Nu partijen zijn het niet eens zijn over de personen van de te benoemen deskundigen, heeft het hof zelf deskundigen aangezocht, die desgevraagd het hof hebben laten weten bereid te zijn in deze zaak te rapporteren. Het hof zal hierna tot deskundigen benoemen:

[persoon 4], neuroloog,

Canisius Wilhelmina Ziekenhuis Nijmegen,

Postbus 9015

Omwille van de duidelijkheid volgen hierna alle vragen:

Disclosure statement

Het hof ziet aanleiding het voorschot van de deskundigen vooralsnog ten laste van beide partijen te brengen. [appellante] en London hebben immers beide verzocht om een nieuw deskundigenbericht uitgaande van de IWMD vraagstelling. [appellante] en London zullen derhalve ieder de helft van het voorschot voor hun rekening dienen te nemen.

kosten huishoudelijke hulp en buitengerechtelijke incassokosten

In genoemd tussenarrest heeft het hof de beoordeling van de diverse schadeposten van [appellante] aangehouden in afwachting van de deskundigenberichten. Wel is [appellante] in r.o. 4.22 en 4.23 gevraagd een aantal stukken over te leggen inzake de kosten huishoudelijke hulp en buitengerechtelijke incassokosten.

[appellante] heeft een besluit van de gemeente van 29 april 2009 overgelegd inzake toekenning hulp bij huishouden, een onderzoek 'Medische indicatie Wet Maatschappelijke Ondersteuning' van 23 december 2008 en 14 april 2009 van Argonaut Advies, een beschikking van CAK van 15 oktober 2009 betreffende de door [appellante] te betalen eigen bijdrage van € 17,20 per 4 weken en een aantal facturen inzake de eigen bijdrage (prod. 82 t/m 88). Uit de brief van de gemeente blijkt dat [appellante] op 25 augustus 2008 een aanvraag in het kader van de Wmo heeft gedaan en dat haar voor de duur van 1 jaar, namelijk van

30-04-2009 t/m 29-4-2010, een indicatiestelling is verleend voor 1,5 uur per week. [appellante] wordt gevraagd in het eerste volgende processtuk aan te geven of deze beschikking is verlengd en zo ja, de daarbij behorende stukken over te leggen.

Het hof heeft tevens om een nadere toelichting gevraagd met betrekking tot de buitengerechtelijke incassokosten en in dat verband onder meer verzocht om nadere informatie omtrent de rechtsbijstandverzekering van [appellante]. De advocaat van [appellante] stelt dat hij nog in afwachting is van een definitief standpunt van de rechtsbijstandverzekeraar en dat daarover ten tijde van het nemen van de akte na tussenarrest nog geen zekerheid is verkregen. [appellante] wordt in de gelegenheid gesteld die nadere informatie eveneens in het eerst volgende processtuk alsnog te verstrekken

De beoordeling van deze evenals van de andere schadeposten wordt aangehouden in afwachting van de uitkomst van de deskundigenberichten.

In afwachting van de deskundigenonderzoeken wordt voorts iedere verdere beoordeling aangehouden.

Het hof:

op het principaal en incidenteel appel

bepaalt dat een deskundigenonderzoek zal worden verricht naar de in onderdeel 8.5.5 van dit arrest geformuleerde vragen;

benoemt tot deskundigen ter beantwoording van deze vragen:

[persoon 4], neuroloog,

Canisius Wilhelmina Ziekenhuis Nijmegen,

Postbus 9015