Hof Amsterdam, 25-08-2015, nr. 14/00503

De rechtbank heeft het beroep van belanghebbende voor zover het is gericht tegen de uitspraak op bezwaar van 30 augustus 2013 niet-ontvankelijk verklaard en heeft daartoe het volgende overwogen:

“De rechtbank stelt vast dat verweerder de naheffingsaanslag en de verzuimboete wegens niet betalen heeft vernietigd. Eiser kan door het handhaven van het beroep tegen de uitspraak op bezwaar van 30 augustus 2013 niet in een betere positie komen te verkeren. Dit betekent dat het procesbelang in zoverre ontbreekt. De rechtbank zal het beroep niet-ontvankelijk verklaren voor zover het is gericht tegen de uitspraak op bezwaar van 30 augustus 2013.”

Voor wat betreft belanghebbendes hoger beroep tegen de niet-ontvankelijkverklaring, is het Hof van oordeel dat de rechtbank op goede gronden de juiste beslissing genomen heeft.

Geschilpunt 2: Is de aangifteboete terecht opgelegd?

De rechtbank heeft met betrekking tot de aangifteboete het volgende overwogen:

“Eiser heeft ook beroep ingesteld tegen de uitspraak op bezwaar van 13 december 2013 inzake de [aangifteboete]. Verweerder stelt zich op het standpunt dat deze verzuimboete terecht is opgelegd, omdat eiser niet op de voorgeschreven wijze aangifte heeft gedaan. Eiser is het hiermee niet eens, omdat voor het jaar 2012 aan hem ten onrechte geen ontheffing is verleend van de wettelijke verplichting om elektronisch aangifte te doen. (…)

De rechtbank stelt vast dat eiser niet op de in de toepasselijke regelgeving (artikel 8, tweede lid, van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (hierna: AWR) jo. artikel 20, tweede lid, van de Uitvoeringsregeling Algemene wet inzake rijksbelastingen) voorgeschreven wijze aangifte omzetbelasting heeft gedaan voor het jaar 2012. Dit vormt een verzuim, waarvoor verweerder een verzuimboete kan opleggen van € 61, zijnde 50% van het wettelijk maximum van € 123 (artikel 67b, eerste lid, van de AWR jo. paragraaf 22 van het Besluit Bestuurlijke Boeten Belastingdienst).

Bij het opleggen van een verzuimboete is niet van belang of sprake is van opzet of schuld. Het enkele niet voldoen aan de verplichting is voldoende grond voor het opleggen van een verzuimboete. Bij afwezigheid van alle schuld of bij aanwezigheid van een pleitbaar standpunt wordt geen verzuimboete opgelegd. Hetgeen eiser heeft aangevoerd om te onderbouwen dat de verzuimboete ten onrechte is opgelegd, levert geen afwezigheid van alle schuld of pleitbaar standpunt op. Eiser heeft niet duidelijk kunnen maken waarom hij niet kan voldoen aan de verplichting om elektronisch aangifte te doen. Eiser wist ruim voordat hij aangifte moest doen, dat hij deze op elektronische wijze moest indienen en kon derhalve de nodige maatregelen nemen opdat dit binnen de gestelde termijn zou lukken. Eiser heeft kennelijk geen enkele actie ondernomen om elektronisch aangifte te kunnen doen.”

De toepasselijke wettelijke bepalingen luiden (voor zover hier van belang) als volgt (tekst 2012):

Artikel 8 van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (hierna: AWR):

“2. Bij ministeriële regeling kan worden bepaald:

a. voor welke belastingen of groepen van belastingplichtigen of inhoudingsplichtigen het doen van aangifte uitsluitend langs elektronische weg kan geschieden, en

b. onder welke voorwaarden hiervan door de inspecteur bij voor bezwaar vatbare beschikking ontheffing kan worden verleend.

De in dit lid bedoelde belastingplichtigen kunnen uitsluitend betreffen administratieplichtigen in de zin van artikel 52, tweede lid.”

Artikel 20 van de Uitvoeringsregeling AWR:

“2. Aangifte door een administratieplichtige als bedoeld in artikel 52, tweede lid, van de wet wordt langs elektronische weg gedaan indien het betreft:

(…)

c. de omzetbelasting: ingeval de administratieplichtige (…) in Nederland woont of is gevestigd (…).

3. De in het tweede lid bedoelde verplichting geldt niet indien de inspecteur een papieren aangiftebiljet uitreikt. De inspecteur kan een papieren aangiftebiljet uitreiken indien de aangifte betrekking heeft op een gedeelte van een tijdvak.”

In de toelichting bij artikel XI, onderdeel B (art. 20 van de Uitvoeringsregeling AWR 1994) van de Ministeriële regeling van 16 juni 2011, DV 2011/283M, Stcrt. 2011, 11029, staat onder meer:

“In de tot de onderhavige wijziging geldende tekst van artikel 20, derde lid, van de UR AWR 1994 was de bevoegdheid van de inspecteur opgenomen om al dan niet op verzoek ontheffing te verlenen van de verplichting langs elektronische weg aangifte te doen. Het doen van aangifte op papier is voor de Belastingdienst relatief kostbaar. Naast het logistieke proces om een papieren aangifte te kunnen verstrekken, gaat het dan om kosten voor het verwerken van deze aangiften. Deze aangiften moeten namelijk gescand en ingetoetst worden, zodat de Belastingdienst de aangifte digitaal kan afdoen. Naast de kosten kunnen fouten bij het vertoetsen helaas niet altijd voorkomen worden. De ondernemer kan deze fouten alleen weer herstellen door tegen de belastingaanslag bezwaar te maken (of als het om de voorlopige aanslag inkomstenbelasting gaat, een verzoek om herziening te doen), hetgeen tot extra administratieve lasten en onnodige kosten leidt. Inmiddels verzoekt nog maar een beperkte groep om ontheffing. De redenen om een ontheffing aan te vragen zijn overwegend het niet hebben van een internetaansluiting en het niet kunnen omgaan met een computer. Deze redenen kunnen eenvoudig ondervangen worden hetzij door deze groep zelf, hetzij door (tijdelijke) ondersteuning door de Belastingdienst bijvoorbeeld in de vorm van hulp bij de elektronische aangifte. Gelet op de voordelen van de elektronische aangifte, de kosten voor de Belastingdienst in verband met de papieren aangifte en de daaraan verbonden risico’s, vervalt daarom de ontheffingsmogelijkheid per 1 januari 2012. De verplichting elektronisch aangifte te doen geldt vanaf die datum alleen niet indien de aangifte betrekking heeft op een gedeelte van een tijdvak en de inspecteur daarom een papieren aangiftebiljet uitreikt. Zoals in het algemeen deel van deze toelichting is aangegeven, ziet dit bijvoorbeeld op aangiften inkomstenbelasting situaties van overlijden, immigratie of emigratie en op aangiften omzetbelasting bij ondernemers die in de loop van een tijdvak starten.”

Vaststaat dat belanghebbende de aangifte OB voor het tijdvak 1 januari 2012 tot en met 31 december 2012 niet langs elektronische weg heeft gedaan (zie bijvoorbeeld de onder 2.8 geciteerde zinnen uit belanghebbendes hoger beroepschrift). Derhalve heeft belanghebbende niet op de wettelijk voorgeschreven wijze aangifte gedaan.

Belanghebbende verdedigt - naar het Hof begrijpt - dat toepassing van de wet in dezen in strijd is met het vertrouwensbeginsel. Daartoe heeft hij aangevoerd:

“Als ik namelijk op 11 augustus 2011 in kennis wordt gesteld van het feit dat ik vanaf 1 januari 2012 digitaal aangifte moet doen dan betekent dit dat ik reeds over datzelfde belastingjaar 2011 digitaal aangifte moet doen en die boodschap komt een beetje laat.”

Het Hof kan belanghebbende hierin niet volgen. Uit de stukken leidt het Hof af dat de inspecteur (ex art. 20, derde lid, van de AWR; tekst 2011) belanghebbende tot en met 2011 ontheffing heeft verleend van het voor de omzetbelasting digitaal doen van aangifte. Met ingang van 1 januari 2012 is de regelgeving met betrekking tot het digitaal doen van aangifte veranderd en de inspecteur heeft op 11 augustus 2011 belanghebbende medegedeeld dat belanghebbende met ingang van 1 januari 2012 langs elektronische weg voor de omzetbelasting aangifte moet doen.

Belanghebbende heeft geen, althans onvoldoende, feiten en omstandigheden gesteld op grond waarvan bij hem het gerechtvaardigde vertrouwen zou zijn gewekt dat hij ook vanaf 1 januari 2012 nog op papier aangifte voor de omzetbelasting kon doen. Maar ook indien het Hof veronderstellenderwijs ervan uit zou gaan dat bij belanghebbende in het verleden wel vertrouwen is gewekt dat hij in de toekomst op papier aangifte voor de omzetbelasting zou kunnen doen, dan is dat vertrouwen in ieder geval door de inspecteur tijdig opgezegd met de brief van 11 augustus 2011 en heeft belanghebbende onvoldoende feiten en omstandigheden gesteld om te kunnen concluderen dat de inspecteur daarbij niet adequaat rekening gehouden heeft met de gerechtvaardigde verwachtingen van belanghebbende.

Het beroep op het vertrouwensbeginsel faalt dan ook.

Omdat het Hof ook niet gebleken is dat anderszins in strijd met de wet of de algemene beginselen van behoorlijk bestuur is gehandeld en in aanmerking genomen dat het een boete van € 61 voor het niet doen van aangifte in het onderhavige geval passend en geboden acht, concludeert het Hof dat de aangifteboete niet in strijd met het recht is opgelegd en dat de rechtbank belanghebbendes beroepschrift voor zover het gericht is tegen de aangifteboete terecht ongegrond heeft verklaard.

Geschilpunt 3: Is belanghebbendes bezwaarschrift betreffende het niet meer verlenen van ontheffing elektronisch aangifte omzetbelasting te doen (niet-)ontvankelijk of (on)gegrond?

Dan wel: is de (fiscale) bestuursrechter (on)bevoegd daarover te oordelen?

Voor zover belanghebbendes beroepschrift zich richt tegen de schriftelijke mededeling van de Belastingdienst aan belanghebbende om geen ontheffing meer te verlenen van de verplichting om digitaal aangifte te doen (zie 2.2), heeft de rechtbank zich onbevoegd verklaard.

De rechtbank heeft in dit verband het volgende overwogen:

“Bij brief van 11 augustus 2011 heeft de Belastingdienst/Centrale administratie aan eiser meegedeeld dat met ingang van 1 januari 2012 geen ontheffing meer zal worden verleend van de verplichting om elektronisch aangifte te doen. Eiser heeft tegen deze brief bezwaar gemaakt. Bij brief van 29 augustus 2011 heeft de Belastingdienst/Amsterdam aan eiser meegedeeld dat tegen de brief van 11 augustus 2011 geen bezwaar mogelijk is en dat eiser desgewenst een klacht kan indienen bij de Staatssecretaris van Financiën, de Nationale Ombudsman, de Commissie voor de verzoekschriften en de burgerinitiatieven uit de Tweede Kamer der Staten-Generaal en de Commissie voor de verzoekschriften en de burgerinitiatieven uit de Eerste Kamer der Staten-Generaal. Eiser heeft na ontvangst van deze brief opnieuw bezwaar gemaakt. Eiser heeft uiteindelijk kennis genomen van een brief van het Ministerie van Financiën, waarin het bezwaar niet-ontvankelijk wordt verklaard omdat tegen een ministeriële regeling geen bezwaar openstaat. (…)

Ingevolge artikel 26 van de AWR kan, in afwijking van artikel 8:1, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht, tegen een ingevolge de belastingwet genomen besluit slechts beroep bij de rechtbank worden ingesteld, indien het betreft:a. een belastingaanslag, waaronder begrepen de in artikel 15 van de AWR voorgeschreven verrekening, ofb. een voor bezwaar vatbare beschikking, waarmee de voldoening of afdracht op aangifte, dan wel de inhouding door een inhoudingsplichtige van een bedrag als belasting wordt gelijkgesteld.

De AWR kent derhalve een gesloten systeem van rechtsbescherming.

Tegen overige besluiten of mededelingen staat noch op de voet van artikel 26 van de AWR noch op grond van enige andere wettelijke bepaling beroep bij de rechter in belastingzaken open. Indien en voor zover het beroep zich richt tegen de mededelingen over het vervallen van de ontheffing van het doen van elektronische aangiften, verklaart de rechtbank zich onbevoegd. Tegen dergelijke mededelingen kan uitsluitend een vordering bij de burgerlijke rechter worden ingesteld.”

In dit verband overweegt het Hof als volgt. Tegen de mededeling van de Belastingdienst aan belanghebbende om geen ontheffing meer te verlenen van de verplichting om digitaal aangifte te doen, heeft belanghebbende een bezwaarschrift ingediend.

Als reactie op belanghebbendes bezwaarschrift heeft de inspecteur belanghebbende de brief van 29 augustus 2011 geschreven. Het Hof merkt deze brief als een uitspaak op bezwaar aan en wel als een uitspraak waarin belanghebbendes bezwaar ongegrond wordt verklaard.

Naar het oordeel van het Hof had de inspecteur belanghebbendes bezwaar niet-ontvankelijk moeten verklaren, omdat de schriftelijke mededeling van 11 augustus 2011 van de Belastingdienst geen voor bezwaar vatbare beschikking is (zoals de inspecteur ook overwoog onder 2 van zijn uitspaak op bezwaar).

Naar het oordeel van het Hof is belanghebbendes beroepschrift (door de rechtbank op 7 oktober 2013 ontvangen) mede gericht tegen voornoemde uitspaak op bezwaar (van 29 augustus 2011). Weliswaar is het beroep tegen deze uitspaak op bezwaar niet tijdig ingediend (art. 6:9 van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: Awb)), doch niet-ontvankelijkverklaring dient achterwege te blijven omdat redelijkerwijs niet kan worden geoordeeld dat belanghebbende in verzuim is geweest. In dit verband acht het Hof van belang dat de brief van de inspecteur van 29 augustus 2011 een foute rechtsmiddelverwijzing bevat. In ieder geval kan het belanghebbende niet euvel geduid worden dat hij de brief niet als een uitspaak op bezwaar heeft opgevat; laat staan dat hij diende te beseffen dat hij vóór 10 oktober 2011 in beroep kon komen tegen deze uitspaak op bezwaar. Uit de op 4 oktober 2011 - weliswaar nog binnen de beroepstermijn maar - onbevoegd gedane uitspaak op bezwaar van de Staatssecretaris (waarin belanghebbendes bezwaar overigens terecht niet-ontvankelijk wordt verklaard) hoefde belanghebbende ook niet af te leiden dat hij alsnog een beroepschrift tegen de uitspaak op bezwaar van 29 augustus 2011 kon indienen.

Gelet op dit een en ander, alsmede op alle overige gedingstukken, en in aanmerking genomen dat belanghebbende eerst bij de aanslag van 25 april 2013 geconfronteerd werd met de financiële gevolgen van zijn niet op de voorgeschreven wijze doen van aangifte (waarna belanghebbende vervolgens tijdig rechtsmiddelen heeft aangewend), acht het Hof belanghebbendes termijnoverschrijding verschoonbaar.

Belanghebbendes beroep bij de rechtbank tegen voornoemde uitspaak op bezwaar was dus ontvankelijk.

Zoals het Hof hiervoor onder 4.13 heeft overwogen had de inspecteur belanghebbendes bezwaarschrift niet-ontvankelijk moeten verklaren. De rechtbank heeft zich naar het oordeel van het Hof met betrekking tot belanghebbendes bezwaren tegen de brief van de Belastingdienst van 11 augustus 2011 (zie 2.2), ten onrechte onbevoegd verklaard. Het Hof zal de rechtbankuitspraak op dit punt en de uitspraak op bezwaar van 29 augustus 2011 vernietigen en belanghebbendes bezwaar alsnog niet-ontvankelijk verklaren.

Geschilpunt 4: Kan het Hof de Staatssecretaris opdragen belanghebbende te ontheffen van de verplichting digitaal aangifte te doen?

Voorts schrijft belanghebbende in zijn hoger beroepschrift: “Verder verzoek ik u (…) Aan te geven dat de staatssecretaris een nieuwe beslissing neemt waarbij de ondernemers voor de aanvang van het belastingjaar worden geïnformeerd over de verplichting om voortaan digitaal aangifte te doen omdat het niet zo kan zijn dat na eeuwen schriftelijke aangifte de staatssecretaris (…) in augustus 2011 een briefje stuurt dat over datzelfde jaar al digitaal aangifte dient te worden gedaan.”

Het Hof wijst belanghebbendes verzoek af. De Awb, de AWR noch enige andere wet geven het Hof de bevoegdheid belanghebbendes verzoek te honoreren.

Slotsom

De slotsom is dat het hoger beroep van belanghebbende gegrond is en dat de uitspraak van de rechtbank dient te worden vernietigd.