HR, 13-12-2011, nr. 10/02995

Het gerechtshof te Arnhem heeft bij arrest van 13 november 2009 de verdachte ter zake van ‘Overtreding van artikel 27 lid 1 Wet wapens en munitie’, veroordeeld tot een geldboete van € 70,- subsidiair een dag hechtenis. Voorts heeft het hof de onttrekking aan het verkeer bevolen van een zakspuitbus van het merk X-marker.

Namens de verdachte heeft mr. F.A. ten Berge, advocaat te Utrecht, cassatie ingesteld en een schriftuur ingezonden houdende een middel van cassatie.

Het middel behelst de klacht dat het hof een onjuiste uitleg heeft gegeven aan artikel 27 lid 1 Wet wapens en munitie, althans dat de motivering van de bewezenverklaring onbegrijpelijk, althans ontoereikend is gemotiveerd.

Ten laste van de verdachte is door het Hof bewezenverklaard dat:

Het Hof heeft daartoe de volgende bewijsmiddelen gebezigd:

Volgens de steller van het middel heeft het hof ten onrechte geoordeeld dat X-marker een voorwerp betreft dat letsel kan toebrengen dan wel dat het geschikt is voor dreiging aangezien het voorwerp slechts bestanddelen bevat die voor de gezondheid ongevaarlijk zijn.

Voor de goede orde een korte schets van het product X-marker, ook wel ‘smurfenspray’ genoemd. Dit betreft een busje spray, waarvan de inhoud een blauwe kleurstof bevat. Zodra de vloeistof in contact komt met de huid — doorgaans het gezicht — vormt zich een met scheerschuim vergelijkbare schuimlaag die (korte tijd) het zicht ontneemt. De blauwe kleurstof in de spray dringt diep in de huid en blijft één tot drie dagen zichtbaar als een blauwe verkleuring van de getroffen huid. Aan dit effect ontleent het middel zijn bijnaam. De vloeistof is naar verluidt ongevaarlijk. Op internet, maar ook in verschillende programma's op televisie wordt de spray aangeprezen als een ‘legale zelfverdedigingsspray’.1.

Uit de door het hof gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid dat de verdachte op 16 november 2007 wegens een ander delict is aangehouden. Op het politiebureau werd bij de insluitingsfouillering in zijn jaszak een spuitbus van het merk X-marker aangetroffen (bewijsmiddelen 2 en 3).

Het hof heeft dit spuitbusje met ‘smurfenspray’ aangemerkt als een voorwerp in de zin van artikel 2, eerste lid, categorie IV onder 7 van de Wet wapens en munitie (hierna: WWM), waarvan het dragen strafbaar is op grond van artikel 27, eerste lid WWM. De kernvraag van deze zaak, die bij mijn weten nog niet eerder door Uw Raad is beantwoord, is de vraag of het betreffende spuitbusje X-marker kan worden geschaard onder de genoemde (sub)categorie van wapens.

Artikel 2, eerste lid, van de WWM houdt, voor zover voor de beoordeling van het middel relevant, het volgende in:

Uit de wetsgeschiedenis kan worden afgeleid dat categorie IV onder 7 van artikel 2 WWM is bedoeld als een relatief ruime categorie van wapens waaronder — afhankelijk van de omstandigheden — zelfs gebruiksvoorwerpen kunnen worden gerubriceerd. Niet alleen de verschijningsvorm van het voorwerp is beslissend, maar ook — en soms uitsluitend — de omstandigheden waaronder het voorwerp wordt aangetroffen.2. Te denken valt aan een fietsketting die is meegenomen in een voetbalstadion, flessen en tafelpoten die rouleren in het uitgaanscircuit, een (kapotte) bierfles bij een opstootje op straat. Telkens geldt dat op zichzelf onschuldige voorwerpen waarmee immense letsels teweeg kunnen worden gebracht vanwege de omstandigheden waaronder zij zijn aangetroffen moeten worden aangemerkt als wapens waarvan het dragen wordt bestreken door een verbod.3. Sterker nog, juist het feit dat deze voorwerpen (op de betreffende locatie) worden gedragen bewerkstelligt dat het wapens (kunnen) zijn.

Een busje X-marker is slechts geëigend voor het tijdelijk hinderen en markeren van een andere persoon, eventueel een belager. Van het voorwerp kan dus alleen al vanwege zijn aard redelijkerwijze worden aangenomen dat het geen ander doel dient dan dit doel. De vraag is daarmee enkel nog of de bezitter ervan met het voorwerp in staat is ‘om letsel toe te brengen of te dreigen’.

Het hof heeft zijn gedachtegang hierover niet geëxpliciteerd. Aangezien het cassatiemiddel niet klaagt over het ontbreken van een motivering van 's hofs beslissing, die m.i. afwijkt van een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt, laat ik het bij de opmerking dat meer tekst en uitleg omtrent dit niet onmiddellijk vanzelfsprekende oordeel niet had misstaan. De verbodsbepaling van artikel 27, eerste lid WWM, voor zover die het dragen van wapens van categorie IV sub 7 bestrijkt, staat immers op gespannen voet met het legaliteitsbeginsel. Over de reikwijdte van een verbod moet voldoende duidelijkheid bestaan, en daaraan schort het als de burger zich het hoofd moet breken over de vraag welke omstandigheden kunnen meebrengen dat een gebruiksvoorwerp als wapen moet worden bestempeld of de vraag wat de strafrechtelijke betekenis is van het begrip ‘letsel’. De daarop te geven antwoorden moeten zich kenmerken door een zekere evidentie, zoals m.i. het geval is bij fietskettingen onder het publiek in een voetbalstadion en honkbalknuppels in het uitgaansleven. Voor extensieve interpretatie van bepalingen die constituerend zijn voor strafbaarheid is weinig ruimte.

Vooropgesteld moet worden dat de beantwoording van de vraag of iets als letsel moet worden aangemerkt, in belangrijke mate is voorbehouden aan de rechter die over de feiten oordeelt, en dat zijn oordeel dienaangaande in cassatie slechts in beperkte mate kan worden getoetst.4. Aangenomen mag worden dat het begrip ‘letsel’ in de regel ziet op gevallen van verwonding, breuk en kneuzing. Wat abstracter gesteld: onder ‘letsel’ kan worden verstaan elke, voor degene die het betreft onaangename, verandering van de vroegere vorm van het lichaam of de innerlijke gezondheid. De enkele pijn of pijnlijke gewaarwording valt daarbuiten. Onder het lichamelijk letsel moet niet alleen worden begrepen een kwetsuur die ontstaan is door een buiten de persoon van de gekwetste gelegen oorzaak, maar daaronder kan ook vallen schade aan de gezondheid, bijvoorbeeld een ‘inwendige biochemische ontregeling’ die haar oorsprong vindt in het achterwege laten van het gebruik van voor de gezondheid onontbeerlijke geneesmiddelen.5.Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal (14e druk) definieert letsel als ‘1. (verouderd) belet, verhindering, last’ en 2. ‘verwonding, kwetsuur’.

Ik vind het bepaald niet evident om het predikaat ‘letsel’ te verbinden aan een enkele opvallende verkleuring van de huid die binnen één tot drie dagen vanzelf verdwijnt. Toegegeven zij dat ik niet graag gezien zou willen worden in de beschreven toestand.6. Het resultaat levert psychisch ongemak op. Niettemin zou ik zelf niet zo ver willen gaan om die toestand van verkleuring als lichamelijk letsel te bestempelen, en zeker niet met een mate van vanzelfsprekendheid die m.i. geëist mag worden van een zorgvuldig omschreven verbodsbepaling. In deze door mij voorgestane visie is de X-marker dus niet geschikt om letsel teweeg te brengen, en het kan daartoe dan ook niet door de houder worden bestemd.

Resteert nog de vraag of het voorwerp geschikt is om daarmee te dreigen. De dreiging die uitgaat van het voorwerp behoeft m.i. niet uitsluitend de dreiging met letsel te betreffen. Dreiging met pijn (zonder enig letsel) is bijvoorbeeld evenzeer een vorm van dreiging waartoe een voorwerp kan worden bestemd. Het dragen van voorwerpen die uitsluitend zijn bestemd voor dreigen met pijn zal m.i. dan ook worden bestreken door het verbod van artikel 27, eerste lid WWM.

In cassatie zal evenwel moeten worden aangenomen dat smurfenspray bij degene die door de vloeistof wordt getroffen geen pijn teweeg brengt. Het hof heeft althans niet anderszins vastgesteld en kennisneming van op het internet toegankelijke informatie over X-marker leert mij dat de producenten beweren dat indien de spray in de ogen wordt gespoten een gevoel ontstaat dat vergelijkbaar is met dat van shampoo in de ogen bij het douchen.

Ten slotte heb ik mij nog afgevraagd of het busje met X-marker niet kan worden bestemd tot voorwerp voor dreiging vanwege de uiterlijke gelijkenis van dit busje met bijvoorbeeld een busje pepperspray.7. Ofschoon niet uitgesloten meen ik echter dat niet zonder meer ‘redelijkerwijze’ mag worden aangenomen dat het voorwerp voor geen ander doel is bestemd dan voor een dergelijke vorm van dreiging. Het tegendeel lijkt mij namelijk eerder het geval te zijn: het voorwerp zal in de regel zijn bestemd om een (mogelijke) belager blauw te verven.

Een en ander brengt mij ertoe te oordelen dat het middel slaagt. Mocht het dragen van X-marker als bepaald onwenselijk worden beschouwd, dan is het vervolgens aan de wetgever om te voorzien in een verbodsbepaling.

Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen waarop het bestreden arrest zou dienen te worden vernietigd.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest en terugwijzing naar het hof teneinde op het bestaande beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

De procureur-generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden