HR, 20-12-2022, nr. 21/00740

Het gerechtshof Amsterdam heeft bij arrest van 9 februari 2021 het op 23 september 2020 tegen de verdachte gewezen vonnis van de politierechter in de rechtbank Noord-Holland, locatie Haarlem, bevestigd. Tegen het vonnis van de politierechter was partieel, namelijk voor een tweetal bedreigingen, appel ingesteld. Door de beslissing van het hof is het vonnis van de politierechter integraal in stand gebleven, ook wat betreft de – voor in totaal 5 strafbare feiten – opgelegde taakstraf van 100 uur, subsidiair 50 dagen hechtenis, waarvan 50 uur, subsidiair 25 dagen hechtenis, voorwaardelijk met een proeftijd van 2 jaar.

Het cassatieberoep is ingesteld namens de verdachte. R.T. Poort, advocaat te Beverwijk, heeft één middel van cassatie voorgesteld.

De steller van het middel klaagt dat het arrest van het hof “niet voldoet aan de eisen die de wet daaraan stelt, waardoor het arrest onbegrijpelijk is” omdat het hof onvoldoende heeft gerespondeerd op uitdrukkelijk onderbouwde standpunten strekkende tot vrijspraak van de bedreigingen. Daarnaast wordt erover geklaagd dat het hof in zijn geheel niet heeft gerespondeerd op uitdrukkelijk onderbouwde standpunten strekkende tot ontslag van alle rechtsvervolging. Bovendien heeft het hof niet gereageerd op het in hoger beroep gevoerde straftoemetingsverweer.

Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard dat:

Ten aanzien van het feit met parketnummer: 15.023161.20 [AG: hierna feit 1]

“hij op of omstreeks 27 januari 2020 te [plaats] [aangeefster 1] heeft bedreigd met enig misdrijf tegen het leven gericht, door die [aangeefster 1] dreigend de woorden toe te voegen "Zal ik je onder de trein gooien" en/of "ik gooi je voor de trein", althans woorden van gelijke dreigende aard of strekking.”

Ten aanzien van het feit met parketnummer: 15.157693.20 [AG: hierna feit 2]

“hij op 16 juni 2020 te [plaats] , [aangeefster 2] heeft bedreigd met enig misdrijf tegen het leven gericht, door die [aangeefster 2] dreigend de woorden toe te voegen "Moet ik een pistool halen en iemand neerschieten om geholpen te worden. Vroeger was ik een crimineel en had ik een 9 millimeter onder mijn kussen liggen", althans woorden van gelijke dreigende aard of strekking.”

Ter terechtzitting in hoger beroep heeft het hof het vonnis van de politierechter integraal bevestigd, dus ook wat betreft de door de politierechter gebezigde bewijsmiddelen. Die bewijsmiddelen zijn:

ten aanzien van feit 1:

“I. Een proces-verbaal (dossierpagina's 1 t/m 3) van aangifte. Dit proces-verbaal houdt - zakelijk weergegeven - onder meer in als de op 27 januari 2020 door aangeefster [aangeefster 1] ten overstaan van verbalisant afgelegde verklaring:

“Vandaag was ik aan het werk bij de RIBW in [plaats] . Ik ben de begeleider van [verdachte] . [verdachte] was ontzettend kwaad, er viel niet met hem te praten. [verdachte] kwam kop aan kop met mij staan en hij heeft mij bedreigd. Ik hoorde dat [verdachte] met luide stem tegen mij schreeuwde: "ik gooi je voor de trein, ik maak je af”. Dit heeft hij een aantal keer geroepen."

II. Een proces-verbaal (dossierpagina's 4 en 5) van verhoor. Dit proces-verbaal houdt - zakelijk weergegeven - onder meer in als de op 27 januari 2020 door getuige [betrokkene 1] ten overstaan van verbalisant afgelegde verklaring:

“Ik hoorde [verdachte] tegen [aangeefster 1] [de politierechter begrijpt: aangeefster] zeggen dat hij haar voor de trein zou gooien. Dit heeft hij meerdere malen tegen haar gezegd. Niet alles is me bijgebleven maar wat wel bijbleef is dat hij tegen [aangeefster 1] zei dat hij haar ging afmaken. [aangeefster 1] was behoorlijk overstuur.”

III. Een proces-verbaal (dossierpagina’s 18 t/m 23) van verhoor. Dit proces-verbaal houdt - zakelijk weergegeven - onder meer in als de op 27 januari 2020 door verdachte ten overstaan van verbalisanten afgelegde verklaring:

“Ik heb alleen gezegd dat ze een vieze kankerhoer is en dat ze voor de trein mag springen als ze dat zo graag wil."

en de door de verdachte op de zitting van de politierechter afgelegde verklaring:

“Ik heb alleen tegen haar gezegd: als je zo moe bent, spring je toch voor de trein.”

ten aanzien van feit 2:

IV

Een proces-verbaal (dossierpagina's 8 en 9) van aangifte. Dit proces-verbaal houdt - zakelijk weergegeven - onder meer in als de op 16 juni 2020 door aangeefster [aangeefster 2] ten overstaan van verbalisant afgelegde verklaring:

"Ik was vandaag werkzaam bij de RIBW te [plaats] als persoonlijk begeleider. Sinds kort is [verdachte] cliënt bij ons. Ik voelde dat de spanning bij [verdachte] hoog opliep. Ik merkte dat het niet goed lukte met hem in gesprek te gaan. Plotseling stond [verdachte] wederom bij ons voor de deur van het kantoor. Ik hoorde [verdachte] zeggen: "Moet ik een pistool halen en iemand neerschieten om geholpen te worden. Vroeger was ik een crimineel en had ik een 9 millimeter onder mijn kussen liggen."

V.

Een proces-verbaal (dossierpagina's 10 en 11 ) van verhoor. Dit proces-verbaal houdt - zakelijk weergegeven - onder meer in als de op 16 juni 2020 door getuige [betrokkene 2] ten overstaan van verbalisant afgelegde verklaring:

“Ik hoorde [verdachte] regen [aangeefster 2] zeggen: "moet ik dan echt met een pistool komen voordat ik word geholpen". Of woorden van gelijke strekking. Hij bleef om het pand slenteren. We belden toen 112 omdat we ons niet meer veilig voelden.”

VI.

Dit proces-verbaal (dossierpagina’s 12 t/m 17) van verhoor. Dit proces-verbaal houdt - zakelijk weergegeven - onder meer in als de op 16 juni 2020 door verdachte ten overslaan van verbalisanten afgelegde verklaring:

"Ik heb gevraagd of ze me wilde helpen maar ze luisterde niet. Ik heb gezegd: “vroeger had ik een pistool, toen luisterden mensen makkelijk. Jullie hebben mazzel dat ik nu zo niet ben."

De door het hof overgenomen overwegingen van de politierechter ten aanzien van het bewijs luiden als volgt:

Ten aanzien van feit 1:

“De verdachte heeft verklaard dat hij de exact tenlastegelegde woorden niet heeft gebruikt en dat het een grapje was. De raadsman heeft betoogd dat van een bedreiging bovendien geen sprake is geweest aangezien de uiting van verdachte gedaan is bij de RIBW en niet bijvoorbeeld, op een perron. De raadsman heeft daarbij terecht stilgestaan bij het feit dat bij de beoordeling of een uiting als bedreigend moet worden opgevat, rekening gehouden wordt met de omstandigheden waaronder deze uiting is gedaan. De locatie waar het feit zich heeft afgespeeld kan daarbij een rol spelen. Anders dan de raadsman naar voren heeft gebracht is de locatie niet van doorslaggevend belang. De politierechter is van oordeel dat aan andere factoren een groter gewicht toekomt. Het feit dat verdachte "kop aan kop"' met aangeefster is gaan staan en haar daarbij met luide stem enkele verwensingen heeft toegeschreeuwd is vast komen te staan. Nu deze verwensingen qua inhoud kunnen worden opgevat als bedreigend acht de politierechter dit feit bewezen. Dat verdachte zich de inhoud van de bewoordingen iets anders herinnert doet hier niet aan af.”

Ten aanzien van feit 2:

“De raadsman van verdachte heeft betoogd dat door aangeefster en getuige wisselend is verklaard over wat precies door de verdachte zou zijn gezegd. De verklaringen zijn naar oordeel van de politierechter voldoende consistent en sluiten bovendien aan bij wat verdachte zelf heeft verklaard bij zijn politieverhoor. De uiting is gezien de context waarin en de manier waarop deze is gedaan bedreigend. Ook dit feit kan worden bewezen.”

De door het hof overgenomen overwegingen van de politierechter ten aanzien van de straftoemeting luiden als volgt:

“Bij de beslissing over de straf die aan verdachte moet worden opgelegd, heeft de politierechter zich laten leiden door de aard en de ernst van het bewezenverklaarde en de omstandigheden waaronder dit is begaan, alsmede door de persoon van verdachte zoals van een en ander uit het onderzoek ter terechtzitting en uit de bespreking aldaar van het door Reclassering Nederland uitgebrachte rapport van 19 augustus 2020 is gebleken.

In het bijzonder overweegt de politierechter het volgende.

Verdachte heeft zich tweemaal schuldig gemaakt aan bedreiging van zijn zorgverleners. Dit zijn ernstige, vervelende feiten. De uitingen die verdachte heeft gedaan zijn zeer bedreigend. Het is kwalijk dat juist de mensen die verdachte proberen te helpen, door verdachte bedreigd worden. Daarnaast heeft verdachte de tas van zijn moeder gestolen waarbij hij die tas op grove wijze van haar schouder heeft gerukt. Vervolgens heeft hij haar pinpas gebruikt om op verschillende locaties geld op te nemen. De moeder van verdachte heeft aangegeven dat deze situatie heel vervelend voor haar is geweest en het moet de verdachte worden aangerekend dat hij daarover geen enkel inzicht of berouw heeft getoond. Tenslotte heeft verdachte een computerscherm vernield in het kantoor van de ABN-AMRO bank op Schiphol. Hij heeft daarbij met veel kracht tegen het scherm geslagen waardoor dat scherm op de grond is gevallen.

De justitiële documentatie van verdachte is niet omvangrijk. Wel wordt het de verdachte aangerekend dat hij op korte termijn meerdere strafbare feiten heeft gepleegd. Ter voorkoming van eventuele stafbare feiten in de toekomst acht de politierechter het van belang een deels voorwaardelijke straf op te leggen aan de verdachte. Reclassering Nederland heeft geen heil gezien in het opleggen van bijzondere voorwaarden.

Alles afwegende is de politierechter van oordeel dat een taakstraf bestaande uit het verrichten van onbetaalde arbeid van het na te noemen aantal uren moet worden opgelegd. De politierechter zal echter bepalen dat een gedeelte daarvan niet ten uitvoer zal worden gelegd en zal daaraan een proeftijd verbinden van twee jaren, opdat verdachte ervan wordt weerhouden zich voor het einde van die proeftijd schuldig te maken aan een strafbaar feit.”

Blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep heeft de raadsman van de verdachte het woord gevoerd overeenkomstig de aan het proces-verbaal gehechte pleitnota. Deze pleitnota houdt in:

“1. De verdediging heeft beperkt hoger beroep ingesteld omdat cliënt [verdachte] naar de mening van de verdediging ten onrechte is veroordeeld voor de ten laste gelegde bedreigingen.

2. Allereerst parketnummer 15-023161-20. In die zaak wordt cliënt verweten dat hij op 27 januari 2020 [aangeefster 1] zou hebben bedreigd door te zeggen "zal ik je onder de trein gooien?” dan wel “ik gooi je voor de trein.” Cliënt is hiervoor door de politierechter veroordeeld. Het appel richt zich dan ook tegen het oordeel van de politierechter dat de ten laste gelegde bewoordingen een bedreiging in de zin van artikel 285 Sr. zouden opleveren. Het zal u in dat verband niet verbazen dat dit namelijk naar de mening van de verdediging niet het geval is.

3. Allereerst is het een vraag en geen mededeling, maar zelfs indien alleen van de tweede zinsnede "ik gooi je voor de trein” zou worden uitgegaan, dan levert dat naar de mening van de verdediging nog geen strafbare bedreiging op.

4. Volgens vaste jurisprudentie van de Hoge Raad is slechts sprake van een stafbare bedreiging indien de bedreiging van dien aard is en onder zulke omstandigheden zijn gedaan dat deze in het algemeen een dergelijke vrees opwekken kan. En het zijn precies de omstandigheden in deze zaak die maken dat naar de mening van de verdediging die vrees er in het algemeen niet kan zijn. Daarvoor dienen we meerdere aspecten te bespreken. Allereerst de persoon van cliënt.

5. Cliënt zat bij het RIBW, en daar zit je niet voor niets. Bij hem is een persoonlijkheidsstoornis vastgesteld en precies om die reden zit hij bij het RIBW. Hij kan immers niet voor zichzelf zorgen door zijn persoonlijkheidsstoornis. Daarom was de bewuste persoon [aangeefster 1] toentertijd ook zijn begeleider. En wat gebeurt er vervolgens? Cliënt krijgt ruzie en handelt precies conform zijn stoornis. Als hij dan vervolgens vanuit die stoornis in het wilde weg begint te schelden en te "dreigen" dan is reeds daarmee duidelijk dat er geen redelijke vrees kan zijn dat cliënt die bedreigingen ook daadwerkelijk ten uitvoer zal brengen omdat hij slechts vanuit zijn stoornis handelt.

6. Daarnaast zijn ook de omstandigheden van belang waarin cliënt de bewuste mededeling doet. Cliënt zegt beweerdelijk "ik gooi je voor de trein”, maar waar zijn we? In het kantoor van de RIBW en zoals u weet rijdt er geen trein door de RIBW. Zouden we op een perron van een treinstation staan dan zouden de omstandigheden uiteraard anders kunnen zijn, dan kun je de redelijke vrees hebben dat cliënt iets zou doen terwijl er bijvoorbeeld een trein aankomt. Maar dat speelt hier niet. Hier zit cliënt in een gebouw waar hij behandeld wordt voor zijn stoornis en waarin hij vanuit die stoornis zegt dat hij iemand voor de trein zal gooien terwijl hij nog steeds in het gebouw van de RIBW zit met geen trein in de verste verte te bekennen.

7. Tegen die achtergrond maken naar de mening van de verdediging de omstandigheden van het geval dat onder deze omstandigheden als genoemd de door cliënt geuite bewoordingen in het algemeen niet een vrees kunnen opwekken inhoudende dat cliënt daadwerkelijk gevolg zou geven aan zijn uiting. In dat geval is er dan ook geen sprake van een bedreiging in de zin van de wet.

8. Gelet op de redactie van de ten laste legging kan dan niet worden bewezen dat cliënt de aangeefster heeft bedreigd, zodat integrale vrijspraak voor dit feit dient te volgen. Subsidiair verzoek ik u cliënt voor dit feit te ontslaan van alle rechtsvervolging nu het feit niet gekwalificeerd kan worden als een bedreiging in de zin van artikel 285 Sr.

9. Uiterst subsidiair verzoek ik u cliënt te ontslaan van alle rechtsvervolging aangezien hij in ieder geval als dader niet strafbaar is en het feit hem niet kan worden toegerekend. Daarvoor is van belang dat cliënt, zoals gezegd, meerdere stoornissen heeft. Ter onderbouwing heb ik aan de pleitnota een beschikking van de gemeente Haarlem gevoegd waaruit blijkt dat cliënt een indicatie voor beschermd wonen verlengd heeft gekregen op grond van zijn persoonlijkheid. Daarin wordt duidelijk uiteengezet dat er bij cliënt sprake is van schizofrenie van het paranoïde type, een psychische stoornis niet anderszins omschreven, zwakbegaafdheid en cannabisafhankelijkheid. Cliënt heeft bij Dijk en Duin gezeten, alsmede Palier, Triversum en het RIBW en heeft daarnaast meerdere keren een RM gehad. Tegen die achtergrond moge duidelijk zijn dat cliënt dit feit niet kan worden toegerekend zodat, eveneens blijkens bijgevoegde sepotbeslissing van een soortgelijk feit ook al is beslist, hij dient te worden ontslagen van rechtsvervolging, reden waarom ik uw hof daartoe verzoek.

10. Dan het feit met parketnummer 15-157693-20. Waar zijn we? Nou nog steeds bij het RIBW waar cliënt, wederom vanuit zijn stoornis, woorden bezigt in de trant van "Moet ik een pistool halen en iemand neerschieten om geholpen te worden. Vroeger was ik een crimineel en had ik een 9 millimeter onder mijn kussen liggen" Ook hiervan moge duidelijk zijn dat op geen enkele wijze iemand zich daadwerkelijk bedreigd kan voelen van deze uitspraak met de wetenschap van wie cliënt als persoon is. En die wetenschap is er want de aangeefster betreft een behandelaar van cliënt.

11. En als we dan dus weer kijken naar de omstandigheden van het geval en de persoon van cliënt daarbij betrekken, dan wordt dus duidelijk dat cliënt precies conform zijn stoornis handelt. Hij denkt dat de wereld tegen hem is, dat is die schizofrenie van het paranoïde type en roept dan domme dingen of hij je voor de trein moet gooien of dat hij vroeger een 9 millimeter onder zijn kussen had liggen. Dat is uiteraard niet waar. Cliënt waant zich ook een Youtube-ster met miljoenen volgers, ook dat is uiteraard niet waar.

12. In ieder geval moge duidelijk zijn dat cliënt geen 9 millimeter onder zijn hoed vandaan kan toveren. En ook hier is wederom de setting van belang. Staan we nou op een shooting range waar allemaal wapens op tafel liggen en zegt cliënt dan of hij even een pistool moet halen, dan is het wellicht een ander geval. Maar dat speelt hier niet.

13. Ook hier zit cliënt bij het RIBW, geen wapen in de verste verte te bekennen en zegt hij "moet ik soms een pistool halen om geholpen te worden." Ook zegt hij niet dat hij de aangeefster zou neerschieten, maar iemand, dus ook niet specifiek. Tegen die achtergrond maken naar de mening van de verdediging de omstandigheden van het geval dat onder deze omstandigheden als genoemd de door cliënt geuite bewoordingen in het algemeen niet een vrees kunnen opwekken inhoudende dat cliënt daadwerkelijk gevolg zou geven aan zijn uiting. In dat geval is er dan ook geen sprake van een bedreiging in de zin van de wet en verzoek ik uw hof wederom om integrale vrijspraak nu de ten laste gelegde bedreiging niet bewezen kan worden verklaard.

14. Wederom verzoek ik u subsidiair tot ontslag van alle rechtsvervolging te komen. In eerste instantie omdat er om de eerdergenoemde reden geen sprake is van een strafbaar feit, dan wel subsidiair omdat het feit niet aan cliënt als strafbare dader kan worden toegerekend. Gelet op al hetgeen hiervoor is opgemerkt over de persoon van cliënt is hij geen strafbare dader, zodat OVAR dient te volgen.

15. Bij die stand van zaken dient uw hof op grond van artikel 423 lid 4 Sv. een straf te bepalen voor de feiten die thans niet aan uw oordeel zijn onderworpen indien u bij beide feiten tot vrijspraak dan wel tot OVAR komt.

16. Gelet op de geschetste problematiek rondom cliënt is in dat geval naar de mening van de verdediging artikel 9A Sr. toepasselijk, dan wel in het uiterste geval een voorwaardelijke taakstraf, zodat ik uw hof verzoek daartoe te beslissen.”

Bij de aan het proces-verbaal gehechte pleitnota bevindt zich een beschikking van de gemeente Haarlem van 4 december 2019. De beschikking strekt tot verlenging van een eerder aan de verdachte verleende indicatie voor beschermd wonen. Uit de bij de beschikking gevoegde bijlage blijkt dat er onderzoek is gedaan naar de mate waarin de verdachte zelfredzaam is. Over het persoonlijk functioneren van de verdachte is in de bijlage onder meer de volgende passage opgenomen:

“Diagnose/behandeling:

Uw behandelaar van Dijk en Duin heeft, in 2016 aangegeven dat er sprake is van schizofrenie van het paranoïde type, een psychotische stoornis nao, zwakbegaafdheid en cannabis afhankelijkheid. Er is sprake van paranoïde gedachten en grootheidswanen, chaotisch denken en handelen, impulsief handelen, regelmatig in conflict zijn en agressie.

2013 IQ onderzoek: TIQ.71.

U verbleef bij Dijk en Duin op een klinische afdeling waar u op medicatie ingesteld bent (depôt), U heeft een RM op de medicatie.

De afgelopen jaren zijn meerdere instanties betrokken geweest, zoals Palier, Reclassering en Triversum.

U vindt het lastig om aan structuur en regels vast te houden. U ziet hier niet altijd het nut van in. Een aantal keren bent u met een IBS opgenomen voor GGZ behandeling.”

Het middel slaagt voor zover het klachten bevat dat het hof ten onrechte niet gemotiveerd heeft gerespondeerd op een verweer dat strekt tot niet strafbaarheid van de verdachte.

Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen die tot vernietiging van de bestreden uitspraak aanleiding behoren te geven.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak en tot terugwijzing van de zaak naar het gerechtshof Amsterdam teneinde op basis van het bestaande hoger beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

De procureur-generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG