12.4.1 Toepasselijk recht

Welk recht is van toepassing op procesovereenkomsten? Is dit het burgerlijk recht, het burgerlijk procesrecht, of wellicht beide? Voor beantwoording van deze vraag is het uitgangspunt dat burgerlijk recht en burgerlijk procesrecht deel uitmaken van één rechtssysteem van principieel belang. Dit uitgangspunt brengt mee dat onnodige verschillen tussen beide gebieden vermeden dienen te worden. Indien dit uitgangspunt voldoende voor ogen wordt gehouden, is de precieze uitwerking ervan van minder betekenis. In dit proefschrift is gekozen voor de benadering dat figuren op het grensgebied tussen burgerlijk recht en burgerlijk procesrecht eerst worden toegedeeld aan een van beide gebieden, waarbij de regels van het andere gebied, waar dat gewenst is, analoog worden toegepast.

In de gekozen benadering dienen procesovereenkomsten procesrechtelijk te worden gekwalificeerd, aangezien zij met name gericht zijn op het in het leven roepen van gevolgen die liggen op het gebied van het procesrecht. Dat in de proceswetgeving geen uitgebreide regeling van de figuur van de overeenkomst is opgenomen, staat hieraan niet in de weg. Het overeenkomstenrecht zoals dit is ontwikkeld in het burgerlijk recht kan, gezien het beginsel van eenheid van recht, ook voor het burgerlijk procesrecht tot uitgangspunt worden genomen. Analoge toepassing ligt, gezien het feit dat procesovereenkomsten wel degelijk vermogensrechtelijke kenmerken hebben, des te meer voor de hand. Afwijking van de regeling zoals die is gegeven in het burgerlijk recht dient te worden gelegitimeerd.

Procesovereenkomsten met een internationaal karakter dienen door de Nederlandse rechter aan de hand van het Nederlandse procesrecht beoordeeld te worden. Wel kan het burgerlijk recht ook hier analoog worden toegepast. Het Nederlandse procesrecht brengt mee dat ook buitenlands recht hiervoor in aanmerking komt.

De EEX-verordening laat een beperkte ruimte voor de toepassing van nationaal burgerlijk recht op de overeenkomst tot forumkeuze. Het gaat daarbij om het recht van de lidstaat van het gerecht dat bij de forumkeuze is aangewezen.