Hof Arnhem, 16-05-2006, nr. 2005/019

Het hof verwijst naar zijn tussenarrest van 4 oktober 2005. Ingevolge dat arrest heeft [appellant] de jaarrekeningen van [geïntimeerde] ingezien.

Op grond van hetgeen over en weer is gesteld en niet of onvoldoende is weersproken dan wel blijkt uit de onbetwiste inhoud van de overgelegde bescheiden, staat in hoger beroep het volgende vast:

[geïntimeerde] vordert vastlegging van een pachtovereenkomst met betrekking tot het perceel aan de Haerstraat. Hij stelt daartoe dat tussen hem en [A.] in 1996 mondeling een pachtovereenkomst is tot stand gekomen voor een pachtprijs van € 317,65 per jaar en wijst daartoe op de hiervoor onder 2. onder d. en onder f. genoemde grondgebruiksverklaringen van 1999 tot en met 2002 en de betalingsbewijzen van 1998 tot en met 2002. De pachtkamer heeft de vordering toegewezen.

De eerste grief is gericht tegen het oordeel van de pachtkamer dat voldoende aannemelijk is geworden dat in het jaar 1996 tussen [geïntimeerde] en [A.] een mondelinge pachtovereenkomst tot stand is gekomen.

Het hof stelt voorop dat voor het totstandkomen van een pachtovereenkomst de gebruikte benamingen niet doorslaggevend zijn: blijkens artikel 1 lid 1 onder d. Pw is immers elke overeenkomst een pachtovereenkomst, in welke vorm en onder welke benaming ook aangegaan, waarbij de ene partij zich verbindt aan de andere partij tegen voldoening van een tegenprestatie een hoeve of – zoals in het onderhavige geval – los land in gebruik te verstrekken ter uitoefening van de landbouw. Op die grond wordt de stelling van [appellant] tijdens pleidooi in hoger beroep verworpen, dat geen sprake kan zijn van pacht omdat [geïntimeerde] tot 2003 nooit heeft gesteld dat hij het perceel pachtte. Voorts dient als uitgangspunt dat voor het antwoord op de vraag of sprake is van een pachtovereenkomst de inhoud van de door partijen overeengekomen verplichtingen doorslaggevend is en niet van belang is of zij niet aan pacht hebben gedacht dan wel geen pacht hebben gewild. Op die grond worden de stellingen van [appellant] verworpen die zijn gegrond op de (gestelde) omstandigheid dat zijn oom, [A.], het perceel nooit zou hebben willen verpachten.

Op grond van voornoemde uitgangspunten is doorslaggevend voor het antwoord op de vraag of in 1996 een pachtovereenkomst is tot stand gekomen of [A.] zich in 1996 tegenover [geïntimeerde] heeft verbonden om los land in gebruik te verstrekken tegen voldoening van een tegenprestatie en wel, zo voegt het hof daar in verband met het onderhavige geval aan toe, zodanig dat alleen [geïntimeerde] van het weiland het gebruik had en niet tezamen met [A.]. Dat een eventueel gebruik (door wie dan ook) geschiedde ter uitoefening van de landbouw is door geen van beide partijen (voldoende gemotiveerd) weersproken.

[geïntimeerde] heeft gesteld dat hij in het vroege voorjaar van 1996 met [A.] is overeengekomen dat [geïntimeerde] het perceel aan de Haerstraat in zijn landbouwbedrijf zou gaan gebruiken voor een bedrag van ƒ 700,-- per jaar. Hij heeft verder gesteld dat hij het perceel vanaf het voorjaar van 1996, toen de overeenkomst werd gesloten, volledig en alleen heeft gebruikt en dat [A.] het perceel niet meer heeft gebruikt (memorie van antwoord onder punt 3).

[appellant] heeft de stellingen van [geïntimeerde] gemotiveerd betwist. Hij heeft, onder verwijzing naar de familiegeschiedenis, aangevoerd dat het voor [A.] een erezaak was om [appellant] eigenaar te doen worden van het perceel en om derden daarop nimmer een gebruiksrecht te laten verkrijgen (met uitzondering van zijn zuster [C.]). Voorts heeft [appellant] aangevoerd dat [A.] pas nadat er halverwege 1996 longkanker bij hem werd geconstateerd zijn vee is gaan verkopen, het meeste omstreeks augustus, het laatste in december 1996, zodat pas in november 1996 het gebruik door [A.] metterdaad is beëindigd. Ook heeft hij aangevoerd dat uit de jaarrekening over 1996 van [A.] niet blijkt dat hij pacht voor het perceel heeft ontvangen en dat dit gezien de datum van betaling ook niet waarschijnlijk is, omdat [A.] op 12 december 1996 op zijn sterfbed lag.

Op [geïntimeerde], die stelt dat in 1996 een mondelinge pachtovereenkomst is gesloten, rust de bewijslast van zijn stelling. Hij heeft uitdrukkelijk bewijs aangeboden. [geïntimeerde] zal dan ook worden toegelaten tot het bewijs dat hij in 1996 met [A.] is overeengekomen dat hij het perceel aan de Haerstraat zou mogen gebruiken in zijn landbouwbedrijf voor een pachtprijs van ƒ 700,-- per jaar, alsmede dat het uitsluitende gebruik van het perceel aan de Haerstraat is overeengekomen. Tot het bewijs dat een pachtovereenkomst met voormelde inhoud is overeengekomen kan voorts bijdragen het – dan eveneens door [geïntimeerde] te leveren - bewijs dat hij in 1996 ƒ 700,-- aan [A.] heeft betaald.

In de toelichting op grief 1 (onder punt 38) heeft [appellant] nog aangevoerd dat de pachtovereenkomst in elk geval niet voor onbepaalde duur is overeengekomen. Voor zover [appellant] daarmee bedoelt te zeggen dat de pachtovereenkomst bij gebreke van overeenstemming over de duur nietig is of niet tot stand gekomen, wordt dit standpunt verworpen. Voor zover – na bewijslevering komt vast te staan dat - partijen geen bepaalde duur zijn overeengekomen, is immers niettemin een pachtovereenkomst tot stand gekomen geldend voor de wettelijke duur (artt. 12 en 11 lid 2 Pw).

Om redenen van proceseconomie zal het hof nu reeds de grieven 2 en 6 behandelen. In die grieven beroept [appellant] zich erop dat de overeenkomst tussen [A.] en [geïntimeerde] dan wel tussen [C.] en [geïntimeerde] is tot stand gekomen onder invloed van misbruik van omstandigheden dan wel dwaling en derhalve moet worden vernietigd.

Deze grieven falen. Artikel 3:50 lid 1 BW bepaalt uitdrukkelijk dat de buitengerechtelijke vernietigingsverklaring dient te worden verricht door hem in wiens belang de vernietigingsgrond is gegeven. Aangenomen moet worden dat ook een beroep in rechte op vernietiging alleen kan worden gedaan door degene in wiens belang de vernietigingsgrond bestaat. Bij de vernietigingsgronden misbruik van omstandigheden en dwaling is de tot vernietiging bevoegde de gene van wiens omstandigheden misbruik is gemaakt dan wel de dwalende, in het onderhavige geval derhalve [A.] of [C.]. [appellant] heeft niets gesteld waaruit de gevolgtrekking zou kunnen worden gemaakt dat hij als erfgenaam van [A.] gerechtigd zou zijn tot vernietiging; daartoe zou naar het oordeel van het hof op zijn minst dienen vast te staan dat [A.] zelf de overeenkomst wenste te vernietigen en daaraan reeds een begin van uitvoering had gegeven. Voorts heeft [appellant] niets gesteld waaruit zou voortvloeien dat er aanleiding bestaat om in het onderhavige geval de kring van tot vernietiging bevoegde personen ruimer of anders te trekken. De omstandigheid dat [appellant] als rechtsopvolger van de eigenaar van de grond aan de pachtovereenkomst is gebonden, acht het hof onvoldoende om zulk een uitzondering te maken: zijn eventuele belang bij vernietiging is van een geheel andere orde (bestaande in niet met pacht belaste grond) dan het belang van degene die de overeenkomst onder invloed van een onjuiste voorstelling of van bepaalde omstandigheden aangegaan.

Eveneens om redenen van proceseconomie zal het hof het bij akte na arrest in het incident door [appellant] opgeworpen verweer behandelen dat [A.] niet bevoegd was om het perceel aan de Haerstraat te verpachten, omdat dit perceel was ingebracht in de maatschap.

[geïntimeerde] stelt daartegenover met juistheid dat alleen het genot van het perceel in de maatschap is ingebracht. Door die inbreng was [A.] niet onbevoegd geworden om het perceel in pacht te geven, hooguit kan sprake zijn van wanprestatie, hetzij doordat [A.] het gebruik niet (langer) aan de maatschap kon verschaffen, hetzij doordat hij dit gebruik niet aan [geïntimeerde] verschafte. Geen van beide tekortkomingen staat op zichzelf in de weg aan een geldig totstandkomen van de pachtovereenkomst. Dit verweer faalt derhalve.

De slotsom van het voorgaande is dat [geïntimeerde] zal worden toegelaten tot het in rechtsoverweging 3.7 omschreven bewijs. Iedere verdere beslissing zal worden aangehouden.

De beslissing

Het hof, recht doende in hoger beroep:

laat [geïntimeerde] toe tot het bewijs van feiten en omstandigheden als bedoeld in rechtsoverweging 3.7;

bepaalt dat, indien [geïntimeerde] dat bewijs door middel van getuigen wenst te leveren, het verhoor van deze getuigen zal geschieden ten overstaan van het tot raadsheer-commissaris benoemde lid van het hof mr. M.M. Olthof, bijgestaan door de raad mr. ing. Jansens van Gellicum die daartoe zitting zullen houden in het paleis van justitie aan de Walburgstraat en wel op maandag 10 juli 2006 om 14.00 uur;

bepaalt dat voor deze zitting in beginsel één dagdeel (van maximaal 2,5 uur) beschikbaar is en dat partijen zich erop moeten voorbereiden dat aan het einde van deze zitting een datum voor een nieuwe zitting zal worden bepaald voor voortzetting of tegengetuigenverhoor en/of aansluitende comparitie;

bepaalt dat de procureur alleen in geval van dringende verhindering tot twee weken na heden uitsluitend schriftelijk aanhouding kan verzoeken met vermelding van die dringende reden van verhindering en onder opgave van verhinderdata van beide partijen en getuigen en dat aanhoudingverzoeken na die datum in beginsel niet worden toegestaan;

bepaalt dat partijen in persoon bij het getuigenverhoor aanwezig dienen te zijn opdat hen naar aanleiding van de getuigenverklaringen vragen kunnen worden gesteld;

bepaalt dat [geïntimeerde] het aantal, de namen en de woonplaats van de voor te brengen getuigen uiterlijk een week voor de zitting dient op te geven, ambtshalve peremptoir, onder gelijktijdige mededeling aan de wederpartij;

houdt verder iedere beslissing aan.

Dit arrest is gewezen door mrs. Heisterkamp, Olthof en Van Ditzhuijzen en de raden mr. ing. Jansens van Gellicum en ir. Duenk, en is in tegenwoordigheid van de griffier uitgesproken ter openbare terechtzitting van 16 mei 2006.