Hof 's-Gravenhage, 13-01-2010, nr. 200.026.674-01

In geschil is de vergoedingsplicht van de man, dan wel het vergoedingsrecht van de vrouw, in het kader van artikel 3 van de door partijen opgestelde huwelijkse voorwaarden.

De man verzoekt het hof bij beschikking, voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad, de beschikking van 24 november 2008 te vernietigen en opnieuw beschikkende:

De vrouw bestrijdt het beroep van de man en verzoekt het hof de verzoeken van de man af te wijzen. In incidenteel appel verzoekt de vrouw het hof de bestreden beschikking te vernietigen voor wat betreft de toedeling van de woning [X] aan de vrouw en de aan haar toekomende vergoeding en, opnieuw beschikkende, voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad:

De man bestrijdt het incidenteel appel van de vrouw en verzoekt het hof de verzoeken van de vrouw ongegrond te verklaren, althans deze af te wijzen en de verzoeken van de man in principaal appel toe te wijzen.

Het hof zal de door de man en de vrouw aangevoerde grieven in het principaal en incidenteel appel zoveel mogelijk in onderling verband behandelen.

Natuurlijke verbintenis

De man stelt zich op het standpunt dat sprake is van een natuurlijke verbintenis, die een afwijking van de huwelijkse voorwaarden rechtvaardigt. De man voert daartoe, onder meer, het volgende aan:

Door de vrouw wordt bestreden dat er sprake is van een natuurlijke verbintenis. De vrouw voert daartoe, onder meer, het volgende aan:

Het hof overweegt als volgt.

Ingevolge artikel 6:3, aanhef en onder b, van het Burgerlijk Wetboek (BW) bestaat een natuurlijke verbintenis wanneer iemand jegens een ander een dringende morele verplichting heeft van zodanige aard dat naleving daarvan, ofschoon rechtens niet afdwingbaar, naar maatschappelijke opvattingen als voldoening van een aan die ander toekomende prestatie moet worden aangemerkt. Of sprake is van een dringende morele verplichting als in dit artikel bedoeld, dient naar objectieve maatstaven te worden beoordeeld, waarbij de omstandigheden van het geval bepalend zijn.

Een groot verschil in het vermogen van de man en de vrouw kan weliswaar een objectieve aanwijzing zijn voor het bestaan van een natuurlijke verbintenis, doch dat enkele feit is niet de objectieve norm die maakt dat sprake is van een natuurlijke verbintenis indien de ene echtgenoot aan de andere echtgenoot gelden ter beschikking stelt voor de aanschaf van een goed.

Uit de akte van de huwelijkse voorwaarden volgt dat partijen met koude uitsluiting zijn gehuwd. De vrouw heeft de echtelijke woning gefinancierd. Ten tijde van het ter beider naam stellen van de woningen was de man ondernemer en had de vrouw met name de zorgtaken met betrekking tot het huishouden op zich genomen. De man genoot winst uit onderneming, uit welk inkomen onder meer geheel dan wel gedeeltelijk de kosten van de huishouding werden voldaan. Uit hoofde van de verzorgingsgedachte was er derhalve geen noodzaak om de woning eveneens op naam van de man te stellen. De verbouwingswerkzaamheden die de man stelt te hebben verricht, leiden evenmin tot het oordeel dat sprake is van een natuurlijke verbintenis. Uit de door de vrouw overgelegde facturen blijkt dat (ingrijpende) verbouwingswerkzaamheden zijn verricht door derden en zij heeft gesteld dat zij eveneens werkzaamheden heeft verricht. Aangezien partijen gehuwd waren, moeten de werkzaamheden die de man verrichtte worden bezien in het licht van de verplichtingen van echtgenoten als bedoeld in artikel 1:81 BW. De feiten en omstandigheden die de man met betrekking tot de door hem verrichte werkzaamheden heeft aangevoerd, zijn onvoldoende om tot het oordeel te komen dat de vrouw daarmee een dringende morele verplichting heeft om af te wijken van de door partijen overeengekomen huwelijkse voorwaarden, en haar vergoedingsrecht als bedoeld in artikel 3 van de huwelijkse voorwaarden van partijen prijs te geven.

Op basis van redelijkheid en billijkheid ontstaat er voor de man jegens de vrouw geen recht op een deel van het vermogen van de vrouw. Het hof acht het aannemelijk dat partijen, gelet op hun huwelijkse voorwaarden, hebben gekozen voor een volstrekte scheiding van vermogens en dat het zeker niet de bedoeling van partijen is geweest om uit te gaan van de wettelijke gemeenschap van goederen. Slechts indien het naar maatschappelijke normen onaanvaardbaar zou zijn dat de vrouw nakoming vordert van de tussen partijen bestaande huwelijkse voorwaarden, kan er een mogelijke aanspraak ontstaan van de man de jegens de vrouw. De feiten en omstandigheden die door de man zijn gesteld rechtvaardigen niet een vermogensrechtelijke aanspraak jegens de vrouw.

Het hof is gelet op het vorenstaande van oordeel dat geen sprake is van een natuurlijke verbintenis.

Ongerechtvaardigde verrijking

De man stelt zich voorts op het standpunt dat sprake is van ongerechtvaardigde verrijking van de vrouw. Hij voert daartoe, onder meer, het volgende aan:

De vrouw heeft bestreden dat sprake is van ongerechtvaardigde verrijking en heeft daartoe, onder meer, het volgende aangevoerd:

Het hof overweegt als volgt.

Ingevolge artikel 6:212 BW is hij die ongerechtvaardigd is verrijkt ten koste van een ander, verplicht, voor zover dit redelijk is, diens schade te vergoeden tot het bedrag van zijn verrijking.

Gelet op hetgeen hiervoor door het hof is overwogen, is er naar het oordeel van het hof geen sprake van ongerechtvaardigde verrijking. Vast staat dat de man verbouwingswerkzaamheden heeft verricht aan de voormalige echtelijke woning, het plashuis en de woning van de vrouw te [A], hoewel partijen van mening verschillen over de omvang daarvan. Dat deze werkzaamheden naast verrijking van de vrouw tevens verarming van de man tot gevolg hebben gehad, is niet aannemelijk, nu de voormalige echtelijke woning in waarde is gestegen, van welke omstandigheid de man ook profiteert. Ook al zou van verrijking van de vrouw en verarming van de man sprake zijn, omdat de man minder tijd had voor zijn eigen onderneming en aldus minder winst heeft kunnen realiseren, kan zijn beroep op ongerechtvaardigde verrijking niet slagen. Hiervoor is immers vereist dat de verrijking ongerechtvaardigd is. Zoals hiervoor onder 10 is overwogen moeten, nu partijen gehuwd waren, de verbouwingswerkzaamheden bezien worden in het licht van de verplichtingen van echtgenoten als bedoeld in artikel 1:81 BW. De man heeft geen feiten en omstandigheden aangevoerd op grond waarvan voor een verrijking van de vrouw desondanks geen redelijke grond bestond. De man heeft daardoor niet aan zijn stelplicht voldaan. De grief van de man faalt.

Vergoedingsrechten

De vrouw heeft gesteld dat:

Bij brief van de zijde van de vrouw, ingekomen bij het hof op 11 november 2009, heeft de vrouw een groot aantal bewijsmiddelen in het geding gebracht waaruit haar vergoedingsrechten volgen. Voorts heeft de vrouw nadrukkelijk bewijs aangeboden van haar stelling door onder meer het horen van de boekhouder de heer [naam].

De man heeft – behoudens zijn stelling dat sprake is van een natuurlijke verbintenis en/of ongerechtvaardigde verrijking – voorts gesteld dat facturen met betrekking tot zijn onderneming in werkelijkheid betrekking hadden op de verbouwing van de woningen. Dit laatste is door de vrouw ter zitting bestreden.

Het hof overweegt als volgt.

Uit de door de vrouw in het geding gebrachte stukken volgt dat de vrouw uit haar privé-vermogen een groot aantal betalingen heeft verricht met betrekking tot de goederen die aan partijen in mede eigendom toebehoorden. Voorts volgt uit deze stukken dat de vrouw ten behoeve van de onderneming van de man een groot aantal betalingen heeft verricht.

Gezien de door de vrouw gestelde omvang van de vergoedingsrechten en het belang voor beide partijen dat het juiste bedrag wordt vastgesteld, acht het hof het noodzakelijk dat een door het hof aangewezen deskundige de vergoedingsrechten, zoals hiervoor vermeld, voor het hof in kaart brengt.

Deskundigenonderzoek

De deskundige zal op grond van artikel 198, tweede lid, van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv) zijn opdracht uitvoeren onder leiding van een raadsheer-commissaris.

Onderzoeksvragen aan de deskundigen

Op een nog te houden regiezitting zullen de door de deskundige te beantwoorden vragen worden geformuleerd.

Aansprakelijkheid deskundige

Het hof is ermee bekend dat de deskundige zijn opdracht alleen wenst te aanvaarden indien zijn algemene leveringsvoorwaarden op de opdracht van toepassing zijn.

De deskundige dient binnen vier weken na deze beschikking zijn leveringsvoorwaarden te doen toekomen aan het hof, aan de man en aan de vrouw.

Partijen dienen tijdens de regiezitting zich uit te laten over de vraag of zij zich gebonden achten aan de leveringsvoorwaarden.

Klachten over de deskundige

De deskundige, een register-accountant, dient zijn werkzaamheden te verrichten conform de voor hem geldende gedrags- en beroepsregels.

Indien een partij een klacht tegen de deskundige wenst in te dienen, dient deze het hof daarvan in kennis te stellen, zodat het hof in staat is - na partijen en de deskundige te hebben gehoord - te beoordelen of die partij conform artikel 198, derde lid, Rv aan het onderzoek zijn of haar medewerking heeft verleend.

Deskundige

Het hof zal de heer E.R. Lankester RA benoemen tot deskundige. Het staat de deskundige vrij om tijdens zijn onderzoek te onderzoeken of een onderlinge regeling tot de mogelijkheden behoort.

De opdracht dient door de deskundige zelf te worden uitgevoerd. Het staat de deskundige vrij om bij de uitvoering van zijn werkzaamheden zich te laten bijstaan door derden, indien de deskundige dit in de uitvoering van zijn werkzaamheden noodzakelijk acht. Alvorens hij derden bij zijn werkzaamheden inzet zal hij de raadsheer-commissaris inlichten.

Kosten deskundige

Het uurtarief van de deskundige bedraagt € 250,- exclusief BTW. De deskundige dient zijn declaratie op te stellen aan de hand van de door hem gehanteerde uren- en verrichtingenstaat. Het hof zal, alvorens over te gaan tot uitbetaling van de declaratie aan de deskundige, aan partijen om een reactie vragen. Partijen dienen binnen tien dagen te laten weten of zij instemmen met de declaratie. Na die periode stelt het hof de declaratie vast en zal het hof overgaan tot uitbetaling.

Ter dekking van de kosten van de deskundige stelt het hof een voorschot vast van € 17.850,- inclusief BTW. Het hof acht het redelijk en billijk dat beide partijen ieder voor een gelijk deel voorlopig de kosten van de deskundige dragen. Partijen dienen er voor zorg te dragen dat voormeld voorschot wordt gedeponeerd ter griffie van het hof door overmaking op bankrekeningnummer 19.23.25.795 ten name van MvJ arrondissement 's-Gravenhage, Rabobank te Utrecht en onder vermelding van zaaknummer 200.026.674/01.

Deskundigenbericht

Het deskundigenbericht dient binnen vier maanden na de regiezitting met redenen omkleed toegestuurd te worden aan de griffier van het hof.

Communicatie

Indien de advocaten en/of de deskundige vragen hebben over de procedure kunnen zij zich wenden tot mevrouw J.H. Muller-Rietveld en bij haar afwezigheid tot mevrouw mr. I. van der Kamp.

Regiezitting

Voor de nadere uitwerking van de opdracht aan de deskundige vindt een regiezitting plaats.

Identificatiebewijs

Ten behoeve van het dossier van de deskundige dienen partijen ter zitting aan de deskundige een kopie van hun paspoort of ander rechtsgeldig identificatiebewijs te verstrekken.

Raadsheer-commissaris

Het hof zal tot raadsheer-commissaris benoemen mr. J.M. van de Poll en bij haar afwezigheid mr. A.N. Labohm.

Inboedel

De man is van mening dat de rechtbank ten onrechte zijn aanspraken op de helft van de waarde van de gemeenschappelijke inboedel buiten beschouwing heeft gelaten. Volgens de man is de inboedel nimmer verdeeld. Ter zake de verdeling van de inboedel vordert de man van de vrouw € 17.500,-.

Door de vrouw wordt bestreden dat de inboedel niet is verdeeld. Voorts wordt door de vrouw bestreden dat als waarderingsmaatstaf dient te gelden de inboedelverzekering. Tot slot heeft de vrouw gesteld dat als de man nog bepaalde inboedelgoederen wenst te verkrijgen hij dient aan te geven welke dit zijn.

Het hof overweegt als volgt. Het hof is met de vrouw van oordeel dat voor de waardering van de inboedelgoederen niet uitgegaan kan worden van de inboedelverzekering. Voor de waardering dient uitgegaan te worden van de waarde die deze goederen hebben op het moment van de feitelijke verdeling. Het is een feit van algemene bekendheid dat inboedelgoederen een geringe waarde hebben.

De man dient zich voor de regiezitting schriftelijk uit te laten welke inboedelgoederen hij nog wenst te verkrijgen en voorts dienen beide partijen zich eveneens voor de regiezitting uit te laten of de inboedelgoederen alsnog dienen te worden getaxeerd.

Winkel

De man stelt dat hij recht heeft op de helft van de opbrengst die de vrouw bij verkoop van de door haar met een compagnon gedreven winkel heeft ontvangen. De man stelt aanspraak te maken op de helft van deze verkoopopbrengst, nu de vrouw zonder de inspanningen van de man de winkel nooit had kunnen starten en zij door de werkzaamheden van de man ongerechtvaardigd is verrijkt. Voorts stelt de man dat, indien met vergoedingsrechten van de vrouw (naar het hof begrijpt: voor investeringen in de onderneming van de man) rekening wordt gehouden, zijn betalingen ten behoeve van de winkel van de vrouw eveneens vergoed moeten worden, ten bedrage van € 4.950,-. De man biedt bewijs aan.

De vrouw stelt dat de volgens afspraak tussen partijen alleen benodigde grondstoffen en materialen door haar en haar compagnon aan de man zijn betaald. De stelling van de man dat de vrouw zonder inspanning van de man de winkel nooit had kunnen starten, is volgens de vrouw ongeloofwaardig.

Het hof overweegt als volgt. Uit punt 44 van het verweerschrift op het incidenteel appel volgt dat er tussen partijen een afspraak is gemaakt dat alleen de grondstoffen en materialen door de man aan de vrouw en haar compagnon in rekening zouden worden gebracht. Op basis van de stellingen van de man is het hof van oordeel dat de man geen rechtsgrond heeft aangevoerd op grond waarvan hij aanspraak kan maken op de helft van de verkoopopbrengst van de winkel. De vordering van de man dient derhalve te worden afgewezen.

Kosten echtelijke woning

De man stelt dat vanaf het moment dat hij de echtelijke woning heeft verlaten in juni 2005 nog diverse kosten met betrekking tot deze woning heeft voldaan. Gezien het feit dat het hier huishoudelijke kosten betreffen, stelt de man zich op het standpunt dat, nu de vrouw de echtelijke woning vanaf juni 2005 alleen bewoont, deze kosten voor haar rekening dienen te komen.

De vrouw stelt dat de door de man verrichte betalingen aangemerkt dienen te worden als kosten van de huishouding. Voorts stelt de vrouw dat zij ook haar deel in de kosten van de huishouding heeft voldaan.

Het hof overweegt als volgt. Het hof is van oordeel dat de door de man gevorderde bedragen in beginsel kunnen worden aangemerkt als kosten van de huishouding. Voor zover de rekeningen met betrekking tot de onroerende zaak vallen na datum van de ontbinding van het huwelijk acht het hof het redelijk en billijk dat deze door de vrouw worden voldaan aangezien zij het genot had van de echtelijke woning.

Het hof verzoekt de man voor de regiezitting schriftelijk aan te geven welke bedragen hij ten behoeve van de voormalige echtelijke woning na de datum van de ontbinding van het huwelijk heeft voldaan.

Waardering voormalige echtelijke woning

Ter zitting heeft de vrouw een grief geformuleerd ter zake de waardering van de voormalige echtelijke woning. De vrouw wenst dat voor de waarde wordt uitgegaan van de huidige verkoopwaarde.

De man heeft ter zitting uitvoerig op deze grief gerespondeerd. Hij is van mening dat uitgegaan moet worden van de destijds getaxeerde waarde van € 1.585.000,-.

Het hof overweegt als volgt. Gezien de huidige ontwikkelingen op de woningmarkt acht het hof het redelijk en billijk om voor wat betreft de waarde van de echtelijke woning uit te gaan van de huidige verkoopwaarde.

Proceskosten

Het hof zal de beslissing ter zake de proceskosten eerst geven bij de eindbeslissing.

BESLISSING OP HET PRINCIPAAL EN HET INCIDENTEEL HOGER BEROEP

Het hof:

bepaalt dat de man 14 dagen voor de regiezitting schriftelijk zal reageren zoals overwogen in rechtsoverwegingen 43 en 50;

benoemt de heer E.R. Lankester RA, kantoorhoudende te Nieuwveen, aan de Oude Nieuwveenseweg 111-113, postadres: postbus 3006, 2440 AA te Nieuwveen, tot deskundige;

bepaalt dat de griffier een afschrift van deze beschikking aan de deskundige zal toezenden;

bepaalt dat de vrouw binnen vier weken na heden een voorschot van € 8.925,- ter griffie van het hof zal deponeren door overmaking op bankrekeningnummer 19.23.25.795 ten name van MvJ arrondissement 's-Gravenhage, Rabobank te Utrecht en onder vermeldingen onder vermelding van zaaknummer 200.026.674/01;

bepaalt dat de man binnen vier weken na heden een voorschot van € 8.925,- ter griffie van het hof zal deponeren door overmaking op bankrekeningnummer 19.23.25.795 ten name van MvJ arrondissement 's-Gravenhage, Rabobank te Utrecht en onder vermelding en onder vermelding van zaaknummer 200.026.674/01;

benoemt tot raadsheer-commissaris mr. J.M. van de Poll en bij haar afwezigheid mr. A.N. Labohm;

bepaalt dat partijen binnen 14 dagen na deze beschikking hun verhinderdata voor de maanden februari, maart en april 2010 aan de griffier van dit hof zullen opgeven;

bepaalt dat de deskundige zijn deskundigenbericht met redenen omkleed binnen vier maanden na de regiezitting zal toezenden aan de griffier van dit hof, onder vermelding van zaaknummer 200.026.674/01;

bepaalt dat uit het deskundigenbericht moet blijken dat partijen bij het onderzoek in de gelegenheid zijn gesteld opmerkingen te maken en verzoeken te doen;

houdt iedere verdere beslissing aan.

Deze beschikking is gegeven door mrs. Van de Poll, Labohm en Kleykamp-van der Ben, bijgestaan door mr. Van der Kamp als griffier, en uitgesproken ter openbare terechtzitting van 13 januari 2010.