HvJ EU, 03-10-2013, nr. C-170/12

De punten 2, 11, 12 en 15 van de considerans van de verordening luiden:

De bevoegdheidsregels zijn opgenomen in hoofdstuk II van de verordening, dat de artikelen 2 tot en met 31 bevat.

Artikel 2, lid 1, van de verordening, dat deel uitmaakt van afdeling 1 van dat hoofdstuk II, ‘Algemene bepalingen’, luidt:

Artikel 3, lid 1, van de verordening, in dezelfde afdeling, bepaalt:

Afdeling 2 van hoofdstuk II van de verordening, ‘Bijzondere bevoegdheid’, bevat met name artikel 5. Punt 3 van dat artikel 5 luidt:

Richtlijn 2001/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 22 mei 2001 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij (PB L 167, blz. 10) bevat een hoofdstuk II, ‘Rechten en beperkingen’, met daarin in het bijzonder de artikelen 2 tot en met 4, die betrekking hebben op het recht van mededeling van werken aan het publiek en het recht van beschikbaarstelling van ander materiaal voor het publiek, respectievelijk het distributierecht.

Volgens de Oostenrijkse regering zijn de prejudiciële vragen niet-ontvankelijk. Zij zouden hypothetisch zijn ten aanzien van de omstandigheden van het hoofdgeding, omdat zij geen betrekking hebben op de reproductie door Mediatech, maar op latere, door de betrokken Britse ondernemingen verrichte, verkoophandelingen. Uit de uiteenzetting van de feiten in het hoofdgeding blijkt niet dat Mediatech de verkoop van de cd's door die ondernemingen heeft georganiseerd of dat zij een band met hen heeft.

In elk geval is volgens die regering de eerste vraag niet-ontvankelijk omdat zij uitgaat van de onjuiste premisse dat content in gedematerialiseerde vorm, namelijk het werk op zich, via het internet is aangeboden, terwijl in het hoofdgeding slechts het aanbod van een materiële drager waarop die content was gekopieerd aan de orde is.

In dit verband zij eraan herinnerd dat volgens vaste rechtspraak het Hof een verzoek om een prejudiciële beslissing van een nationale rechter slechts kan afwijzen wanneer duidelijk blijkt dat de gevraagde uitlegging van het Unierecht geen verband houdt met een reëel geschil of met het voorwerp van het hoofdgeding, wanneer het vraagstuk van hypothetische aard is of het Hof niet beschikt over de gegevens, feitelijk en rechtens, die noodzakelijk zijn om een zinvol antwoord te geven op de gestelde vragen (arresten van 11 september 2008, Eckelkamp e.a., C-11/07, Jurispr. blz. I-6845, punt 28, en 20 juni 2013, Rodopi-M 91, C-259/12, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 27).

Het Hof heeft voorts verduidelijkt dat de reden voor een prejudiciële verwijzing niet het bieden van de mogelijkheid om rechtsgeleerde adviezen over algemene of hypothetische vraagstukken te formuleren is, maar de behoefte aan werkelijke beslechting van een geschil (zie arrest van 2 april 2009, Elshani, C-459/07, Jurispr. blz. I-2759, punt 42).

In casu staat vast dat de verwijzende rechter uitspraak moet doen over een beweerde inbreuk op de aan het auteursrecht verbonden vermogensrechten door een aanbod op het internet van een materiële drager waarop een beschermd werk is gekopieerd en dat de vraag of de Franse gerechten bevoegd zijn om kennis te nemen van die beschuldiging het eigenlijke voorwerp van het hoofdgeding uitmaakt. Gelet op alle gegevens waarover het Hof beschikt, blijkt namelijk dat de uitkomst van dit geding afhangt van het antwoord op de prejudiciële vragen, die bovendien kunnen worden geherformuleerd.

De prejudiciële vragen zijn bijgevolg ontvankelijk.

Met zijn vragen, die moeten worden geherformuleerd, wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 5, punt 3, van de verordening aldus moet worden uitgelegd dat wanneer een inbreuk wordt aangevoerd op aan het auteursrecht verbonden vermogensrechten die worden gewaarborgd door de lidstaat van de aangezochte rechter, deze bevoegd is kennis te nemen van een door de auteur van een werk ingeleide aansprakelijkheidsvordering tegen een in een andere lidstaat gevestigde onderneming die daar dat werk heeft gekopieerd op een materiële drager die vervolgens is verkocht door in een derde lidstaat gevestigde ondernemingen via een website die ook toegankelijk is in het rechtsgebied van de aangezochte rechter.

Om die vragen te kunnen beantwoorden, zij er meteen aan herinnerd dat de bepalingen van de verordening autonoom moeten worden uitgelegd aan de hand van het stelsel en de doelstellingen ervan (arrest van 16 mei 2013, Melzer, C-228/11, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 22 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Bij wijze van afwijking van het fundamentele beginsel van artikel 2, lid 1, van deze verordening, waarbij de gerechten van de lidstaat op het grondgebied waarvan de verweerder zijn woonplaats heeft, bevoegd worden verklaard, regelt afdeling 2 van hoofdstuk II van de verordening een aantal bijzondere bevoegdheden, waaronder die van artikel 5, punt 3 (arrest Melzer, reeds aangehaald, punt 23).

Aangezien de bevoegdheid van de gerechten van de plaats waar het schadebrengende feit zich heeft voorgedaan of zich kan voordoen, een bijzondere bevoegdheidsregel vormt, moet er een strikte uitlegging aan worden gegeven, die niet verder gaat dan de door de verordening uitdrukkelijk bedoelde gevallen (arrest Melzer, reeds aangehaald, punt 24).

Dat neemt niet weg dat de zinsnede ‘plaats waar het schadebrengende feit zich heeft voorgedaan of zich kan voordoen’ in artikel 5, punt 3, van de verordening zowel doelt op de plaats waar de schade is ingetreden als op de plaats van de schadeveroorzakende gebeurtenis, zodat de verwerende partij naar keuze van de eiser voor het gerecht van de ene dan wel van de andere plaats kan worden opgeroepen (arrest Melzer, reeds aangehaald, punt 25).

In dit verband is het vaste rechtspraak dat de bevoegdheidsregel van artikel 5, punt 3, van de verordening berust op het bestaan van een bijzonder nauw verband tussen de vordering en de gerechten van de plaats waar het schadebrengende feit zich heeft voorgedaan of zich kan voordoen, op grond waarvan het om redenen verband houdend met een goede rechtsbedeling en nuttige procesinrichting gerechtvaardigd is dat deze laatste bevoegd zijn (arrest Melzer, reeds aangehaald, punt 26).

Aangezien de vaststelling van een van de aanknopingspunten die in de in punt 26 van het onderhavige arrest aangehaalde rechtspraak zijn erkend, het mogelijk moet maken de rechter bevoegd te verklaren die objectief gezien het best in staat is om te beoordelen of de verwerende partij aansprakelijk kan worden gesteld, kan enkel de rechter van het rechtsgebied waar het relevante aanknopingspunt zich bevindt, rechtsgeldig worden aangezocht (zie in die zin arrest van 25 oktober 2012, Folien Fischer en Fofitec, C-133/11, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 52).

In casu heeft het hoofdgeding, anders dan de zaak die heeft geleid tot het arrest Melzer, reeds aangehaald, geen betrekking op de mogelijkheid om voor de aangezochte rechter een van de veronderstelde schadeveroorzakers op te roepen op grond van de plaats van de schadeveroorzakende gebeurtenis. Vaststaat immers dat die plaats zich niet bevindt in het rechtsgebied van de door Pinckney aangezochte rechter. De vraag rijst dus of die rechter bevoegd is op basis van de plaats waar de schade is ingetreden.

Derhalve moet in concreto worden bepaald onder welke omstandigheden — voor toepassing van artikel 5, punt 3, van de verordening — de schade die voortvloeit uit de beweerde inbreuk op de aan het auteursrecht verbonden vermogensrechten intreedt of kan intreden in een andere lidstaat dan die waar verweerster het werk van de auteur heeft gekopieerd op een materiële drager die vervolgens is verkocht via een website die ook toegankelijk is in het rechtsgebied van de aangezochte rechter.

Het Hof heeft artikel 5, punt 3, van de verordening reeds uitgelegd in het geval van beweerde inbreuken door middel van het internet, waardoor de schade op verschillende plaatsen kan intreden (arresten van 25 oktober 2011, eDate Advertising en Martinez, C-509/09 en C-161/10, Jurispr. blz. I-10269, en 19 april 2012, Wintersteiger, C-523/10, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie).

Uit die rechtspraak volgt in de eerste plaats dat de plaats waar de schade is ingetreden in de zin van die bepaling kan verschillen naargelang de aard van het recht dat zou zijn geschonden (zie in die zin arrest Wintersteiger, reeds aangehaald, punten 21–24).

In de tweede plaats kan schade alleen maar intreden in een bepaalde lidstaat als het recht dat zou zijn geschonden, in die lidstaat wordt beschermd (zie arrest Wintersteiger, reeds aangehaald, punt 25).

Tot slot volgt in de derde plaats uit die rechtspraak dat de vaststelling van de plaats waar de schade is ingetreden om te bepalen welke rechter bevoegd is om kennis te nemen van een vordering inzake onrechtmatige daad, overeenkomstig de in punt 27 van het onderhavige arrest in herinnering gebrachte doelstellingen, ook afhangt van de vraag welke rechter het best is geplaatst om de gegrondheid van de beweerde inbreuk na te gaan (reeds aangehaalde arresten eDate Advertising en Martinez, punt 48, en Wintersteiger, punt 27).

Aan de hand van die beginselen heeft het Hof voor de vaststelling van de plaats waar schade is ingetreden die zou zijn veroorzaakt door middel van het internet, een onderscheid gemaakt tussen inbreuken op persoonlijkheidsrechten en op een recht inzake intellectuele en industriële eigendom.

Zo kan het vermeende slachtoffer van een inbreuk op persoonlijkheidsrechten — die in alle lidstaten worden beschermd — door op het internet geplaatste content, op basis van het intreden van de schade een aansprakelijkheidsvordering instellen bij de gerechten van elke lidstaat waar die content toegankelijk is of is geweest. Deze gerechten kunnen enkel uitspraak doen over schade die is veroorzaakt op het grondgebied van de lidstaat van het aangezochte gerecht (zie arrest eDate Advertising en Martinez, reeds aangehaald, punt 52). Aangezien de gevolgen van een inbreuk door middel van op het internet geplaatste content voor de persoonlijkheidsrechten van een persoon het best kunnen worden beoordeeld door het gerecht van de plaats waar die persoon het centrum van zijn belangen heeft, kan het beweerde slachtoffer er voorts voor kiezen zich voor de volledige schade enkel tot het gerecht van die plaats te richten (arrest eDate Advertising en Martinez, reeds aangehaald, punt 48).

De beweerde inbreuk op een recht inzake intellectuele of industriële eigendom, dat door inschrijving enkel wordt beschermd op het grondgebied van de lidstaat van inschrijving, moet daarentegen aanhangig worden gemaakt bij de gerechten van die lidstaat. Het zijn immers de gerechten van de lidstaat van inschrijving die het best in staat zijn om te beoordelen of het betrokken recht daadwerkelijk is geschonden (zie in die zin, inzake nationale merken, arrest Wintersteiger, reeds aangehaald, punten 25 en 28).

Nagegaan moet worden in hoeverre de overwegingen uit voornoemde zaken van toepassing zijn op beweerde inbreuken op auteursrechten.

Vooreerst zij opgemerkt dat de vermogensrechten van een auteur, net als de aan een nationaal merk verbonden rechten, weliswaar territoriaal gebonden zijn, maar met name op grond van richtlijn 2001/29, automatisch moeten worden beschermd in alle lidstaten en dus — naargelang het toepasselijke materiële recht — in elk van de lidstaten kunnen worden geschonden.

In dat verband zij meteen gepreciseerd dat de vraag wanneer sprake is van schending van een in de lidstaat van de aangezochte rechter beschermd recht en de vraag of die schending aan de verwerende partij kan worden toegerekend, behoren tot het onderzoek ten gronde door de bevoegde rechter (zie in die zin arrest Wintersteiger, reeds aangehaald, punt 26).

In de fase waarin wordt onderzocht of een rechter bevoegd is om uitspraak te doen over schade, kan de plaats waar deze is ingetreden in de zin van artikel 5, punt 3, van de verordening niet worden vastgesteld aan de hand van criteria die behoren tot dat onderzoek ten gronde en die niet worden vermeld in die bepaling. Deze verwijst immers als enige voorwaarde naar de omstandigheid dat schade zich heeft voorgedaan of zich kan voordoen.

Anders dan artikel 15, lid 1, sub c, van de verordening, dat is uitgelegd in het arrest van 7 december 2010, Pammer en Hotel Alpenhof (C-585/08 en C-144/09, Jurispr. blz. I-12527), vereist artikel 5, punt 3, van die verordening met name dus niet dat de betrokken activiteit ‘gericht is op’ de lidstaat van de aangezochte rechter.

Daaruit volgt dat wat de vermeende schending van een aan het auteursrecht verbonden vermogensrecht betreft, de aangezochte rechter bevoegd is om kennis te nemen van een vordering inzake onrechtmatige daad zodra de lidstaat op het grondgebied waarvan die rechter zich bevindt de door de eiser ingeroepen vermogensrechten beschermt en de beweerde schade kan intreden in het rechtsgebied van de aangezochte rechter.

In omstandigheden zoals die in het hoofdgeding vloeit dat risico op schade met name voort uit de mogelijkheid om een kopie van het werk waaraan de door de eiser ingeroepen rechten zijn verbonden aan te schaffen via een website die toegankelijk is in het rechtsgebied van de aangezochte rechter.

Aangezien echter de door de lidstaat van de aangezochte rechter verleende bescherming enkel geldt voor het grondgebied van die lidstaat, mag de aangezochte rechter slechts uitspraak doen over de schade die is veroorzaakt op het grondgebied van zijn lidstaat.

Indien die rechter immers ook bevoegd zou zijn om uitspraak te doen over schade die is veroorzaakt op het grondgebied van andere lidstaten, zou hij zich in de plaats stellen van de gerechten van die staten, terwijl die laatste in beginsel krachtens artikel 5, punt 3, van de verordening en het territorialiteitsbeginsel bevoegd zijn om uitspraak te doen over schade die is veroorzaakt op het grondgebied van hun lidstaat en beter geplaatst zijn om te beoordelen of de aan het auteursrecht verbonden vermogensrechten die door de betrokken lidstaat worden gewaarborgd, daadwerkelijk zijn geschonden en om de aard van de veroorzaakte schade vast te stellen.

Gelet op een en ander moet op de prejudiciële vragen worden geantwoord dat artikel 5, lid 3, van de verordening aldus moet worden uitgelegd dat wanneer een inbreuk wordt aangevoerd op aan het auteursrecht verbonden vermogensrechten die worden gewaarborgd door de lidstaat van de aangezochte rechter, deze bevoegd is kennis te nemen van een door de auteur van een werk ingeleide aansprakelijkheidsvordering tegen een in een andere lidstaat gevestigde onderneming die daar dat werk heeft gekopieerd op een materiële drager die vervolgens is verkocht door in een derde lidstaat gevestigde ondernemingen via een website die ook toegankelijk is in het rechtsgebied van de aangezochte rechter. Die rechter mag slechts uitspraak doen over de schade die is veroorzaakt op het grondgebied van zijn lidstaat.