HvJ EG, 14-04-2011, nr. C-327/09

Het verzoek om een prejudiciële beslissing betreft de uitlegging van artikel 249, vierde alinea, EG, van verordening (EG) nr. 258/97 van het Europees Parlement en de Raad van 27 januari 1997 betreffende nieuwe voedingsmiddelen en nieuwe voedselingrediënten (PB L 43, blz. 1), en beschikking 2000/196/EG van de Commissie van 22 februari 2000 houdende weigering van een vergunning voor het in de handel brengen van ‘Stevia rebaudiana Bertoni: planten en gedroogde bladeren’ als nieuw voedingsmiddel of nieuw voedselingrediënt krachtens verordening nr. 258/97 (PB L 61, blz. 14).

Dit verzoek is ingediend in het kader van een geding tussen Mensch und Natur AG (hierna: ‘Mensch und Natur’) en de Freistaat Bayern over het verbod om bepaalde door Mensch und Natur verhandelde producten in Duitsland in de handel te brengen omdat die producten ‘Stevia rebaudiana Bertoni’ (hierna: ‘stevia’) bevatten.

Mensch und Natur produceert en verkoopt verschillende soorten thee. In bepaalde theesoorten worden extracten van steviabladeren als zoetmiddel gebruikt.

In beschikking 2000/196 heeft de Commissie bepaald dat stevia niet op de Uniemarkt mocht worden gebracht als voedingsmiddel of voedselingrediënt. Die beschikking is vastgesteld op verzoek van professor Geuns, tot wie zij is gericht.

Bij tot Mensch und Natur gerichte beslissing van 8 april 2003 heeft het Landratsamt Bad Tölz-Wolfratshausen (bestuur van het district Bad Tölz-Wolfratshausen) het in de handel te brengen van verscheidene theesoorten verboden op straffe van een administratieve boete.

In die beslissing heeft deze autoriteit vastgesteld dat bij beschikking 2000/196 was geweigerd stevia als nieuw voedingsmiddel toe te laten. Op grond van die beschikking dienden alle lidstaten de verhandeling van dat product te verbieden. Zij heeft tevens opgemerkt dat Mensch und Natur niet had aangetoond dat reeds vóór de inwerkingtreding van verordening nr. 258/97 op 15 mei 1997, de aan de orde zijnde theesoorten in de Europese Unie in significante mate voor menselijke voeding waren gebruikt.

Mensch und Natur heeft tegen de beslissing van 8 april 2003 van het Landratsamt Bad Tölz-Wolfratshausen beroep ingesteld bij het Verwaltungsgericht München. Daarbij heeft zij betoogd dat de stevia bevattende producten sinds het begin der negentiger jaren door haar voorgangers waren ontwikkeld en reeds vóór 15 mei 1997 in zeer grote hoeveelheden in de Unie in de handel waren gebracht via postorderverkoop en in natuurvoedingswinkels. Voorts heeft Mensch und Natur gesteld dat beschikking 2000/196 voor haar niet verbindend was.

Het Verwaltungsgericht München heeft dat beroep bij vonnis van 13 mei 2004 toegewezen.

De Freistaat Bayern heeft tegen dat vonnis hoger beroep ingesteld bij het Bayerische Verwaltungsgerichtshof.

Van oordeel dat bepaalde verduidelijkingen over de uitlegging van het Unierecht noodzakelijk waren om uitspraak te kunnen doen, heeft het Bayerische Verwaltungsgerichtshof de behandeling van de zaak geschorst en het Hof de volgende prejudiciële vragen gesteld:

Met zijn twee vragen, die samen moeten worden behandeld, verzoekt de verwijzende rechter het Hof in wezen de rechtsgevolgen te preciseren van een krachtens artikel 7 van verordening nr. 258/97 gegeven beschikking van de Commissie houdende weigering van een vergunning voor het in de Unie in de handel brengen van een product als voedingsmiddel of voedselingrediënt.

Volgens artikel 249, vierde alinea, EG is een ‘beschikking […] verbindend in al haar onderdelen voor degenen tot wie zij uitdrukkelijk is gericht’. Deze bepaling is artikel 288, vierde alinea, VWEU geworden, dat bepaalt dat een ‘besluit verbindend [is] in al zijn onderdelen. Indien de adressaten worden vermeld, is het alleen voor hen verbindend’.

De aard van de procedure van verordening nr. 258/97 sluit ook een ruime uitlegging uit met betrekking tot degenen tot wie een krachtens deze verordening gegeven beschikking is gericht.

Dienaangaande moet worden vastgesteld dat verordening nr. 258/97 slechts van toepassing is op nieuwe voedingsmiddelen en nieuwe voedselingrediënten in de zin van artikel 1, lid 2, ervan. Die kwalificatie hangt af van het antwoord op de vraag of deze voedingsmiddelen en voedselingrediënten in de Unie al dan niet in significante mate voor menselijke voeding zijn gebruikt vóór de inwerkingtreding van deze verordening.

Artikel 1, lid 3, van verordening nr. 258/97 voert slechts de mogelijkheid in om ‘in voorkomend geval’ middels de bij artikel 13 van deze verordening ingestelde zogeheten ‘comitologieprocedure’ te bepalen of een soort voedingsmiddel of voedselingrediënt binnen de werkingssfeer ervan valt (zie arrest van 15 januari 2009, M-K Europa, C-383/07, Jurispr. blz. I-115, punt 40). Het staat echter niet aan de ondernemer om de bij dit artikel 13 ingestelde procedure in te leiden (arrest M-K Europa, reeds aangehaald, punt 43).

Zoals met name voortvloeit uit de artikelen 4, lid 1, en 6, lid 1, van verordening nr. 258/97 is een beschikking van de Commissie houdende weigering van een vergunning voor het in de handel brengen van een product voorts hoofdzakelijk gebaseerd op het verzoek van een persoon om het betrokken product in de handel te mogen brengen en op de door hem verstrekte informatie.

Op grond van beschikking 2000/196 staat niet vast dat de Commissie heeft onderzocht of het betrokken product in de Unie al dan niet in significante mate voor menselijke voeding is gebruikt vóór de inwerkingtreding van deze verordening.

De lidstaten, die moeten voldoen aan de in artikel 10 EG, en thans in artikel 4, lid 3, VEU, vastgelegde verplichting tot loyale samenwerking, moeten daarentegen verordening nr. 258/97 naleven, en bijgevolg ervoor zorgen dat een ‘nieuw’ voedingsmiddel of voedselingrediënt in de zin van artikel 1, lid 2, van deze verordening, dat bijgevolg binnen de werkingssfeer ervan valt, niet in de handel wordt gebracht op hun grondgebied zonder de vaststelling door de bevoegde autoriteit van de betrokken lidstaat overeenkomstig artikel 4 van deze verordening dat daarvoor geen vergunning is vereist en, in voorkomend geval, zonder de vergunning van de Commissie overeenkomstig artikel 7 ervan.

Volgens artikel 7, lid 3, van verordening nr. 258/97 worden de op grond van dit artikel genomen besluiten bekendgemaakt in het Publicatieblad van de Europese Unie.

Wanneer de autoriteiten van een lidstaat in het bezit zijn van inlichtingen waaruit blijkt dat op het grondgebied van deze lidstaat producten in de handel zijn gebracht met kenmerken die lijken overeen te komen met de kenmerken van producten waarvoor de Commissie een vergunning om ze in de Unie in de handel te brengen heeft geweigerd, moeten zij aan de hand van deze verordening onderzoeken onder welke omstandigheden de producten in de handel zijn gebracht en, in voorkomend geval, verhinderen dat deze producten in de handel worden gebracht.

Allereerst bestaat hun taak erin vast te stellen of het betrokken product al dan niet een nieuw voedingsmiddel of nieuw voedselingrediënt in de zin van artikel 1, lid 2, van verordening nr. 258/97 is, waarbij de betrokkene de mogelijkheid krijgt te bewijzen dat dit product vóór de inwerkingtreding van deze verordening in significante mate in de Unie in de handel is gebracht.

Wanneer voorts blijkt dat dit product een nieuw voedingsmiddel of nieuw voedselingrediënt is, moet de bevoegde autoriteit van de betrokken lidstaat de nodige maatregelen nemen opdat verordening nr. 258/97 daadwerkelijk wordt toegepast, wat kan inhouden dat de betrokkene wordt gelast om, teneinde dit product in de handel te kunnen blijven brengen, overeenkomstig artikel 4 van deze verordening een verzoek in te dienen.

Gelet op een en ander, dient op de prejudiciële vragen te worden geantwoord dat een krachtens artikel 7 van verordening nr. 258/97 gegeven beschikking van de Commissie houdende weigering van een vergunning om een voedingsmiddel of voedselingrediënt in de Unie in de handel te brengen, niet verbindend is voor andere personen dan degenen tot wie deze beschikking uitdrukkelijk is gericht. De bevoegde autoriteiten van een lidstaat moeten daarentegen nagaan of een op het grondgebied van die lidstaat in de handel gebracht product, met kenmerken die lijken overeen te komen met de kenmerken van het product waarop deze beschikking van de Commissie betrekking heeft, een nieuw voedingsmiddel of nieuw voedselingrediënt in de zin van artikel 1, lid 2, van deze verordening is en, in voorkomend geval, moeten zij de betrokkene verplichten deze verordening na te leven.

Ten aanzien van de partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de nationale rechterlijke instantie over de kosten heeft te beslissen. De door anderen wegens indiening van hun opmerkingen bij het Hof gemaakte kosten komen niet voor vergoeding in aanmerking.

Het Hof (Derde kamer) verklaart voor recht:

Een krachtens artikel 7 van verordening (EG) nr. 258/97 van het Europees Parlement en de Raad van 27 januari 1997 betreffende nieuwe voedingsmiddelen en nieuwe voedselingrediënten gegeven beschikking van de Commissie houdende weigering van een vergunning om een voedingsmiddel of voedselingrediënt in de Unie in de handel te brengen, is niet verbindend voor andere personen dan degenen tot wie deze beschikking uitdrukkelijk is gericht. De bevoegde autoriteiten van een lidstaat moeten daarentegen nagaan of een op het grondgebied van die lidstaat in de handel gebracht product, met kenmerken die lijken overeen te komen met de kenmerken van het product waarop deze beschikking van de Commissie betrekking heeft, een nieuw voedingsmiddel of nieuw voedselingrediënt in de zin van artikel 1, lid 2, van deze verordening is en, in voorkomend geval, moeten zij de betrokkene verplichten deze verordening na te leven.

ondertekeningen