HvJ EU, 03-09-2020, nr. C-530/19

De overwegingen 1, 2, 13 en 19 van verordening nr. 261/2004 luiden als volgt:

Artikel 1, lid 1, van deze verordening bepaalt:

Artikel 2 van die verordening luidt:

In artikel 5, lid 1, van verordening nr. 261/2004 is bepaald:

Artikel 9 van deze verordening heeft als opschrift ‘Recht op verzorging’ en bepaalt:

Artikel 12 van die verordening heeft als opschrift ‘Verdere compensatie’ en bepaalt in lid 1:

§ 1313a van het Allgemeine Bürgerliche Gesetzbuch (Oostenrijks burgerlijk wetboek; hierna: ‘ABGB’) luidt als volgt:

Met zijn tweede vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 9, lid 1, onder b), van verordening nr. 261/2004 aldus moet worden uitgelegd dat de krachtens deze bepaling op de luchtvaartmaatschappij rustende verplichting om de daarin bedoelde passagiers gratis hotelaccommodatie aan te bieden, niet alleen inhoudt dat deze luchtvaartmaatschappij voor deze passagiers een hotelkamer dient te vinden en de kosten daarvan dient te betalen, maar ook instaat voor de verblijfsomstandigheden als zodanig.

Volgens vaste rechtspraak van het Hof moet bij de uitlegging van een bepaling van het Unierecht niet alleen rekening worden gehouden met de bewoordingen ervan, maar ook met de context ervan en de doelstellingen van de regeling waarvan zij deel uitmaakt (arrest van 18 januari 2017, NEW WAVE CZ, C-427/15, EU:C:2017:18, punt 19 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Aangaande de bewoordingen van de betrokken bepaling moet worden opgemerkt dat artikel 9 van verordening nr. 261/2004, met als opschrift ‘Recht op verzorging’, in lid 1, onder b), bepaalt dat de betrokken passagiers — met inbegrip van de passagiers bedoeld in artikel 5, dat betrekking heeft op de annulering van een vlucht — gratis hotelaccommodatie krijgen in gevallen waarin met name een verblijf van één of meer nachten noodzakelijk wordt. De woorden ‘krijgen de passagiers gratis […] hotelaccommodatie’ vertaalt dus de wil van de Uniewetgever om te voorkomen dat passagiers die na de annulering van hun vlucht verplicht zijn om in afwachting van het vertrek van een nieuwe vlucht op hotel te overnachten, zelf de last van de zoektocht naar een hotelkamer en de kosten daarvan moeten dragen, daar de luchtvaartmaatschappij moet instaan voor de verzorging van deze passagiers en daartoe de nodige voorzieningen moet treffen. Uit de bewoordingen van deze bepaling blijkt daarentegen niet uitdrukkelijk dat de Uniewetgever de luchtvaartmaatschappijen de verplichting heeft willen opleggen om naast deze verzorging van de passagiers ook rechtstreeks of via door hen gemachtigde hotels in te staan voor de omstandigheden van het verblijf als zodanig.

De context van artikel 9, lid 1, onder b), van verordening nr. 261/2004 ondersteunt een uitlegging volgens welke luchtvaartmaatschappijen niet verplicht zijn om het feitelijke verblijf zelf te organiseren. Artikel 9, lid 2, van deze verordening bepaalt namelijk dat de luchtvaartmaatschappijen in het kader van het recht op verzorging van de betrokken passagiers verplicht zijn om hun met name de mogelijkheid te bieden om twee gratis telefoongesprekken te voeren of twee e-mailberichten te versturen. Uit deze bepaling vloeit weliswaar voort dat de luchtvaartmaatschappij de passagiers daadwerkelijk kosteloos de middelen ter beschikking moet stellen om dit te doen, maar daaruit kan niet worden afgeleid dat deze luchtvaartmaatschappij derhalve verplicht is om onder haar eigen verantwoordelijkheid de daartoe noodzakelijke telecommunicatievoorzieningen te organiseren.

Deze uitlegging vindt bovendien steun in de doelstelling van verordening nr. 261/2004, die volgens de overwegingen 1 en 13 ervan de passagiers een hoog niveau van bescherming beoogt te waarborgen, met name door te verzekeren dat passagiers van wie de vlucht wordt geannuleerd voldoende worden verzorgd tijdens het wachten op een latere vlucht. Daartoe verschaft nr. 261/2004 deze passagiers gestandaardiseerde en onmiddellijke compensatie zoals, in voorkomend geval, het in artikel 9, lid 1, onder b), van deze verordening bedoelde aanbod van gratis hotelaccommodatie, met als doel om ter plaatse te voorzien in de onmiddellijke behoeften van de passagiers, ongeacht de oorzaak van de annulering van de betrokken vlucht (zie in die zin het arrest van 10 januari 2006, IATA en ELFAA, C-344/04, EU:C:2006:10, punt 86).

Gelet op deze doelstelling kan een uitlegging van artikel 9, lid 1, onder b), van verordening nr. 261/2004 volgens welke de luchtvaartmaatschappij zelf en onder haar eigen verantwoordelijkheid moet instaan voor de omstandigheden van het verblijf van de betrokken passagiers, niet worden aanvaard, aangezien de voor een dergelijke verzorging noodzakelijke handelingen verder gaan dan het systeem van gestandaardiseerde en onmiddellijke bijstand ter plaatse dat de Uniewetgever ten gunste van de passagiers heeft willen invoeren.

Hieraan moet worden toegevoegd dat aan de uitlegging volgens welke de luchtvaartmaatschappij niet zelf moet instaan voor de omstandigheden van het verblijf, allereerst niet wordt afgedaan door de — volgens ON onaanvaardbare — omstandigheid dat een dergelijke uitlegging ertoe zou kunnen leiden dat de passagier de contractuele partner wordt van de exploitant van het hotel dat de accommodatie verstrekt. In dit verband volstaat het vast te stellen dat artikel 9, lid 1, onder b), van verordening nr. 261/2004 enkel voorziet in een verplichting voor de luchtvaartmaatschappij om de betrokken passagiers gratis hotelaccommodatie aan te bieden en geen nadere regels bevat aangaande de contractuele betrekkingen die uit de nakoming van deze verplichting kunnen voortvloeien.

Verder ontneemt deze uitlegging, anders dan ON in wezen stelt, niet elke betekenis aan de in artikel 9, lid 3, van verordening nr. 261/2004 neergelegde verplichting van de luchtvaartmaatschappij om bij de toepassing van dat artikel met name bijzondere aandacht te schenken aan de behoeften van personen met beperkte mobiliteit. Hoewel de luchtvaartmaatschappij niet verplicht is om zelf in te staan voor de omstandigheden van het hotelverblijf van de passagiers wier vlucht is geannuleerd, blijft het immers een feit dat zij hun overeenkomstig overweging 13 van die verordening voldoende verzorging moet bieden, wat inhoudt dat de luchtvaartmaatschappij het hotel zorgvuldig moet selecteren na zich ervan te hebben vergewist dat dit hotel in staat is om aan redelijke kwaliteits- en veiligheidsverwachtingen te voldoen en dat, wat personen met beperkte mobiliteit als ON betreft, het is uitgerust om hen in goede omstandigheden te ontvangen, waarbij zij in voorkomend geval het hotel op de hoogte brengt van de beperkte mobiliteit van de betrokken passagiers.

Ten slotte zou, zoals de verwijzende rechter opmerkt, gelet op de doelstelling om de passagiers te beschermen, wel kunnen worden overwogen om een ruimere uitlegging te geven aan de op de luchtvaartmaatschappijen rustende verplichting tot verzorging, te weten dat zij zelf instaan voor de verblijfsomstandigheden in het hotel van hun passagiers, die overeenkomstig de voorwaarden en procedures die in het nationale recht gelden voor aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad hun luchtvaartmaatschappij in een situatie als in het hoofdgeding in rechte zouden kunnen aanspreken, maar moet worden vastgesteld dat verordening nr. 261/2004 deze bescherming op beperktere wijze ten uitvoer heeft gelegd door een systeem van gestandaardiseerde en onmiddellijke bijstand in te voeren, zoals in punt 26 van dit arrest in herinnering is gebracht.

Gelet op het voorgaande moet op de tweede vraag worden geantwoord dat artikel 9, lid 1, onder b), van verordening nr. 261/2004 aldus moet worden uitgelegd dat de krachtens deze bepaling op de luchtvaartmaatschappij rustende verplichting om de daarin bedoelde passagiers gratis hotelaccommodatie aan te bieden, niet inhoudt dat de luchtvaartmaatschappij moet instaan voor de verblijfsomstandigheden als zodanig.

Met zijn eerste vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of verordening nr. 261/2004 aldus moet worden uitgelegd dat een luchtvaartmaatschappij die krachtens artikel 9, lid 1, onder b), van deze verordening hotelaccommodatie heeft aangeboden aan een passagier wiens vlucht is geannuleerd, op de enkele grond van deze verordening kan worden verplicht om de passagier te vergoeden voor schade die is veroorzaakt door een fout van het personeel van dat hotel.

In dit verband is de verwijzende rechter van oordeel dat uit de in punt 16 van dit arrest aangehaalde rechtspraak volgt dat passagiers, in geval van niet-nakoming van de verplichting om accommodatie te verstrekken, een rechtstreeks op verordening nr. 261/2004 gebaseerd recht hebben om compensatie te verkrijgen voor de bedragen die noodzakelijk, passend en redelijk blijken om het verzuim van de luchtvaartmaatschappij om te voorzien in de verzorging van de passagier goed te maken. Volgens deze rechter zou hieruit kunnen volgen dat er ook bij gebrekkige uitvoering van deze verplichting recht op compensatie bestaat.

Vooraf moet worden opgemerkt dat de hypothese van een door de luchtvaartmaatschappij begane fout, waarop de eerste vraag is gebaseerd, berust op de premisse dat de krachtens artikel 9, lid 1, onder b), van verordening nr. 261/2004 op deze luchtvaartmaatschappij rustende verplichting tot verzorging zich uitstrekt tot de omstandigheden van het verblijf van de betrokken passagiers, zodat een eventuele fout vanwege het in dit verband door de luchtvaartmaatschappij gemachtigde hotel zou kunnen betekenen dat die luchtvaartmaatschappij haar verplichting niet naar behoren is nagekomen en daarvoor aansprakelijk is.

Gezien het antwoord op de tweede vraag moet deze premisse echter als onjuist worden beschouwd.

In elk geval moet in navolging van de verwijzende rechter worden vastgesteld dat het recht op compensatie dat passagiers genieten wanneer de luchtvaartmaatschappij de in artikel 9 van verordening nr. 261/2004 neergelegde verplichting tot verzorging niet is nagekomen, uitsluitend betrekking heeft op de terugbetaling van bedragen die, gelet op de bijzondere omstandigheden van elk geval, noodzakelijk, passend en redelijk blijken om het verzuim van de luchtvaartmaatschappij om te voorzien in die verzorging goed te maken.

Bijgevolg past het recht op terugbetaling van deze bedragen volledig in de logica van het bij deze verordening ten gunste van de passagiers ingevoerde stelsel van gestandaardiseerde en onmiddellijke compensatie, voor zover deze bedragen dienen ter vergoeding van de kosten die deze passagiers hebben gemaakt om dezelfde gestandaardiseerde en onmiddellijke diensten te verkrijgen als de diensten die de luchtvaartmaatschappij hun had moeten aanbieden, zonder dat daartoe de specifieke situatie van elke passagier van geval tot geval hoeft te worden beoordeeld.

De vergoeding van individuele schade als gevolg van een fout vanwege het personeel van het hotel dat door de luchtvaartmaatschappij is gekozen voor de in artikel 9 van verordening nr. 261/2004 bedoelde accommodatie, zou daarentegen noodzakelijkerwijs vereisen dat de omvang van die schade geval per geval wordt beoordeeld, en verder gaan dan de gestandaardiseerde en onmiddellijke compensatie waarin verordening nr. 261/2004 voorziet.

In dit verband heeft het Hof reeds geoordeeld dat verordening nr. 261/2004 niet voorziet in de compensatie van individuele schade, waarvan de vergoeding noodzakelijkerwijs van geval tot geval moet worden beoordeeld naargelang van de omvang van de veroorzaakte schade (zie in die zin arrest van 29 juli 2019, Rusu, C-354/18, EU:C:2019:637, punt 31).

Gelet op een en ander moet op de eerste vraag worden geantwoord dat verordening nr. 261/2004 aldus moet worden uitgelegd dat een luchtvaartmaatschappij die krachtens artikel 9, lid 1, onder b), van deze verordening hotelaccommodatie heeft aangeboden aan een passagier wiens vlucht is geannuleerd, niet op de enkele grond van deze verordening kan worden verplicht om de passagier te vergoeden voor schade die is veroorzaakt door een fout van het personeel van dat hotel.