HvJ EU, 09-06-2016, nr. C-586/14

Het verzoek om een prejudiciële beslissing betreft de uitlegging van artikel 110 VWEU.

Dit verzoek is ingediend in het kader van een geding tussen Vasile Budişan en de Administraţia Judeţeană a Finanţelor Publice Cluj (regionaal bestuur openbare financiën te Cluj, Roemenië) betreffende een heffing waarvan deze instantie betaling van Budişan vordert voor de registratie in Roemenië van een tweedehands motorvoertuig dat afkomstig is uit een andere lidstaat.

Bij Legea nr. 343/2006 pentru modificarea şi completarea Legii nr. 571/2003 privind Codul fiscal (wet nr. 343/2006 tot wijziging en aanvulling van wet nr. 571/2003 houdende het belastingwetboek) van 17 juli 2006 (Monitorul Oficial al României, deel I, nr. 662 van 1 augustus 2006) is met ingang van 1 januari 2007 een bijzondere heffing op personen- en motorvoertuigen ingevoerd die werd toegepast bij de eerste registratie van het voertuig in Roemenië (hierna: ‘bijzondere heffing’).

Bij Ordonanţa de urgenţă a Guvernului nr. 50/2008 pentru instituirea taxei pe poluare pentru autovehicule (spoedbesluit nr. 50/2008 van de regering tot vaststelling van een heffing op verontreiniging door motorvoertuigen) van 21 april 2008 (Monitorul Oficial al României, deel I, nr. 327 van 25 april 2008; hierna: ‘OUG nr. 50/2008’), dat op 1 juli 2008 in werking is getreden, is een heffing op verontreiniging door motorvoertuigen ingevoerd voor voertuigen van de categorieën M1 tot en met M3 en N1 tot en met N3 (hierna: ‘heffing op verontreiniging’). Deze heffing diende met name te worden betaald bij de eerste registratie van een dergelijk voertuig in Roemenië.

OUG nr. 50/2008 is herhaaldelijk gewijzigd alvorens te worden ingetrokken bij Legea nr. 9/2012 privind taxa pentru emisiile poluante provenite de la autovehicule (wet nr. 9/2012 betreffende de heffing op verontreinigende emissies van motorvoertuigen) van 6 januari 2012 (Monitorul Oficial al României, deel I, nr. 17 van 10 januari 2012), die in werking is getreden op 13 januari 2012. Deze wet heeft de heffing op verontreiniging vervangen door een nieuwe heffing, de heffing op verontreinigende emissies van motorvoertuigen (hierna: ‘heffing op verontreinigende emissies’).

Volgens artikel 4 van wet nr. 9/2012 ontstond de verplichting tot betaling van de heffing op verontreinigende emissies niet alleen bij de eerste registratie van een voertuig in Roemenië, maar, onder bepaalde voorwaarden, ook bij de eerste inschrijving van het eigendomsrecht op een tweedehands voertuig in Roemenië.

Als gevolg van de Ordonanţa de urgenţă a Guvernului nr. 1/2012 pentru suspendarea aplicării unor dispoziţii ale Legii nr. 9/2012 privind taxa pentru emisiile poluante provenite de la autovehicule, precum şi pentru restituirea taxei achitate în conformitate cu prevederile art. 4 alin. 2 din lege (spoedbesluit nr. 1/2012 van de regering houdende schorsing van de toepassing van een aantal bepalingen van wet nr. 9/2012 betreffende de heffing op verontreinigende emissies van motorvoertuigen en teruggaaf van de op grond van artikel 4, lid 2, van die wet betaalde heffing) van 30 januari 2012 (Monitorul Oficial al României, deel I, nr. 79 van 31 januari 2012), die in werking is getreden op 31 januari 2012, is de toepassing van de heffing op verontreinigende emissies bij de eerste inschrijving van het eigendomsrecht op een tweedehands voertuig in Roemenië geschorst tot 1 januari 2013.

De Ordonanţa de urgenţă a Guvernului nr. 9/2013 privind timbrul de mediu pentru autovehicule (spoedbesluit nr. 9/2013 van de regering betreffende de milieuheffing voor motorvoertuigen) van 19 februari 2013 (Monitorul Oficial al României, deel I, nr. 119 van 4 maart 2013; hierna: ‘OUG nr. 9/2013’), waarbij wet nr. 9/2012 is ingetrokken, is in werking getreden op 15 maart 2013.

Artikel 4 van OUG nr. 9/2013 luidt als volgt:

Artikel 7, lid 2, van OUG nr. 9/2013 bepaalt:

Op 5 juni 2013 heeft Budişan een in 2006 vervaardigde tweedehands personenauto gekocht die aanvankelijk was geregistreerd in Duitsland.

Voor de registratie van dit motorvoertuig in Roemenië heeft Budişan aan de Roemeense autoriteiten een milieuheffing van 5 300 RON (ongeveer 1 193 EUR) moeten betalen op grond van de milieuheffing voor motorvoertuigen (hierna: ‘milieuheffing’), zoals deze was vastgesteld bij OUG nr. 9/2013.

Omdat hij van mening was dat OUG nr. 9/2013 onverenigbaar is met artikel 110 VWEU heeft Budişan een verzoekschrift ingediend bij de Tribunal Cluj (rechtbank van grote aanleg te Cluj) waarbij hij verzocht om het regionaal bestuur openbare financiën te Cluj te veroordelen tot teruggaaf van het als milieuheffing geïnde bedrag.

Bij vonnis van 3 april 2014 heeft de Tribunal Cluj dit verzoek afgewezen. Volgens deze rechterlijke instantie strookt OUG nr. 9/2013 met het recht van de Unie, aangezien zij geen discriminatie oplevert van ingevoerde producten ten opzichte van nationale producten, ongeacht of deze nieuw of tweedehands zijn. Daarop heeft verzoeker in het hoofdgeding hoger beroep ingesteld bij de verwijzende rechter.

Volgens de Curtea de Apel Cluj (hof van beroep te Cluj) rijst de vraag van de verenigbaarheid met artikel 110 VWEU van de bij OUG nr. 9/2013 ingevoerde milieuheffing in twee opzichten. In de eerste plaats vraagt deze rechterlijke instantie zich af of het conform dit artikel is dat uit OUG nr. 9/2013 voortvloeit dat voertuigen waarvoor op het tijdstip van de registratie ervan in Roemenië reeds de bijzondere heffing, de heffing op verontreiniging of de heffing op verontreinigende emissies is betaald, van de milieuheffing zijn vrijgesteld, voor zover het restbedrag van een van de eerdere heffingen, dat in de waarde van deze voertuigen is vervat, lager is dan het bedrag van de milieuheffing. Deze vrijstelling leidt er immers toe dat deze voertuigen tegen een lagere prijs kunnen worden verkocht dan voertuigen die worden ingevoerd uit een andere lidstaat en waarvoor de nieuwe heffing verschuldigd is, waardoor de verkoop van nationale tweedehands wordt bevorderd ten koste van de invoer van gelijksoortige voertuigen die afkomstig zijn uit andere lidstaten.

In de tweede plaats heeft deze rechterlijke instantie twijfels over de verenigbaarheid met artikel 110 VWEU van de wijze waarop de milieuheffing wordt geïnd. De eigenaars van een voertuig dat zich op de binnenlandse markt bevindt en waarvoor geen enkele heffing is betaald, ofwel omdat dit voertuig is geregistreerd vóór 1 januari 2007, ofwel omdat de eigenaar teruggaaf heeft verkregen van de eerder door hem betaalde heffing, kunnen dit voertuig volgens OUG nr. 9/2013 namelijk gebruiken — zonder dat zij de milieuheffing hoeven te betalen — tot de verkoop ervan, dat wil zeggen tot een toekomstig en onzeker tijdstip, terwijl de eigenaar van een gelijksoortig voertuig dat uit een andere lidstaat wordt ingevoerd, dit voertuig slechts 90 dagen kan gebruiken voordat hij het moet registreren, en hij bijgevolg de milieuheffing dient te betalen.

In die omstandigheden heeft de Curtea de Apel te Cluj de behandeling van de zaak geschorst en het Hof verzocht om een prejudiciële beslissing over de volgende vragen:

Met zijn vragen, die samen moeten worden onderzocht, wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 110 VWEU aldus moet worden uitgelegd dat het zich, ten eerste, ertegen verzet dat een lidstaat een heffing voor motorvoertuigen invoert die wordt toegepast op ingevoerde tweedehands voertuigen bij de eerste registratie ervan in die lidstaat, alsook op reeds in deze lidstaat geregistreerde voertuigen bij de eerste inschrijving in die lidstaat van het eigendomsrecht op die voertuigen en, ten tweede, het zich ook ertegen verzet dat deze lidstaat vrijstelling van die heffing verleent voor reeds geregistreerde voertuigen waarvoor een eerder in werking getreden heffing is betaald die niet is terugbetaald, wanneer het in de waarde van deze voertuigen vervatte restbedrag van deze laatste heffing lager is dan het bedrag van de nieuwe heffing.

In herinnering moet worden geroepen dat artikel 110 VWEU tot doel heeft het vrije verkeer van goederen tussen de lidstaten onder normale mededingingsvoorwaarden te verzekeren. Dit artikel strekt ertoe elke vorm van bescherming uit te sluiten die het gevolg kan zijn van de toepassing van binnenlandse belastingen die discriminerend zijn ten opzichte van producten uit andere lidstaten (arrest van 14 april 2015, Manea, C-76/14, EU:C:2015:216, punt 28 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Daartoe verbiedt artikel 110, eerste alinea, VWEU elke lidstaat om op producten van de overige lidstaten hogere binnenlandse belastingen te heffen dan die welke op gelijksoortige nationale producten worden geheven.

Wat in casu de in de onderhavige prejudiciële vragen aan de orde zijnde verkoop van enkel tweedehands voertuigen betreft, blijkt uit de verwijzingsbeslissing dat OUG nr. 9/2013 een heffing invoert, namelijk de milieuheffing, die wordt toegepast op enerzijds ingevoerde tweedehands voertuigen bij de eerste registratie ervan in Roemenië, en anderzijds op reeds in deze lidstaat geregistreerde voertuigen bij de eerste inschrijving van het eigendomsrecht op deze voertuigen in die lidstaat.

Voorts voorziet artikel 4, onder c), van OUG nr. n^o 9/2013 in vrijstelling van die milieuheffing voor de inschrijving van het eigendomsrecht op nationale tweedehands voertuigen waarvoor de inschrijving in Roemenië reeds tot betaling van de bijzondere heffing, de heffing op verontreiniging of de heffing op verontreinigende emissies heeft geleid, behoudens de in punt d) van dit artikel vermelde gevallen waarin een rechterlijke instantie de teruggaaf van de betrokken heffing heeft gelast.

Om vast te stellen of een heffing als die welke bij OUG nr. 9/2013 is ingevoerd, een discriminatie in het leven roept die indruist tegen artikel 110 VWEU, eerste alinea, moet eerst worden onderzocht welke impact deze heffing heeft op de mededinging tussen de tweedehands voertuigen die uit andere lidstaten dan Roemenië afkomstig zijn en de nationale voertuigen waarvoor de heffing geldt. Vervolgens moet worden onderzocht of deze heffing neutraal is met betrekking tot de mededinging tussen de eerstgenoemde voertuigen en de gelijksoortige nationale voertuigen waarvoor aanspraak kan worden gemaakt op de in het vorige punt genoemde vrijstelling.

Het is dienaangaande vaste rechtspraak dat de uit andere lidstaten afkomstige tweedehands motorvoertuigen, die de ‘producten van de overige lidstaten’ zijn in de zin van artikel 110 VWEU, de in de andere lidstaten dan de betrokken lidstaat verkochte voertuigen betreffen die, in geval zij door een inwoner van deze laatste lidstaat worden gekocht, in die lidstaat kunnen worden ingevoerd en aldaar in het verkeer worden gebracht, terwijl de gelijksoortige nationale voertuigen, die de ‘nationale producten’ in de zin van artikel 110 VWEU zijn, de in die lidstaat verkochte tweedehands voertuigen betreffen die van hetzelfde type zijn en dezelfde kenmerken en slijtage vertonen (arrest van 14 april 2015, Manea, C-76/14, EU:C:2015:216, punt 31 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Bijgevolg hoeft de door artikel 110 VWEU vereiste neutraliteit niet te worden onderzocht met betrekking tot in Roemenië rijdende motorvoertuigen die niet worden verkocht. Doordat zij als zodanig niet op de markt worden aangeboden, zijn deze voertuigen immers geen producten die concurreren met andere voertuigen, ongeacht of deze laatste beschikbaar zijn op de binnenlandse markt dan wel op de markt van andere lidstaten (arrest van 14 april 2015, Manea, C-76/14, EU:C:2015:216, punt 32).

Voor het geval in het te wijzen arrest zou worden beslist dat een heffingsregeling zoals die welke bij OUG nr. 9/2012 is ingevoerd, onverenigbaar is met artikel 110 VWEU, heeft de Roemeense regering het Hof verzocht de werking in de tijd van zijn arrest te beperken. Deze regering stelt namelijk dat dit arrest ernstige moeilijkheden kan doen ontstaan voor de Roemeense economie.

Het is vaste rechtspraak dat de uitlegging die het Hof krachtens de hem bij artikel 267 VWEU verleende bevoegdheid aan een voorschrift van het Unierecht geeft, de betekenis en de strekking van dat voorschrift zoals het vanaf de datum van de inwerkingtreding ervan moet of had moeten worden verstaan en toegepast, verklaart en preciseert. Hieruit volgt, dat het aldus uitgelegde voorschrift door de rechter ook kan en moet worden toegepast op rechtsbetrekkingen die zijn ontstaan en tot stand gekomen vóór het arrest waarbij op het verzoek om uitlegging is beslist, indien voor het overige is voldaan aan de voorwaarden waaronder een geschil over de toepassing van dat voorschrift voor de bevoegde rechter kan worden gebracht (zie arresten van 2 februari 1988, Blaizot e.a., 24/86, EU:C:1988:43, punt 27; 10 januari 2006, Skov en Bilka, C-402/03, EU:C:2006:6, punt 50, en 14 april 2015, Manea, C-76/14, EU:C:2015:216, punt 53).

Derhalve kan het Hof slechts in zeer uitzonderlijke gevallen uit hoofde van een aan de rechtsorde van de Unie inherent algemeen beginsel van rechtszekerheid besluiten om beperkingen te stellen aan de mogelijkheid voor iedere belanghebbende om zich te beroepen op een door het Hof uitgelegde bepaling. Tot een dergelijke beperking kan slechts worden besloten indien is voldaan aan twee essentiële criteria, te weten de goede trouw van de belanghebbende kringen en het gevaar voor ernstige verstoringen (arresten van 10 januari 2006, Skov en Bilka, C-402/03, EU:C:2006:6, punt 51, en 14 april 2015, Manea, C-76/14, EU:C:2015:216, punt 54).

Bovendien kan een dergelijke beperking slechts worden aangebracht in het arrest waarin de gevraagde uitlegging wordt gegeven (arrest van 6 maart 2007, Meilicke e.a., C-292/04, EU:C:2007:132, punt 36 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Wat in het hoofdgeding de economische gevolgen betreft die kunnen voortvloeien uit de vaststelling dat de bij OUG nr. 9/2013 ingevoerde heffingsregeling onverenigbaar is met artikel 110 VWEU, heeft de Roemeense regering een schatting overgelegd volgens welke de terugbetaling, vermeerderd met rente, van de krachtens deze wet als heffingen op de registratie van voertuigen geïnde bedragen, 6 504 429 857,47 RON (ongeveer 1 448 341 039 EUR) zou bedragen. De terugbetaling van die bedragen zou leiden tot een verhoging met 0,9 % van het begrotingstekort van de Roemeense Staat voor 2015, welk tekort zou verhogen van 1,83 % tot 2,7 % van het BBP van deze Staat.

Geconstateerd moet worden dat de opmerkingen van de Roemeense regering onduidelijk zijn op het punt of deze schatting betrekking heeft op de terugbetaling van enkel de bedragen die zijn geïnd uit hoofde van de milieuheffing die bij OUG nr. 9/2013 is vastgesteld, dan wel op de bedragen die de Roemeense Staat heeft geïnd via alle registratieheffingen samen, te weten ook de bijzondere heffing, de heffing op verontreiniging en de heffing op verontreinigende emissies.

Het Hof heeft stilzwijgend of uitdrukkelijk geweigerd de werking in de tijd te beperken van zowel de arresten waarin de onverenigbaarheid van deze heffingen met het recht van de Unie werd benadrukt (zie met betrekking tot de bij OUG nr. 50/2008 vastgestelde heffing op verontreiniging, arresten van 7 april 2011, Tatu, C-402/09, EU:C:2011:219, en 7 juli 2011, Nisipeanu, C-263/10, niet gepubliceerd, EU:C:2011:466, punten 34–38; zie met betrekking tot de heffing op verontreinigende emissies die werd toegepast krachtens wet nr. 9/2012, in de verschillende versies daarvan, beschikking van 3 februari 2014, Câmpean en Ciocoiu, C-97/13 en C-214/13, niet gepubliceerd, EU:C:2014:229, punten 37–42, en arrest van 14 april 2015, Manea, C-76/14, EU:C:2015:216, punten 56–59), als de arresten waarin te kennen werd gegeven dat deze heffingen hadden moeten worden terugbetaald, vermeerderd met rente (zie arresten van 18 april 2013, Irimie, C-565/11, EU:C:2013:250, en 15 oktober 2014, Nicula, C-331/13, EU:C:2014:2285, punten 40–42).

In die context kan de omstandigheid dat de Roemeense Staat de terugbetaling van de bedragen die krachtens de bijzondere heffing, de heffing op verontreiniging en de heffing op verontreinigende emissies, zijn geïnd, heeft uitgesteld, niet rechtvaardigen dat de gevolgen van het onderhavige arrest in de tijd worden beperkt.

Bijgevolg is niet aangetoond dat de voorwaarde inzake ernstige verstoringen is vervuld. In die omstandigheden hoeft niet te worden onderzocht of is voldaan aan het criterium inzake de goede trouw van de belanghebbende kringen.

Uit de voorgaande overwegingen volgt dat de werking van het onderhavige arrest niet in de tijd hoeft te worden beperkt.

Ten aanzien van de partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de verwijzende rechterlijke instantie over de kosten heeft te beslissen. De door anderen wegens indiening van hun opmerkingen bij het Hof gemaakte kosten komen niet voor vergoeding in aanmerking.

Het Hof (Negende kamer) verklaart voor recht:

Artikel 110 VWEU moet aldus worden uitgelegd dat:

ondertekeningen