CBb, 21-01-2004, nr. AWB 03/1492

Op 11 december 2003 heeft verweerder de Regeling tijdelijke vrijstelling gewasbeschermingsmiddelen eerste kwartaal 2004 (hierna: regeling) uitgevaardigd. De regeling is op 19 december 2003 in de Staatscourant gepubliceerd.

Bij brief van 24 december 2003 heeft verzoekster bij verweerder bezwaar gemaakt tegen de regeling.

Bij brief van 24 december 2003 heeft verzoekster zich tot de voorzieningenrechter van het College gewend met het verzoek de regeling bij wege van voorlopige voorziening te schorsen.

Op 6 januari 2004 is LTO Nederland (hierna: LTO) telefonisch in de gelegenheid gesteld als partij aan het geding deel te nemen. Van deze gelegenheid is gebruik gemaakt.

Bij faxbericht van 7 januari 2004 heeft verzoekster de gronden van haar verzoek aangevuld en nadere stukken ingezonden.

Bij faxbericht van 8 januari 2004 heeft verzoekster een nader stuk ingezonden.

Bij faxbericht van 8 januari 2004 heeft verweerder de voorzieningenrechter een besluit van gelijke datum toegezonden, strekkende tot wijziging van de regeling met terugwerkende kracht tot 1 januari 2004. Het wijzigingsbesluit is gepubliceerd in de Staatscourant van 8 januari 2004.

Bij afzonderlijk faxbericht van 8 februari 2004 heeft verweerder nadere stukken ingezonden.

De voorzieningenrechter heeft het verzoek behandeld ter zitting van 9 januari 2004. Alhier waren onder meer aanwezig de hierboven genoemde gemachtigden van partijen.

Bij brief van 12 januari 2004 heeft het College voor de toelating van bestrijdingsmiddelen, zetelend te Wageningen (hierna: Ctb), desgevraagd informatie verstrekt over de vraag of een aantal in de regeling genoemde gewasbeschermingsmiddelen al dan niet is toegelaten.

Bij brief van 13 januari 2004 heeft LTO medegedeeld geen behoefte te hebben aan een reactie op de brief van 12 januari 2004 van het Ctb.

Op 14 januari 2004 heeft verzoekster telefonisch hetzelfde medegedeeld.

Op 14 januari 2004 heeft het Ctb desgevraagd telefonisch aanvullende informatie verstrekt over de in zijn brief van 12 januari 2004 genoemde middelen.

Bij faxbericht van 14 januari 2004 heeft verweerder gereageerd op de brief van 12 januari 2004 van het Ctb.

Bij faxbericht van 16 januari 2004 heeft verzoekster medegedeeld geen behoefte te hebben aan een reactie op het faxbericht van 14 januari 2004 van verweerder en/of de door het Ctb op 14 januari 2004 telefonisch verstrekte nadere informatie.

Op 16 januari 2004 heeft LTO telefonisch hetzelfde medegedeeld.

In de preambule van de richtlijn van de Raad van 15 juli 1991 betreffende het op de markt brengen van gewasbeschermingsmiddelen (Richtlijn 91/414/EEG; Pb L230, p. 1), zoals nadien gewijzigd (hierna: richtlijn), is onder meer het volgende overwogen.

In de richtlijn is onder meer het volgende bepaald.

De eerste alinea van artikel 8, tweede lid, van achtereenvolgens de Duitse, Engelse en Franse tekst van de richtlijn luidt als volgt.

Artikel 1 van de verordening van de Commissie van 20 november 2002 houdende verlenging van de in artikel 8, lid 2, van Richtlijn 91/414/EEG van de Raad bedoelde termijn en betreffende de niet-opneming van bepaalde werkzame stoffen in bijlage I bij die richtlijn en de intrekking van toelatingen voor gewasbeschermingsmiddelen die deze stoffen bevatten (Verordening (EG) 2076/2002; Pb L319, p. 3), zoals nadien gewijzigd (hierna: verordening), luidt als volgt.

In bijlage I van de verordening van de Commissie van 11 december 1992 houdende bepalingen voor de uitvoering van de eerste fase van het werkprogramma als bedoeld in artikel 8, lid 2, van Richtlijn 91/414/EEG van de Raad betreffende het op de markt brengen van gewasbeschermingsmiddelen (Verordening (EEG) 3600/92; Pb L366, p. 10), zoals nadien gewijzigd, wordt onder meer genoemd de stof chloorpyrifos.

In bijlage I bij de verordening van de Commissie van 28 februari 2000 houdende bepalingen voor de uitvoering van de tweede en de derde fase van het werkprogramma als bedoeld in artikel 8, lid 2, van Richtlijn 91/414/EEG van de Raad (Verordening (EG) 451/2000; Pb L55, p. 25), zoals nadien gewijzigd, worden onder meer genoemd de stoffen ethoprofos, pirimifos-methyl en propamocarb.

In bijlage II bij deze verordening is onder meer het volgende bepaald.

In bijlage I bij de verordening van de Commissie van 14 augustus 2002 houdende bepalingen voor de uitvoering van de derde fase van het werkprogramma zoals bedoeld in artikel 8, lid 2, van Richtlijn 91/414/EEG van de Raad en tot wijziging van Verordening (EG) nr. 451/2000 (Verordening (EG) 1490/2002; Pb L224, p. 23), zoals nadien gewijzigd, worden onder meer genoemd de stoffen abamectine, clomazone en imidacloprid.

In artikel 1 van de Verordeningen (EG) 3600/92, 451/2000 en 1490/2002 is bepaald dat deze verordeningen gelden onverminderd verificaties door de lidstaten van de in bijlage I (bij elk van deze verordeningen) opgenomen werkzame stoffen, met name in het kader van verlengingen van toelatingen overeenkomstig artikel 4, lid 4, van de richtlijn.

In de Bestrijdingsmiddelenwet 1962 (hierna: Bmw) is onder meer het volgende bepaald.

Op 12 september 2002 heeft de Tweede Kamer een namens de regering door de (toengeheten) Minister van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij ingediende nota van wijziging van de Bmw ontvangen (TK 2001-2002, 28.358, nr. 6). Deze nota strekt onder meer tot invoering van een artikel 16b, later zonder inhoudelijke wijziging vernummerd tot 16aa. In de toelichting op de nota van wijziging is onder meer het volgende vermeld.

De nota naar aanleiding van het nader verslag (TK 2002-2003, 28.358, nr. 8) bevat onder meer de volgende passage.

Blijkens de Handelingen EK 2002-2003 heeft de minister over de invoering van het huidige artikel 16aa voorts onder meer het volgende opgemerkt.

In de regeling, zoals gewijzigd, alsmede in de aanhef van en toelichting op de regeling, is onder meer het volgende bepaald.

In bijlage I bij de regeling worden genoemd de werkzame stoffen calcium polysulfide, chloorpyrifos en ethoprofos. In bijlage II bij de regeling worden genoemd de werkzame stoffen abamectine, clomazone, imidacloprid, pirimifos-methyl, propamocarb-hydrochloride, propyzamide, pyridaben en zwavel.

Bijlage II bevat onder meer een (beoogde) vrijstelling met betrekking tot de middelen Admire, Gaucho Horti en Imex-Imidacloprid (werkzame stof: imidacloprid) en het middel Wopro-pirimifos-methyl 50% (werkzame stof: pirimifos-methyl).

Bij de beoordeling van het verzoek gaat de voorzieningenrechter uit van de volgende feiten en omstandigheden.

Verzoekster heeft een spoedeisend belang bij het treffen van de gevraagde voorlopige voorziening. Teneinde het overleg over een hervorming van het toelatingsbeleid, waarbij onder meer de Stichting Natuur en Milieu is betrokken, een kans te geven, heeft verzoekster zich onthouden van (het doorzetten van) juridische procedures tegen eerdere soortgelijke vrijstellingsregelingen, hoewel zij tegen die regelingen op zichzelf ernstige bezwaren had. Inmiddels is verzoekster tot de conclusie gekomen dat het overleg naar alle waarschijnlijkheid niet zal leiden tot een voor haar bevredigende wijziging van het toelatingsbeleid. Mitsdien bestaat voor verzoekster geen aanleiding de door haar betrachte terughoudendheid bij het voeren van juridische procedures nog langer voort te zetten. Deze eerdere terughoudendheid doet niet af aan het spoedeisend belang bij het treffen van de thans gevraagde voorziening.

Primair stelt verzoekster zich op het standpunt dat de regeling niet kan worden gebaseerd op artikel 16aa Bmw, omdat dit artikel wegens strijdigheid met de richtlijn niet aan de regeling ten grondslag kan worden gelegd. Subsidiair stelt verzoekster zich op het standpunt dat niet voldoende is aangetoond dat sprake is van een "dringend vereisen" als bedoeld in artikel 16aa Bmw.

Ten aanzien van een aantal van de in bijlage II van de regeling genoemde gewasbeschermingsmiddelen betwijfelt verzoekster of deze per 1 januari 2004 nog zijn toegelaten. (Het betreft de middelen, genoemd in de brief van 12 januari 2004 van het Ctb.)

Zowel verweerder als LTO stelt zich op het standpunt dat verzoekster geen spoedeisend belang heeft bij het treffen van de gevraagde voorlopige voorziening. Nu verzoekster geen verzoeken om voorlopige voorziening heeft ingediend tegen de drie in 2003 uitgevaardigde vrijstellingsregelingen, die sterke gelijkenis vertonen met de onderhavige regeling, had zij bij dergelijke verzoeken kennelijk geen spoedeisend belang. Niet valt in te zien waarom zij dat thans wel zou hebben. De regeling geldt voor een korte periode en voor een relatief beperkt aantal middelen en nauwkeurig omschreven toepassingen. Verzoekster heeft de door haar gestelde ernst van de milieuschade tengevolge van de regeling onvoldoende onderbouwd. LTO heeft hieraan nog toegevoegd dat haar van de door verzoekster gestelde "eerdere terughoudendheid" bij het voeren van juridische procedures niets is gebleken.

Verweerder en LTO betwisten dat artikel 16aa Bmw in strijd is met de richtlijn. Verweerder heeft ter ondersteuning van zijn standpunt nadrukkelijk gewezen op de wetsgeschiedenis. Zowel verweerder als LTO heeft gewezen op de ruimte die artikel 8, tweede lid, van de richtlijn biedt voor het uitvaardigen van de regeling.

Ingevolge artikel 8:81 van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: Awb) juncto artikel 19, eerste lid, van de Wet bestuursrechtspraak bedrijfsorganisatie kan, hangende bezwaar en indien van de beslissing op dat bezwaar beroep bij het College openstaat, de voorzieningenrechter van het College een voorlopige voorziening treffen, indien onverwijlde spoed, gelet op de betrokken belangen, zulks vereist.

De voorzieningenrechter ziet zich allereerst gesteld voor de vraag of hij bevoegd is tot beoordeling van het verzoek. De voorzieningenrechter beantwoordt deze vraag bevestigend en overweegt hiertoe het volgende.

Mede nu het door verzoekster bestreden besluit is vervat in een in de Staatscourant gepubliceerde ministeriële regeling, rijst de vraag of dit besluit algemeen verbindende voorschriften inhoudt. In dat geval zou de voorzieningenrechter niet bevoegd zijn tot beoordeling van het verzoek. Zoals het College eerder heeft beslist, bijvoorbeeld in zijn uitspraak van 5 september 2002 (03/356, 02/370, 02/382, 02/383, 02/406 en 02/534; www.rechtspraak.nl, LJN-nummer AE7398), is niet de vorm maar de inhoud van een besluit bepalend voor de vraag of dit besluit al dan niet algemeen verbindende voorschriften inhoudt.

Voorzover de regeling betrekking heeft op toegelaten middelen, onderscheiden de in de regeling ten aanzien van de individuele middelen genomen besluiten zich naar het oordeel van de voorzieningenrechter naar inhoud en beoogde rechtsgevolgen niet van besluiten van het Ctb, strekkende tot wijziging van het wettelijk gebruiksvoorschrift en/of de gebruiksaanwijzing van toegelaten middelen. Nu tegen dergelijke besluiten van het Ctb, na voorafgaand bezwaar op de voet van artikel 7:1, eerste lid, Awb, beroep bij het College openstaat, zoals bijvoorbeeld blijkt uit de uitspraak van 21 november 2000 van het College (00/512; LJN-nummer AA9088), ziet de voorzieningenrechter geen grond voor het oordeel dat het College niet bevoegd zou zijn te oordelen over een eventueel beroep tegen de regeling, indien de hierin vervatte bundel besluiten in bezwaar zou worden gehandhaafd, en dat hijzelf niet bevoegd zou zijn tot beoordeling van het onderhavige verzoek, voorzover dit betrekking heeft op de in de regeling genomen besluiten met betrekking tot de daarin genoemde toegelaten middelen.

Voorzover de regeling betrekking heeft op niet-toegelaten middelen, onderscheiden de in de regeling ten aanzien van de individuele middelen genomen besluiten zich wat betreft de beoogde rechtsgevolgen naar het oordeel van de voorzieningenrechter niet in rechtens relevante mate van besluiten van het Ctb waarbij het gebruik van middelen tijdelijk wordt toegestaan zonder dat tot toelating als bedoeld in de Bmw wordt overgegaan, zoals besluiten waarbij een aflever- en/of (op)gebruiktermijn voor een niet meer toegelaten middel wordt vastgesteld. Nu tegen dergelijke besluiten van het Ctb, na voorafgaand bezwaar op de voet van artikel 7:1, eerste lid, Awb, naar voorlopig oordeel beroep bij het College openstaat en de (toengeheten) president van het College zich in reeds in eerdere uitspraken bevoegd heeft geacht tot beoordeling van verzoeken om voorlopige voorzieningen met betrekking tot dergelijke besluiten van het Ctb tot vaststelling van aflever- en opgebruiktermijnen, zie bijvoorbeeld de uitspraken van 12 juni 2001 (01/370; AB 2001, 270; M&R 2002, 6, p. 192; LJN-nummer AB2068) en 30 augustus 2001 (01/591; M&R 2002, p. 196; LJN-nummer AD3468), ziet de voorzieningenrechter geen grond voor het oordeel dat hij niet bevoegd zou zijn tot beoordeling van het onderhavige verzoek, voorzover dit betrekking heeft op de in de regeling genomen besluiten met betrekking tot de daarin genoemde niet-toegelaten middelen.

Het bezwaar en oorspronkelijke verzoek om voorlopige voorziening hebben betrekking op de regeling zoals deze luidde vóór de wijziging bij besluit van 8 januari 2004. Aangezien het wijzigingsbesluit niet tegemoetkomt aan verzoeksters bezwaar tegen de regeling, wordt dit bezwaar ingevolge artikel 6:19, eerste lid, juncto artikel 6:18, eerste lid, Awb geacht mede te zijn gericht tegen het wijzigingsbesluit van 8 januari 2004.

De artikelen 6:18 en 6:19 Awb zijn in artikel 8:81, vierde lid, Awb niet van overeenkomstige toepassing verklaard op verzoeken om voorlopige voorziening. Ter zitting van 9 januari 2004 is van de zijde van verzoekster, verweerder en LTO verklaard dat partijen er de voorkeur aan te geven dat het verzoek om voorlopige voorziening wordt behandeld als ware het gericht tegen de gewijzigde regeling. Van de zijde van verzoekster is ter zitting voorts uitdrukkelijk verklaard dat zij schorsing wenst van de regeling zoals deze luidt na het wijzigingsbesluit van 8 januari 2004. De voorzieningenrechter vat deze mededeling op als een wijziging van het verzoek om voorlopige voorziening in dier voege dat thans wordt gevraagd om schorsing van de gewijzigde regeling. Verweerder en LTO kunnen, gelet op de uitlatingen van hun gemachtigden ter zitting, geacht worden met deze wijziging te hebben ingestemd en ter zitting hebben deze gemachtigden ook voldoende gelegenheid gehad te reageren op het gewijzigde verzoek. In dit verband acht de voorzieningenrechter nog van belang dat het wijzigingsbesluit, voorzover hier relevant, strekt tot correctie van in de regeling opgenomen onjuiste verwijzingen naar bepalingen van de Bmw en dat overigens de inhoud en de bedoeling van de regeling niet zijn gewijzigd.

Naar voorlopig oordeel dient betwijfeld te worden of artikel 3 van de regeling voldoende concreet is geformuleerd om de door verweerder beoogde rechtsgevolgen wat betreft de vrijgestelde toepassingen van (volgens de regeling) toegelaten middelen in het leven te kunnen roepen. Artikel 3 van de regeling bevat een op artikel 16aa Bmw gebaseerde vrijstelling van het in artikel 10, eerste lid, Bmw vervatte verbod. Artikel 10, eerste lid, Bmw is echter een abstracte verbodsbepaling, die verwijst naar een aantal andere artikel(led)en van de Bmw, grotendeels aangehaald in § 2.1 van deze uitspraak. Uit de toelichting op de regeling kan worden afgeleid dat verweerder heeft beoogd vrijstelling dan wel ontheffing te verlenen van het verbod te handelen in strijd met de gebruiksvoorschriften die bij de desbetreffende toelatingsbesluiten zijn gesteld. De vraag rijst of niet in de regeling zelf per middel had moeten worden aangegeven van welke in artikel 10, eerste lid, Bmw bedoelde voorschriften nu precies wordt afgeweken en op welke wijze dit gebeurt. Gelet op hetgeen in § 5.7 e.v. van deze uitspraak zal worden overwogen, kan het antwoord op deze vraag naar het oordeel van de voorzieningenrechter thans in het midden worden gelaten.

Vaststaat dat het Ctb de toelating van het middel Wopro-pirimifos-methyl 50% bij besluit van 19 december 2003 heeft ingetrokken met ingang van 1 januari 2004. Gelet hierop is dit middel in de regeling ten onrechte aangeduid als een op 1 januari 2004 toegelaten middel. Aangezien artikel 10 Bmw slechts betrekking heeft op toegelaten middelen, mist de in artikel 3 van de regeling vervatte vrijstelling van het bepaalde in artikel 10, eerste lid, Bmw met betrekking tot Wopro-pirimifos-methyl 50% iedere betekenis.

De door verweerder nog genoemde omstandigheid dat het intrekkingsbesluit van het Ctb van later datum is dan de regeling maakt dit niet anders. Blijkens het intrekkingsbesluit van 19 december 2003, te raadplegen op de openbaar toegankelijke website www.ctb-wageningen.nl, heeft de desbetreffende toelatinghoudster overigens al op 5 december 2003, dus voordat de regeling is uitgevaardigd, om intrekking van de toelating verzocht. Indien verweerder onmiddellijk voorafgaand aan het uitvaardigen van de regeling (nogmaals) bij het Ctb had nagevraagd of naar verwachting op of vóór 1 januari 2004 verandering zou optreden in de status van de in de regeling genoemde middelen, hetgeen naar voorlopig oordeel uit oogpunt van zorgvuldigheid in de rede had gelegen, zou verweerder bekend zijn geweest met de op handen zijnde intrekking van de toelating van het middel Wopro-pirimifos-methyl 50% en had hij hiermee rekening kunnen en moeten houden bij het opstellen van de regeling.

Nu de regeling geen rechtsgevolgen heeft wat betreft het gewasbeschermingsmiddel Wopro-pirimifos-methyl 50%, kan terzake van dit middel geen voorlopige voorziening worden getroffen. In zoverre moet het verzoek worden afgewezen.

Wat betreft de andere drie middelen waarover het Ctb bij brief van 12 januari 2004 informatie heeft verstrekt staat op grond van deze informatie voldoende vast dat op 10 december 2003 is besloten tot procedurele verlenging.

Op 14 januari 2004 heeft het Ctb desgevraagd telefonisch medegedeeld dat de besluiten van 10 december 2003 nog niet zijn bekendgemaakt, maar dat dit met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid op of vóór 21 januari 2004 alsnog zal gebeuren. Of inmiddels daadwerkelijk bekendmaking van deze besluiten heeft plaatsgevonden, heeft de voorzieningenrechter niet met zekerheid kunnen vaststellen, waarbij in aanmerking is genomen dat de op 10 december 2003 genomen besluiten hedenmiddag om 14.00 uur nog niet waren gepubliceerd op eerdergenoemde openbaar toegankelijke website van het Ctb. Voorzover deze besluiten inderdaad nog niet zijn bekendgemaakt (en derhalve nog niet in werking zijn getreden), is op grond van de mededeling van het Ctb voldoende aannemelijk dat dit op zeer korte termijn en in ieder geval vóór 1 april 2004, zijnde de einddatum van de regeling, alsnog zal gebeuren. Gelet hierop ziet de voorzieningenrechter geen grond voor het oordeel dat verzoekster geen belang zou hebben bij het onderhavige verzoek, voorzover het betrekking heeft op bedoelde drie middelen.

Naar het oordeel van de voorzieningenrechter heeft verzoekster voldoende aannemelijk gemaakt dat zij een spoedeisend belang heeft bij het treffen van de gevraagde voorlopige voorziening. Dat verzoekster om haar moverende redenen, zoals door haar toegelicht ter zitting van 9 januari 2004, geen verzoeken om voorlopige voorziening heeft ingediend naar aanleiding van eerdere vrijstellingsregelingen, kan er niet aan afdoen dat ook de onderhavige regeling kan leiden tot schade aan het milieu, zodat de regeling verzoekster in de door haar behartigde belangen treft. Naar voorlopig oordeel heeft verzoekster dan ook een spoedeisend belang bij het voorkomen van deze gevolgen. De enkele omstandigheid dat de milieugevolgen niet goed kwantificeerbaar zijn, brengt niet met zich dat geen sprake is van een spoedeisend belang. Aan besluiten als het onderhavige is nu eenmaal inherent dat niet op voorhand nauwkeurig kan worden vastgesteld in welke mate de vrijgestelde toepassingen zullen plaatsvinden.

Thans zal de voorzieningenrechter beoordelen of verzoekster zich terecht op het standpunt stelt dat de regeling onrechtmatig is omdat de daarbij gegeven toepassing aan artikel 16aa Bmw onmiskenbaar in strijd is met de richtlijn. Dienaangaande wordt het volgende overwogen.

De voorzieningenrechter stelt voorop dat de in artikel 23, eerste lid, van de richtlijn genoemde implementatietermijn is verstreken. Dit betekent dat verzoekster zich, ter onderbouwing van haar verzoek om voorlopige voorziening, kan beroepen op bepalingen uit de richtlijn, indien en voorzover hieruit voldoende duidelijk omschreven en onvoorwaardelijke verplichtingen voor de lidstaten voortvloeien, die ook door verweerder als met overheidsgezag bekleed bestuursorgaan moeten worden nageleefd.

Artikel 4, eerste lid, aanhef en onder a), van de richtlijn schrijft onder meer voor dat de lidstaten erop toezien dat een gewasbeschermingsmiddel slechts wordt toegelaten indien de werkzame stoffen die het bevat in bijlage I bij de richtlijn zijn vermeld. Voorts mag een gewasbeschermingsmiddel ingevolge artikel 4, eerste lid, aanhef en onder b), van de richtlijn slechts worden toegelaten indien onder meer is vastgesteld dat het middel, wanneer rekening wordt gehouden met alle normale omstandigheden waaronder het kan worden gebruikt en met de gevolgen van het gebruik, (-) geen onaanvaardbare uitwerking heeft op planten of plantaardige producten, (-) geen onnodig lijden of pijn veroorzaakt bij te bestrijden gewervelde dieren, (-) geen schadelijke uitwerking heeft op de gezondheid van mens of dier, hetzij direct, hetzij indirect (bij voorbeeld via drinkwater, voedsel of voer), dan wel op het grondwater, en (-) geen voor het milieu onaanvaardbaar effect heeft.

Naar het oordeel van de voorzieningenrechter bevatten genoemde onderdelen van artikel 4, eerste lid, van de richtlijn duidelijk omschreven en onvoorwaardelijke voorschriften waarop verzoekster zich kan beroepen.

Verweerder beroept zich ter onderbouwing van zijn standpunt dat artikel 16aa Bmw, dat de minister de bevoegdheid verleent vrijstelling of ontheffing van een aantal bepalingen van de Bmw te verlenen indien de belangen van de landbouw zulks dringend vereisen, in overeenstemming is met de richtlijn slechts op artikel 8, tweede lid, van de richtlijn. Derhalve is de vraag aan de orde of verweerder zich terecht op het standpunt stelt dat de bij de regeling gegeven toepassing aan artikel 16aa Bmw, gelet op de in artikel 8, tweede lid, van de richtlijn en artikel 1 van de verordening vervatte overgangsbepalingen, niet in strijd is met de richtlijn.

Gezien de Duitse, Engelse en Franse tekst van artikel 8, tweede lid, van de richtlijn en gelet op de verdere inhoud en strekking van dit artikellid bevat de Nederlands tekst van artikel 8, tweede lid, eerste alinea, van de richtlijn naar het oordeel van de voorzieningenrechter een kennelijke misslag en moet in plaats van de zinsnede "gewasbeschermingsmiddelen die (…) twee jaar na kennisgeving van deze richtlijn nog niet op de markt waren" worden gelezen "gewasbeschermingsmiddelen die (…) twee jaar na kennisgeving van deze richtlijn reeds op de markt waren" [cursiveringen voorzieningenrechter]. Deze lezing van de Nederlandse tekst ligt te meer in de rede, nu artikel 8, tweede lid, van de richtlijn in dit geval in lijn is met het eerste lid van deze bepaling.

Bij beschouwing van de in artikel 16aa, eerste lid, Bmw gegeven specificatie van de gewasbeschermingsmiddelen ten aanzien waarvan deze bepaling kan worden toegepast, ziet de voorzieningenrechter geen grond voor het voorlopig oordeel dat artikel 16aa Bmw ten grondslag kan worden gelegd aan vrijstellingen of ontheffingen die betrekking hebben op gewasbeschermingsmiddelen die niet vallen onder het overgangsregime van artikel 8, tweede lid, van de richtlijn en artikel 1 van de verordening. Het tegendeel is door verzoekster ook niet gesteld.

Artikel 8, tweede lid, van de richtlijn biedt de lidstaten de mogelijkheid, in afwijking van artikel 4 van de richtlijn, gedurende twaalf jaar na kennisgeving van de richtlijn toe te laten dat gewasbeschermingsmiddelen die werkzame stoffen bevatten die niet in bijlage I bij de richtlijn zijn opgenomen en die twee jaar na kennisgeving van de richtlijn reeds op de markt waren, op zijn grondgebied op de markt worden gebracht.

Van de in artikel 8, tweede lid, van de richtlijn voorziene mogelijkheid de termijn van twaalf jaar te verlengen is ten aanzien van een groot aantal in gewasbeschermingsmiddelen toegepaste werkzame stoffen gebruik gemaakt in artikel 1 van de verordening.

Blijkens de eerste zinsnede van artikel 8, tweede lid, van de richtlijn geldt het in dit artikellid bepaalde onverminderd het derde lid van ditzelfde artikel.

Artikel 8, derde lid, van de richtlijn schrijft voor dat de lidstaten, indien zij een nieuw onderzoek instellen naar gewasbeschermingsmiddelen die een overeenkomstig het tweede lid te onderzoeken werkzame stof bevatten, voordat dit onderzoek heeft plaatsgevonden, de in artikel 4, eerste lid, aanhef en onder b), punten i tot en met v, en onder c) tot en met f) genoemde voorwaarden toepassen, uit hoofde van de nationale bepalingen betreffende de te verstrekken gegevens.

Ingevolge artikel 5, eerste lid, Bmw kan de toelating van een bestrijdingsmiddel (slechts) worden verlengd indien is gebleken dat nog steeds aan de voorwaarden voor toelating is voldaan. Of nog steeds aan de voorwaarden voor toelating is voldaan, wordt in de lidstaat Nederland onderzocht en beoordeeld door het Ctb.

Naar het oordeel van de voorzieningenrechter moet een dergelijk onderzoek door het Ctb, voorzover het betrekking heeft op een gewasbeschermingsmiddel waarop artikel 8, tweede lid, van de richtlijn (en artikel 1 van de verordening) van toepassing is (zijn), worden aangemerkt als een onderzoek in de zin van artikel 8, derde lid, van de richtlijn. Het gaat hierbij immers om een nieuw onderzoek, ingesteld door het Ctb als het in de lidstaat Nederland terzake bevoegde bestuursorgaan, naar (de toelaatbaarheid van) een gewasbeschermingsmiddel dat een overeenkomstig artikel 8, tweede lid, te onderzoeken werkzame stof bevat.

De voorzieningenrechter volgt derhalve niet het ter zitting van 9 januari 2004 door verweerder, met verwijzing naar de parlementaire behandeling van artikel 16aa Bmw, ingenomen standpunt dat tijdens de overgangsperiode slechts artikel 8, tweede lid, van de richtlijn van toepassing is en dat het derde lid van deze bepaling "niet aan de orde" is. Immers, artikel 8, tweede lid, van de richtlijn bepaalt als gezegd expliciet dat de daarin getroffen voorziening geldt onverminderd het derde lid, terwijl in dit derde lid wordt gesproken van een overeenkomstig het tweede lid te onderzoeken werkzame stof. De voorzieningenrechter ziet dan ook niet in waarom tijdens de in artikel 8, tweede lid, van de richtlijn genoemde en inmiddels krachtens de verordening verlengde periode behalve het tweede niet ook het derde lid van artikel 8 van de richtlijn van toepassing zou zijn.

Het volgen van de door verweerder voorgestane interpretatie van de richtlijn zou tot gevolg hebben dat gedurende de overgangsperiode, die ingevolge artikel 8, tweede lid, van de richtlijn twaalf jaar duurt en voor de meeste gewasbeschermingsmiddelen ingevolge artikel 1 van de verordening is verlengd, veelal tot en met 31 december 2008, op grond van de richtlijn geen milieu- en andere eisen zouden behoeven te worden gesteld aan de verdere toelating van "bestaande" gewasbeschermingsmiddelen. Deze consequentie van het standpunt van verweerder is naar het oordeel van de voorzieningenrechter niet alleen in strijd met de tekst van de richtlijn, zoals uit het vorenoverwogene blijkt, maar is evenmin in overeenstemming met het door de richtlijn blijkens haar preambule nagestreefde beschermingsniveau. In de preambule van de richtlijn is uitdrukkelijk overwogen dat de toelatingsvoorwaarden een zodanig hoge mate van bescherming moeten garanderen dat met name wordt voorkomen dat gewasbeschermingsproducten worden goedgekeurd waarvan de risico's voor de gezondheid, het grondwater en het milieu niet op adequate wijze zijn onderzocht en dat de bescherming van de gezondheid van mensen dier en van het milieu voorrang moet hebben op het streven naar een betere plantaardige productie. Met deze overwegingen is naar het oordeel van de voorzieningenrechter niet verenigbaar de opvatting dat de richtlijn de lidstaten de ruimte biedt, een groot aantal gewasbeschermingsmiddelen gedurende twaalf jaar of nog langer toe te (blijven) laten zonder dat de effecten van deze middelen worden onderzocht, beoordeeld en betrokken bij de besluitvorming over verlengingsaanvragen.

Blijkens artikel 1 van de verordening mogen de lidstaten gedurende de verlengde overgangstermijn toelaten of opnieuw toelaten dat gewasbeschermingsmiddelen op basis van de in de Verordeningen (EG) 3600/92, 451/2000 of 1490/2002 genoemde werkzame stoffen op de markt worden gebracht. Zulks dient evenwel, zo blijkt uit artikel 1 van de verordening, te geschieden overeenkomstig artikel 8, tweede lid, van de richtlijn, waarin als gezegd is verwezen naar artikel 8, derde lid, van de richtlijn. Voorts is in artikel 1 van de Verordeningen (EG) 3600/92, 451/2000 en 1490/2002 bepaald dat deze verordeningen gelden onverminderd artikel 4, vierde lid, van de richtlijn.

Uit het vorenstaande blijkt naar het oordeel van de voorzieningenrechter dat de verlenging van de overgangstermijn geen afbreuk doet aan de systematiek van de richtlijn. De in artikel 1 van de Verordeningen (EG) 3600/92, 451/2000 en 1490/2002 vervatte verwijzing naar artikel 4, vierde lid, van de richtlijn vormt een reden te meer om aan te nemen dat in het kader van een aanvraag om verlengde toelating moet worden getoetst aan onder meer milieucriteria. De omstandigheid dat een aantal in de regeling genoemde werkzame stoffen expliciet is genoemd in bijlage I bij de Verordeningen (EG) 3600/92, 451/2000 of 1490/2002 maakt dit niet anders. Het vooralsnog voortduren van het overgangsregime betekent niet meer dan dat de beoordeling van de desbetreffende werkzame stoffen op Europees niveau nog niet is afgerond en laat de verplichting van de lidstaten om nationale verlengingsaanvragen te beoordelen conform het bepaalde in artikel 8, derde lid, van de richtlijn onverlet.

Het vorenoverwogene leidt de voorzieningenrechter tot de slotsom dat aanvragen om verlenging van de toelating van de in artikel 8, tweede lid, van de richtlijn en de verordening bedoelde gewasbeschermingsmiddelen ingevolge artikel 8, derde lid, van de richtlijn moeten worden beoordeeld aan de hand van de in artikel 4, eerste lid, aanhef en onder b), punten i tot en met v, en onder c) tot en met f) genoemde criteria.

De in de regeling vervatte toepassing van artikel 16aa Bmw leidt ertoe dat een aantal toepassingen van gewasbeschermingsmiddelen wordt toegestaan zonder dat de toelaatbaarheid van deze toepassingen is getoetst aan de in artikel 8, derde lid, van de richtlijn genoemde criteria. Deze toepassing van artikel 16aa Bmw is naar het oordeel van de voorzieningenrechter, gelet op het vorenoverwogene, onmiskenbaar in strijd met de richtlijn. In dit verband is van belang dat, gelet op het tijdsverloop sinds de kennisgeving van de richtlijn, ten aanzien van alle middelen die onder het communautaire overgangsregime vallen inmiddels een verlengingsaanvraag of een aanvraag om hernieuwde toelating is of had moeten worden ingediend teneinde deze middelen op de markt te mogen blijven brengen of opnieuw te mogen brengen.

Naar het oordeel van de voorzieningenrechter is het communautaire overgangsregime, zoals met name vervat in artikel 8, tweede en derde lid, van de richtlijn en artikel 1 van de verordening, voldoende duidelijk en onvoorwaardelijk omschreven om door verzoekster met vrucht te kunnen worden ingeroepen ter onderbouwing van haar verzoek om voorlopige voorziening.

De voorzieningenrechter stelt vast dat verweerder zich ter onderbouwing van zijn standpunt dat de bij de regeling aan artikel 16aa Bmw gegeven toepassing in overeenstemming is met de richtlijn niet heeft beroepen op andere bepalingen van de richtlijn dan artikel 8, tweede lid. De voorzieningenrechter ziet evenmin aanknopingspunten voor het oordeel dat deze toepassing van artikel 16aa Bmw, in weerwil van het vorenoverwogene, niet in strijd is met de richtlijn.

Het vorenoverwogene leidt de voorzieningenrechter tot de slotsom dat aan artikel 16aa Bmw in de regeling een toepassing is gegeven die onmiskenbaar in strijd is met de richtlijn. Het treffen van een voorlopige voorziening is derhalve aangewezen.

Ten overvloede wijst de voorzieningenrechter erop dat de werkzame stof zwavel in bijlage II van Verordening (EG) 1490/2002 expliciet is uitgezonderd van (de derde fase van) het werkprogramma. Ook indien het betoog van verweerder met betrekking tot het overgangsregime zou zijn gevolgd, zou niet op voorhand duidelijk zijn geweest waarop verweerder de bij de regeling vrijgestelde toepassingen van middelen op basis van zwavel baseert.

Voorts zou in geval van een ander oordeel over de rechtmatigheid van de in de regeling aan artikel 16aa Bmw gegeven toepassing het secundaire betoog van verzoekster, inhoudende dat onvoldoende aannemelijk is gemaakt dat sprake is van een dringend vereisen als bedoeld in artikel 16aa, eerste lid, Bmw, doel hebben getroffen. Blijkens de toelichting op de regeling staat nog niet vast welke knelpunten zich in 2004 voordoen: het onderzoek hiernaar is nog niet afgerond. Gelet op deze stand van zaken valt niet zonder nadere motivering, die in de toelichting op de regeling ontbreekt, in te zien waarom (reeds thans) kan worden gesproken van knelpunten en een "dringend vereisen" als bedoeld in artikel 16aa, eerste lid, Bmw. De enkele verwijzing naar eerdere vrijstellingsregelingen en de toelichting op deze regelingen is hiertoe onvoldoende, reeds nu de eerdere regelingen geen betrekking hadden op het eerste kwartaal van 2004.

Ten overvloede zij nog opgemerkt dat voorts vraagtekens kunnen worden geplaatst bij de zorgvuldigheid van verweerders besluitvorming. Niet alleen is in de regeling aanvankelijk verwezen naar verkeerde artikelen van de Bmw, hetgeen niet wijst in de richtlijn van zorgvuldige besluitvorming, maar ook kon verweerder ter zitting van 9 januari 2004 de juridische status van verschillende middelen met betrekking tot welke hij in de regeling besluiten heeft genomen niet aangeven. Ten aanzien van het middel Wopro-pirimifos-methyl 50% is in de regeling niet alleen de status onjuist vermeld, maar heeft verweerder, na hiermee te zijn geconfronteerd, de regeling in dit opzicht vooralsnog gehandhaafd.

De voorzieningenrechter zal derhalve, behalve met betrekking tot het middel Wopro-pirimifos-methyl 50%, het verzoek toewijzen en de regeling bij wege van voorlopige voorziening schorsen. Deze voorziening vervalt zes weken nadat verweerder zijn besluit op het bezwaar van verzoekster heeft bekendgemaakt of zodra aan het geschil op andere wijze een einde is gekomen.

Teneinde de direct betrokkenen enige gelegenheid te geven in te spelen op de situatie die zal ontstaan na de hierna uit te spreken schorsing, zal de voorzieningenrechter bepalen dat na te melden voorziening ingaat op 28 januari 2004.

De voorzieningenrechter zal bepalen dat verweerder het door verzoekster betaalde griffierecht vergoedt. Van voor vergoeding in aanmerking komende proceskosten aan de zijde van verzoekster is niet gebleken.

Mitsdien wordt beslist als volgt.

De voorzieningenrechter: