HvJ EU, 20-06-2013, nr. C-568/11

Het geharmoniseerde systeem inzake de omschrijving en de codering van goederen (hierna: ‘GS’) is opgesteld door de Internationale Douaneraad (thans de Werelddouaneorganisatie), en is ingevoerd bij het Internationaal Verdrag betreffende het geharmoniseerde systeem inzake de omschrijving en de codering van goederen, dat op 14 juni 1983 te Brussel is gesloten en, met het daarbij behorende protocol van wijziging van 24 juni 1986, namens de Europese Economische Gemeenschap is goedgekeurd bij besluit 87/369/EEG van de Raad van 7 april 1987 (PB L 198, blz. 1).

Volgens de GS-toelichting op hoofdstuk 29 hiervan ziet de term ‘onzuiverheden’ enkel op stoffen waarvan de aanwezigheid in de specifieke chemische verbinding uitsluitend voortvloeit uit het vervaardigingsproces. Deze stoffen worden volgens deze toelichting niet als toegelaten onzuiverheden aangemerkt wanneer zij bewust in het product zijn behouden om het eerder voor bijzondere toepassingen, en niet zozeer voor het gebruik ervan in het algemeen, geschikt te maken.

In de GS-toelichtingen op GN-post 2309 is bepaald dat deze post ziet op bereidingen die worden gebruikt bij de productie van ‘volledige’ of ‘aanvullende’ voeders. Deze bereidingen zijn in het algemeen complexe verbindingen die een aantal elementen bevatten — soms ‘additieven’ genoemd — waarvan de aard en de verhoudingen worden vastgesteld met het oog op een welbepaalde zoötechnische productie. Deze elementen, waartoe aminozuren behoren, bevorderen met name de vertering en meer in het algemeen het gebruik van voeders bij dieren en stellen de gezondheid van dieren veilig.

Met zijn eerste vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of een product als dat van het hoofdgeding, dat uit lysinesulfaat en onzuiverheden uit het vervaardigingsproces bestaat, onder de GN-posten 2309, 2922 of 3824 valt.

In dit verband zij eraan herinnerd dat volgens vaste rechtspraak het beslissende criterium voor de tariefindeling van goederen, in het belang van de rechtszekerheid en van een gemakkelijke controle, in het algemeen moet worden gezocht in de objectieve kenmerken en eigenschappen ervan, zoals deze in de tekst van de GN-post en in de aantekeningen bij de afdelingen of hoofdstukken zijn omschreven (zie met name arresten van 25 mei 1989, Weber, 40/88, Jurispr. blz. 1395, punt 13; 18 juli 2007, Olicom, C-142/06, Jurispr. blz. I-6675, punt 16, en 28 juli 2011, Pacific World en FDD International, C-215/10, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 28).

Ook zij erop gewezen dat de toelichtingen op het GS belangrijke instrumenten zijn om een uniforme toepassing van het gemeenschappelijke douanetarief te verzekeren en als dusdanig waardevolle elementen zijn voor de uitlegging ervan (zie in die zin arresten van 19 mei 1994, Siemens Nixdorf, C-11/93, Jurispr. blz. I-1945, punt 12, en 27 april 2006, Kawasaki Motors Europe, C-15/05, Jurispr. blz. I-3657, punt 36, en arrest Pacific World en FDD International, reeds aangehaald, punt 29).

Wat in de eerste plaats GN-post 2922 betreft, is in aantekening 1, sub a, op hoofdstuk 29 van de GN bepaald dat de posten van dit hoofdstuk uitsluitend betrekking hebben op geïsoleerde chemisch welbepaalde organische verbindingen, ook indien zij onzuiverheden bevatten.

Uit de verwijzingsbeslissing blijkt dat het litigieuze lysinesulfaatproduct een chemisch welbepaalde organische verbinding was die ongeveer 65 % lysinesulfaat en 35 % uit het toegepaste gistingsproces afkomstige celmassa bevatte. Naar oordeel van de verwijzende rechter was deze celmassa, die voedingsstoffen met een hoge biologische waarde bevatte, bovendien doelbewust in dat product behouden om het geschikter te maken voor gebruik als additief in de diervoeding en om te verhinderen dat lysinesulfaat het vocht zou absorberen.

Bijgevolg rijst de vraag of deze celmassa kan worden aangemerkt als een onzuiverheid waarvan de aanwezigheid volgens aantekening 1, sub a, op hoofdstuk 29 van de GN niet afdoet aan de indeling in de posten van dit hoofdstuk.

In dit verband zij geconstateerd dat er volgens aantekening 1 op hoofdstuk 29 van de GN weliswaar onzuiverheden mogen voorkomen, doch dat deze noodzakelijkerwijs een residueel karakter hebben, zodat zij niet afdoen aan het ‘geïsoleerde’ voorkomen van de betrokken organische verbinding. Zoals de advocaat-generaal namelijk in punt 31 van haar conclusie heeft opgemerkt, is deze tolerantie gebaseerd op het feit dat het in de regel technisch onmogelijk is om een zuiverheidsgraad van 100 % te bereiken.

Bovendien blijkt uit aantekening 1, sub f en g, op hoofdstuk 29 van de GN, dat de posten van dit hoofdstuk met name betrekking kunnen hebben op de in deze aantekening 1, sub a, bedoelde producten, waaraan verschillende stoffen zijn toegevoegd die voor de bewaring of het transport ervan noodzakelijk zijn of die de identificatie ervan kunnen vergemakkelijken, of waarbij de toevoeging uit veiligheidsoverwegingen is ingegeven, voor zover deze toevoegingen het product niet eerder geschikt maken voor bijzondere toepassingen dan voor het algemene gebruik ervan.

Waar in aantekening 1, sub f en g, van dat hoofdstuk 29 is bepaald dat de toevoeging van andere stoffen aan mogelijkerwijs in dit hoofdstuk in te delen producten aan bepaalde specifieke voorwaarden inzake met name veiligheid of identificatie moet voldoen en daarbij het algemene gebruik van het betrokken product moet worden gehandhaafd, moet worden geconstateerd dat dit a fortiori geldt voor de in aantekening 1, sub a, van dat hoofdstuk genoemde onzuiverheden.

Een product dat uit het vervaardigingsproces resulterende onzuiverheden bevat die het geschikt maken voor bijzondere toepassingen die verschillen van het algemene gebruik ervan, kan immers niet meer als ‘geïsoleerd’ in de zin van aantekening 1, sub a, van hoofdstuk 29 van de GN worden beschouwd, aangezien dergelijke onzuiverheden beslissend zijn voor het gebruik ervan.

Deze beoordeling vindt overigens tevens steun in de in punt 4 van dit arrest in herinnering gebrachte GS-toelichting op hoofdstuk 29 van de GN.

In casu blijkt uit de verwijzingsbeslissing dat de onzuiverheden na de gisting in het litigieuze product worden behouden om het geschikt te maken voor een bijzonder gebruik, als toevoegingsmiddel voor volledige diervoeders die een bepaald aantal voedingsstoffen met een hoge biologische waarde bevatten, en niet zozeer voor het gebruik ervan in het algemeen.

Bijgevolg kan een lysinesulfaatproduct als dat van het hoofdgeding niet in GN-post 2922 worden ingedeeld.

Wat GN-post 2309 betreft, zij erop gewezen dat zij ziet op ‘[b]ereidingen van de soort gebruikt voor het voederen van dieren’. Aantekening 1 op hoofdstuk 23 van de GN bepaalt dat deze post mede producten omvat van de soort gebruikt voor het voederen van dieren, elders genoemd noch elders onder begrepen, verkregen door het behandelen van plantaardige of dierlijke zelfstandigheden, en wel zodanig dat het wezenlijk karakter van die zelfstandigheden verloren is gegaan, maar dat plantaardige afval, plantaardige residuen en bijproducten van vorenbedoelde behandeling niet onder deze post vallen.

Voorts blijkt uit de in punt 5 van dit arrest in herinnering gebrachte GS-toelichtingen op GN-post 2309 dat deze post met name ziet op additieven, waarvan de aard en de verhoudingen worden vastgesteld met het oog op een welbepaalde zoötechnische productie, zoals aminozuren.

In dit verband zij erop gewezen dat het beoogde gebruik van het product een objectief indelingscriterium kan vormen, voor zover dit gebruik inherent is aan dat product, en waarbij de inherentie moet kunnen worden beoordeeld aan de hand van de objectieve kenmerken en eigenschappen van het product (zie arrest van 15 februari 2007, RUMA, C-183/06, Jurispr. blz. I-1559, punt 36; arrest Olicom, reeds aangehaald, punt 18, en arrest van 29 april 2010, Roeckl Sporthandschuhe, C-123/09, Jurispr. blz. I-4065, punt 28).

Uit de verwijzingsbeslissing blijkt evenwel dat het in het hoofdgeding aan de orde zijnde lysinesulfaatproduct was bestemd om als additief bij de productie van diervoeders te worden gebruikt. Het bestond uit een bepaald aantal elementen, waaronder aminozuren, die dieren een aantal nutritieve voordelen bieden.

Aldus was een dergelijk product ten gevolge van de objectieve kenmerken ervan en met name de elementen van de uit het vervaardigingsproces resulterende celmassa die daarin bewust waren behouden, bestemd om als additief bij de productie van diervoeders te worden gebruikt. Hieruit volgt dat dit product voldeed aan de voorwaarden om in GN-post 2309 te worden ingedeeld.

Wat GN-post 3824 betreft, volstaat de opmerking dat dit een restpost betreft, die uitsluitend geldt wanneer het betrokken product in geen enkele andere post kan worden ingedeeld. Aangezien dit in casu niet het geval is, behoeft niet te worden onderzocht of deze post relevant is.

Bijgevolg moet op de eerste vraag worden geantwoord dat de GN aldus moet worden uitgelegd dat een product dat bestaat uit lysinesulfaat en uit het vervaardigingsproces resulterende onzuiverheden, als bereiding van de soort gebruikt voor het voederen van dieren in post 2309 moet worden ingedeeld.

Met zijn tweede en derde vraag, die tezamen moeten worden onderzocht, wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of het recht van de Unie eraan in de weg staat dat de nationale douaneautoriteiten gelet op het overeenkomstig het nationale recht in acht te nemen rechtszekerheids- en vertrouwensbeginsel, enerzijds, een door de producent te goeder trouw ontvangen onverschuldigd bedrag aan productierestituties voor lysinesulfaat terugvorderen, en anderzijds, de betaling van productierestituties voor dat product, die zij aan deze producent hadden toegezegd, weigeren.

Om te beginnen zij herinnerd aan de vaste rechtspraak naar luid waarvan het niet in strijd met het Unierecht kan worden geacht dat het nationale recht inzake de intrekking van bestuurshandelingen en de terugvordering van door de overheid ten onrechte betaalde bedragen, naast het wettigheidsbeginsel tevens rekening houdt met het vertrouwens- en het rechtszekerheidsbeginsel, aangezien deze beginselen deel uitmaken van de rechtsorde van de Unie. Deze beginselen moeten bijzonder streng worden toegepast in geval van een regeling die financiële consequenties kan hebben (zie arrest van 13 maart 2008, Vereniging Nationaal Overlegorgaan Sociale Werkvoorziening e.a., C-383/06–C-385/06, Jurispr. blz. I-1561, punt 52 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Evenwel zij erop gewezen dat verordening nr. 1265/2001, op grond waarvan Agroferm productierestituties voor lysinesulfaat heeft ontvangen, de bepalingen vaststelt voor de uitvoering van verordening nr. 1260/2001, die de gemeenschappelijke ordening van de markten in de suikersector in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid regelt.

Bijgevolg vindt de terugvordering van de bedragen die de Unie op grond van genoemde verordening nr. 1265/2001 ten onrechte heeft betaald, haar rechtsgrondslag in verordening nr. 1258/1999 betreffende de financiering van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (zie naar analogie, wat de terugvordering van ten onrechte uit de structurele fondsen betaalde subsidies betreft, arrest Vereniging Nationaal Overlegorgaan Sociale Werkvoorziening e.a., reeds aangehaald, punt 39).

Met name schept artikel 8, lid 1, sub c, van laatstgenoemde verordening voor de lidstaten een verplichting, zonder dat een bevoegdheidsattributie door het nationale recht noodzakelijk is, om de als gevolg van onregelmatigheden of nalatigheden verloren gegane bedragen terug te vorderen (zie in die zin arrest van 21 september 1983, Deutsche Milchkontor e.a., 205/82–215/82, Jurispr. blz. 2633, punt 22).

In deze context moet aan het vertrouwensbeginsel toepassing worden gegeven overeenkomstig de voorschriften van het recht van de Unie (zie naar analogie arrest Vereniging Nationaal Overlegorgaan Sociale Werkvoorziening e.a., reeds aangehaald, punt 53).

Dienaangaande zij benadrukt dat het vertrouwensbeginsel niet tegen een duidelijke Unierechtelijke bepaling kan worden aangevoerd, en dat een daarmee strijdige gedraging van een met de toepassing van het Unierecht belaste nationale autoriteit bij een marktdeelnemer geen gewettigd vertrouwen op een met het Unierecht strijdige behandeling kan wekken [zie arresten van 1 april 1993, Lageder e.a., C-31/91–C-44/91, Jurispr. blz. I-1761, punt 35; 16 maart 2006, Emsland-Stärke, C-94/05, Jurispr. blz. I-2619, punt 31, en 7 april 2011, Sony Supply Chain Solutions (Europa), C-153/10, Jurispr. blz. I-2775, punt 47].

Artikel 1, lid 1, van verordening nr. 1265/2001 bepaalt dat de voor productierestituties in aanmerking komende ‘basisproducten’ met name suiker omvatten die wordt gebruikt voor de vervaardiging van in bijlage I bij deze verordening opgesomde producten van de chemische industrie. Deze bijlage gewaagt uitdrukkelijk van de producten die onder de hoofdstukken 29 en 38 van de GN vallen. Bovendien blijkt uit artikel 10, lid 1, sub c, van deze verordening dat de tariefpost en de omschrijving van het chemische product waarvoor het basisproduct moet worden gebruikt, in de aanvraag voor productierestituties moeten worden gespecificeerd.

In dit verband zij erop gewezen dat een marktdeelnemer, zoals de advocaat-generaal in punt 63 van haar conclusie heeft opgemerkt, slechts gewettigd erop kan vertrouwen dat hij een productierestitutie zal krijgen wanneer het door hem vervaardigde product valt onder de post of het hoofdstuk van de GN als in het restitutiedocument is aangegeven.

Zoals uit het antwoord op de eerste prejudiciële vraag blijkt, had het in het hoofdgeding aan de orde zijnde product in het onderhavige geval effectief in GN-post 2309 moeten worden ingedeeld en niet in GN-post 2922, zoals de marktdeelnemer die de productierestituties heeft ontvangen, ten onrechte had verklaard.

Bijgevolg druisten de productierestituties voor dat product in tegen het recht van de Unie. Geconstateerd moet dan ook worden dat de Deense douaneautoriteiten bij de betrokken marktdeelnemer — ongeacht of hij te goeder trouw was — geen gewettigd vertrouwen op een met het Unierecht strijdige behandeling konden wekken. Dit geldt ook wanneer, enerzijds, deze restituties op grond van een voorafgaande goedkeuring door die autoriteiten zouden zijn toegekend, en anderzijds, die autoriteiten nieuwe restituties zouden hebben toegezegd vooraleer zij in kennis waren gesteld van de fout die de marktdeelnemer in zijn aangifte had gemaakt.

Uit een en ander volgt dat op de tweede en de derde vraag moet worden geantwoord dat het vertrouwensbeginsel aldus moet worden uitgelegd dat het niet eraan in de weg staat dat de nationale douaneautoriteiten in een situatie als die van het hoofdgeding, enerzijds, het reeds door de producent ontvangen onverschuldigde bedrag aan productierestituties voor lysinesulfaat terugvorderen, en anderzijds, de betaling van productierestituties voor dat product, die zij aan deze producent hadden toegezegd, weigeren.