HvJ EU, 18-09-2019, nr. C-662/18

Zoals in overweging 1 van richtlijn 2009/133 wordt verklaard, is bij deze richtlijn richtlijn 90/434 gecodificeerd omdat richtlijn 90/434 herhaaldelijk en ingrijpend was gewijzigd.

De overwegingen 2 tot en met 5 en 10 van richtlijn 2009/133 bepalen in wezen hetzelfde als respectievelijk de overwegingen 1 tot en met 4 en 8 van richtlijn 90/434. Bovendien komt artikel 8, leden 1, 4, 6 en 7, van eerstgenoemde richtlijn in wezen overeen met artikel 8, leden 1 en 2, van laatstgenoemde richtlijn.

De overwegingen 2 tot en met 5 en 10 van richtlijn 2009/133 luiden:

Ingevolge artikel 2, onder e), van deze richtlijn wordt onder ‘aandelenruil’ verstaan, de rechtshandeling waarbij een vennootschap in het maatschappelijk kapitaal van een andere vennootschap een deelneming verkrijgt waardoor zij een meerderheid van stemmen in die vennootschap krijgt.

In artikel 8 van diezelfde richtlijn wordt bepaald:

Uit het dossier waarover het Hof beschikt blijkt dat de aan de hoofgedingen ten grondslag liggende feiten transacties betreffen waarbij vennootschappen zijn betrokken die in een en dezelfde lidstaat, te weten de Franse Republiek, zijn gevestigd. Bovendien heeft, in zaak C-662/18, AQ erop gewezen dat de in het hoofdgeding aan de orde zijnde transactie geen aandelenruil in de zin van richtlijn 2009/133 uitmaakt, aangezien de verwervende vennootschap bij die transactie niet de meerderheid van de stemrechten in de verworven vennootschap heeft verkregen.

Alle partijen die schriftelijke opmerkingen hebben ingediend, wijzen er in wezen op dat de betrokken nationale wetgeving aan situaties die niet onder het Unierecht vallen, oplossingen biedt die in overeenstemming zijn met de aanpak van het Unierecht, zodat de prejudiciële vragen ontvankelijk zijn.

Het Hof heeft reeds verzoeken om een prejudiciële beslissing ontvankelijk verklaard in gevallen waarin de feiten van het hoofdgeding weliswaar niet binnen de directe werkingssfeer van het Unierecht vielen, maar de bepalingen van dat recht van toepassing waren op grond van de nationale wettelijke regeling, waarin ten aanzien van situaties waarvan alle aspecten zich binnen één lidstaat afspeelden, was gekozen voor dezelfde aanpak als in het Unierecht (arrest van 22 maart 2018, Jacob en Lassus, C-327/16 en C-421/16, EU:C:2018:210, punt 33 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Bovendien heeft het Hof dergelijke verzoeken ontvankelijk verklaard ook in gevallen waarin de bepaling van Unierecht waarvan om uitlegging wordt verzocht, naar nationaal recht toepassing vindt onder andere omstandigheden dan die waarop de overeenstemmende bepaling van Unierecht ziet (zie in die zin arresten van 11 oktober 2001, Adam, C-267/99, EU:C:2001:534, punten 27–29, en 7 november 2018, C en A, C-257/17, EU:C:2018:876, punten 33 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In dergelijke gevallen heeft de Europese Unie immers stellig belang erbij dat ter vermijding van uiteenlopende uitleggingen in de toekomst de overgenomen bepalingen of begrippen van Unierecht op uniforme wijze worden uitgelegd, ongeacht de omstandigheden waaronder zij toepassing moeten vinden (arresten van 22 maart 2018, Jacob en Lassus, C-327/16 en C-421/16, EU:C:2018:210, punt 34 en aldaar aangehaalde rechtspraak, en 7 november 2018, C en A, C-257/17, EU:C:2018:876, punt 32 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In casu zij in de eerste plaats opgemerkt dat de prejudiciële vragen de uitlegging van bepalingen van het Unierecht betreffen. In de tweede plaats volgt uit het dossier waarover het Hof beschikt dat de in de hoofdgedingen toepasselijke nationale wetgeving die is vastgesteld tot omzetting van richtlijn 90/434, zoals vervangen door richtlijn 2009/133, voor situaties als die welke in de hoofdgedingen zijn gerezen, oplossingen biedt die in overeenstemming zijn met die van de richtlijnen.

Derhalve dient te worden vastgesteld dat de verzoeken om een prejudiciële beslissing ontvankelijk zijn.

Vooraf zij ten eerste opgemerkt dat de prejudiciële vragen enkel zien op richtlijn 2009/133, die richtlijn 90/434 heeft vervangen. Aangezien de in zaak C-672/18 aan de orde zijnde fusie heeft plaatsgevonden voordat de eerste van die richtlijnen in werking is getreden, moeten de vragen van de verwijzende rechter aldus worden begrepen dat hij het Hof verzoekt om uitlegging van zowel richtlijn 2009/133 als richtlijn 90/434.

Ten tweede hebben beide richtlijnen, zoals blijkt uit de punten 3 en 4 van dit arrest, dezelfde doelstelling, en de in casu relevante bepalingen van richtlijn 2009/133 stemmen overeen met die van richtlijn 90/434. De verwijzingen in dit arrest naar artikel 8, leden 1, 4, 6 en 7, van richtlijn 2009/133 moeten dus worden opgevat als verwijzingen naar artikel 8, lid 1 en lid 2, eerste tot en met derde alinea, van richtlijn 90/434. Bovendien is de rechtspraak van het Hof betreffende een van deze twee richtlijnen ook van toepassing op de andere.

Ten derde blijkt uit de verwijzingsbeslissing dat de in de hoofdgedingen aan de orde zijnde belastingregeling ertoe leidt dat de in het nationale recht voorziene inkomensaftrek slechts wordt toegepast op een deel van de meerwaarde uit de vervreemding van de bij de ruil ontvangen effecten, doordat de duur van het houderschap wordt berekend vanaf de datum van de ruil van de effecten en niet vanaf de datum van verwerving van de geruilde effecten.

Derhalve wenst de verwijzende rechter met zijn vragen, die samen dienen te worden onderzocht, in wezen te vernemen of artikel 8, leden 1 en 6, van richtlijn 2009/133 en artikel 8, lid 1 en lid 2, tweede alinea, van richtlijn 90/434 aldus moeten worden uitgelegd dat bij een effectenruil voor de meerwaarde betreffende de geruilde effecten waarvoor belastinguitstel is toegekend, alsmede voor de meerwaarde uit de vervreemding van de bij de ruil ontvangen effecten dezelfde fiscale behandeling moet gelden wat betreft het belastingtarief en de toepassing van een inkomensaftrek om rekening te houden met de duur van het houderschap van de effecten, als de fiscale behandeling die van toepassing zou zijn geweest op de meerwaarde die zou zijn gerealiseerd bij de vervreemding van de effecten die bestonden vóór de effectenruil, indien die ruil niet had plaatsgevonden.

Vastgesteld zij dat in de hoofdgedingen niet wordt gesteld dat de betrokken belastingplichtigen aan de bij de ruil ontvangen effecten een hogere ‘fiscale waarde’ hebben toegekend dan de waarde die de geruilde effecten hadden onmiddellijk vóór de betrokken ruiltransacties, of dat deze fiscale waarde niet is berekend overeenkomstig artikel 8, lid 7, van richtlijn 2009/133. Bijgevolg is — zoals voortvloeit uit artikel 8, lid 4, van deze richtlijn — dat artikel 8, lid 1, van toepassing op deze transacties.

Ingevolge artikel 8, lid 1, van richtlijn 2009/133 mag toekenning bij een fusie, een splitsing of een aandelenruil van bewijzen van deelgerechtigdheid in het maatschappelijk kapitaal van de ontvangende of de verwervende vennootschap aan een deelgerechtigde van de inbrengende of verworven vennootschap in ruil voor bewijzen van deelgerechtigdheid in het maatschappelijk kapitaal van deze laatste vennootschap, op zich niet leiden tot enigerlei belastingheffing op het inkomen, de winst of de vermogenswinst van deze deelgerechtigde.

Niettemin bepaalt artikel 8 van deze richtlijn in lid 6 dat de toepassing van lid 1 van dat artikel de lidstaten niet belet de winst die uit de latere vervreemding van de ontvangen effecten voortvloeit, op dezelfde wijze te belasten als de winst uit de vervreemding van de effecten die vóór de verwerving bestonden.

Dienaangaande heeft het Hof reeds overwogen dat hoewel artikel 8, lid 1, van deze richtlijn, door te bepalen dat een effectenruil op zich niet mag leiden tot belastingheffing over de meerwaarde uit die ruil, de fiscale neutraliteit van die transactie verzekert, het blijkbaar evenwel niet de bedoeling is dat deze fiscale neutraliteit een dergelijke meerwaarde onttrekt aan belastingheffing door de lidstaten die voor die meerwaarde heffingsbevoegd zijn, maar zij verbiedt enkel dat deze ruil wordt aangeduid als het belastbare feit (zie in die zin arrest van 22 maart 2018, Jacob en Lassus, C-327/16 en C-421/16, EU:C:2018:210, punt 50 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Bovendien heeft het Hof gepreciseerd dat aangezien richtlijn 2009/133 geen bepalingen bevat betreffende de fiscale maatregelen die geschikt zijn om artikel 8 ervan ten uitvoer te leggen, de lidstaten over een zekere handelingsvrijheid beschikken om, met eerbiediging van het Unierecht, dit artikel ten uitvoer te leggen (zie in die zin arrest van 22 maart 2018, Jacob en Lassus, C-327/16 en C-421/16, EU:C:2018:210, punten 51 en 52 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In die context heeft het Hof reeds erkend dat een maatregel waarbij de meerwaarde uit de effectenruil wordt vastgesteld en het belastbare feit voor belastingheffing over deze meerwaarde wordt uitgesteld tot het jaar waarin de gebeurtenis plaatsvindt die een einde maakt aan dat belastinguitstel, niets meer is dan een ‘techniek’ die het mogelijk maakt de heffingsbevoegdheid van de lidstaten te vrijwaren en dus hun financiële belangen veilig te stellen en tegelijk, overeenkomstig artikel 8, lid 6, van richtlijn 2009/133, het in artikel 8, lid 1, van deze richtlijn neergelegde beginsel van fiscale neutraliteit eerbiedigt doordat de effectenruil op zich geen aanleiding geeft tot enige belastingheffing over deze meerwaarde (zie in die zin arrest van 22 maart 2018, Jacob en Lassus, C-327/16 en C-421/16, EU:C:2018:210, punten 54 en 55).

Het uitstel van het belastbare feit voor belastingheffing over de meerwaarde betreffende de geruilde effecten impliceert noodzakelijkerwijs dat de belastingheffing over deze meerwaarde is onderworpen aan dezelfde fiscale regels die gelden en het tarief dat geldt op de datum waarop dit belastbaar feit plaatsvindt, in casu de datum van de latere vervreemding van de bij de ruil ontvangen effecten. Zo op deze datum de desbetreffende wettelijke belastingregeling voorziet in een inkomensaftrek voor de duur van het houderschap van de effecten, komt ook de meerwaarde waarvoor belastinguitstel is toegekend bijgevolg in aanmerking voor deze inkomensaftrek, onder dezelfde voorwaarden als die welke zouden gelden voor de meerwaarde die zou zijn gerealiseerd bij de vervreemding van de effecten die bestonden vóór de ruiltransactie, indien deze ruil niet zou hebben plaatsgevonden.

Elke andere maatregel zou immers verder gaan dan een loutere vaststelling van de meerwaarde betreffende de geruilde effecten die is ontstaan uit de effectenruil naar aanleiding daarvan en zou kunnen leiden tot daadwerkelijke nadelige fiscale gevolgen voor de belastingheffing over deze meerwaarde op de datum waarop het belastbare feit voor deze belastingheffing plaatsvindt, in casu de datum van de latere vervreemding van de bij de ruil ontvangen effecten, hetgeen in strijd zou zijn met het in artikel 8, lid 1, van richtlijn 2009/133 beoogde beginsel van fiscale neutraliteit.

Wat de meerwaarde betreffende de bij de ruil ontvangen effecten betreft, komen deze effecten, zoals blijkt uit de bewoordingen van artikel 8, lid 6, van richtlijn 2009/133, gewoon in de plaats van de effecten die bestonden vóór de ruil. Derhalve moet op de meerwaarde die ontstaat uit de ruil en waarvoor belastinguitstel is toegekend, en op de meerwaarde betreffende de vervreemding van de bij de ruil ontvangen effecten dezelfde fiscale behandeling worden toegepast, inzonderheid dezelfde inkomensaftrek als die welke zou zijn toegepast op de meerwaarde die zou zijn gerealiseerd bij de vervreemding van de effecten die bestonden vóór de ruiltransactie, indien die ruil niet zou hebben plaatsgevonden.

Aan deze vaststelling wordt niet afgedaan door de doelstelling om de financiële belangen van de lidstaten veilig te stellen. Zoals blijkt uit artikel 8, lid 6, van richtlijn 2009/133, zijn deze belangen immers beperkt tot de heffing van een belasting die gelijk is aan de belasting waarop zij recht zouden hebben gehad indien de effectenruil niet zou hebben plaatsgevonden.

Gelet op alle voorgaande overwegingen dient op de prejudiciële vragen te worden geantwoord dat artikel 8, leden 1 en 6, van richtlijn 2009/133 en artikel 8, lid 1 en lid 2, tweede alinea, van richtlijn 90/434 aldus moeten worden uitgelegd dat bij een effectenruil voor de meerwaarde betreffende de geruilde effecten waarvoor belastinguitstel is toegekend, alsmede voor de meerwaarde uit de vervreemding van de bij de ruil ontvangen effecten dezelfde fiscale behandeling moet gelden wat betreft het belastingtarief en de toepassing van een inkomensaftrek om rekening te houden met de duur van het houderschap van de effecten, als de fiscale behandeling die van toepassing zou zijn geweest op de meerwaarde die zou zijn gerealiseerd bij de vervreemding van de effecten die bestonden vóór de effectenruil, indien die ruil niet had plaatsgevonden.