HvJ EU, 02-02-2021, nr. C-481/19

Het verzoek om een prejudiciële beslissing betreft de uitlegging van de artikelen 47 en 48 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (hierna: ‘Handvest’), alsmede de uitlegging en de geldigheid van artikel 14, lid 3, van richtlijn 2003/6/EG van het Europees Parlement en de Raad van 28 januari 2003 betreffende handel met voorwetenschap en marktmanipulatie (marktmisbruik) (PB 2003, L 96, blz. 16), en van artikel 30, lid 1, onder b), van verordening (EU) nr. 596/2014 van het Europees Parlement en de Raad van 16 april 2014 betreffende marktmisbruik (Verordening marktmisbruik) en houdende intrekking van richtlijn 2003/6 en richtlijnen 2003/124/EG, 2003/125/EG en 2004/72/EG van de Commissie (PB 2014, L 173, blz. 1).

Dit verzoek is ingediend in het kader van een geding tussen DB en de Commissione Nazionale per le Società e la Borsa (Consob) (nationale commissie voor het vennootschaps- en beurswezen, Italië) betreffende de wettigheid van sancties die DB zijn opgelegd wegens handel met voorwetenschap en weigering om mee te werken bij een onderzoek door de Consob.

Bij besluit van 2 mei 2012 heeft de Consob op grond van artikel 187 bis van de geconsolideerde tekst twee geldboetes van respectievelijk 200 000 EUR en 100 000 EUR aan DB opgelegd voor een tussen 19 en 26 februari 2009 begane bestuursrechtelijke overtreding van handel met voorwetenschap, die twee elementen omvatte, te weten handel met voorwetenschap en wederrechtelijke mededeling van voorwetenschap.

De Consob heeft hem tevens een geldboete van 50 000 EUR opgelegd voor de in artikel 187 quindecies van de geconsolideerde tekst bedoelde bestuursrechtelijke overtreding, omdat de betrokkene eerst herhaaldelijk had verzocht om de datum van het verhoor te verzetten waarvoor hij, als persoon die van de feiten op de hoogte was, was opgeroepen, en toen hij op dat verhoor was verschenen, had geweigerd om de hem gestelde vragen te beantwoorden.

Voorts heeft de Consob de bijkomende sanctie van het tijdelijke verlies van de betrouwbaarheidsstatus als bedoeld in artikel 187 quater, lid 1, van de geconsolideerde tekst gedurende achttien maanden opgelegd en de inbeslagname gelast van de waarde gelijk aan de winst of de middelen die waren aangewend om die winst te verkrijgen, overeenkomstig artikel 187 sexies van de geconsolideerde tekst.

DB heeft tegen deze sancties bezwaar aangetekend bij de Corte d'appello di Roma (rechter in tweede aanleg Rome, Italië), die het bezwaar heeft afgewezen. Hij heeft tegen de beslissing van die rechterlijke instantie cassatieberoep ingesteld bij de Corte suprema di cassazione (hoogste rechter in burgerlijke en strafzaken, Italië). Bij beschikking van 16 februari 2018 heeft de Corte suprema di cassazione twee grondwettigheidsvragen aan de Corte costituzionale (grondwettelijk hof, Italië) voorgelegd, waarvan alleen de eerste vraag relevant is in het kader van de onderhavige prejudiciële verwijzing.

Die vraag heeft betrekking op artikel 187 quindecies van de geconsolideerde tekst, voor zover die bepaling voorziet in een sanctie voor de weigering om binnen de gestelde termijn gehoor te geven aan verzoeken van de Consob of voor het feit dat deze instelling vertraging in de uitoefening van haar toezichttaken oploopt, ook wanneer het om een persoon gaat aan wie de Consob, in de uitoefening van haar toezichttaken, handel met voorwetenschap verwijt.

De Corte costituzionale wijst er in zijn verwijzingsbeslissing op dat de vraag betreffende de grondwettigheid van artikel 187 quindecies van de geconsolideerde tekst verwijst naar verscheidene rechten en beginselen, waarvan sommige zijn ontleend aan het nationale recht — namelijk de rechten van de verdediging en het beginsel van gelijkheid van de procespartijen, waarin de Italiaanse grondwet voorziet — en andere aan het internationaal recht en het Unierecht.

Volgens de Corte costituzionale kan het recht om te zwijgen en om niet mee te werken aan de eigen veroordeling (hierna: ‘zwijgrecht’), dat is gebaseerd op de aangehaalde grondwettelijke, Unierechtelijke en internationaalrechtelijke bepalingen, niet dienen als rechtvaardiging voor de weigering van de betrokken persoon om te verschijnen op het door de Consob georganiseerde verhoor, noch voor de vertraging waarmee die persoon op dat verhoor is verschenen, op voorwaarde dat zijn recht om niet te antwoorden op de vragen die hem tijdens dat verhoor worden gesteld, gewaarborgd is. In casu ontbrak een dergelijke waarborg.

Volgens de verwijzende rechter moet ten eerste rekening worden gehouden met het risico dat de verdachte van een bestuursrechtelijke overtreding waarvoor een sanctie van strafrechtelijke aard kan worden opgelegd, vanwege de verplichting tot samenwerking met de bevoegde autoriteit in feite meewerkt aan de formulering van zijn tenlastelegging. De verwijzende rechter benadrukt in dit verband dat de aan DB verweten handel met voorwetenschap naar Italiaans recht zowel een bestuursrechtelijke overtreding als een strafbaar feit vormt en dat de desbetreffende procedures parallel kunnen worden ingeleid en voortgezet, voor zover dat verenigbaar is met het in artikel 50 van het Handvest vastgestelde ‘ne bis in idem’-beginsel (arrest van 20 maart 2018, Garlsson Real Estate e.a., C-537/16, EU:C:2018:193, punten 42–63).

Ten tweede brengt de verwijzende rechter in herinnering dat volgens de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens het zwijgrecht, dat voortvloeit uit artikel 6 van het op 4 november 1950 te Rome ondertekende Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (hierna: ‘EVRM’), wordt geschonden wanneer personen op grond van het nationale recht worden bestraft omdat zij niet hebben geantwoord op de vragen van de bestuurlijke autoriteiten in het kader van procedures tot vaststelling van bestuursrechtelijke overtredingen die met sancties van strafrechtelijke aard worden bestraft (EHRM, 3 mei 2001, J.B. tegen Zwitserland, CE:ECHR:2001:0503JUD003182796, §§ 63–71; EHRM, 4 oktober 2005, Shannon tegen Verenigd Koninkrijk, CE:ECHR:2005:1004JUD000656303, §§ 38–41, en EHRM, 5 april 2012, Chambaz tegen Zwitserland, CE:ECHR:2012:0405JUD001166304, §§ 50–58).

Aangezien artikel 187 quindecies van de geconsolideerde tekst in de Italiaanse rechtsorde is ingevoerd ter uitvoering van een bij artikel 14, lid 3, van richtlijn 2003/6 opgelegde specifieke verplichting en thans uitvoering geeft aan artikel 30, lid 1, onder b), van verordening nr. 596/2014, bestaat volgens de verwijzende rechter het gevaar dat een eventuele ongrondwettigverklaring van dat artikel 187 quindecies in strijd is met het Unierecht, indien deze bepalingen van afgeleid Unierecht aldus moeten worden opgevat dat zij de lidstaten verplichten om een sanctie op te leggen voor het door een van handel met voorwetenschap verdachte persoon bewaarde stilzwijgen tijdens een verhoor door de bevoegde autoriteit. Het valt echter te betwijfelen of deze aldus opgevatte bepalingen verenigbaar zijn met de artikelen 47 en 48 van het Handvest, die het zwijgrecht eveneens lijken te erkennen binnen dezelfde grenzen als die welke uit artikel 6 EVRM en de Italiaanse grondwet voortvloeien.

De verwijzende rechter merkt nog op dat de rechtspraak van het Hof, volgens welke de persoon tegen wie een onderzoek is ingesteld in het kader van een procedure wegens inbreuk op de mededingingsregels van de Unie, verplicht is te antwoorden op zuiver feitelijke vragen, echter leidt tot een aanzienlijke beperking van de draagwijdte van het recht van de betrokkene om zichzelf niet met zijn verklaringen te belasten, zelfs niet indirect.

Deze rechtspraak, die grotendeels vóór de goedkeuring van het Handvest is geformuleerd met betrekking tot rechtspersonen en niet met betrekking tot natuurlijke personen, lijkt moeilijk verenigbaar te zijn met het ‘strafrechtelijke’ karakter dat door het Hof in het arrest van 20 maart 2018, Di Puma en Zecca (C-596/16 en C-597/16, EU:C:2018:192), is toegekend aan de administratieve sancties waarin de Italiaanse rechtsorde voorziet voor handel met voorwetenschap.

Aangezien de vraag of de artikelen 47 en 48 van het Handvest, in het licht van de rechtspraak van het EHRM betreffende artikel 6 EVRM, vereisen dat het zwijgrecht wordt geëerbiedigd in het kader van bestuurlijke procedures die tot de oplegging van sancties van strafrechtelijke aard kunnen leiden, nog niet is behandeld door het Hof of de Uniewetgever, acht de verwijzende rechter het noodzakelijk om, voordat hij uitspraak doet over de aan hem voorgelegde grondwettigheidsvraag, het Hof te verzoeken om uitlegging te geven aan artikel 14, lid 3, van richtlijn 2003/6 en artikel 30, lid 1, onder b), van verordening nr. 596/2014 en, in voorkomend geval, de geldigheid van deze bepalingen te toetsen aan de artikelen 47 en 48 van het Handvest.

In deze omstandigheden heeft de Corte costituzionale de behandeling van de zaak geschorst en het Hof verzocht om een prejudiciële beslissing over de volgende vragen:

De Raad van de Europese Unie vraagt zich in zijn schriftelijke opmerkingen af of verordening nr. 596/2014 — die, gelet op de datum van inwerkingtreding ervan, niet van toepassing is op de feiten van het hoofdgeding — relevant is voor de uitspraak in het hoofdgeding.

Volgens vaste rechtspraak van het Hof rust er een vermoeden van relevantie op de vragen betreffende de uitlegging van het Unierecht die de nationale rechter heeft gesteld binnen het onder zijn eigen verantwoordelijkheid geschetste wettelijke en feitelijke kader, ten aanzien waarvan het niet aan het Hof is de juistheid te onderzoeken. Het Hof kan slechts weigeren uitspraak te doen op een verzoek van een nationale rechter wanneer duidelijk blijkt dat de gevraagde uitlegging van het Unierecht of het onderzoek van de geldigheid daarvan geen enkel verband houdt met een reëel geschil of met het voorwerp van het hoofdgeding, wanneer het vraagstuk van hypothetische aard is of wanneer het Hof niet beschikt over de gegevens, feitelijk en rechtens, die noodzakelijk zijn om een zinvol antwoord te geven op de gestelde vragen of om te begrijpen waarom de nationale rechter van oordeel is dat de antwoorden op die vragen nodig zijn om het bij hem aanhangige geding te beslechten (zie in die zin arresten van 19 november 2009, Filipiak, C-314/08, EU:C:2009:719, punten 40–42, en 12 december 2019, Slovenské elektrárne, C-376/18, EU:C:2019:1068, punt 24).

In casu is de Corte costituzionale van oordeel dat hij zich moet uitspreken over de grondwettigheid van artikel 187 quindecies van de geconsolideerde tekst, niet alleen in de versie die ten tijde van de feiten in het hoofdgeding van kracht was en waarbij artikel 14, lid 3, van richtlijn 2003/6 in nationaal recht werd omgezet, maar ook in de thans geldende versie, die uitvoering geeft aan artikel 30, lid 1, onder b), van verordening nr. 596/2014. De Corte Costituzionale verwijst dienaangaande naar de samenhang en de continuïteit tussen de bepalingen van richtlijn 2003/6 en die van verordening nr. 596/2014, die een algemeen onderzoek van de overeenkomstige bepalingen van artikel 14, lid 3, van deze richtlijn en artikel 30, lid 1, onder b), van deze verordening rechtvaardigen.

Voorts blijkt uit het aan het Hof voorgelegde dossier dat een ongrondwettigverklaring van artikel 187 quindecies van de geconsolideerde tekst ook invloed zou hebben op de thans geldende versie van dit artikel, dat uitvoering geeft aan artikel 30, lid 1, onder b), van verordening nr. 596/2014.

In deze omstandigheden is het niet evident dat de gevraagde uitlegging van laatstgenoemde bepaling op geen enkele wijze verband houdt met een reëel geschil of met het voorwerp van het hoofdgeding.

Bijgevolg moeten de voorgelegde vragen, zoals zij zijn geformuleerd, ontvankelijk worden verklaard.

Met zijn vragen, die tezamen moeten worden behandeld, wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 14, lid 3, van richtlijn 2003/6 en artikel 30, lid 1, onder b), van verordening nr. 596/2014, gelezen in het licht van de artikelen 47 en 48 van het Handvest, aldus moeten worden uitgelegd dat de lidstaten op grond van deze bepalingen mogen besluiten om geen sanctie op te leggen aan een natuurlijke persoon die in het kader van een onderzoek dat door de bevoegde autoriteit uit hoofde van deze richtlijn of verordening tegen hem is ingesteld, weigert om antwoorden aan deze autoriteit te verstrekken waaruit zou kunnen blijken dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan een inbreuk die met administratieve sancties van strafrechtelijke aard wordt bestraft.

Dienaangaande dient vooraf in herinnering te worden gebracht dat volgens artikel 51, lid 1, van het Handvest de bepalingen van dit Handvest gericht zijn tot de instellingen van de Unie, alsmede, wanneer zij het Unierecht ten uitvoer brengen, tot de lidstaten.

Voorts hebben de voorgelegde vragen weliswaar betrekking op de artikelen 47 en 48 van het Handvest, waarin met name het recht op een eerlijke behandeling van zijn zaak en het vermoeden van onschuld zijn vastgelegd, maar het verzoek om een prejudiciële beslissing verwijst ook naar de in artikel 6 EVRM gegarandeerde rechten. Hoewel het EVRM, zolang de Europese Unie er geen partij bij is, geen formeel in de rechtsorde van de Unie opgenomen rechtsinstrument is, moet evenwel eraan worden herinnerd dat de door het EVRM gewaarborgde grondrechten, zoals artikel 6, lid 3, VEU bevestigt, als algemene beginselen deel uitmaken van het Unierecht. Bovendien beoogt artikel 52, lid 3, van het Handvest — waarin is bepaald dat rechten uit dit Handvest die corresponderen met rechten die zijn gegarandeerd door het EVRM, dezelfde inhoud en reikwijdte hebben als die welke er door dat verdrag aan worden toegekend — te zorgen voor de nodige samenhang tussen deze respectieve rechten, zonder dat dit de autonomie van het Unierecht of van het Hof van Justitie aantast (zie in die zin arrest van 20 maart 2018, Garlsson Real Estate e.a., C-537/16, EU:C:2018:193, punten 24 en 25).

Volgens de toelichtingen bij het Handvest van de grondrechten (PB 2007, C 303, blz. 17) correspondeert artikel 47, tweede alinea, van het Handvest met artikel 6, lid 1, EVRM en is artikel 48 van het Handvest ‘hetzelfde’ als artikel 6, leden 2 en 3, EVRM. Bij zijn uitlegging van de rechten die worden gewaarborgd door artikel 47, tweede alinea, en artikel 48 van het Handvest, moet het Hof dan ook rekening houden met de daarmee corresponderende rechten die worden gewaarborgd door artikel 6 EVRM, zoals uitgelegd door het Europees Hof voor de rechten van de mens, als minimumbeschermingsniveau [zie in die zin arresten van 21 mei 2019, Commissie/Hongarije (Vruchtgebruik op landbouwgrond), C-235/17, EU:C:2019:432, punt 72; 6 oktober 2020, La Quadrature du Net e.a., C-511/18, C-512/18 en C-520/18, EU:C:2020:791, punt 124, en 17 december 2020, Centraal Israëlitisch Consistorie van België, C-336/19, EU:C:2020:1031, punt 56)].

In dat opzicht heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens opgemerkt dat het zwijgrecht, ook al is het niet uitdrukkelijk vermeld in artikel 6 EVRM, een algemeen erkende internationale norm is die de kern vormt van het begrip ‘eerlijk proces’. Door de verdachte te beschermen tegen onrechtmatige dwang vanwege de overheid, draagt dit recht bij tot het voorkomen van rechterlijke dwalingen en het waarborgen van het met dat artikel 6 EVRM beoogde resultaat (zie in die zin EHRM, 8 februari 1996, John Murray tegen Verenigd Koninkrijk, CE:ECHR:1996:0208JUD001873191, § 45).

Hoewel de bescherming van het zwijgrecht ervoor moet zorgen dat de tenlastelegging in een strafzaak wordt onderbouwd zonder dat daarbij gebruik wordt gemaakt van door dwang of geweld verkregen bewijsmateriaal (zie in die zin EHRM, 17 december 1996, Saunders tegen Verenigd Koninkrijk, CE:ECHR:1996:1217JUD001918791, § 68), wordt dit recht met name geschonden in de situatie waarin een verdachte, onder de dreiging van sancties indien hij niet getuigt, hetzij getuigt, hetzij wordt gestraft omdat hij weigert te getuigen (zie in die zin EHRM, 13 september 2016, Ibrahim e.a. tegen Verenigd Koninkrijk, CE:ECHR:2016:0913JUD005054108, § 267).

Het zwijgrecht kan redelijkerwijs niet worden beperkt tot bekentenissen van wandaden of opmerkingen die de ondervraagde persoon rechtstreeks in opspraak brengen, maar is ook van toepassing op informatie over feitelijke kwesties die later kan worden gebruikt om de tenlastelegging te staven en aldus van invloed kan zijn op de schuldigverklaring of de sanctie die aan deze persoon wordt opgelegd (zie in die zin EHRM, 17 december 1996, Saunders tegen Verenigd Koninkrijk, CE:ECHR:1996:1217JUD001918791, § 71, en EHRM, 19 maart 2015, Corbet e.a. tegen Frankrijk, CE:ECHR:2015:0319JUD000749411, § 34).

Het zwijgrecht kan echter niet als rechtvaardiging dienen voor elke weigering van samenwerking met de bevoegde autoriteiten, zoals de weigering om te verschijnen op een door deze autoriteiten geplande hoorzitting, noch voor vertragingstactieken die ertoe strekken dat die hoorzitting wordt uitgesteld.

Aangaande de vraag onder welke omstandigheden dat recht ook moet worden geëerbiedigd in het kader van procedures tot vaststelling van bestuursrechtelijke overtredingen, moet worden benadrukt dat het zwijgrecht toepassing vindt in het kader van procedures die kunnen leiden tot de oplegging van administratieve sancties met een strafrechtelijk karakter. Drie criteria zijn relevant voor de beoordeling van dat karakter. Het eerste criterium is de juridische kwalificatie van de inbreuk in het nationale recht, het tweede de aard van de inbreuk en het derde de zwaarte van de sanctie die aan de betrokkene kan worden opgelegd (zie arrest van 20 maart 2018, Garlsson Real Estate e.a., C-537/16, EU:C:2018:193, punt 28).

Het staat weliswaar aan de verwijzende rechter om in het licht van deze criteria te beoordelen of de administratieve sancties die in het hoofdgeding aan de orde zijn, van strafrechtelijke aard zijn, maar die rechter brengt terecht in herinnering dat sommige van de door Consob opgelegde administratieve sancties volgens de rechtspraak van het Hof een repressief doel lijken na te streven en zo zwaar lijken te zijn dat zij strafrechtelijk van aard kunnen zijn (zie in die zin arresten van 20 maart 2018, Di Puma en Zecca, C-596/16 en C-597/16, EU:C:2018:192, punt 38, en 20 maart 2018, Garlsson Real Estate e.a., C-537/16, EU:C:2018:193, punten 34 en 35). Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens is in wezen tot dezelfde conclusie gekomen (EHRM, 4 maart 2014, Grande Stevens e.a. tegen Italië, CE:ECHR:2014:0304JUD001864010, § 101).

Zelfs indien de door de toezichthoudende autoriteit aan DB opgelegde sancties die in het hoofdgeding aan de orde zijn in casu niet strafrechtelijk van aard zouden zijn, dan nog zou de noodzaak tot eerbiediging van het zwijgrecht in het kader van een door deze autoriteit uitgevoerde onderzoeksprocedure ook kunnen voortvloeien uit de door de verwijzende rechter genoemde omstandigheid dat de in het kader van deze procedure verkregen bewijzen volgens de nationale wetgeving in het kader van een tegen dezelfde persoon ingestelde strafprocedure kunnen worden gebruikt om vast te stellen dat hij een strafbaar feit heeft gepleegd.

Gelet op de overwegingen in de punten 35 tot en met 44 van het onderhavige arrest, moet worden geoordeeld dat de uit artikel 47, tweede alinea, en artikel 48 van het Handvest voortvloeiende waarborgen die in acht moeten worden genomen door zowel de instellingen van de Unie als de lidstaten wanneer zij het Unierecht ten uitvoer brengen, met name het zwijgrecht omvatten van een natuurlijke persoon ‘tegen wie een vervolging is ingesteld’ in de zin van laatstgenoemde bepaling. Dit recht verzet zich er onder andere tegen dat een dergelijke persoon een sanctie wordt opgelegd voor zijn weigering om de bevoegde autoriteit krachtens richtlijn 2003/6 of verordening nr. 596/2014 antwoorden te verstrekken waaruit zou kunnen blijken dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan een inbreuk die met administratieve sancties van strafrechtelijke aard wordt bestraft, of dat hij strafrechtelijk aansprakelijk is.

Aan deze analyse wordt niet afgedaan door de rechtspraak van het Hof inzake de mededingingsregels van de Unie, waaruit in wezen volgt dat de betrokken onderneming, in het kader van een procedure tot vaststelling van een inbreuk op deze regels, kan worden verplicht alle noodzakelijke inlichtingen te verstrekken over feiten waarvan zij eventueel kennis heeft, en om zo nodig de desbetreffende in haar bezit zijnde documenten over te leggen, zelfs wanneer deze in het bijzonder tegen haarzelf bewijs kunnen opleveren van een gedraging die in strijd is met de mededingingsregels (zie in die zin arresten van 18 oktober 1989, Orkem/Commissie, 374/87, EU:C:1989:387, punt 34; 29 juni 2006, Commissie/SGL Carbon, C-301/04 P, EU:C:2006:432, punt 41, en 25 januari 2007, Dalmine/Commissie, C-407/04 P, EU:C:2007:53, punt 34).

Ten eerste heeft het Hof in dit verband namelijk ook geoordeeld dat deze onderneming niet kan worden verplicht antwoorden te geven waardoor zij het bestaan van een dergelijke inbreuk zou moeten erkennen (zie in die zin arresten van 18 oktober 1989, Orkem/Commissie, 374/87, EU:C:1989:387, punt 35, en 29 juni 2006, Commissie/SGL Carbon, C-301/04 P, EU:C:2006:432, punt 42).

Ten tweede ziet de in de twee vorige punten van het onderhavige arrest genoemde rechtspraak, zoals de verwijzende rechter zelf opmerkt, op procedures die kunnen leiden tot de oplegging van sancties aan ondernemingen en ondernemersverenigingen. Zij kan niet naar analogie worden toegepast wanneer de reikwijdte moet worden vastgesteld van het zwijgrecht van natuurlijke personen, zoals DB, tegen wie een procedure wegens handel met voorwetenschap is ingesteld.

Gelet op de door de verwijzende rechter geuite twijfels over de geldigheid van artikel 14, lid 3, van richtlijn 2003/6 en artikel 30, lid 1, onder b), van verordening nr. 596/2014 in het licht van het zwijgrecht dat is vastgelegd in artikel 47, tweede alinea, en artikel 48 van het Handvest, moet nog worden onderzocht of aan deze bepalingen van afgeleid Unierecht een met het zwijgrecht conforme uitlegging kan worden gegeven, voor zover zij niet vereisen dat een natuurlijke persoon een sanctie wordt opgelegd voor zijn weigering om de bevoegde autoriteit krachtens deze richtlijn of deze verordening antwoorden te verstrekken waaruit zou kunnen blijken dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan een inbreuk die met administratieve sancties van strafrechtelijke aard wordt bestraft, of dat hij strafrechtelijk aansprakelijk is.

In dit verband moet allereerst in herinnering worden gebracht dat een bepaling van afgeleid Unierecht volgens een algemeen uitleggingsbeginsel zoveel mogelijk aldus moet worden uitgelegd dat geen afbreuk wordt gedaan aan de geldigheid ervan en dat het gehele primaire recht, waaronder met name de bepalingen van het Handvest, in acht wordt genomen. Wanneer deze bepaling voor meer dan één uitlegging vatbaar is, verdient de uitlegging die ervoor zorgt dat de bepaling in overeenstemming is met het primaire recht, dan ook de voorkeur boven de uitlegging die met zich meebrengt dat zij in strijd is met dat recht [arrest van 14 mei 2019, M e.a. (Intrekking van de vluchtelingenstatus), C-391/16, C-77/17 en C-78/17, EU:C:2019:403, punt 77]. Zowel overweging 44 van richtlijn 2003/6 als overweging 77 van verordening nr. 596/2014 benadrukt overigens dat deze beide handelingen de grondrechten eerbiedigen en de in het Handvest erkende beginselen in acht nemen.

Wat om te beginnen artikel 14, lid 3, van richtlijn 2003/6 betreft, daarin is bepaald dat de lidstaten de sancties moeten vaststellen die moeten worden toegepast indien geen medewerking wordt verleend bij een onderzoek uit hoofde van artikel 12 van deze richtlijn. Laatstgenoemde bepaling preciseert dat de bevoegde autoriteit, in dit kader, inlichtingen moet kunnen verlangen van iedere persoon en in voorkomend geval een persoon moet kunnen oproepen en horen.

Hoewel de bewoordingen van deze twee bepalingen niet uitdrukkelijk uitsluiten dat de verplichting voor de lidstaten om de sancties vast te stellen die in een dergelijk geval moeten worden toegepast, ook geldt in het geval waarin een aldus gehoorde persoon weigert om die autoriteit antwoorden te verstrekken waaruit zou kunnen blijken dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan een inbreuk die met administratieve sancties van strafrechtelijke aard wordt bestraft, of dat hij strafrechtelijk aansprakelijk is, staat ook niets in de bewoordingen van artikel 14, lid 3, van richtlijn 2003/6 eraan in de weg om deze bepaling in die zin uit te leggen dat deze verplichting in een dergelijk geval niet geldt.

Wat vervolgens artikel 30, lid 1, onder b), van verordening nr. 596/2014 betreft, deze bepaling vereist dat administratieve sancties worden vastgesteld met betrekking tot de weigering om aan een onderzoek of een inspectie mee te werken of gehoor te geven aan een vordering of verzoek zoals bedoeld in artikel 23, lid 2, van deze verordening, waarvan punt b) preciseert dat de ondervraging van een persoon teneinde inlichtingen te verkrijgen daaronder begrepen is.

Opgemerkt zij echter dat artikel 30, lid 1, van verordening nr. 596/2014 weliswaar van de lidstaten verlangt dat zij ervoor zorgen dat de bevoegde autoriteiten de bevoegdheid hebben passende sancties en maatregelen te nemen, in het bijzonder in de gevallen bedoeld in deze bepaling, onder b), maar de lidstaten niet verplicht te voorzien in de toepassing van dergelijke sancties of maatregelen op natuurlijke personen die in het kader van een onderzoek betreffende een inbreuk die met administratieve sancties van strafrechtelijke aard wordt bestraft, weigeren om de bevoegde autoriteit antwoorden te verstrekken waaruit zou kunnen blijken dat zij zich schuldig hebben gemaakt aan een dergelijke inbreuk, of dat zij strafrechtelijk aansprakelijk zijn.

Hieruit volgt dat aan zowel artikel 14, lid 3, van richtlijn 2003/6 als artikel 30, lid 1, onder b), van verordening nr. 596/2014 een met de artikelen 47 en 48 van het Handvest conforme uitlegging kan worden gegeven, volgens welke zij niet vereisen dat een natuurlijke persoon een sanctie wordt opgelegd voor zijn weigering om de bevoegde autoriteit antwoorden te verstrekken waaruit zou kunnen blijken dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan een inbreuk die met administratieve sancties van strafrechtelijke aard wordt bestraft, of dat hij strafrechtelijk aansprakelijk is.

Aldus uitgelegd, wordt geen afbreuk gedaan aan de geldigheid van deze bepalingen van afgeleid Unierecht in het licht van de artikelen 47 en 48 van het Handvest, omdat zij de oplegging van een sanctie voor een dergelijke weigering niet uitdrukkelijk uitsluiten.

In dit verband moet ten slotte in herinnering worden geroepen dat de lidstaten de hun door een bepaling van afgeleid Unierecht toegekende beoordelingsbevoegdheid moeten gebruiken op een wijze die in overeenstemming is met de grondrechten (zie in die zin arrest van 13 maart 2019, E., C-635/17, EU:C:2019:192, punten 53 en 54). In het kader van de uitvoering van verplichtingen die voortvloeien uit richtlijn 2003/6 of verordening nr. 596/2014, moeten zij er dus, zoals in punt 45 van dit arrest is benadrukt, overeenkomstig het door de artikelen 47 en 48 van het Handvest gewaarborgde zwijgrecht voor zorgen dat de bevoegde autoriteit een natuurlijke persoon geen sanctie kan opleggen voor zijn weigering om deze autoriteit antwoorden te verstrekken waaruit zou kunnen blijken dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan een inbreuk die met administratieve sancties van strafrechtelijke aard wordt bestraft, of dat hij strafrechtelijk aansprakelijk is.

Gelet op een en ander moet op de voorgelegde vragen worden geantwoord dat artikel 14, lid 3, van richtlijn 2003/6 en artikel 30, lid 1, onder b), van verordening nr. 596/2014, gelezen in het licht van de artikelen 47 en 48 van het Handvest, aldus moeten worden uitgelegd dat de lidstaten op grond van deze bepalingen mogen besluiten om geen sanctie op te leggen aan een natuurlijke persoon die in het kader van een onderzoek dat door de bevoegde autoriteit krachtens deze richtlijn of deze verordening tegen hem is ingesteld, weigert om deze autoriteit antwoorden te verstrekken waaruit zou kunnen blijken dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan een inbreuk die met administratieve sancties van strafrechtelijke aard wordt bestraft, of dat hij strafrechtelijk aansprakelijk is.

Ten aanzien van de partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de verwijzende rechterlijke instantie over de kosten heeft te beslissen. De door anderen wegens indiening van hun opmerkingen bij het Hof gemaakte kosten komen niet voor vergoeding in aanmerking.

Het Hof (Grote kamer) verklaart voor recht:

Artikel 14, lid 3, van richtlijn 2003/6/EG van het Europees Parlement en de Raad van 28 januari 2003 betreffende handel met voorwetenschap en marktmanipulatie (marktmisbruik) en artikel 30, lid 1, onder b), van verordening (EU) nr. 596/2014 van het Europees Parlement en de Raad van 16 april 2014 betreffende marktmisbruik (verordening marktmisbruik) en houdende intrekking van richtlijn 2003/6 en richtlijnen 2003/124/EG, 2003/125/EG en 2004/72/EG van de Commissie, gelezen in het licht van de artikelen 47 en 48 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, moeten aldus worden uitgelegd dat de lidstaten op grond van deze bepalingen mogen besluiten om geen sanctie op te leggen aan een natuurlijke persoon die in het kader van een onderzoek dat door de bevoegde autoriteit krachtens deze richtlijn of deze verordening tegen hem is ingesteld, weigert om deze autoriteit antwoorden te verstrekken waaruit zou kunnen blijken dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan een inbreuk die met administratieve sancties van strafrechtelijke aard wordt bestraft, of dat hij strafrechtelijk aansprakelijk is.

ondertekeningen