HR, 12-02-2010, nr. 08/01834

Edelhoogachtbaar College,

Het gaat in deze Antilliaanse zaak om de vraag of een erflater volgens het recht dat naar Nederlands-Antilliaans internationaal privaatrecht van toepassing is op de testamentaire vererving van zijn nalatenschap, zijn zoon bij testament rechtsgeldig heeft onterfd.

De feiten waarvan in cassatie dient te worden uitgegaan, treft men aan in r.o. 2 van het vonnis van 20 juni 2006 van het Gerecht in Eerste Aanleg van de Nederlandse Antillen, zittingsplaats Sint Maarten, hierna: het GEA, van 20 juni 2006 (zie r.o. 3.1 van het bestreden vonnis van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie van de Nederlandse Antillen en Aruba, hierna: het Gemeenschappelijk Hof). Die feiten komen, voor zover thans nog van belang, op het volgende neer.

De zoon heeft op 4 mei 2005 bij het GEA een verzoekschrift ingediend en daarbij onder meer gevorderd dat voor recht wordt verklaard dat hij de wettelijke erfgenaam is van de erflater en derhalve gerechtigd is tot diens nalatenschap. De zoon heeft daartoe aangevoerd dat volgens het toepasselijke Nederlands-Antilliaanse erfrecht het testament ongeldig is, zodat hij de rechtsgeldige erfgenaam is.

De kleinkinderen hebben verweer gevoerd. Zij hebben gesteld dat het recht van de staat New York van toepassing is en dat volgens dit recht het testament een geldig testament is, zodat zij de erfgenamen zijn.

Bij vonnis van 20 juni 2006 heeft het GEA de vorderingen van de zoon afgewezen. Naar het oordeel van het GEA is op de nalatenschap van de erflater, gelet op ‘de grotere affiniteit van erflater met de staat New York dan met Sint Maarten’, het erfrecht van de Staat New York van toepassing (r.o. 5.2) en dient de erfenis overeenkomstig het testament te worden afgewikkeld (r.o. 5.4).

De zoon is van het vonnis van het GEA in hoger beroep gegaan bij het Gemeenschappelijk Hof, doch tevergeefs: het Gemeenschappelijk Hof heeft bij vonnis van 1 februari 2008 het bestreden vonnis van het GEA bevestigd. Daartoe overwoog het Gemeenschappelijk Hof onder meer:

De zoon is tegen het vonnis van het Gemeenschappelijk Hof (tijdig) in cassatie gekomen met twee middelen. De kleinkinderen hebben geen verweerschrift in cassatie ingediend.

Middel I klaagt dat het Gemeenschappelijk Hof ten onrechte heeft geoordeeld dat de erflater zijn laatste gewone verblijfplaats in de staat New York had. Het middel stelt dat de erflater ten tijde van zijn overlijden zijn gewone verblijfplaats op Sint Maarten had en verbindt hieraan de conclusie dat, anders dan het hof heeft geoordeeld, de nalatenschap ‘zo al niet geheel dan toch wezenlijk door het Antilliaanse BW wordt c.q. werd beheerst’.

Het middel faalt wegens gebrek aan belang. Het Gemeenschappelijk Hof heeft — onbestreden in cassatie — in r.o. 3.3 vastgesteld dat in hoger beroep het oordeel van het GEA inzake het toepasselijke recht niet is bestreden. Voorts blijkt uit de gedingstukken dat de zoon in hoger beroep uitdrukkelijk heeft aangegeven dat hij ‘geen bezwaar (heeft) tegen de toepassing van het recht van de Staat New York’ (memorie van grieven, toelichting op grief 6). Onder het ‘afgezwakte grievenstelsel’ (Ras/Hammerstein/Lewin, De grenzen van de rechtsstrijd in hoger beroep in burgerlijke zaken in de Nederlandse Antillen en Aruba, 2007, blz. 27) van het Nederlands-Antilliaanse appelprocesrecht mag het Gemeenschappelijk Hof als appelrechter weliswaar een uitspraak, ook in situaties die de openbare orde niet raken, buiten de grieven om vernietigen, maar de partijautonomie brengt mee dat indien de appellant uitdrukkelijk te kennen geeft een beslissing van het GEA niet aan het oordeel van het Gemeenschappelijk Hof te onderwerpen, het Gemeenschappelijk Hof deze beslissing van het GEA heeft te eerbiedigen. Vgl. Ras/Hammerstein/Lewin, a.w., blz. 22. Zie ook Hugenholtz/Heemskerk/Groefsema, Hoofdlijnen van het Burgerlijk Procesrecht van de Nederlandse Antillen en Aruba, 2009, blz. 173. Het Gemeenschappelijk Hof was derhalve aan de beslissing van het GEA dat op de vererving van de nalatenschap van de erflater het erfrecht van de Staat New York van toepassing is, gebonden.

Overigens is de klacht dat het Gemeenschappelijk Hof ten onrechte heeft geoordeeld dat de erflater zijn laatste gewone verblijfplaats in de Staat New York had, ongegrond. Het Gemeenschappelijk Hof heeft als vaststaand aangenomen (r.o. 3.1 in verbinding met r.o. 2 onder b en d van het vonnis van het GEA) dat de erflater ten tijde van zijn overlijden woonplaats had in New York en dat hij, toen hij op 30 oktober 1999 op Sint Maarten overleed, daar verbleef voor vakantie. Woonplaats als conflictenrechtelijke aanknopingsfactor (‘gewone verblijfplaats’) moet de verbinding leggen tussen de persoon en het rechtsstelsel van het land waarmee die persoon feitelijk nauw en met enige duurzaamheid verbonden is. Vgl. L. Strikwerda, Inleiding tot het Nederlandse Internationaal Privaatrecht, 9e dr. 2008, nr. 97. Verblijf in een land voor vakantiedoeleinden levert daarom geen woonplaats in conflictenrechtelijke zin op. Het oordeel van het Gemeenschappelijke Hof dat de erflater, al is deze overleden op Sint Maarten, zijn laatste gewone verblijfplaats in de Staat New York had, getuigt derhalve niet van een onjuiste rechtsopvatting en is ook niet onbegrijpelijk. Vgl. M.H. ten Wolde, Internationaal en Interregionaal Erfrecht in het Koninkrijk der Nederlanden, diss. 1996, blz. 161–163. Zie ook M. Tratnik, Woonplaats in het interregionaal privaatrecht, in: M.H. ten Wolde en D.Tj. Sikkema (red.), Interregionaal recht, 2005, blz. 64 e.v., blz. 69.

Middel II voert aan dat, anders dan het Gemeenschappelijk Hof heeft geoordeeld, naar het recht van de Staat New York voor een geldige onterving vereist is dat de onterving expliciet en bij naam wordt gedaan. Nu aan dit vereiste in dit geval niet is voldaan, is er geen sprake van onterving en is de zoon de enige wettige erfgenaam, aldus het middel.

Het middel kan geen doel treffen. Ingevolge art. 1 lid 1 van de Cassatieregeling voor de Nederlandse Antillen en Aruba jo. art. 79 lid 1, aanhef en onder b, RO kan over onjuiste toepassing van het recht van vreemde staten in cassatie niet worden geklaagd.

Voor zover het middel voorts als motiveringsklacht opwerpt dat, anders dan het Gemeenschappelijk Hof in r.o. 3.4 heeft overwogen, de zoon zich wel degelijk op het ontbreken van een wil tot onterving bij de erflater heeft beroepen, kan het evenmin slagen. De klacht mist feitelijke grondslag. Uit de gedingstukken blijkt niet dat de zoon heeft gesteld dat bij de erflater de wil om de zoon te onterven heeft ontbroken, ook niet uit de door het middel genoemde passage in de memorie van grieven (de toelichting op grief 6). Aldaar heeft de zoon slechts aangevoerd dat, nu geen uitdrukkelijke wilsverklaring van de erflater om zijn zoon van diens nalatenschap uit te sluiten in het testament is opgenomen, de onterving (naar het recht van de Staat New York) niet rechtsgeldig is.

De conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden,