HvJ EU, 08-06-2023, nr. C-570/21

Artikel 1, lid 1, van richtlijn 93/13/EEG2. luidt:

Artikel 2 van de richtlijn bepaalt:

Overweging 17 van richtlijn 2011/83/EU3. luidt als volgt:

In artikel 2 van deze richtlijn, met als opschrift ‘Definities’, is bepaald:

Overweging 18 van richtlijn 2013/11/EU4. luidt als volgt:

Artikel 4, onder a) en b), van die richtlijn, met als opschrift ‘Definities’, bepaalt:

In overweging 13 van verordening (EU) nr. 524/20135. staat te lezen:

Artikel 4, onder a) en b), van die verordening, met als opschrift ‘Definities’, bepaalt eveneens:

Op grond van de veronderstelling dat de verschillen in regelgeving tussen de afzonderlijke lidstaten de economische integratie in de weg staan, hebben de Europese instellingen in de jaren negentig een aantal richtlijnen vastgesteld waarmee werd beoogd de regelgeving te harmoniseren en aldus de consumenten meer bescherming te bieden bij de aankoop van goederen en diensten.10.

Op dit moment bestaat er in het Unierecht geen uniforme definitie van het begrip consument. Bij gebreke van een specifieke definitie in het primaire Unierecht varieert het begrip consument in het secundaire recht in meer of mindere mate, afhankelijk van het doel van de betrokken maatregel.

In het overeenkomstenrecht van de Unie krijgt het begrip consument doorgaans een eenvormige definitie, gebaseerd op de overweging dat de consument zich in een ‘zwakkere positie’ bevindt dan de tegenpartij, te weten de verkoper of de ondernemer, wegens informatie-asymmetrie en een ongelijke onderhandelingspositie, omstandigheden die nopen tot een andere rechtsbescherming dan aan overige contractpartijen wordt gegarandeerd.

De betrekkingen tussen de verkoper en de consument zijn in eerste instantie op sectoraal niveau geregeld. Richtlijn 93/13 is daarentegen een regeling van algemene strekking die ziet op alle overeenkomsten tussen consumenten en verkopers, waarbij voor het eerst een wezenlijke bescherming in de contractuele betrekking tussen consumenten en verkopers tot stand is gebracht.11. Zo blijkt met name uit de lezing van de tweede, de vijfde en de zesde overweging van die richtlijn duidelijk dat het regelend ingrijpen instrumenteel is voor de verwezenlijking van de interne markt: de verschillen in regelgeving tussen de lidstaten op het gebied van oneerlijke bedingen vormden namelijk een belemmering voor het vrij verkeer van goederen in de verschillende lidstaten, en dus voor de economische integratie.

Het begrip consument wordt in artikel 2, onder b), van die richtlijn gedefinieerd als ‘iedere natuurlijke persoon die bij onder deze richtlijn vallende overeenkomsten handelt voor doeleinden die buiten zijn bedrijfs- of beroepsactiviteit vallen’.

Dit begrip moet worden afgezet tegen het begrip verkoper in artikel 2, onder c), van die richtlijn, die wordt gedefinieerd als ‘iedere natuurlijke persoon of rechtspersoon die bij onder deze richtlijn vallende overeenkomsten handelt in het kader van zijn publiekrechtelijke of privaatrechtelijke beroepsactiviteit’.

Een vergelijkbare inhoud hebben het begrip consument enerzijds en de begrippen handelaar en ondernemer anderzijds in de richtlijnen 2011/83 en 2013/1112. en in verordening nr. 524/2013.

De scheidslijn tussen consument en verkoper blijkt dus te worden bepaald door de vraag of het doel van de overeenkomst al dan niet buiten de bedrijfs- of beroepsactiviteit van de contractpartij valt, en niet zozeer door de ‘hoedanigheid van de contractpartijen’.13.

Aangezien het begrip consument afhangt van de vraag of de partijen binnen hun beroepsactiviteiten handelen14., moet voorts worden opgemerkt dat dit een relatief criterium is dat betrekking heeft op de specifieke overeenkomst.

Het Hof heeft een objectief criterium vastgesteld. Zoals advocaat-generaal Mischo heeft opgemerkt in de zaak Di Pinto, zijn de natuurlijke personen die tot het begrip consument kunnen worden gerekend ‘niet in abstracto […] omschreven, maar op basis van hetgeen zij in concreto doen’.15.

Aangezien een subjectief perspectief dat kan worden teruggevoerd op de intenties van de overeenkomstsluitende partijen wordt uitgesloten, heeft zich een objectief perspectief doorgezet, maar in het licht van het nuttig effect van de richtlijnen en de beschermingsmaatregelen die ook nodig zijn ter bevordering van het vertrouwen van de consument in de markt16., dat onontbeerlijk is voor de goede werking ervan.

Bijgevolg kan ook een verkoper, zelfs een gespecialiseerde advocaat die juridische diensten verleent17., of een persoon die als verkoper handelt, in aanmerking komen voor consumentenbescherming.

Ten aanzien van dit punt kan dus worden geconcludeerd dat de bronnen van het Unierecht en de rechtspraak van het Hof zich ontwikkelen in de richting van een grotere consumentenbescherming, die evenwel steeds moet worden afgewogen tegen andere vrijheden en uiteindelijk de efficiënte werking van de interne markt, waarbij het begrip voldoende ruimte voor flexibiliteit laat om alle situaties waarin objectief gezien behoefte aan bescherming bestaat, daarin op te nemen.

De gehele regeling is namelijk gebaseerd op de veronderstelling dat de nieuwe marktmodellen de consument in een zwakkere positie plaatsen omdat hij geen reële onderhandelingsmogelijkheden heeft en over weinig informatie beschikt, zodat hij in de praktijk gedwongen is de door de verkoper gestelde voorwaarden zonder tegenspraak en in ieder geval zonder daarop invloed te kunnen uitoefenen, te aanvaarden.

Gemengde overeenkomsten zijn overeenkomsten die worden gesloten voor doeleinden die deels binnen de handelsactiviteit van de persoon liggen en deels voor persoonlijke doeleinden.

Het Hof heeft de kwalificatie van de positie van de contractpartij in gemengde overeenkomsten voor het eerst behandeld in het arrest Gruber.18.

In dat arrest maakte de verzoeker aanspraak op de bescherming die het Executieverdrag aan consumenten voorbehield overeenkomstig de artikelen 13, 14 en 15, te weten de mogelijkheid een zaak aanhangig te maken bij de gerechten van de lidstaat waar de verbintenis is uitgevoerd in plaats van bij de gerechten van de lidstaat waar de verweerder woonplaats heeft.

Aangezien het ging om een gemengde overeenkomst, is het Hof verzocht te specificeren of het particuliere dan wel het beroepsmatige doel van de omstreden overeenkomst bepalend was.

Het Hof heeft geoordeeld dat de natuurlijke persoon slechts als een consument kan worden gekwalificeerd voor zover ‘het beroepsmatige gebruik dermate marginaal is dat het in de globale context van de betrokken verrichting onbetekenend is; dat het niet-beroepsmatige aspect zwaarder weegt is daarbij irrelevant’.19.

In het arrest Gruber wordt — in de specifieke context van de aan het Hof gestelde vraag van procedurele aard —, om te bepalen of een persoon die met een verkoper een gemengde overeenkomt sluit als consument in de zin van de verordening kan worden aangemerkt, een criterium gehanteerd dat het criterium van de ‘marginaliteit’ zou kunnen worden genoemd.

In richtlijn 93/13 is het begrip consument in het geval van gemengde overeenkomsten niet uitdrukkelijk geregeld.

In overweging 17 van richtlijn 2011/83 staat evenwel te lezen dat ‘[b]ij gemengde overeenkomsten, waar een overeenkomst wordt gesloten voor doeleinden die deels binnen en deels buiten de handelsactiviteit van de persoon liggen en het handelsoogmerk zo beperkt is dat het binnen de globale context van de overeenkomst niet overheerst, […] die persoon […] ook als consument [dient] te worden aangemerkt’.

Vergelijkbare bewoordingen worden gebruikt in overweging 18 van richtlijn 2013/11 en overweging 13 van verordening nr. 524/2013.

De betrokken overweging hanteert dus wat we het criterium van ‘niet-overheersende aard’ zouden kunnen noemen. Bijgevolg zouden ook personen die deels binnen hun beroepsactiviteit handelen als consument kunnen worden gekwalificeerd, voor zover het bedrijfs- of beroepsdoeleinde binnen de globale context van de overeenkomst — hoewel het niet onbetekenend is — niet kan worden geacht te overheersen.

Met de eerste prejudiciële vraag wenst de verwijzende rechter te vernemen onder welke voorwaarden een kredietnemer die een kredietovereenkomst deels voor bedrijfs- of beroepsdoeleinden en deels voor privédoeleinden heeft gesloten, samen met een andere kredietnemer die uitsluitend voor privédoeleinden handelt, kan vallen onder het begrip consument in de zin van artikel 2, onder b), van richtlijn 93/13 en in wezen of in geval van gemengde overeenkomsten de voorkeur moet worden gegeven aan de opvatting van het Hof in het arrest Gruber dan wel aan het standpunt dat kan worden afgeleid uit de overwegingen van richtlijn 2011/83 en latere regelingen.20.

Zoals gezegd blijkt uit de analyse van de rechtsbronnen en de rechtspraak dat er twee verschillende uitleggingen mogelijk zijn, die kunnen worden samengevat met het criterium van de ‘marginaliteit’ en het criterium van de ‘niet-overheersende aard’ van het bedrijfs- of beroepsdoeleinde ten opzichte van het privédoeleinde.

De te onderzoeken aspecten aan de hand waarvan voor de ene of de andere uitlegging kan worden gekozen zijn, wat de eerste prejudiciële vraag betreft: de uiteenlopende ratio van de (procedurele) bronnen waarnaar wordt verwezen in het arrest Gruber en richtlijn 93/13, alsmede de latere regelingen21. op het gebied van de (materieelrechtelijke) bescherming van consumenten, en de strekking van de uitlegging daarvan; de materieelrechtelijke positie van de personen die de consumentenovereenkomst sluiten en het daadwerkelijke doel waarvoor de overeenkomst wordt gesloten om het nuttig effect van de richtlijn te waarborgen, dat, met name wat oneerlijke bedingen betreft, ernstig zou worden ondermijnd door een te restrictieve uitlegging; de nauwe samenhang van de doelstellingen van richtlijn 93/13 met de latere richtlijnen.

Wat de uiteenlopende ratio van de in het arrest Gruber uitgelegde rechtsbronnen en van richtlijn 93/13 betreft, deze richtlijn strekt er hoofdzakelijk toe het evenwicht binnen de contractuele betrekkingen tussen de consument en de verkoper te herstellen door hun betrekkingen symmetrisch te herdefiniëren.22.

Zoals gezegd is het bij de richtlijn ingevoerde beschermingssysteem namelijk gebaseerd op het idee dat de consument zich tegenover de verkoper in een zwakkere onderhandelingspositie bevindt en over minder informatie dan de verkoper beschikt, wat ertoe leidt dat hij met de door de verkoper tevoren opgestelde voorwaarden instemt zonder op de inhoud daarvan invloed te kunnen uitoefenen.23.

Gelet op die zwakkere positie bepaalt artikel 6, lid 1, van richtlijn 93/13 dat oneerlijke bedingen de consument niet binden. Het gaat om een dwingende bepaling24. die beoogt het door de overeenkomst neergelegde formele evenwicht tussen de rechten en verplichtingen van de contractpartijen te vervangen door een reëel evenwicht dat de gelijkheid tussen die partijen herstelt.25. Het Hof heeft meermaals geoordeeld dat artikel 6, lid 1, van deze richtlijn moet worden beschouwd als een norm die gelijkwaardig is aan de nationale regels die in de interne rechtsorde als regels van openbare orde gelden.26. Bovendien is deze kwalificatie van toepassing op alle bepalingen van de richtlijn die onontbeerlijk zijn voor de verwezenlijking van het met artikel 6 beoogde doel27., zoals de Commissie in haar opmerkingen in herinnering heeft gebracht28..

Gezien de dwingende aard van de bepalingen in richtlijn 93/13 en de daarmee verbonden bijzondere eisen van consumentenbescherming gaat de voorkeur uit naar een ruime uitlegging van het begrip consument, om het nuttig effect van de richtlijn te verzekeren.

De bepalingen van artikel 14 van het Executieverdrag, en thans die van verordening (EG) nr. 44/200129. en verordening (EU) nr. 1215/201230., strekken er daarentegen toe de consument in processueel opzicht te beschermen, door af te wijken van de algemene regel van het gerecht van de woonplaats van de verweerder dat personen die woonplaats in een lidstaat hebben worden opgeroepen voor het gerecht van die lidstaat. Zij hebben geen algemene consumentenbescherming ingevoerd, maar alleen bepaald aan welke consumentenovereenkomsten de bevoegdheidsregels bijzondere bescherming bieden. Het Hof heeft in het arrest Gruber namelijk onderstreept dat ‘het vermijden dat een veelvoud van rechters bevoegd is ten aanzien van eenzelfde rechtsbetrekking een van de hoofdzakelijke doelstellingen van het Executieverdrag vormt’.31.

Het arrest Gruber betrof derhalve de uitlegging van de bevoegdheidsregels op het gebied van consumentenovereenkomsten waarbij een uitzondering is ingevoerd op de algemene regel dat de gerechten van de staat waar de verweerder zijn woonplaats heeft, bevoegd zijn. Dat betreft dus een ander terrein dan de materiële bescherming van de consument; het arrest Gruber heeft betrekking op het procesrecht. En zoals de Commissie terecht opmerkt32., wordt de restrictieve uitlegging die het Hof daarin geeft van het begrip consument voorgeschreven doordat die bepaling in beginsel een afwijking vormt op de basisregel inzake bevoegdheid.33. Als afwijking moet die bepaling eng worden uitgelegd.34.

De ratio van de betrokken verordeningen omvat namelijk overwegingen die verder gaan dan die van de bescherming van de zwakkere partij, zodat een afweging kan worden gemaakt tussen de bescherming van de consument en andere belangen die evenzeer bescherming verdienen: de voorspelbaarheid van oplossingen en de rechtszekerheid35., om te voorkomen dat de partijen bij de keuze van het forum een keuzevrijheid hebben die ten koste zou gaan van zekerheid in de internationale handel.36. In het systeem van verordening nr. 1215/2012 volstaat de ongelijke onderhandelingspositie in de betrekking tussen de verkoper en de consument namelijk niet om een afwijking van de algemene bevoegdheidsregels te rechtvaardigen; de consument moet ook bepaalde soorten overeenkomsten hebben gesloten.

Uit het dwingende karakter van de bepalingen van richtlijn 93/13 en de daaruit voortvloeiende noodzaak van een bijzondere bescherming van consumenten tegen oneerlijke bedingen volgt dat de werkelijke positie van de personen die de consumentenovereenkomst sluiten en de werkelijke doelen van de sluiting zorgvuldig moeten worden onderzocht.

Om het nuttig effect van de richtlijn niet teniet te doen, moet het begrip consument in gemengde overeenkomsten namelijk zo ruim mogelijk worden uitgelegd, om te vermijden dat de verkoper de toepassing van dwingende bepalingen inzake oneerlijke bedingen eenvoudig kan omzeilen door deze op te leggen op grond van het loutere feit dat de financiering tevens wordt aangevraagd voor bedrijfs- of beroepsdoeleinden in brede zin.37.

De onderhavige zaak is in feite een voorbeeld van een dergelijk risico: uit het dossier blijkt dat de aanvragers de financiering duidelijk overwegend (maar niet uitsluitend) hadden aangevraagd voor de aankoop van een gezinswoning, slechts een van de twee aanvragers oefende een beroepsactiviteit uit, de kredietinstelling heeft aan de verstrekking van de financiering voor de voornoemde persoonlijke doeleinden de voorwaarde gesteld dat een eerdere schuld van beroepsmatige aard van een van de aanvragers zou worden afgelost; het bedrag voor de aflossing van de beroepsmatige schuld bedroeg ongeveer een derde van het totaalbedrag van de financiering.

Zoals de Poolse regering terecht heeft betoogd, had ‘[richtlijn 93/13] […] juist tot doel de consumenten te beschermen tegen dit soort gedragingen, namelijk het opleggen van voorwaarden waarop zij geen invloed kunnen uitoefenen en die bijgevolg inbreuk maken op hun rechten en belangen. Een consument kan dus niet de bescherming van [richtlijn 93/13] worden ontzegd louter omdat een verkoper hem, in een voor niet-commerciële doeleinden gesloten overeenkomst, een clausule heeft opgelegd die verwijst naar zijn commerciële activiteit’.38.

Tot slot wijs ik er in dit verband op dat de toepassing van de door het Hof in de zaak Gruber gegeven uitlegging zou betekenen dat de vermeende consument de aan zijn vordering ten grondslag liggende feiten in rechte zou moeten aantonen39., zoals verzoekers hebben opgemerkt40., terwijl volgens het systeem van richtlijn 93/13 de nationale rechter ambtshalve vaststelt of de persoon die de bescherming tegen oneerlijke bedingen inroept als consument kan worden aangemerkt41..

Wat voorts de analyse van de doelstellingen van de regeling in richtlijn 93/13 betreft, moet worden vastgesteld dat deze nauw samenhangen met die van de latere richtlijnen42., een omstandigheid die pleit voor een uniforme en ruime uitlegging van het begrip consument.

Richtlijn 2011/83 inzake de bescherming op het gebied van met handelaren gesloten overeenkomsten heeft namelijk hetzelfde doel als richtlijn 93/1343. en het begrip consument in richtlijn 93/13 stemt vrijwel volledig overeen met het begrip consument in artikel 2 van richtlijn 2011/83. Dezelfde overwegingen met betrekking tot het begrip consument gelden voorts ten aanzien van richtlijn 2013/11 en verordening nr. 524/2013.

Het verband tussen richtlijn 2011/83 en richtlijn 93/13 blijkt nog duidelijker uit het feit dat richtlijn 2011/83richtlijn 93/13 heeft gewijzigd door artikel 8 bis in te voeren. Het is geen toeval dat beide regelingen gelijktijdig op dezelfde overeenkomst kunnen worden toegepast.44. Het verband tussen de twee richtlijnen is onlangs door de Uniewetgever versterkt door de goedkeuring van richtlijn (EU) 2019/216145. tot wijziging van richtlijn 93/13 en richtlijn 2011/83 wat betreft betere handhaving en modernisering van de regels voor consumentenbescherming.

Ik ben het daarom eens met de opmerking van de Commissie dat ‘een systematische uitlegging van het begrip consument pleit voor een horizontale opvatting van dit begrip in de zin van richtlijn 93/13 en andere instrumenten van consumentenrecht van de Unie, met name richtlijn 2011/83, richtlijn 2013/11 en verordening nr. 524/2013. De toelichting in de overwegingen van deze instrumenten zou moeten worden toegepast op basis van richtlijn 93/13, aangezien deze handelingen in functioneel opzicht verband houden met de richtlijn en zijn vastgesteld met het oog op de bescherming van de consument als zwakke partij van de overeenkomst met de verkoper.’46.

Mijns inziens kunnen de bovenstaande opmerkingen over de verbanden tussen richtlijn 93/13 en richtlijn 2011/83 (en de daaropvolgende handelingen) de argumenten van verweerster tegen een ruime uitlegging van het begrip consument, die overeenkomt met die in de overwegingen van richtlijn 2011/83 en de daaropvolgende handelingen, weerleggen. Die argumenten zijn met name toegespitst op de uiteenlopende werkingssfeer van de richtlijnen 93/13 en 2011/83 en op de omstandigheid dat het in richtlijn 2011/83 vervatte begrip consument in het geval van een gemengde overeenkomst niet van toepassing is op de onderhavige zaak, aangezien deze richtlijn is vastgesteld nadat de feiten van de zaak hebben plaatsgevonden.

Wat de uiteenlopende werkingssfeer van de richtlijnen betreft, merk ik in aanvulling op de bovenstaande argumenten uitsluitend op dat de definitie van gemengde overeenkomsten niet in de regeling zelf staat, maar in de overwegingen, die zoals bekend richtsnoeren geven voor de uitlegging, maar geen bindende kracht hebben.

Wat de overwegingen betreffende het ratione temporis toepasselijke recht betreft, het gaat er niet om de regeling van latere richtlijnen toe te passen op een reeds bestaande situatie, maar eenvoudigweg om een teleologisch georiënteerde uitlegging te hanteren, die reeds de voorkeur genoot ten tijde dat alleen richtlijn 93/13 van kracht was, en door de Uniewetgever in de latere vastgestelde regelingen uitdrukkelijk is neergelegd.

In dit verband merk ik, in navolging van advocaat-generaal Villalón, op dat uit de totstandkomingsgeschiedenis47. van richtlijn 2011/83 blijkt dat overweging 17 in de onderhandelingen tussen de Europese instellingen een compromis vormde met betrekking tot de vraag of bij de uitlegging van het begrip consument in gemengde overeenkomsten het zogenoemde criterium van het hoofddoel moet worden toegepast.48. Ook de totstandkomingsgeschiedenis van richtlijn 2011/83 bevestigt dat de werkingssfeer van overweging 17 niet kan worden geacht alleen specifiek verband te houden met richtlijn 2011/83.

In het licht van het voorgaande ben ik van mening dat moet worden gekozen voor een uitlegging die rekening houdt met het nuttig effect van de richtlijn, het systeem waarvan de regeling deel uitmaakt en de functie die zij vervult, en dat voor de kwalificatie van een persoon die een gemengde overeenkomst sluit derhalve moet worden gekozen voor de ruimere uitlegging van het begrip consument, te weten die in voornoemde overwegingen van richtlijn 2011/83, richtlijn 2013/11 en verordening nr. 524/2013.

Met zijn tweede vraag verzoekt de verwijzende rechter het Hof in wezen49. — als ik het goed begrijp, aangezien de vraag niet bijzonder duidelijk is geformuleerd — om te preciseren op grond van welke criteria kan worden vastgesteld dat de beroepsdoeleinden waarvoor een van de kredietnemers de kredietovereenkomst heeft gesloten, beperkt waren en niet overheersten. De twee prejudiciële vragen overlappen elkaar enigszins, aangezien bepaalde elementen op grond waarvan de voorkeur kan worden gegeven aan de hierboven voorgestelde uitlegging van het begrip consument in gemengde overeenkomsten, tevens dienen als criteria om te bepalen of in de financieringsaanvraag de persoonlijke doeleinden prevaleren boven de beroepsdoeleinden of niet.

Of het concrete geval valt onder het begrip consument zoals hierboven gereconstrueerd moet worden beoordeeld door de nationale rechter, die, ‘rekening houdend met alle bewijsstukken en in het bijzonder met de bewoordingen van die overeenkomst, [moet] nagaan of de kredietnemer als ‘consument’ in de zin van die richtlijn kan worden aangemerkt’.50.

Daarbij moet de nationale rechter een kwalitatieve en kwantitatieve analyse verrichten van alle elementen die nuttig zijn voor de beslechting van de concrete zaak, en rekening houden met alle omstandigheden van de zaak, met name met de aard van het goed of de dienst waarop de betrokken overeenkomst betrekking heeft, waaruit kan blijken met welk doel dat goed is gekocht of die dienst is ontvangen.51.

Zoals de verwijzende rechter suggereert, kunnen in die context bepaalde in de onderhavige zaak geconstateerde bijzondere omstandigheden dienen als algemene criteria aan de hand waarvan kan worden bepaald of in het geval van een gemengde overeenkomst is voldaan aan het vereiste dat de beroepsdoeleinden ‘niet overheersen’ ten opzichte van de persoonlijke doeleinden.

De omstandigheid dat de kredietnemer, hoewel hij in het kader van een gemengde overeenkomst handelde, de kredietovereenkomst is aangegaan samen met een andere partij die uitsluitend voor privédoeleinden handelde, is relevant en kan ook dienen als criterium om in de globale context van de overeenkomst te bepalen of de beroepsdoeleinden al dan niet ‘overheersen’.

Het feit dat de overeenkomst deels tevens beroepsdoeleinden had, kan er immers niet toe leiden dat de kredietnemer die ‘gewoon’ consument is, zijn status verliest. Gezien de wijze waarop de overeenkomst is opgesteld en aangegaan — zoals uit het dossier blijkt —, vormde de door de kredietnemers aangegane kredietovereenkomst een ondeelbaar geheel. Indien aan een van de twee aanvragers de status van consument niet is toegekend omdat hij tevens met een professioneel oogmerk handelde, zou dat tot gevolg hebben dat ook de kredietnemer, die gewoon consument is, geen bescherming geniet. De kredietinstelling had de kredietnemers heel goed twee afzonderlijke overeenkomsten kunnen aanbieden om overlapping van de doeleinden te voorkomen.

Zonder meer is ook de omstandigheid van belang52. dat verweerster aan de verlening van het krediet de voorwaarde heeft verbonden dat een andere verplichting die verzoeker in het kader van zijn bedrijfsactiviteit was aangegaan, zou worden voldaan (met een deel van het gevraagde bedrag). Deze omstandigheid kan het onderscheidende criterium vormen voor de beoordeling of de beroepsdoeleinden ‘overheersen’, aangezien de beroepsdoeleinden in de concrete onderhandeling slechts aan de orde waren omdat zij door de verkoper waren ‘opgelegd’.53.

Wat voorts zeker van belang is, is het kwantitatieve aspect, dat wil zeggen de verhouding tussen het bedrag dat voor beroepsdoeleinden en het bedrag dat voor persoonlijke doeleinden is verstrekt. In het onderhavige geval pleit de verhouding van 1 op 3, in combinatie met de andere elementen, voor zover vastgesteld, mijns inziens ervoor dat de beroepsdoeleinden ‘niet overheersten’.

Tot slot verzoekt verweerster in het hoofdgeding om de gevolgen van het arrest te beperken voor het geval dat de restrictieve uitlegging van het begrip consument in artikel 2, onder b), niet wordt aanvaard.

Daartoe merk ik op dat ‘het Hof slechts in zeer uitzonderlijke gevallen krachtens een aan de rechtsorde van de Unie inherent algemeen rechtszekerheidsbeginsel kan besluiten om beperkingen te stellen aan de mogelijkheid voor iedere belanghebbende om met een beroep op een door het Hof uitgelegde bepaling te goeder trouw tot stand gekomen rechtsbetrekkingen ter discussie te stellen. Tot een dergelijke beperking kan slechts worden besloten indien voldaan is aan twee essentiële criteria, te weten de goede trouw van de belanghebbende kringen en het gevaar voor ernstige verstoringen’.54.

Verweerster verstrekt evenwel geen specifieke en nauwkeurige informatie waarmee kan worden aangetoond dat aan de twee voornoemde vereisten is voldaan. Zij wijst slechts in het algemeen op omstandigheden die deze stellingen niet kunnen staven.

Om deze reden ben ik van mening dat het verzoek moet worden afgewezen.