HvJ EU, 29-09-2016, nr. C-492/14

Richtlijn 2001/77/EG van het Europees Parlement en de Raad van 27 september 2001 betreffende de bevordering van elektriciteitsopwekking uit hernieuwbare energiebronnen op de interne elektriciteitsmarkt (PB 2001, L 283, blz. 33) is met ingang van 1 januari 2012 ingetrokken bij richtlijn 2009/28/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 april 2009 ter bevordering van het gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen en houdende wijziging en intrekking van richtlijn 2001/77 en richtlijn 2003/30/EG (PB 2009, L 140, blz. 16). Gelet op het tijdstip van de feiten die in het hoofdgeding aan de orde zijn, moet echter in de onderhavige zaak rekening worden gehouden met de bepalingen van richtlijn 2001/77.

De overwegingen 1 tot en met 3 en 14 van richtlijn 2001/77 luidden als volgt:

Artikel 1 van richtlijn 2001/77 bepaalde:

Artikel 3, leden 1 en 2, van deze richtlijn bepaalde:

Artikel 4 van deze richtlijn, met als opschrift ‘Steunregelingen’, bepaalde in lid 1 ervan:

Artikel 7 van richtlijn 2001/77, met als opschrift ‘Aspecten van het net’, luidde als volgt:

De overwegingen 3, 15 en 19 van richtlijn 96/92/EG van het Europees Parlement en de Raad van 19 december 1996 betreffende gemeenschappelijke regels voor de interne markt voor elektriciteit (PB 1997, L 27, blz. 20) luidden als volgt:

Artikel 1 van deze richtlijn bepaalde:

Artikel 2 van deze richtlijn bepaalde:

Artikel 3 van richtlijn 96/92 luidde als volgt:

Artikel 11, leden 2 en 3, van richtlijn 96/92 bepaalde:

Artikel 16 van deze richtlijn luidde als volgt:

Richtlijn 2003/54 is met ingang van 3 maart 2011 ingetrokken bij richtlijn 2009/72/EG van het Europees Parlement en de Raad van 13 juli 2009 betreffende gemeenschappelijke regels voor de interne markt voor elektriciteit (PB 2009, L 211, blz. 55).

De overwegingen 2, 4, 6, 7, 13, 15 en 17 van richtlijn 2003/54 luidden als volgt:

Artikel 1 van richtlijn 2003/54, met als opschrift ‘Werkingssfeer’, bepaalde:

Artikel 2 van deze richtlijn bepaalde:

Artikel 3 van deze richtlijn, met als opschrift ‘Openbaredienstverplichtingen en bescherming van de afnemer’, bepaalde:

Artikel 14 van richtlijn 2003/54 bepaalde:

Artikel 20, lid 1, van deze richtlijn luidde als volgt:

Artikel 23 van deze richtlijn bepaalde:

Artikel 2 van het Vlaamse decreet van 17 juli 2000 houdende de organisatie van de elektriciteitsmarkt (Belgisch Staatsblad, 22 september 2000, blz. 32166; hierna: ‘elektriciteitsdecreet’) luidde als volgt:

Artikel 15 van het elektriciteitsdecreet, dat vervat was in hoofdstuk III ervan, met als opschrift ‘Toegang tot het distributienet’, bepaalde het volgende:

Artikel 15 van het elektriciteitsdecreet is opgeheven bij artikel 61 van het Vlaamse decreet van 24 december 2004 houdende bepalingen tot begeleiding van de begroting 2005 (Belgisch Staatsblad, 31 december 2004, blz. 87220).

In zijn oorspronkelijke versie bepaalde artikel 14 van het besluit van de Vlaamse regering van 28 september 2001 inzake de bevordering van elektriciteitsopwekking uit hernieuwbare energiebronnen (Belgisch Staatsblad, 23 oktober 2001, blz. 36778):

In zijn nieuwe versie, zoals gewijzigd bij artikel 2 van het besluit van de Vlaamse regering van 4 april 2003 tot wijziging van het besluit van de Vlaamse regering van 28 september 2001 (Belgisch Staatsblad, 30 april 2003, blz. 23334; hierna: ‘besluit van 4 april 2003’), die in werking is getreden op 30 april 2003, bepaalde artikel 14:

Nadat Essent Belgium bij de Raad van State (België) een beroep tot nietigverklaring van artikel 2 van het besluit van 4 april 2003 had ingesteld, heeft deze bij arrest van 12 januari 2004 de uitvoering van dit artikel geschorst.

Het besluit van de Vlaamse regering van 28 september 2001 inzake de bevordering van elektriciteitsopwekking uit hernieuwbare energiebronnen is opgeheven en vervangen door het besluit van de Vlaamse regering van 5 maart 2004 inzake de bevordering van elektriciteitsopwekking uit hernieuwbare energiebronnen (Belgisch Staatsblad, 23 maart 2004, blz. 16296; hierna: ‘besluit van 5 maart 2004’).

Artikel 18 van het besluit van 5 maart 2004 bepaalde:

Nadat Essent Belgium bij de Raad van State een beroep tot nietigverklaring van artikel 18 van het besluit van 5 maart 2004 had ingesteld, heeft deze bij arrest van 23 december 2004 de uitvoering van dit artikel geschorst.

Na de opheffing van artikel 15 van het elektriciteitsdecreet door het decreet van 24 december 2004 houdende bepalingen tot begeleiding van de begroting 2005 is artikel 18 van het besluit van 5 maart 2004 met ingang van 1 januari 2005 opgeheven door het besluit van de Vlaamse regering van 25 maart 2005 (Belgisch Staatsblad, 27 mei 2005, blz. 24763).

De omstandigheid dat een nationale rechterlijke instantie bij de formulering van een prejudiciële vraag formeel heeft verwezen naar bepaalde voorschriften van het Unierecht, staat er niet aan in de weg dat het Hof deze rechterlijke instantie alle uitleggingsgegevens verschaft die nuttig kunnen zijn voor de beslechting van het voor haar aanhangige geding, ongeacht of de uitgelegde bepalingen in haar vragen worden vermeld. Het staat in dit verband aan het Hof om uit alle door de nationale rechter verschafte gegevens, met name uit de motivering van de verwijzingsbeslissing, de elementen van het Unierecht te putten die, gelet op het voorwerp van het geschil, uitlegging behoeven (zie met name arrest van 27 oktober 2009, ČEZ, C-115/08, EU:C:2009:660, punt 81 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In casu blijkt uit de verwijzingsbeslissing dat Essent Belgium met haar beroepen in het hoofdgeding in wezen verzoekt om vergoeding van de schade die zij stelt te hebben geleden door het feit dat zij voor de door haar in Vlaanderen verrichte distributie van uit een andere lidstaat dan het Koninkrijk België ingevoerde groene stroom niet meer valt onder de regeling inzake kosteloze distributie van groene stroom die door de regionale Vlaamse regelgeving is opgelegd aan de in dat gewest gevestigde distributienetbeheerders. Zo betoogt Essent Belgium dat zij van die regeling is uitgesloten tijdens de periode van 30 april 2003, de datum waarop het besluit van 4 april 2003 in werking is getreden, tot 12 januari 2004, de datum vanaf welke dat besluit door de Raad van State is geschorst, alsook tijdens de periode van 23 maart 2004, de datum waarop het besluit van 5 maart 2004 in werking is getreden, tot 31 december 2004, de datum waarop artikel 15 van het elektriciteitsdecreet is opgeheven.

Gelet op het aldus beschreven voorwerp van het hoofdgeding en op het tijdsbestek waarin dit past, zij opgemerkt dat ter beantwoording van de vragen van de verwijzende rechter, wat het afgeleide Unierecht betreft, niet dient te worden gekeken naar artikel 3, lid 1, van richtlijn 2003/54, maar naar andere bepalingen van deze richtlijn, alsook naar bepalingen van de richtlijnen 96/92 en 2001/77.

Wat in de eerste plaats de richtlijnen 96/92 en 2003/54 betreffende gemeenschappelijke regels voor de interne markt voor elektriciteit betreft, blijkt ten eerste uit de artikelen 29 tot en met 31 van richtlijn 2003/54 dat deze pas op 4 augustus 2003 in werking is getreden en uiterlijk op 1 juli 2004, de datum van de opheffing van richtlijn 96/92, in nationaal recht diende te worden omgezet, zodat laatstgenoemde richtlijn, waarnaar met name het Vlaamse Gewest en de VREG in hun opmerkingen voor het Hof hebben verwezen en waarvan Essent met name, ter ondersteuning van haar beroep in de hoofdzaak, de schending heeft aangevoerd, ratione temporis van toepassing is op een deel van de periode waar het in het hoofdgeding om gaat.

Ten tweede zij vanuit het oogpunt van de materiële werkingssfeer, gelet op het in punt 44 van het onderhavige arrest bedoelde voorwerp van het hoofdgeding, opgemerkt dat de verwijzende rechter in zijn derde vraag weliswaar verwijst naar artikel 3, lid 1, van richtlijn 2003/54, volgens hetwelk elektriciteitsbedrijven, wat hun rechten en plichten betreft, niet verschillend mogen worden behandeld, maar dat deze richtlijn een bepaling, namelijk artikel 20, lid 1, bevat, die meer specifiek betrekking heeft op de verplichting van de lidstaten om ervoor te zorgen dat er geen discriminatie plaatsvindt met betrekking tot de toegang tot de distributienetten en de voorwaarden, met name de tariefvoorwaarden, waaraan deze toegang onderworpen is. Aldus dient in de context van de onderhavige zaak deze laatste bepaling in aanmerking te worden genomen.

Wat richtlijn 96/92 betreft, moet om soortgelijke redenen niet artikel 3, lid 1, in aanmerking worden genomen, waarvan de inhoud in wezen overeenstemt met die van artikel 3, lid 1, van richtlijn 2003/54, maar wel artikel 16 ervan, dat eveneens betrekking heeft op de niet-discriminerende voorwaarden waaronder toegang tot de distributienetten mogelijk is.

Gelet op het feit dat de in Vlaanderen gevestigde distributienetbeheerders krachtens de in het hoofdgeding bedoelde regionale regelingen verplicht zijn om groene stroom die rechtstreeks in die netten of in de in België gelegen distributienetten wordt geïnjecteerd, gratis te distribueren, moet voorts ook worden gekeken naar artikel 3, leden 2 en 8, van richtlijn 2003/54, dat betrekking heeft op de openbaredienstverplichtingen die de lidstaten aan elektriciteitsbedrijven kunnen opleggen en die met name verband houden met de bescherming van het milieu, met inbegrip van de bescherming van het klimaat. Hetzelfde geldt voor de overeenkomstige bepalingen die vervat zijn in artikel 3, leden 2 en 3, van richtlijn 96/92.

In de tweede plaats moet, gelet op het voorwerp van het hoofgeding zoals dat in punt 44 van het onderhavige arrest in herinnering is gebracht, en op het doel de productie van groene stroom te bevorderen, dat door de in het hoofdgeding bedoelde regionale regelingen wordt nagestreefd, eveneens rekening worden gehouden met de artikelen 3, 4 en 7 van richtlijn 2001/77, die juist tot doel hebben een verhoging van deze productie op de interne markt voor elektriciteit te bevorderen.

Gelet op het bovenstaande dient te worden vastgesteld dat de verwijzende rechter met zijn vragen, die gezamenlijk dienen te worden onderzocht, in wezen wenst te vernemen of de artikelen 12, 28 en 30 EG, artikel 3, leden 2 en 8, en artikel 20, lid 1, van richtlijn 2003/54, artikel 3, leden 2 en 3, en artikel 16 van richtlijn 96/92 en de artikelen 3, 4 en 7 van richtlijn 2001/77 aldus moeten worden uitgelegd dat zij zich verzetten tegen regelingen als de in het hoofdgeding bedoelde regionale regelingen, die voorschrijven dat de distributie van groene stroom via de in de betrokken regio gelegen distributienetten kosteloos dient te geschieden, maar die dit voordeel beperken tot groene stroom die rechtstreeks door productie-installaties in deze distributienetten wordt geïnjecteerd (eerste regeling) en tot groene stroom die rechtstreeks door dergelijke installaties wordt geïnjecteerd in distributienetten die gelegen zijn in de lidstaat waarvan deze regio deel uitmaakt (tweede regeling), en aldus groene stroom die uit andere lidstaten wordt ingevoerd, van dit voordeel uitsluiten.

Aangezien de in het hoofdgeding bedoelde regionale regelingen beogen, door de invoering van een systeem van kosteloze distributie van groene stroom de productie van dergelijke stroom te bevorderen, moeten deze regelingen om te beginnen worden beschouwd vanuit het oogpunt van de bepalingen van richtlijn 2001/77.

Zoals blijkt uit de artikelen 1, 3, 4 en 7 van deze richtlijn, heeft deze namelijk juist tot doel een verhoging van het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsproductie binnen de interne elektriciteitsmarkt te bevorderen. In dat verband bevat deze richtlijn bepalingen die betrekking hebben op de nationale steunregelingen voor de productie van groene stroom en op de voorwaarden waaronder deze stroom in de distributienetten kan worden geïnjecteerd.

Dienaangaande zij in de eerste plaats opgemerkt dat volgens de overwegingen 1 tot en met 3 van de richtlijn deze bevordering van hernieuwbare energiebronnen, waaraan de Unie een hoge prioriteit heeft toegekend, met name hierdoor wordt gerechtvaardigd dat de benutting van deze energiebronnen bijdraagt tot bescherming van het milieu en duurzame ontwikkeling, en dat zij kan bijdragen tot de continuïteit en diversificatie van de energievoorziening en het mogelijk kan maken om de doelstellingen van het Protocol van Kyoto sneller te bereiken (zie in die zin arrest van 26 september 2013, IBV & Cie, C-195/12, EU:C:2013:598, punt 56).

Zoals blijkt uit overweging 14 van richtlijn 2001/77, was de wetgever van de Unie bij de vaststelling van deze tekst van mening dat het garanderen van de goede werking van de verschillende vormen van steunverlening voor hernieuwbare energiebronnen die de lidstaten op nationaal niveau toepassen, een belangrijk middel is om het doel van deze richtlijn te verwezenlijken teneinde het vertrouwen van de investeerders te behouden zolang er geen communautair raamwerk is.

Artikel 4, lid 1, van deze richtlijn bepaalt dat de betrokken regelingen kunnen bijdragen tot de doelstellingen van artikel 6 EG en artikel 174, lid 1, EG. In deze laatste bepaling worden de doelstellingen van het milieubeleid van de Unie opgesomd (zie in die zin arrest van 26 september 2013, IBV & Cie, C-195/12, EU:C:2013:598, punten 59 en 60).

Deze bepaling verwijst naar het behoud, de bescherming en de verbetering van de kwaliteit van het milieu, de bescherming van de gezondheid van de mens, het behoedzame en rationele gebruik van natuurlijke hulpbronnen en de bevordering op internationaal vlak van maatregelen om het hoofd te bieden aan regionale of mondiale milieuproblemen (arrest van 26 september 2013, IBV & Cie, C-195/12, EU:C:2013:598, punt 60).

Wat in de tweede plaats de vorm betreft die de steunregelingen voor hernieuwbare energiebronnen op nationaal niveau kunnen aannemen, zij opgemerkt dat overweging 14 van richtlijn 2001/77 slechts een opsomming bevat van de verschillende soorten maatregelen waarvan de lidstaten over het algemeen in dit verband gebruikmaken, namelijk groenestroomcertificaten, investeringssteun, belastingvrijstellingen of -verlagingen, terugbetaling van belasting of directe prijssteun (arrest van 26 november 2014, Green Network, C-66/13, EU:C:2014:2399, punt 52 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In artikel 4, lid 1, van deze richtlijn wordt enkel aangegeven dat de nationale steunregelingen die aldus door de wetgever van de Unie worden aangemoedigd, tot doel hebben de producenten van groene stroom directe of indirecte steun te laten genieten.

Hieruit volgt met name dat richtlijn 2001/77 aan de lidstaten een ruime beoordelingsmarge toekent voor de vaststelling en de uitvoering van dergelijke steunregelingen voor producenten van groene stroom (arrest van 26 november 2014, Green Network, C-66/13, EU:C:2014:2399, punt 54 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In casu vormt de kosteloze distributie waarin de in het hoofdgeding bedoelde regionale regelingen voorzien, geen voordeel dat of steun die rechtstreeks aan de producenten van groene stroom wordt toegekend, aangezien deze kosteloosheid in de eerste plaats aan de leveranciers en dus in beginsel aan de consument ten goede komt. De kosteloze toegang tot de distributienetten kan dus in voorkomend geval slechts indirect een bron van steun voor deze producenten zijn en in zoverre binnen de werkingssfeer van artikel 4, lid 1, van richtlijn 2001/77 vallen.

In deze context moet echter ook rekening worden gehouden met het feit dat uit artikel 3, leden 1 en 2, van richtlijn 2001/77 voortvloeit dat de in artikel 4 van deze richtlijn bedoelde nationale steunregelingen voor elektriciteitsproducenten, die met name ertoe strekken de lidstaten te helpen de hun door dit artikel 3 opgelegde respectieve nationale indicatieve streefcijfers te halen, in beginsel moeten leiden tot een verhoging van de binnenlandse productie van groene stroom (zie in die zin arrest van 26 november 2014, Green Network, C-66/13, EU:C:2014:2399, punten 56 en 57 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Voorts moeten deze regelingen, zoals volgt uit artikel 3, lid 1, van richtlijn 2001/77, evenals alle andere maatregelen die de lidstaten hebben genomen om deze nationale indicatieve streefcijfers te halen, op dit punt in verhouding staan tot het te bereiken doel.

Verder blijkt uit de rechtspraak van het Hof dat de in artikel 4 van richtlijn 2001/77 bedoelde nationale steunregelingen voor de productie van groene stroom moeten voldoen aan de vereisten die voortvloeien uit de artikelen 28 en 30 EG (zie dienaangaande met name arrest van 11 september 2014, Essent Belgium, C-204/12–C-208/12, EU:C:2014:2192).

De vereisten die kunnen voortvloeien uit het reeds in punt 63 van het onderhavige arrest genoemde evenredigheidsbeginsel, moeten dan ook in een later stadium van de analyse worden onderzocht, met name omdat de hierna in het onderhavige arrest te verrichten toetsing van de in het hoofdgeding bedoelde regionale regelingen aan deze bepalingen van het Verdrag in voorkomend geval zal vereisen dat deze regelingen vanuit het oogpunt van dit beginsel worden onderzocht.

Wat in de derde plaats artikel 7 van richtlijn 2001/77 betreft, dat betrekking heeft op diverse aspecten van het net, zij om te beginnen opgemerkt dat lid 3 en lid 6, tweede alinea, van deze bepaling, anders dan het Vlaamse Gewest en de VREG dienaangaande in hun opmerkingen hebben gesteld, geen maatregelen kunnen rechtvaardigen die voorzien in een selectieve kosteloze distributie, zoals die welke zijn vervat in de in het hoofdgeding bedoelde regionale regelingen.

Artikel 7, lid 3, van deze richtlijn heeft immers geen betrekking op de distributiekosten, maar op de kosten van technische aanpassingen zoals netaansluitingen en -verzwaringen die nodig zijn om nieuwe producenten van groene stroom aan te sluiten. Artikel 7, lid 6, tweede alinea, bepaalt enkel dat bij de vaststelling van de kosten voor de distributie van groene stroom rekening moet worden gehouden met de kostenvoordelen die mogelijk worden doordat installaties die gebruikmaken van hernieuwbare energiebronnen, op het netwerk worden aangesloten. Het is niet aangetoond of zelfs maar aangevoerd dat de in het hoofgeding bedoelde regionale regelingen, die eenvoudigweg voorzien in de kosteloze distributie van groene stroom om de ontwikkeling van de productie ervan te bevorderen, daarop betrekking hebben.

Wat voorts artikel 7, lid 6, eerste alinea, van richtlijn 2001/77 betreft, waarnaar de advocaat-generaal met name heeft verwezen in de punten 57, 62 en 74 van zijn conclusie, deze bepaling schrijft voor dat de lidstaten ervoor zorgen dat groene stroom bij de heffing van distributietarieven niet wordt benadeeld.

Zonder dat hoeft te worden vastgesteld of deze bepaling, voor zover zij de benadeling van groene stroom verbiedt, aldus moet worden uitgelegd dat zij ook betrekking heeft op waargenomen verschillen in behandeling tussen diverse vormen van groene stroom, met name naargelang van de oorsprong ervan, zij echter opgemerkt dat artikel 16 van richtlijn 96/92 en artikel 20, lid 1, van richtlijn 2003/54, die hierna aan bod zullen komen, bepalingen bevatten die specifiek voorschrijven dat de leveranciers onder niet-discriminerende voorwaarden, met name vanuit het oogpunt van de tarieven, toegang hebben tot de distributienetten. Aangezien in casu vaststaat dat deze bepalingen van toepassing zijn in de context van het hoofdgeding, kan er in het onderhavige geval mee worden volstaan deze bepalingen in aanmerking te nemen.

Aangezien het hoofdgeding betrekking heeft op distributiekosten die ten laste zijn gelegd van Essent Belgium omdat zij als leverancier gebruik heeft gemaakt van distributienetten in de zin van artikel 2, punt 6, van richtlijn 96/92 en artikel 2, punt 5, van richtlijn 2003/54, en die volgens de betrokkene discriminerend zijn omdat zij, anders dan de leveranciers die groene stroom van nationale oorsprong verkopen, niet langer in aanmerking kwam voor de regeling inzake kosteloze distributie van groene stroom die door de in het hoofdgeding bedoelde regionale regelingen aan de distributeurs is opgelegd, moet, zoals is opgemerkt in de punten 47 tot en met 49 van het onderhavige arrest, ook rekening worden gehouden met sommige bepalingen van deze richtlijnen.

Volgens vaste rechtspraak van het Hof doelt artikel 28 EG, dat maatregelen van gelijke werking als kwantitatieve invoerbeperkingen tussen de lidstaten verbiedt, op alle nationale maatregelen die rechtstreeks of indirect, daadwerkelijk of potentieel het intracommunautaire handelsverkeer kunnen belemmeren (zie met name arresten van 11 juli 1974, Dassonville, 8/74, EU:C:1974:82, punt 5; 1 juli 2014, Ålands Vindkraft, C-573/12, EU:C:2014:2037, punt 66, en 11 september 2014, Essent Belgium, C-204/12–C-208/12, EU:C:2014:2192, punt 77).

Vastgesteld moet worden dat regelingen als de in het hoofdgeding bedoelde regionale regelingen, minstens indirect en potentieel, de invoer van — met name groene — stroom uit andere lidstaten kunnen belemmeren.

Dergelijke regelingen moeten immers worden aangemerkt als maatregelen van gelijke werking als kwantitatieve invoerbeperkingen in de zin van artikel 28 EG, aangezien zij met name de marktdeelnemers, in het bijzonder de elektriciteitsleveranciers, ertoe aanzetten groene stroom te kopen die is opgewekt in de betrokken regio of in de lidstaat waarvan deze regio deel uitmaakt, omdat de kosteloze distributie van deze stroom een economisch voordeel oplevert (zie naar analogie arrest van 5 juni 1986, Commissie/Italië, 103/84, EU:C:1986:229, punten 2 en 24 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Wat de stelling van het Vlaamse Gewest en de VREG betreft dat een eventuele belemmering van het vrije verkeer van elektriciteit in casu relatief beperkt blijft, met name doordat het aandeel van in Vlaanderen opgewekte groene stroom in de beschouwde periode nog vrij gering was, zij eraan herinnerd dat, zo dit al zou vaststaan, dit hoe dan ook niet wegneemt dat een nationale maatregel niet aan het verbod van artikel 28 EG ontsnapt door het loutere feit dat de invoer slechts in geringe mate wordt belemmerd en er andere afzetmogelijkheden voor de ingevoerde producten bestaan (zie met name arrest van 5 juni 1986, Commissie/Italië, 103/84, EU:C:1986:229, punt 18 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Voorts kan een nationale regeling die een maatregel van gelijke werking als een kwantitatieve beperking vormt, volgens vaste rechtspraak niettemin haar rechtvaardiging vinden in een van de in artikel 30 EG genoemde gronden van algemeen belang of in dwingende vereisten. In beide gevallen vereist het evenredigheidsbeginsel dat de nationale maatregel geschikt is om de verwezenlijking van het nagestreefde doel te waarborgen en niet verder gaat dan ter bereiking van dat doel noodzakelijk is (zie met name arrest van 1 juli 2014, Ålands Vindkraft, C-573/12, EU:C:2014:2037, punt 76 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Zo kunnen nationale maatregelen die het intracommunautaire handelsverkeer kunnen belemmeren, onder meer worden gerechtvaardigd door dwingende vereisten van milieubescherming, met name door het streven een verhoging van het gebruik van hernieuwbare energiebronnen voor de productie van elektriciteit te bevorderen, dat, zoals in punt 84 van het onderhavige arrest in herinnering is gebracht, deze bescherming ten goede komt en bovendien de bescherming van de gezondheid en het leven van personen, dieren of planten beoogt, die als redenen van algemeen belang zijn opgesomd in artikel 30 EG (zie in die zin met name arrest van 1 juli 2014, Ålands Vindkraft, C-573/12, EU:C:2014:2037, punten 77–80 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Bijgevolg dient nog te worden nagegaan of regionale regelingen als die welke in het hoofdgeding aan de orde zijn, aan het evenredigheidsbeginsel voldoen.

Zoals blijkt uit de punten 63, 85, 93 en 100 van het onderhavige arrest, hangt het antwoord op de vraag of regionale regelingen als die welke in het hoofdgeding aan de orde zijn, verenigbaar zijn met artikel 3, lid 1, en artikel 4 van richtlijn 2001/77, artikel 3, lid 2, en artikel 16 van richtlijn 96/92, artikel 3, leden 2 en 8, en artikel 20, lid 1, van richtlijn 2003/54 en de artikelen 28 en 30 EG, in casu af van de vraag of deze regelingen voldoen aan de vereisten die voortvloeien uit het evenredigheidsbeginsel.

Zoals in punt 100 van het onderhavige arrest in herinnering is gebracht, moeten deze regionale regelingen, om aan die vereisten te voldoen, zowel geschikt zijn om het nagestreefde doel, een verhoging van de productie van groene stroom te bevorderen — waarvan de wettigheid in casu reeds is vastgesteld in de punten 54, 84 en 101 van het onderhavige arrest — te verwezenlijken, als daartoe noodzakelijk zijn.

In dit verband zij er om te beginnen aan herinnerd dat de omstandigheid dat een nationale steunregeling is opgezet om rechtstreeks ten goede te komen aan de productie van groene stroom, veeleer dan aan het loutere verbruik ervan, zoals het Hof reeds heeft opgemerkt, met name kan worden verklaard door de omstandigheid dat de groene aard van elektriciteit slechts de productiewijze ervan betreft en het dus voornamelijk in de productiefase is dat de met de vermindering van de broeikasgasuitstoot verbonden milieudoelstellingen daadwerkelijk kunnen worden nagestreefd (zie arrest van 11 september 2014, Essent Belgium, C-204/12–C-208/12, EU:C:2014:2192, punt 98 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Voorts zij opgemerkt dat, zoals reeds in herinnering is gebracht in punt 62 van het onderhavige arrest, uit artikel 3, leden 1 en 2, en artikel 4 van richtlijn 2001/77, in hun onderlinge samenhang beschouwd, voortvloeit dat de in dat laatste artikel bedoelde nationale steunregelingen voor elektriciteitsproducenten, die met name ertoe strekken de lidstaten te helpen de hun door deze richtlijn opgelegde respectieve nationale indicatieve streefcijfers te halen, in beginsel moeten leiden tot een verhoging van de binnenlandse productie van groene stroom (zie arrest van 26 november 2014, Green Network, C-66/13, EU:C:2014:2399, punt 57 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Deze omstandigheid, met name gecombineerd met het feit dat het Unierecht de nationale steunregelingen voor groene stroom niet heeft geharmoniseerd, heeft tot gevolg dat het de lidstaten in beginsel is toegestaan te bepalen dat enkel de productie van groene stroom op hun grondgebied in aanmerking komt voor dergelijke regelingen (zie naar analogie, met betrekking tot richtlijn 2009/28, arrest van 1 juli 2014, Ålands Vindkraft, C-573/12, EU:C:2014:2037, punten 94 en 97 99).

Wat de geschiktheid van nationale steunregelingen voor de productie van groene stroom betreft om de nagestreefde productieverhoging te bereiken, heeft het Hof met name geoordeeld dat een verplichting tot afname van groene stroom tegen minimumprijzen de producenten van dit soort elektriciteit een zeker economisch voordeel oplevert, doordat zij hun zonder enig risico hogere winsten verzekert dan die welke zij zonder deze maatregel zouden behalen (arrest van 13 maart 2001, PreussenElektra, C-379/98, EU:C:2001:160, punt 54).

Voorts heeft het Hof met betrekking tot nationale steunregelingen die gebruikmaken van het systeem van ‘groenestroomcertificaten’, opgemerkt dat de verplichting voor elektriciteitsleveranciers om een bepaald quotum aan dergelijke certificaten bij de groenestroomproducenten aan te kopen met name bedoeld is om deze producenten de garantie te bieden dat er een vraag bestaat naar de hun toegekende certificaten, en om op die manier de afzet te bevorderen van de groene energie die zij produceren tegen een hogere prijs dan de marktprijs van klassieke energie. Dienaangaande heeft het Hof met name vastgesteld dat aldus niet lijkt te kunnen worden getwijfeld aan het stimulerende effect dat een dergelijke regeling in het algemeen op elektriciteitsproducenten uitoefent om hen ertoe aan te zetten hun productie van groene stroom te verhogen, en dus evenmin aan de geschiktheid van die regeling om het in casu nagestreefde legitieme doel te bereiken (zie arrest van 11 september 2014, Essent Belgium, C-204/12–C-208/12, EU:C:2014:2192, punten 109 en 110 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Dergelijke steunregelingen voor groene energie, waarvan de productiekosten nog steeds vrij hoog lijken te zijn in vergelijking met die van elektriciteit uit niet-hernieuwbare energiebronnen, beogen in wezen met name vanuit een langetermijnperspectief investeringen in nieuwe installaties te bevorderen door de producenten bepaalde garanties te verschaffen met betrekking tot de toekomstige afzet van hun groenestroomproductie (zie arrest van 1 juli 2014, Ålands Vindkraft, C-573/12, EU:C:2014:2037, punt 103).

Wat in casu het systeem van kosteloze distributie van groene stroom betreft dat is ingevoerd bij de in het hoofdgeding bedoelde regionale regelingen, zij meteen opgemerkt dat dit, anders dan de nationale steunregelingen voor groene stroom in de vorm van aankoopverplichtingen of groenestroomcertificaten waarvan sprake is in de vorige punten van het onderhavige arrest, niet tot doel heeft rechtstreekse steun aan groenestroomproducenten te verlenen.

Zoals reeds is opgemerkt in punt 61 van het onderhavige arrest, vormt de kosteloze distributie van groene stroom immers een financieel voordeel dat in de eerste plaats wordt verleend aan de leverancier van deze stroom, en kan zij in voorkomend geval, met name afhankelijk van de verkoopprijs die de leverancier voor zijn elektriciteit in rekening brengt aan de consument, eveneens in zekere mate en indirect ten goede komen aan deze laatste.

Daarentegen biedt een dergelijke steunregeling met name geen enkele zekerheid dat het economische voordeel dat zij aldus aan de leveranciers verleent, uiteindelijk daadwerkelijk wezenlijk ten goede zal komen aan de producenten van groene stroom en in het bijzonder aan de kleinere plaatselijke productie-installaties die het Vlaamse Gewest naar eigen zeggen heeft willen steunen, die niet tegelijkertijd producent en leverancier zijn.

De winst die dergelijke groenestroomproducenten in voorkomend geval uit dit economische voordeel halen, zal immers afhangen van diverse onzekere, marktspecifieke factoren zoals de elektriciteitsprijzen op de markten, vraag en aanbod of de machtsverhoudingen tussen de aanwezige marktdeelnemers en de mate waarin de leveranciers bereid zullen zijn om dit voordeel ten goede te laten komen aan de producenten.

Aangezien de steun die eventueel voor de groenestroomproducent zelf kan voortvloeien uit de in het hoofdgeding bedoelde regeling inzake kosteloze distributie, dus zowel indirect als onzeker en wisselvallig is, moet worden geconstateerd dat niet vaststaat dat deze regeling geschikt is om het in casu nagestreefde legitieme doel te bereiken, dat erin bestaat marktdeelnemers op doeltreffende wijze te stimuleren om meer groene stroom te produceren ondanks de hogere productiekosten daarvan, en aldus de lidstaten te helpen de hun door artikel 3 van richtlijn 2001/77 opgelegde nationale indicatieve streefcijfers op dit gebied te halen.

Aangezien de betrokken steun zowel indirect als onzeker en wisselvallig is en er bovendien andere middelen, zoals de toekenning van groenestroomcertificaten, bestaan die op zekere en doeltreffende wijze bijdragen aan het verwezenlijken van het doel, de productie van groene stroom te verhogen, zonder met name afbreuk te doen aan de totstandbrenging van de met name in artikel 20, lid 1, van richtlijn 2003/54 vastgestelde vrije en niet-discriminerende toegang voor derden tot de distributienetten, die een van de wezenlijke maatregelen voor de voltooiing van de interne markt voor elektriciteit is, moet worden vastgesteld dat regionale regelingen als die welke in het hoofdgeding aan de orde zijn, niet voldoen aan de vereisten die voortvloeien uit het evenredigheidsbeginsel, en dat het feit dat zij afbreuk doen aan deze vrije toegang en het vrije verkeer van goederen bijgevolg niet door dit doel kan worden gerechtvaardigd.

Gelet op het bovenstaande dient te worden vastgesteld dat regionale regelingen zoals die welke in het hoofdgeding aan de orde zijn niet voldoen aan de vereisten die voortvloeien uit het evenredigheidsbeginsel en aldus in strijd zijn met de artikelen 28 en 30 EG, artikel 3, lid 2, en artikel 16 van richtlijn 96/92, artikel 3, leden 2 en 8, en artikel 20, lid 1, van richtlijn 2003/54 en de artikelen 3 en 4 van richtlijn 2001/77.

Gelet op de vaststelling in het vorige punt van het onderhavige arrest waaruit blijkt dat regionale regelingen als die welke in het hoofdgeding aan de orde zijn, inbreuk maken op met name de artikelen 28 en 30 EG, en op het feit dat de verwijzende rechter niet toelicht waarom hij van oordeel is dat deze regelingen discriminatie op grond van nationaliteit in de zin van artikel 12 EG zouden opleveren, hoeft het Hof zich in het kader van de onderhavige zaak niet uit te spreken over laatstgenoemde bepaling.

Gelet op een en ander dient op de gestelde vragen te worden geantwoord dat de artikelen 28 en 30 EG, alsook artikel 3, leden 2 en 8, en artikel 20, lid 1, van richtlijn 2003/54, artikel 3, leden 2 en 3, en artikel 16 van richtlijn 96/92 en de artikelen 3 en 4 van richtlijn 2001/77, in hun geheel beschouwd, aldus moeten worden uitgelegd dat zij zich verzetten tegen regelingen als de in het hoofdgeding bedoelde regionale regelingen, die voorschrijven dat de distributie van groene stroom via de in de betrokken regio gelegen distributienetten kosteloos dient te geschieden, maar die dit voordeel beperken tot groene stroom die rechtstreeks door productie-installaties in deze distributienetten wordt geïnjecteerd (eerste regeling) en tot groene stroom die rechtstreeks door dergelijke installaties wordt geïnjecteerd in distributienetten die gelegen zijn in de lidstaat waarvan deze regio deel uitmaakt (tweede regeling).