HvJ EU, 17-09-2015, nr. C-257/14

De Franse regering betwist de ontvankelijkheid van het verzoek om een prejudiciële beslissing, omdat verordening nr. 261/2004 in overeenstemming met artikel 3, lid 1, onder b), ervan niet van toepassing is op het hoofdgeding, aangezien het Ecuadoraanse recht reeds voorziet in een compensatie- en bijstandsregeling voor luchtvaartpassagiers die te maken krijgen met een instapweigering, een annulering of een vertraging van hun vlucht, waarvan Van der Lans gebruik kan maken.

Volgens vaste rechtspraak van het Hof kan het met name slechts weigeren uitspraak te doen over een prejudiciële vraag van een nationale rechter wanneer duidelijk blijkt dat de bepaling van Unierecht waarvan het Hof om uitlegging wordt gevraagd, geen toepassing kan vinden (arrest Caja de Ahorros y Monte de Piedad de Madrid, C-484/08, EU:C:2010:309, punt 19 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In dat verband volgt uit artikel 3, lid 1, onder b), van verordening nr. 261/2004 dat deze van toepassing is op passagiers die vanuit een derde land naar een lidstaat reizen, onder voorwaarde dat enerzijds de luchtvaartmaatschappij die de vlucht in kwestie uitvoert, een luchtvaartmaatschappij van de Europese Unie is en anderzijds die passagiers geen bepaalde voordelen of compensatie hebben ontvangen of bijstand hebben gekregen in dat derde land.

Wat die eerste voorwaarde betreft, staat vast dat KLM een luchtvaartmaatschappij van de Unie is.

Wat de tweede voorwaarde betreft, dient te worden opgemerkt dat er een verschil bestaat tussen de verschillende taalversies van artikel 3, lid 1, onder b), van verordening nr. 261/2004. In sommige versies, met name de Tsjechische, de Duitse, de Engelse, de Italiaanse en de Nederlandse versie, worden immers respectievelijk de woorden ‘obdrželi’, ‘erhalten’, ‘received’, ‘ricevuto’ en ‘ontvangen’ gebruikt. Die versies zouden dus zo kunnen worden gelezen dat deze verordening alleen niet van toepassing is wanneer de betrokken passagiers in het betrokken derde land daadwerkelijk bepaalde voordelen of compensatie hebben ontvangen en bijstand hebben gekregen.

Andere taalversies daarentegen, met name de Spaanse (‘disfruten de’), de Franse (‘bénéficient’) en de Roemeense (‘beneficiat de’) versie, wekken eerder de suggestie dat verordening nr. 261/2004 van meet af aan niet van toepassing is wanneer de betrokken passagiers recht hebben op bepaalde voordelen of compensatie en bijstand in dat derde land, ongeacht of zij daadwerkelijk die voordelen of compensatie hebben ontvangen en die bijstand hebben gekregen.

De noodzaak van een eenvormige uitlegging van een Unierechtelijke bepaling vereist dat wanneer verschillen bestaan tussen de diverse taalversies ervan, bij de uitlegging van die bepaling wordt gelet op de context en de doelstelling van de regeling waarvan zij deel uitmaakt (zie in die zin arresten DR en TV2 Danmark, C-510/10, EU:C:2012:244, punt 45, en Bark, C-89/12, EU:C:2013:276, punt 40).

In dat verband volstaat het om eraan te herinneren dat verordening nr. 261/2004, zoals duidelijk blijkt uit de overwegingen 1 en 2 ervan, beoogt een hoog niveau van bescherming van de passagiers te waarborgen (zie arresten IATA en ELFAA, C-344/04, EU:C:2006:10, punt 69, en Emirates Airlines, C-173/07, EU:C:2008:400, punt 35).

Ook al vereist artikel 3, lid 1, onder b), van verordening nr. 261/2004, gelezen in samenhang met dat oogmerk, weliswaar niet dat wordt aangetoond dat een betrokken passagier daadwerkelijk bepaalde voordelen of compensatie heeft ontvangen en bijstand heeft gekregen in een derde land, de enkele omstandigheid dat er gebruik van kan worden gemaakt kan toch op zichzelf niet rechtvaardigen dat die verordening niet op die passagier van toepassing is.

Niet kan immers worden aanvaard dat een passagier de door verordening nr. 261/2004 geboden bescherming kan worden ontnomen om de enkele reden dat hij van een bepaalde compensatie in een derde land gebruik kan maken, zonder dat is vastgesteld dat die compensatie voldoet aan het doel van de door die verordening gewaarborgde compensatie en dat de voorwaarden waaraan het recht op compensatie is onderworpen en de verschillende wijzen waarop zij kan plaatsvinden, gelijkwaardig zijn aan die waarin voornoemde verordening voorziet.

Op grond van de aan het Hof overgelegde stukken kan niet worden vastgesteld of het doel van de compensatie waarin het recht van het betrokken derde land voorziet, overeenkomt met dat van de compensatie die wordt gewaarborgd door verordening nr. 261/2004, noch of de voorwaarden waaraan het recht op een dergelijke compensatie is onderworpen en de verschillende wijzen waarop zij kan plaatsvinden, gelijkwaardig zijn aan die waarin deze verordening voorziet. Het is aan de verwijzende rechter om na te gaan of dit het geval is.

Het is dus niet uitgesloten dat de bepaling waarvan om uitlegging is verzocht, in casu van toepassing is.

Het verzoek om een prejudiciële beslissing moet derhalve ontvankelijk worden verklaard.

Vooraf dient eraan te worden herinnerd dat volgens vaste rechtspraak in het kader van de bij artikel 267 VWEU ingestelde procedure van samenwerking tussen de nationale rechterlijke instanties en het Hof, het de taak van het Hof is om de nationale rechter een nuttig antwoord te geven aan de hand waarvan deze het bij hem aanhangige geding kan beslechten. Daartoe dient het Hof de voorgelegde vragen in voorkomend geval te herformuleren (zie met name arrest Le Rayon d'Or, C-151/13, EU:C:2014:185, punt 25 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Rekening houdende met die rechtspraak dient het geheel van de tien vragen die de verwijzende rechter heeft gesteld aldus te worden begrepen dat hij in wezen ermee beoogt te vernemen of artikel 5, lid 3, van verordening nr. 261/2004 aldus moet worden uitgelegd, dat een technisch probleem als dat in het hoofdgeding dat zich plotseling heeft voorgedaan, niet aan gebrekkig onderhoud is toe te schrijven en evenmin tijdens een regulier onderhoud is ontdekt, onder het begrip ‘buitengewone omstandigheden’ in de zin van die bepaling valt en, indien dat zo is, wat de redelijke maatregelen zijn die de luchtvaartmaatschappij moet treffen om dat probleem het hoofd te bieden.

In dat verband moet allereerst worden opgemerkt dat op grond van artikel 5, lid 3, van verordening nr. 261/2004 een luchtvaartmaatschappij die een vlucht uitvoert, niet verplicht is compensatie te betalen als bedoeld in artikel 7 van die verordening indien zij kan aantonen dat de annulering het gevolg is van buitengewone omstandigheden die zelfs als alle redelijke maatregelen waren getroffen niet hadden kunnen worden voorkomen.

Vervolgens dient in herinnering te worden gebracht dat het Hof heeft gepreciseerd dat artikel 5, lid 3, restrictief moet worden uitgelegd omdat het gaat om een afwijking van het beginsel dat passagiers recht hebben op compensatie (arrest Wallentin-Hermann, C-549/07, EU:C:2008:771, punt 20).

Ten slotte, wat meer in het bijzonder de technische problemen betreft waarmee een luchtvaartuig te maken krijgt, blijkt uit de rechtspraak van het Hof dat dergelijke problemen kunnen worden gerekend tot de onverwachte problemen die de vliegveiligheid kunnen beïnvloeden en die dergelijke omstandigheden kunnen opleveren. Dit neemt echter niet weg dat de omstandigheden waarin die problemen zich aandienen slechts als ‘buitengewoon’ in de zin van artikel 5, lid 3, van verordening nr. 261/2004 kunnen worden aangemerkt als zij verband houden met een gebeurtenis die, evenals die welke in overweging 14 van deze verordening zijn opgesomd, niet inherent is aan de normale uitoefening van de activiteiten van de betrokken luchtvaartmaatschappij, en deze hierop geen daadwerkelijke invloed kan uitoefenen wegens de aard of de oorsprong van die gebeurtenis (zie in die zin arrest Wallentin-Hermann, C-549/07, EU:C:2008:771, punt 23).

Aangezien de werking van luchtvaartuigen onvermijdelijk technische problemen met zich meebrengt, worden luchtvaartmaatschappijen in het kader van hun activiteiten gewoonlijk met dergelijke problemen geconfronteerd. In dat verband kunnen technische problemen die worden vastgesteld tijdens het onderhoud van luchtvaartuigen of die het gevolg zijn van onvolkomenheden bij een dergelijk onderhoud, op zich geen ‘buitengewone omstandigheden’ vormen zoals bedoeld in artikel 5, lid 3, van verordening nr. 261/2004 (zie in die zin arrest Wallentin-Hermann, C-549/07, EU:C:2008:771, punten 24 en 25).

Desalniettemin kan bij sommige technische problemen sprake zijn van buitengewone omstandigheden. Dit is met name het geval wanneer de fabrikant van de toestellen waaruit de vloot van de betrokken luchtvaartmaatschappij is samengesteld, of een bevoegde autoriteit, zou bekendmaken dat deze toestellen — die reeds in dienst zijn — een verborgen fabricagefout vertonen die gevolgen heeft voor de vliegveiligheid. Hetzelfde geldt voor luchtvaartuigen die worden beschadigd door sabotage of terrorisme (zie in die zin arrest Wallentin-Hermann, C-549/07, EU:C:2008:771, punt 26).

In casu verklaart KLM, hetgeen echter door de verwijzende rechter moet worden nagegaan, dat het technische probleem in het hoofdgeding bestaat uit een storing van de motor van het betrokken vliegtuig door de gebrekkigheid van sommige onderdelen ervan die niet over hun gemiddelde levensduur heen waren en ten aanzien waarvan de fabrikant er niet op heeft gewezen dat zich mankementen kunnen voordoen wanneer de onderdelen een bepaalde levensduur hebben bereikt.

In dit verband blijkt allereerst, zoals volgt uit het vorige punt van dit arrest, dat een dergelijk technisch probleem slechts op één specifiek luchtvaartuig betrekking heeft. Daarnaast blijkt nergens uit de stukken waarover het Hof beschikt dat de fabrikant van de toestellen waaruit de vloot van de betrokken luchtvaartmaatschappij is samengesteld, of een bevoegde autoriteit, heeft bekendgemaakt dat niet alleen in het bijzonder dit luchtvaartuig, maar ook andere luchtvaartuigen van die vloot, een verborgen fabricagefout hebben vertoond die gevolgen heeft voor de vliegveiligheid, hetgeen in ieder geval dient te worden nagegaan door de verwijzende rechter. Mocht dit inderdaad het geval zijn, dan zou het in de rechtspraak vermelde geval dat in punt 38 van dit arrest is aangehaald, in casu geen toepassing vinden.

Voorts dient ten eerste te worden opgemerkt dat een storing zoals in het hoofdgeding, die wordt veroorzaakt door een voortijdig defect van sommige onderdelen van het luchtvaartuig, inderdaad een onverwachte gebeurtenis vormt. Desalniettemin blijft een dergelijke storing wezenlijk verbonden met het zeer complexe systeem voor de werking van het toestel, dat door de luchtvaartmaatschappij onder, met name meteorologisch, vaak moeilijke en zelfs extreme omstandigheden wordt gebruikt, en is het voorts zo dat geen enkel onderdeel van een luchtvaartuig onverslijtbaar is.

Derhalve moet worden aangenomen dat in het kader van de activiteiten van een luchtvaartmaatschappij die onverwachte gebeurtenis inherent is aan de normale uitoefening van het bedrijf van de luchtvaartmaatschappij, omdat die luchtvaartmaatschappij gewoonlijk met dit soort onverwachte technische problemen wordt geconfronteerd.

Ten tweede kan de betrokken luchtvaartmaatschappij daadwerkelijk invloed uitoefenen op het voorkomen van een dergelijke storing of de benodigde reparatie, daaronder begrepen de vervanging van een onderdeel dat voortijdig defect is geraakt, aangezien de luchtvaartmaatschappij dient te zorgen voor het onderhoud en het goed functioneren van de luchtvaartuigen die zij voor haar economische activiteiten gebruikt.

Bijgevolg kan een technisch probleem als dat in het hoofdgeding niet onder het begrip ‘buitengewone omstandigheden’ in de zin van artikel 5, lid 3, van verordening nr. 261/2004 vallen.

Ten slotte moet er tevens op worden gewezen dat, zelfs als onder sommige omstandigheden een luchtvaartmaatschappij meent zich te kunnen beroepen op het falen van de fabrikant van bepaalde defecte onderdelen, het eerste oogmerk van verordening nr. 261/2004, dat beoogt een hoog niveau van bescherming van de passagiers te waarborgen, en de aan artikel 5, lid 3, van deze verordening te geven restrictieve uitlegging eraan in de weg staan dat de luchtvaartmaatschappij haar eventuele weigering om compensatie te betalen aan passagiers die met ernstig ongemak te maken hebben gehad, kan rechtvaardigen met een beroep op het feit dat er sprake is van een ‘buitengewone omstandigheid’.

In dit verband dient in herinnering te worden gebracht dat de nakoming van de verplichtingen op grond van verordening nr. 261/2004 de mogelijkheid voor de luchtvaartmaatschappij om van eenieder die de vertraging heeft veroorzaakt, ook van derden, schadevergoeding te vorderen onverlet laat, zoals artikel 13 van deze verordening bepaalt. Deze schadevergoeding kan de financiële lasten die de luchtvaartmaatschappij als gevolg van die verplichtingen draagt, dus gedeeltelijk of zelfs geheel compenseren (arrest Sturgeon e.a., C-402/07 en C-432/07, EU:C:2009:716, punt 68 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Het valt niet van meet af aan uit te sluiten dat artikel 13 van verordening nr. 261/2004 kan worden ingeroepen en toegepast jegens een aansprakelijke fabrikant teneinde de financiële lasten die een luchtvaartmaatschappij als gevolg van haar uit deze verordening voortvloeiende verplichtingen draagt, gedeeltelijk of zelfs geheel te compenseren.

Aangezien een technisch probleem als dat in het hoofdgeding niet onder het begrip ‘buitengewone omstandigheden’ valt, hoeft geen uitspraak te worden gedaan over de redelijke maatregelen die de luchtvaartmaatschappij op grond van artikel 5, lid 3, van verordening nr. 261/2004 had moeten treffen om het probleem het hoofd te bieden.

Gelet op een en ander moet op de gestelde vragen worden geantwoord dat artikel 5, lid 3, van verordening nr. 261/2004 aldus moet worden uitgelegd dat een technisch probleem als dat in het hoofdgeding dat zich plotseling heeft voorgedaan, niet aan gebrekkig onderhoud is toe te schrijven en evenmin tijdens een regulier onderhoud is ontdekt, niet onder het begrip ‘buitengewone omstandigheden’ in de zin van deze bepaling valt.