HR, 22-06-2004, nr. 02106/03

Verdachte is door het Gerechtshof te 's-Gravenhage wegens "opzettelijk handelen in strijd met het in art. 2, eerste lid, onder C, van de Opiumwet gegeven verbod" veroordeeld tot één maand gevangenisstraf.

Namens verdachte heeft mr. M.W. Stoet, advocaat te 's-Gravenhage, twee middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel bevat de klacht dat het Hof niet heeft onderzocht of de appèldagvaarding geldig is uitgebracht, althans dat het Hof van een dergelijk onderzoek geen blijk heeft gegeven.

Op 2 oktober 2001 is verdachte door de Politierechter bij verstek veroordeeld. Op 11 juli 2002 is namens verdachte hoger beroep ingesteld tegen dit vonnis van de Politierechter, nadat de mededeling uitspraak volgens de daaraan gehechte akte van uitreiking op 5 juli 2002 aan verdachte in persoon is uitgereikt op het adres [a-straat 1], [postcode] [plaats B]. Op de Akte instellen rechtsmiddel staat bij de in te vullen adresgegevens van verdachte vermeld "Z.W.O.V.H.T.L.". Op de appèldagvaarding staat als adres van verdachte vermeld [a-straat 1], [postcode] [plaats B]. Op dit adres is de dagvaarding wel aangeboden doch kon daar niet worden uitgereikt. Blijkens de akte van uitreiking is de appèldagvaarding op 31 december 2002 uitgereikt aan de griffier van de Rechtbank omdat van verdachte geen woon- of verblijfplaats in Nederland bekend was. De griffier heeft de appèldagvaarding op dezelfde datum als gewone brief verzonden aan meergenoemd adres. Dit adres betreft volgens een zich bij de stukken bevindend GBA-overzicht het GBA-adres van verdachte tot 26 maart 2001. Dit GBA-overzicht vermeldt dat verdachte vanaf 26 maart 2001 is "vertrokken naar Land onbekend".

Het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep van 25 februari 2003 houdt in dat verdachte niet ter terechtzitting is verschenen en dat het Hof verstek heeft verleend tegen verdachte. Van enig onderzoek door het Hof met betrekking tot de afwezigheid van verdachte (of een raadsman) blijkt uit dit proces-verbaal niet.

In een uitspraak van 2002 oordeelde Hoge Raad, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, als volgt:

Het Hof heeft kennelijk geoordeeld dat de appèldagvaarding op rechtsgeldige wijze is uitgebracht. Dit oordeel geeft tegen de achtergrond van de hiervoor weergegeven uit het dossier blijkende feiten en het zojuist aangehaalde arrest - in het bijzonder rov. 3.23, 3.24 en 3.30 - geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is niet onbegrijpelijk. Tot nader onderzoek daaromtrent (en nadere redengeving daarvan) was het Hof niet gehouden.

Het middel faalt en kan worden afgedaan met de in art. 81 RO bedoelde motivering.

Het tweede middel bevat de klacht dat art. 51 Sv en art. 6 lid 3 sub c EVRM zijn geschonden doordat het Hof de zaak inhoudelijk heeft beoordeeld zonder dat een afschrift van de oproeping voor de terechtzitting in hoger beroep aan verdachtes raadsman is gezonden. Blijkens de toelichting betoogt het middel dat verdachtes raadsman in hoger beroep een stelbrief naar het Hof heeft gestuurd, maar desondanks niet een afschrift van de oproeping heeft ontvangen.

Bij de aan de Hoge Raad toegezonden stukken van het geding bevindt zich niet een stelbrief van een raadsman. Aan de cassatieschriftuur is wel als bijlage gehecht een kopie van een brief van 11 juli 2002 van mr. J.W. van Leeuwen, gericht aan de strafgriffie van het Hof, in welke brief hij zich stelt als gekozen raadsman van verdachte in de onderhavige zaak. Een ontvangstbevestiging van deze brief bevindt zich niet bij de stukken. Wel is aan de cassatieschriftuur een aantal andere bijlagen gehecht die kopieën bevatten van correspondentie tussen mr. J.W. van Leeuwen en de Administratie van het Gerechtshof & Ressortsparket. Deze correspondentie komt, zakelijk weergegeven, op het volgende neer. Bij brief van 8 mei 2003 heeft mr. J.W. van Leeuwen de strafgriffie gevraagd of er al een zittingsdatum bekend was. Op deze brief kreeg hij twee reacties van de Administratie van het Gerechtshof & Ressortsparket ondertekend door respectievelijk "[betrokkene 1]" en "[betrokkene 2] Afdeling GOS", inhoudende dat inmiddels door het Hof reeds arrest was gewezen. Bij fax van 28 mei 2003, gericht aan het Ressortsparket Den Haag afd. GOS t.a.v. [betrokkene 2], heeft de raadsman gevraagd of zijn (stel)brief van 11 juli 2002 bij het Hof is binnengekomen, wat de reden is dat hij geen ontvangsbevestiging heeft ontvangen, waarom hij niet is opgeroepen voor de terechtzitting in hoger beroep en waarom verdachte geen appèldagvaarding heeft ontvangen. Daarop is vanwege de Administratie van het Gerechtshof & Ressortsparket bij brief van 18 juni 2003, ondertekend door [betrokkene 2] Afdeling GOS, als volgt gereageerd:

Vervolgens heeft mr. J.W. van Leeuwen zich bij faxbericht van 28 november 2003 gericht tot mr. L. Verheij, voorzitter sector strafrecht van het Hof. Bij dit bericht meldt hij de vorenomschreven gang van zaken en stelt daarbij, onder verwijzing naar een aantal bijlagen, tevens een soortgelijke gang van zaken in twee andere strafzaken aan de orde. Mr. Verheij reageert daarop bij brief van 2 december 2003 als volgt:

De aan de Hoge Raad toegezonden stukken van het geding - in het bijzonder de appèldagvaarding - houden niets in waaruit kan volgen dat een afschrift van de oproeping voor de terechtzitting in hoger beroep aan een voor de verdachte optredende raadsman is verzonden. Het moet er daarom in cassatie in beginsel voor worden gehouden dat dat niet is geschied (HR 25 februari 2003, NJ 2003, 541, rov. 3.6).

In dit arrest overwoog de Hoge Raad voorts:

Anders dan in rov. 3.9 van de zojuist weergegeven uitspraak bestaan in de onderhavige zaak wel "aanwijzingen voor het tegendeel" van de omstandigheid dat de stelbrief nimmer door het Hof is ontvangen.2. Op de brief van 8 mei 2003 wordt door twee personen afzonderlijk van elkaar gereageerd. Dat wijst niet op een sluitende administratieve organisatie. Daarmee strookt dat in de tweede brief het zoekraken van de stelbrief uitdrukkelijk als mogelijkheid wordt genoemd. Voorts spreekt mr. Verheij in zijn brief van mr. Van Leeuwen van "de zogenaamde stelbriefproblematiek" waarvan hij hoopt dat deze door invoering van een nieuw automatiseringssysteem tot het verleden zal gaan behoren. Daaruit valt op te maken dat de door mr. Van Leeuwen aangestipte problemen zich meer voordeden en wel zo vaak dat deze problemen bij het Hof kennelijk de verzamelnaam "stelbriefproblematiek" hadden gekregen in de oplossing waarvan een nog in te voeren automatiseringssysteem zou moeten voorzien.

Aldus rijst het ernstige vermoeden dat de stelbrief in het ongerede is geraakt. Niet-naleving van het voorschrift van de tweede volzin van art. 51 Sv treft in beginsel de behandeling van een strafzaak buiten tegenwoordigheid van de verdachte en zijn raadsman met nietigheid. Nu als gevolg van de aannemelijk geworden onvolledigheid van de aan de Hoge Raad toegezonden stukken niet kan worden nagegaan of zich voor de behandeling in hoger beroep voor de verdachte een raadsman had gesteld en dus of te dezen in hoger beroep het voorschrift van de tweede volzin van art. 51 Sv had moeten worden nageleefd, moet er in cassatie van worden uitgegaan dat zich wel een raadsman had gesteld en dat genoemd voorschrift niet is nageleefd.3.

Het middel treft doel.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest en verwijzing naar een aangrenzend Hof teneinde op het bestaande hoger beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.