HvJ EU, 22-02-2022, nr. C-430/21

Artikel 148 van de Constituția României (Roemeense grondwet) bepaalt in de leden 2 en 4:

Artikel 488¹ van de cod de procedură penală (wetboek van strafvordering) bepaalt dat voor zaken die zich in het stadium van de strafvervolging bevinden, ten vroegste één jaar na de aanvang van de vervolging een klacht kan worden ingediend met het verzoek om de strafprocedure te versnellen.

De rechter die verantwoordelijk is voor met rechten en vrijheden verband houdende aangelegenheden of de bevoegde rechterlijke instantie moet overeenkomstig artikel 488⁵ van dit wetboek beoordelen of de duur van de strafvervolging redelijk is, daarbij rekening houdend met een aantal in deze bepaling genoemde elementen.

Artikel 488⁶ van dit wetboek bepaalt in lid 1 dat de voor rechten en vrijheden bevoegde rechter, wanneer hij de klacht gegrond acht, een termijn bepaalt waarbinnen de betrokken openbaar aanklager zich over de zaak moet uitspreken.

Artikel 99, onder ș), van Lege nr. 303/2004 privind statutul judecătorilor și procurorilor (wet nr. 303/2004 betreffende het statuut van rechters en openbaar aanklagers) van 28 juni 2004 (Monitorul Oficial al României, deel I, nr. 826 van 13 september 2005), in de op het hoofdgeding toepasselijke versie (hierna: ‘wet nr. 303/2004’), bepaalt onder meer dat niet-naleving van de beslissingen van de Curte Constituțională (grondwettelijk hof, Roemenië) een tuchtrechtelijk vergrijp vormt.

Met zijn eerste vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU, gelezen in samenhang met artikel 2 VEU en artikel 47 van het Handvest, aldus moet worden uitgelegd dat dit voorschrift zich verzet tegen een nationale regeling of praktijk op grond waarvan de gewone rechters van een lidstaat niet bevoegd zijn om na te gaan of nationale wetgeving waarvan het grondwettelijk hof van die lidstaat heeft geoordeeld dat zij strookt met een nationale grondwettelijke bepaling die in de voorrang van het Unierecht voorziet, verenigbaar is met het Unierecht.

Voor zover de eerste vraag de uitlegging van artikel 47 van het Handvest betreft, moet om te beginnen worden benadrukt dat de erkenning van het recht op een doeltreffende voorziening in rechte in een bepaald geval veronderstelt dat de persoon die dit recht inroept, zich beroept op door het Unierecht gewaarborgde rechten of vrijheden [zie in die zin arresten van 6 oktober 2020, Luxemburgse Staat (Rechtsbescherming tegen een verzoek om inlichtingen in belastingzaken), C-245/19 en C-246/19, EU:C:2020:795, punt 55, en 20 april 2021, Repubblika, C-896/19, EU:C:2021:311, punt 41] of wordt vervolgd in het kader van een tenuitvoerlegging van het Unierecht in de zin van artikel 51, lid 1, van het Handvest (zie in die zin arrest van 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 204).

Uit de verwijzingsbeslissing blijkt noch dat RS zich beroept op een door het Unierecht gewaarborgd recht noch dat hij wordt vervolgd in het kader van een tenuitvoerlegging van het Unierecht.

Bijgevolg is artikel 47 van het Handvest als zodanig niet van toepassing op het hoofdgeding.

Aangezien artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU alle lidstaten verplicht te voorzien in de nodige rechtsmiddelen om op de onder het Unierecht vallende gebieden een daadwerkelijke rechtsbescherming in de zin van met name artikel 47 van het Handvest te verzekeren, dient laatstgenoemd artikel echter naar behoren in aanmerking te worden genomen bij de uitlegging van artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU (arrest van 20 april 2021, Repubblika, C-896/19, EU:C:2021:311, punt 45 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Wat betreft de verhoudingen tussen de gewone rechters en het grondwettelijk hof van een lidstaat, waarover de eerste vraag gaat, zij eraan herinnerd dat de rechterlijke organisatie in de lidstaten, inclusief de invoering, samenstelling en werking van een grondwettelijk hof, weliswaar onder de bevoegdheid van de lidstaten valt, maar dat deze bij de uitoefening van die bevoegdheid niettemin de verplichtingen in acht moeten nemen die voor hen voortvloeien uit het Unierecht en met name uit de artikelen 2 en 19 VEU [zie in die zin arresten van 24 juni 2019, Commissie/Polen (Onafhankelijkheid van de Sąd NajwyŻszy), C-619/18, EU:C:2019:531, punt 52, en 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 216].

Wat de uit artikel 19 VEU voortvloeiende verplichtingen betreft, moet worden benadrukt dat het volgens dit artikel, dat het in artikel 2 VEU verankerde rechtsstaatbeginsel concretiseert, aan de nationale rechterlijke instanties en het Hof staat om te waarborgen dat het recht van de Unie in alle lidstaten ten volle wordt toegepast en dat de justitiabelen de rechtsbescherming genieten die zij aan dat recht ontlenen [arresten van 24 juni 2019, Commissie/Polen (Onafhankelijkheid van de Sąd NajwyŻszy), C-619/18, EU:C:2019:531, punt 47, en 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 217].

Om die bescherming te garanderen, moet volgens vaste rechtspraak elke lidstaat krachtens artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU, verzekeren dat de instanties die als ‘rechterlijke instantie’ in de zin van het Unierecht geroepen zijn om te oordelen over de toepassing of de uitlegging van dit recht en die dus deel uitmaken van zijn stelsel van beroepsmogelijkheden op de onder het Unierecht vallende gebieden, voldoen aan de vereisten van daadwerkelijke rechtsbescherming en inzonderheid aan het vereiste van onafhankelijkheid (zie in die zin arrest van 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punten 220 en 221 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Het vereiste van onafhankelijkheid van de rechterlijke instanties, dat voortvloeit uit artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU, omvat twee aspecten. Het eerste aspect is extern van aard en vereist dat de betrokken instantie haar taken volledig autonoom uitoefent, zonder enig hiërarchisch verband en zonder aan wie dan ook ondergeschikt te zijn of van waar dan ook bevelen of instructies te ontvangen, zodat zij beschermd is tegen inmenging of druk van buitenaf die de onafhankelijkheid van de oordeelsvorming van haar leden in gevaar zou kunnen brengen en van invloed zou kunnen zijn op hun beslissingen. Het tweede aspect is intern van aard. Het sluit aan bij het begrip onpartijdigheid en heeft betrekking op het houden van gelijke afstand ten opzichte van de partijen bij het geding en hun respectieve belangen met betrekking tot het voorwerp van het geding. Dit aspect verlangt dat objectiviteit in acht wordt genomen en dat, buiten de strikte toepassing van de rechtsregel, elk belang bij de uitkomst van het geschil ontbreekt [zie in die zin arresten van 24 juni 2019, Commissie/Polen (Onafhankelijkheid van de Sąd NajwyŻszy), C-619/18, EU:C:2019:531, punten 72 en 73, en 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 224].

In overeenstemming met het voor de werking van een rechtsstaat kenmerkende beginsel van de scheiding der machten, moet worden gewaarborgd dat de rechterlijke macht onafhankelijk is ten opzichte van met name de wetgevende en de uitvoerende macht [arresten van 19 november 2019, A. K. e.a. (Onafhankelijkheid van de tuchtkamer van de Sąd NajwyŻszy), C-585/18, C-624/18 en C-625/18, EU:C:2019:982, punt 124, en 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 228].

Zoals in punt 38 van het onderhavige arrest in herinnering is gebracht met betrekking tot de rechterlijke organisatie, leggen noch artikel 2 en artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU, noch andere bepalingen van Unierecht, de lidstaten een welbepaald grondwettelijk model op ter regeling van de verhoudingen en de interactie tussen de verschillende staatsmachten, met name wat de bepaling en de begrenzing van hun bevoegdheden betreft. Volgens artikel 4, lid 2, VEU eerbiedigt de Unie namelijk de nationale identiteit van de lidstaten die besloten ligt in hun politieke en constitutionele basisstructuren. Bij de keuze van hun grondwettelijk model moeten de lidstaten evenwel voldoen aan het vereiste van rechterlijke onafhankelijkheid, dat uit die Unierechtelijke bepalingen voortvloeit (zie in die zin arrest van 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 229 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In die omstandigheden staan artikel 2 en artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU en beschikking 2006/928 niet in de weg aan een nationale regeling of praktijk volgens welke beslissingen van het grondwettelijk hof bindend zijn voor gewone rechters, mits het nationale recht garandeert dat dit grondwettelijk hof onafhankelijk is ten aanzien van met name de wetgevende en de uitvoerende macht, zoals die bepalingen vereisen. Indien het nationale recht deze onafhankelijkheid niet garandeert, verzetten die Unierechtelijke bepalingen zich daarentegen wél tegen een dergelijke nationale regeling of praktijk, aangezien dat grondwettelijk hof dan niet in staat is de door artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU vereiste daadwerkelijke rechtsbescherming te verzekeren (zie in die zin arrest van 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 230).

Uit het voorgaande volgt dat artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU zich, onder het in het vorige punt uitgedrukte voorbehoud, niet verzet tegen een nationale regeling of praktijk op grond waarvan de gewone rechters van een lidstaat volgens het nationaal grondwettelijk recht gebonden zijn door een beslissing van het grondwettelijk hof van die lidstaat waarbij nationale wetgeving in overeenstemming wordt verklaard met de grondwet van die lidstaat.

Hetzelfde kan evenwel niet gelden wanneer een dergelijke regeling of praktijk ertoe leidt dat de gewone rechters elke bevoegdheid wordt ontnomen om na te gaan of nationale wetgeving waarvan dat grondwettelijk hof heeft geoordeeld dat zij strookt met een nationale grondwettelijke bepaling die in de voorrang van het Unierecht voorziet, verenigbaar is met het Unierecht.

Het Hof heeft in zijn vaste rechtspraak over het EEG-Verdrag immers geoordeeld dat de gemeenschapsverdragen, anders dan met gewone internationale verdragen het geval is, een nieuwe eigen rechtsorde in het leven hebben geroepen, die bij de inwerkingtreding van de Verdragen in de rechtsorde van de lidstaten is opgenomen en waarmee de nationale rechters rekening dienen te houden. De lidstaten hebben ten bate van deze nieuwe rechtsorde, die eigen instellingen heeft en waarbinnen niet enkel de lidstaten maar ook hun onderdanen gerechtigd zijn, hun soevereine rechten begrensd op de in de Verdragen bepaalde terreinen (zie in die zin arresten van 5 februari 1963, Van Gend & Loos, 26/62, EU:C:1963:1, blz. 23; 15 juli 1964, Costa, 6/64, EU:C:1964:66, blz. 1218, en 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 245).

Aldus heeft het Hof in het arrest van 15 juli 1964, Costa (6/64, EU:C:1964:66, blz. 1218–1219), vastgesteld dat de instelling bij het EEG-Verdrag van een eigen rechtsorde, die de lidstaten op basis van wederkerigheid hebben aanvaard, tot gevolg heeft dat zij niet tegen deze rechtsorde kunnen ingaan met een later, eenzijdig afgekondigd wettelijk voorschrift, en evenmin het EEG-Verdragsrecht opzij kunnen zetten met enig nationaal voorschrift, zonder dat dit recht zijn gemeenschapsrechtelijk karakter verliest en zonder dat de rechtsgrond van de Gemeenschap zelf wordt aangetast. Het Hof heeft daarin tevens benadrukt dat indien de werking van het gemeenschapsrecht van staat tot staat zou verschillen op grond van latere nationale wetten, dit de verwezenlijking van de doelstellingen van het EEG-Verdrag in gevaar zou brengen en een bij dit Verdrag verboden discriminatie op grond van nationaliteit in het leven zou roepen (arrest van 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 246).

Deze essentiële kenmerken van de Unierechtsorde en het belang van de vereiste naleving ervan zijn overigens bevestigd door de onvoorwaardelijke bekrachtiging van de Verdragen tot wijziging van het EEG-Verdrag, met name het Verdrag van Lissabon. Bij de aanname van dit Verdrag heeft de Conferentie van de vertegenwoordigers van de regeringen van de lidstaten er in haar verklaring nr. 17 betreffende de voorrang, die gehecht is aan de Slotakte van de Intergouvernementele Conferentie die het Verdrag van Lissabon heeft aangenomen (PB 2012, C 326, blz. 346), immers uitdrukkelijk aan herinnerd dat ‘in overeenstemming met de vaste rechtspraak van het Hof, de Verdragen en het recht dat de Unie op grond van de Verdragen vaststelt, voorrang hebben boven het recht van de lidstaten, onder de voorwaarden bepaald in die rechtspraak’ (zie in die zin arrest van 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 248).

Na de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon heeft het Hof zijn vroegere rechtspraak over het beginsel van voorrang van het Unierecht voortdurend bevestigd. Dat beginsel verplicht alle instanties van de lidstaten om volle werking te verlenen aan de verschillende normen van de Unie, en het recht van de lidstaten kan niet afdoen aan de werking die op het grondgebied van deze staten aan die verschillende normen is verleend (arrest van 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 250 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Uit deze rechtspraak volgt dat de omstandigheid dat een lidstaat zich beroept op bepalingen van nationaal recht, ook al zijn deze van constitutionele aard, krachtens het beginsel van voorrang van het Unierecht niet kan afdoen aan de eenheid en de werking van het Unierecht. Volgens vaste rechtspraak zijn de gevolgen van het beginsel van voorrang van het Unierecht immers bindend voor alle organen van een lidstaat, zonder dat de nationale bepalingen — waaronder de grondwettelijke — daaraan in de weg kunnen staan (arresten van 17 december 1970, Internationale Handelsgesellschaft, 11/70, EU:C:1970:114, punt 3, en 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 251).

Aangezien het Hof bij uitsluiting bevoegd is om het Unierecht bindend uit te leggen (zie in die zin arrest van 2 september 2021, Republiek Moldavië, C-741/19, EU:C:2021:655, punt 45), dient het bij de uitoefening van deze bevoegdheid de draagwijdte van het beginsel van voorrang van het Unierecht te verduidelijken in het licht van de relevante bepalingen van Unierecht, zodat deze draagwijdte niet kan afhangen van de uitlegging van nationale bepalingen of van de uitlegging die een nationale rechter aan Unierechtelijke bepalingen geeft en die niet strookt met die van het Hof (zie in die zin arrest van 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 254).

In dit verband moet er met name aan worden herinnerd dat een nationale rechter die in het kader van zijn bevoegdheid de bepalingen van het Unierecht moet toepassen en een nationale regeling niet in overeenstemming met de vereisten van het Unierecht kan uitleggen, volgens het beginsel van voorrang van het Unierecht verplicht is om de volle werking van de vereisten van het Unierecht te verzekeren in het geschil dat hem is voorgelegd, en daarbij zo nodig op eigen gezag elke, zelfs latere, nationale regeling of praktijk die in strijd is met een Unierechtelijke bepaling met rechtstreekse werking buiten toepassing dient te laten, zonder dat hij de voorafgaande opheffing van deze nationale regeling of praktijk via de wetgeving of enige andere constitutionele procedure hoeft te vragen of af te wachten (zie in die zin arresten van 9 maart 1978, Simmenthal, 106/77, EU:C:1978:49, punt 24; 24 juni 2019, Popławski, C-573/17, EU:C:2019:530, punten 61 en 62, en 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 252).

Zoals in punt 39 van het onderhavige arrest is uiteengezet, moet de naleving van deze verplichting om elke Unierechtelijke bepaling met rechtstreekse werking onverkort toe te passen, als absoluut noodzakelijk worden gezien om de volledige toepassing van het Unierecht in alle lidstaten te waarborgen, zoals artikel 19, lid 1, VEU vereist.

De naleving van die verplichting is tevens noodzakelijk om de gelijkheid van de lidstaten voor de Verdragen te garanderen. Deze gelijkheid sluit elke mogelijkheid uit om unilaterale maatregelen van welke aard ook tegen de rechtsorde van de Unie te nemen (zie in die zin arrest van 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 249), en is een uitdrukking van het in artikel 4, lid 3, VEU neergelegde beginsel van loyale samenwerking, dat vereist dat elke eventueel strijdige bepaling van nationaal recht buiten toepassing wordt gelaten, ongeacht of deze van vroegere of latere datum dan de Unierechtelijke regel met directe werking is (zie in die zin arresten van 8 september 2010, Winner Wetten, C-409/06, EU:C:2010:503, punt 55, en 21 januari 2021, Whiteland Import Export, C-308/19, EU:C:2021:47, punt 31).

Om in het hoofdgeding uitspraak te kunnen doen, acht de verwijzende rechter het noodzakelijk om na te gaan of de nationale wetgeving waarbij de SIIJ is opgericht, verenigbaar is met artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU, en met de in de bijlage bij beschikking 2006/928 genoemde specifieke ijkpunten op het gebied van de hervorming van het justitiële stelsel en de bestrijding van corruptie.

In die omstandigheden zij er om te beginnen aan herinnerd dat het Hof reeds heeft geoordeeld dat dergelijke nationale wetgeving binnen de werkingssfeer van beschikking 2006/928 valt en derhalve moet voldoen aan de vereisten die voortvloeien uit het Unierecht en in het bijzonder uit artikel 2 en artikel 19, lid 1, VEU (zie in die zin arrest van 18 mei 2021, Asociaţia ‘Forumul Judecătorilor din România’ e.a., C-83/19, C-127/19, C-195/19, C-291/19, C-355/19 en C-397/19, EU:C:2021:393, punten 183 en 184).

Voorts zijn zowel artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU als de in punt 56 van het onderhavige arrest genoemde ijkpunten duidelijk en nauwkeurig verwoord en onvoorwaardelijk, en hebben zij dus rechtstreekse werking (zie in die zin arresten van 18 mei 2021, Asociaţia ‘Forumul Judecătorilor din România’ e.a., C-83/19, C-127/19, C-195/19, C-291/19, C-355/19 en C-397/19, EU:C:2021:393, punten 249 en 250, en 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 253).

Als de Roemeense gewone rechters de nationale bepalingen niet in overeenstemming met die bepaling of die ijkpunten kunnen uitleggen, moeten zij die nationale bepalingen dus uit eigen beweging buiten toepassing laten.

In dit verband moet worden opgemerkt dat die gewone rechters volgens het relevante nationale rechtskader zoals de verwijzende rechter dat beschrijft, in principe bevoegd zijn om na te gaan of de Roemeense wettelijke bepalingen verenigbaar zijn met die Unierechtelijke normen, zonder dat zij daartoe een verzoek hoeven in te dienen bij het grondwettelijk hof.

Blijkens de verwijzingsbeslissing wordt die bevoegdheid hun echter ontnomen waar het nationaal grondwettelijk hof heeft geoordeeld dat de betrokken wettelijke bepalingen sporen met een nationale grondwettelijke bepaling waarin het beginsel van voorrang van het Unierecht is neergelegd, aangezien die rechters die beslissing van het grondwettelijk hof moeten naleven.

In deze context zij eraan herinnerd dat de bevoegdheid om bij de toepassing van het Unierecht al het nodige te doen om een nationale regeling of praktijk die de volle werking van de Unierechtelijke regels met rechtstreekse werking zou kunnen verhinderen, buiten toepassing te laten, integraal deel uitmaakt van de taak van Unierechter die de nationale rechter heeft wanneer hij die regels in het kader van zijn bevoegdheid dient toe te passen, zodat de uitoefening van voornoemde bevoegdheid een aan de rechterlijke onafhankelijkheid inherente waarborg is die voortvloeit uit artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU (zie in die zin arrest van 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 257).

Bijgevolg is een nationale regeling of praktijk onverenigbaar met de vereisten die in de aard van het Unierecht besloten liggen wanneer die ertoe zou leiden dat aan de werking van het Unierecht wordt afgedaan doordat aan de rechter die bevoegd is om dit recht toe te passen, de bevoegdheid wordt ontzegd om daarbij terstond al het nodige te doen om een nationale bepaling of praktijk die de volle werking van de Unieregels met rechtstreekse werking zou kunnen verhinderen, terzijde te stellen (zie in die zin arresten van 9 maart 1978, Simmenthal, 106/77, EU:C:1978:49, punt 22, en 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 258). Dat zou het geval zijn indien bij tegenstrijdigheid tussen een bepaling van het Unierecht en een nationale wet, de beslechting van dit conflict is voorbehouden aan een met eigen beoordelingsbevoegdheid bekleed gezag in plaats van aan de tot toepassing van het Unierecht geroepen rechter (zie in die zin arresten van 9 maart 1978, Simmenthal, 106/77, EU:C:1978:49, punt 23, en 22 juni 2010, Melki en Abdeli, C-188/10 en C-189/10, EU:C:2010:363, punt 44).

Ook zij eraan herinnerd dat het bij artikel 267 VWEU ingevoerde mechanisme van de prejudiciële verwijzing er volgens vaste rechtspraak voor moet zorgen dat het Unierecht in alle omstandigheden dezelfde werking heeft in alle lidstaten. Het dient aldus te voorkomen dat er divergenties ontstaan bij de uitlegging van het Unierecht dat de nationale rechterlijke instanties dienen toe te passen en strekt ertoe die toepassing te verzekeren door de nationale rechter een middel te verschaffen om de moeilijkheden die zouden kunnen ontstaan door het vereiste om het Unierecht volle werking te verlenen in het kader van de gerechtelijke stelsels van de lidstaten, uit de weg te ruimen. De nationale rechterlijke instanties bezitten derhalve de meest uitgebreide bevoegdheid, zo niet de verplichting, om zich tot het Hof te wenden indien zij van oordeel zijn dat een bij hen aanhangige zaak vragen opwerpt die een uitlegging of een beoordeling van de geldigheid van Unierechtelijke bepalingen verlangen waarover zij een beslissing moeten nemen [arrest van 16 december 2021, AB e.a. (Intrekking van een amnestieregeling), C-203/20, EU:C:2021:1016, punt 49 en aldaar aangehaalde rechtspraak].

Bijgevolg zou de doelmatigheid van de samenwerking tussen het Hof en de nationale rechterlijke instanties die door het mechanisme van de prejudiciële verwijzing is ingesteld, en dus van het Unierecht, gevaar lopen indien de uitkomst van een bij het grondwettelijk hof van een lidstaat opgeworpen exceptie van ongrondwettigheid tot gevolg kan hebben dat de nationale rechter die kennisneemt van een geschil dat door het Unierecht wordt beheerst, ervan wordt afgebracht de hem door artikel 267 VWEU toegekende mogelijkheid te gebruiken dan wel, in voorkomend geval, de hem bij dat artikel opgelegde verplichting na te komen om het Hof vragen te stellen over de uitlegging of de geldigheid van Uniehandelingen, teneinde te kunnen beoordelen of een nationale bepaling al dan niet verenigbaar is met het Unierecht [zie in die zin arresten van 22 juni 2010, Melki en Abdeli, C-188/10 en C-189/10, EU:C:2010:363, punt 45; 5 juli 2016, Ognyanov, C-614/14, EU:C:2016:514, punt 25, en 23 november 2021, IS (Onwettigheid van de verwijzingsbeslissing), C-564/19, EU:C:2021:949, punt 73].

Wanneer een grondwettelijk hof van een lidstaat heeft geoordeeld dat wettelijke bepalingen sporen met een nationale grondwettelijke bepaling waarin het beginsel van voorrang van het Unierecht is neergelegd, belet een nationale regeling of praktijk als die beschreven in punt 61 van het onderhavige arrest de betrokken Unierechtelijke regels hun volle werking te ontplooien, aangezien zij de gewone rechter, die de toepassing van het Unierecht moet verzekeren, verhindert om zelf die wettelijke bepalingen aan het Unierecht te toetsen.

Een dergelijke nationale regeling of praktijk ondermijnt ook de doeltreffendheid van de samenwerking tussen het Hof en de nationale rechters die is ingesteld door het mechanisme van de prejudiciële verwijzing. De gewone rechter die zich over een geschil moet uitspreken, wordt immers ontmoedigd het Hof te verzoeken om een prejudiciële beslissing, omdat hij zich wil houden aan de beslissingen van het grondwettelijk hof van zijn lidstaat.

De vaststellingen in de vorige punten gelden des te meer in de situatie die de verwijzende rechter beschrijft, waarin het grondwettelijk hof van de betrokken lidstaat in een arrest weigert gevolg te geven aan een prejudicieel arrest van het Hof en zich daarbij met name beroept op de grondwettelijke identiteit van de lidstaat en op de overweging dat het Hof zijn bevoegdheid heeft overschreden.

Het klopt dat het Hof krachtens artikel 4, lid 2, VEU geroepen kan zijn te verifiëren of een Unierechtelijke verplichting niet de nationale identiteit van een lidstaat ondermijnt (zie in die zin arresten van 17 juli 2014, Torresi, C-58/13 en C-59/13, EU:C:2014:2088, punt 58, en 5 juni 2018, Coman e.a., C-673/16, EU:C:2018:385, punt 46).

Deze bepaling heeft echter noch tot doel noch als gevolg dat een grondwettelijk hof van een lidstaat in strijd met zijn verplichtingen uit onder meer artikel 4, leden 2 en 3, en artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU een bepaling van Unierecht buiten toepassing kan laten op grond van de overweging dat deze bepaling zich niet verdraagt met de nationale identiteit van zijn lidstaat zoals het die zelf omschrijft.

Een grondwettelijk hof van een lidstaat dat van oordeel is dat een bepaling van afgeleid Unierecht, zoals die door het Hof wordt uitgelegd, in strijd is met de verplichting om de nationale identiteit van die lidstaat te respecteren, moet overeenkomstig artikel 267 VWEU de behandeling van de zaak schorsen en het Hof verzoeken om een prejudiciële beslissing over de geldigheid van die bepaling in het licht van artikel 4, lid 2, VEU, aangezien alleen het Hof bevoegd is om de ongeldigheid van een Uniehandeling vast te stellen (zie in die zin arresten van 22 oktober 1987, Foto-Frost, 314/85, EU:C:1987:452, punt 20, en 3 oktober 2013, Inuit Tapiriit Kanatami e.a./Parlement en Raad, C-583/11 P, EU:C:2013:625, punt 96).

Voorts is het Hof, zoals er in punt 52 van het onderhavige arrest aan is herinnerd, exclusief bevoegd om een bindende uitlegging van het Unierecht te geven, zodat het grondwettelijk hof van een lidstaat niet op basis van zijn eigen uitlegging van Unierechtelijke bepalingen — waaronder artikel 267 VWEU — rechtsgeldig kan oordelen dat het Hof in een arrest zijn bevoegdheid heeft overschreden en dientengevolge kan weigeren gevolg te geven aan een prejudicieel arrest van het Hof.

In dit verband moet worden benadrukt dat de prejudiciële procedure van artikel 267 VWEU, die de hoeksteen vormt van het door de Verdragen ingestelde gerechtelijke systeem, tot doel heeft de eenvormige uitlegging van het Unierecht te verzekeren door tussen het Hof en de rechterlijke instanties van de lidstaten een dialoog van rechter tot rechter tot stand te brengen, en aldus de mogelijkheid biedt de coherentie, de volle werking en de autonomie van het Unierecht te verzekeren en, in laatste instantie, de eigenheid van het door de Verdragen geschapen recht in acht te nemen [zie in die zin advies 2/13 (Toetreding van de Unie tot het EVRM), van 18 december 2014, EU:C:2014:2454, punt 176, en arrest van 6 oktober 2021, Consorzio Italian Management en Catania Multiservizi, C-561/19, EU:C:2021:799, punt 27].

Door een prejudicieel arrest is de nationale rechter bij de beslechting van het aan hem voorgelegde geschil gebonden aan de uitlegging van het Unierecht (zie in die zin arresten van 3 februari 1977, Benedetti, 52/76, EU:C:1977:16, punt 26, en 11 december 2018, Weiss e.a., C-493/17, EU:C:2018:1000, punt 19).

De nationale rechter die gebruik heeft gemaakt van de hem door artikel 267, tweede alinea, VWEU geboden mogelijkheid moet dus in voorkomend geval het oordeel van een hogere nationale rechter naast zich neerleggen indien hij, gelet op de uitlegging van het Hof, meent dat dit oordeel in strijd is met het Unierecht, en zo nodig de nationale regel die hem verplicht om zich aan de beslissingen van die hogere rechter te houden, buiten toepassing laten (zie in die zin arrest van 5 oktober 2010, Elchinov, C-173/09, EU:C:2010:581, punten 30 en 31).

Blijkens de rechtspraak van het Hof geldt hetzelfde wanneer een gewone rechter volgens een regel van nationaal procesrecht gebonden is door een beslissing van een nationaal grondwettelijk hof, en hij die beslissing in strijd acht met het Unierecht (zie in die zin arrest van 15 januari 2013, Križan e.a., C-416/10, EU:C:2013:8, punt 71).

Bovendien verklaart en preciseert de uitlegging die het Hof krachtens zijn bevoegdheid overeenkomstig artikel 267 VWEU geeft aan een voorschrift van Unierecht, zo nodig de betekenis en de strekking van dat voorschrift zoals het sedert de datum van de inwerkingtreding ervan moet of had moeten worden verstaan en toegepast [zie in die zin arresten van 27 maart 1980, Denkavit italiana, 61/79, EU:C:1980:100, punt 16, en 18 november 2021, Belgische Staat (Opleiding van piloten), C-413/20, EU:C:2021:938, punt 53]. Bijgevolg moet worden vastgesteld dat een gewone rechter, om de volle werking van de Unievoorschriften te waarborgen, in een bij hem aanhangig geding geen toepassing mag geven aan de overwegingen van een nationaal grondwettelijk hof dat weigert gevolg te geven aan een prejudicieel arrest van het Hof, zelfs wanneer dat arrest niet is gewezen op een prejudicieel verzoek dat hij zelf in het kader van dat geding heeft ingediend.

Gelet op het voorgaande dient op de eerste vraag te worden geantwoord dat artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU, gelezen in samenhang met artikel 2 en artikel 4, leden 2 en 3, VEU, met artikel 267 VWEU en met het beginsel van voorrang van het Unierecht, aldus moet worden uitgelegd dat dit voorschrift zich verzet tegen een nationale regeling of praktijk op grond waarvan de gewone rechters van een lidstaat niet bevoegd zijn om na te gaan of nationale wetgeving waarvan het grondwettelijk hof van die lidstaat heeft geoordeeld dat zij strookt met een nationale grondwettelijke bepaling die in de voorrang van het Unierecht voorziet, verenigbaar is met het Unierecht.

Met zijn tweede en zijn derde vraag, die samen moeten worden onderzocht, wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU, gelezen in samenhang met artikel 2 VEU en artikel 47 van het Handvest, aldus moet worden uitgelegd dat dit voorschrift zich verzet tegen een nationale regeling of praktijk volgens welke een nationale rechter tuchtrechtelijk aansprakelijk kan worden gesteld op grond dat hij het Unierecht heeft toegepast zoals dat door het Hof wordt uitgelegd en daarbij is afgeweken van rechtspraak van het grondwettelijk hof van de betrokken lidstaat die onverenigbaar is met het beginsel van voorrang van het Unierecht.

Vooraf zij eraan herinnerd dat artikel 47 van het Handvest niet als zodanig van toepassing is op het hoofdgeding, zoals in punt 36 van dit arrest is opgemerkt.

Zoals in punt 41 van dit arrest in herinnering is gebracht, vereist artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU dat de onafhankelijkheid en onpartijdigheid wordt gewaarborgd van instanties die zich mogelijkerwijs moeten uitspreken over kwesties rond de toepassing of uitlegging van het Unierecht.

Voor deze op grond van het Unierecht vereiste waarborgen van onafhankelijkheid en onpartijdigheid zijn regels nodig die bij de justitiabelen elke legitieme twijfel erover kunnen wegnemen dat de betrokken instantie zich niet laat beïnvloeden door externe factoren en onpartijdig is ten opzichte van de met elkaar strijdende belangen (arrest van 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 225 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Wat meer bepaald de tuchtrechtelijke aansprakelijkheid betreft die de gewone rechters volgens de betrokken nationale regeling riskeren wanneer zij voorbijgaan aan beslissingen van het nationaal grondwettelijk hof, is het juist dat het behoud van de rechterlijke onafhankelijkheid met name niet tot gevolg mag hebben dat volledig wordt uitgesloten dat een rechter in bepaalde zeer uitzonderlijke gevallen tuchtrechtelijk aansprakelijk kan worden gesteld wegens door hem genomen rechterlijke beslissingen. Een dergelijk vereiste van onafhankelijkheid strekt er immers uiteraard niet toe om eventuele ernstige en volstrekt onverschoonbare gedragingen van rechters te ondersteunen, bijvoorbeeld wanneer zij de nationaal- en Unierechtelijke regels waarvan zij de naleving dienen te waarborgen, opzettelijk en te kwader trouw of vanwege bijzonder ernstige en grove nalatigheden zouden schenden, of zouden handelen naar willekeur of toegang tot de rechter zouden weigeren, terwijl zij, als hoeders van de rechtsprekende taak, gehouden zijn uitspraak te doen over de geschillen die justitiabelen aan hen voorleggen [arresten van 15 juli 2021, Commissie/Polen (Tuchtregeling voor rechters), C-791/19, EU:C:2021:596, punt 137, en 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 238].

Om de rechterlijke onafhankelijkheid te behouden en aldus te voorkomen dat de tuchtregeling voor een ander dan haar legitieme doel wordt ingezet en wordt gebruikt als middel om politieke controle op rechterlijke beslissingen of druk op rechters uit te oefenen, blijkt het niettemin van essentieel belang dat het feit dat in een rechterlijke beslissing een eventuele vergissing is gemaakt bij de uitlegging en de toepassing van de nationaal- en Unierechtelijke regels, of bij de beoordeling van de feiten en de waardering van de bewijzen, op zich niet tot gevolg kan hebben dat de betrokken rechter tuchtrechtelijk aansprakelijk wordt gesteld [arresten van 15 juli 2021, Commissie/Polen (Tuchtregeling voor rechters), C-791/19, EU:C:2021:596, punt 138, en 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 239].

Dat nationale rechters niet worden blootgesteld aan tuchtrechtelijke procedures of sancties wegens het feit dat zij hebben gebruikgemaakt van het recht om zich overeenkomstig artikel 267 VWEU tot het Hof te wenden, wat onder hun exclusieve bevoegdheid valt, vormt ook een wezenlijke waarborg voor de onafhankelijkheid van die rechters (arrest van 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 227, en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Derhalve is het van belang dat de tuchtrechtelijke aansprakelijkheid van een rechter voor een rechterlijke beslissing wordt beperkt tot zeer uitzonderlijke gevallen, zoals de gevallen die in punt 83 van het onderhavige arrest zijn genoemd, waarbij objectieve en verifieerbare criteria worden toegepast die verband houden met vereisten inzake een goede rechtsbedeling en waarborgen gelden die het risico voorkomen dat van buitenaf druk wordt uitgeoefend op de inhoud van rechterlijke beslissingen en die bij justitiabelen elke legitieme twijfel wegnemen over de vraag of de betrokken rechters zich niet laten beïnvloeden en onpartijdig zijn ten opzichte van de met elkaar strijdende belangen [arresten van 15 juli 2021, Commissie/Polen (Tuchtregeling voor rechters), C-791/19, EU:C:2021:596, punt 139, en 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 240].

Bijgevolg moeten artikel 2 en artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU aldus worden uitgelegd dat zij zich verzetten tegen een nationale regeling of praktijk waarbij een nationale rechter tuchtrechtelijk aansprakelijk kan worden gesteld voor elke schending van een beslissing van het nationaal grondwettelijk hof (zie in die zin arrest van 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 242).

Gelet op het antwoord op de eerste vraag is de aantasting van de onafhankelijkheid van de nationale rechters die een dergelijke nationale regeling of praktijk met zich brengt, ook onverenigbaar met de in artikel 4, leden 2 en 3, VEU neergelegde beginselen van gelijkheid tussen de lidstaten en loyale samenwerking tussen de Unie en de lidstaten, met artikel 267 VWEU en met het beginsel van voorrang van het Unierecht wanneer een nationale rechter tuchtrechtelijk aansprakelijk wordt gesteld op grond dat hij een beslissing van het grondwettelijk hof van de betrokken lidstaat waarbij wordt geweigerd gevolg te geven aan een prejudicieel arrest van het Hof, buiten toepassing heeft gelaten.

Deze uitlegging is te meer geboden daar de schending van de vereisten van het Unierecht door een nationale regeling volgens welke de gewone rechters van een lidstaat niet bevoegd zijn om de verenigbaarheid met het Unierecht na te gaan van nationale wetgeving waarvan het grondwettelijk hof van die lidstaat in strijd met een prejudicieel arrest van het Hof heeft geoordeeld dat zij strookt met een nationale grondwettelijke bepaling die in de voorrang van het Unierecht voorziet, nog kan worden versterkt door een dergelijke tuchtrechtelijke aansprakelijkheid van de nationale rechter (zie naar analogie arrest van 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034, punt 259).

Bovendien moet er, in weerwil van de verklaring van de Roemeense regering ter terechtzitting dat er nog geen enkele sanctie is uitgesproken op grond van de nationale wettelijke bepaling waarover de tweede en de derde vraag gaan, op worden gewezen dat de mogelijkheid dat er een tuchtonderzoek wordt ingesteld, als zodanig reeds druk kan uitoefenen op de personen die de taak hebben recht te spreken (zie in die zin arrest van 18 mei 2021, Asociaţia ‘Forumul Judecătorilor din România’ e.a., C-83/19, C-127/19, C-195/19, C-291/19, C-355/19 en C-397/19, EU:C:2021:393, punt 199).

Uit de in de verwijzingsbeslissing verstrekte gegevens blijkt niet dat de in artikel 99, onder ș), van wet nr. 303/2004 bedoelde aansprakelijkheid van de nationale gewone rechters wegens niet-naleving van beslissingen van de Curte Constituțională aan voorwaarden is gekoppeld die kunnen garanderen dat zij beperkt blijft tot de in punt 83 van het onderhavige arrest genoemde hoogst uitzonderlijke gevallen, wat artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU nochtans vereist, zoals in de punten 84 en 86 van dit arrest in herinnering is gebracht.

Opgemerkt zij trouwens dat het Hof in punt 241 van het arrest van 21 december 2021, Euro Box Promotion e.a. (C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 en C-840/19, EU:C:2021:1034), ook al heeft geconstateerd dat uit de prejudiciële verzoeken in de desbetreffende zaken niet bleek dat die aansprakelijkheid tot dergelijke gevallen beperkt was.

Gelet op alle voorgaande overwegingen dient op de tweede en de derde vraag te worden geantwoord dat artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU, gelezen in samenhang met artikel 2 en artikel 4, leden 2 en 3, VEU, met artikel 267 VWEU en met het beginsel van voorrang van het Unierecht, aldus moet worden uitgelegd dat dit voorschrift zich verzet tegen een nationale regeling of praktijk volgens welke een nationale rechter tuchtrechtelijk aansprakelijk kan worden gesteld op grond dat hij het Unierecht heeft toegepast zoals dat door het Hof wordt uitgelegd en daarbij is afgeweken van rechtspraak van het grondwettelijk hof van de betrokken lidstaat die onverenigbaar is met het beginsel van voorrang van het Unierecht.

Article 148(2) and (4) of the Constituţia României (Romanian Constitution) provides:

Article 488¹ of the codul de procedurĂ penalĂ (Code of Criminal Procedure) provides that, in the case of pending criminal proceedings, a complaint seeking to expedite the proceedings may be lodged at least one year after the criminal proceedings were commenced.

The judge having responsibility for matters relating to rights and freedoms or the court having jurisdiction to try the case must, in accordance with Article 488⁵ of that code, assess the reasonableness of the duration of the criminal proceedings, taking into account a number of factors set out in that provision.

Article 488⁶(1) of the Code of Criminal Procedure provides that where he or she considers the complaint well founded, the judge having responsibility for matters relating to rights and freedoms must determine the period within which the public prosecutor concerned must deal with the case.

Article 99(ş) of the Legea nr. 303/2004 privind statutul judecĂtorilor şi procurorilor (Law No 303/2004 on the rules governing judges and prosecutors) of 28 June 2004 (Monitorul Oficial al României, Part I, No 826 of 13 September 2005), in the version applicable to the case in the main proceedings (‘Law No 303/2004’), states, inter alia, that failure to comply with the judgments of the Curtea ConstituţionalĂ (Constitutional Court, Romania) constitutes a disciplinary offence.

By its first question, the referring court asks, in essence, whether the second subparagraph of Article 19(1) TEU, read in conjunction with Article 2 TEU and Article 47 of the Charter, must be interpreted as precluding national rules or a national practice under which the ordinary courts of a Member State have no jurisdiction to examine the compatibility with EU law of national legislation which the constitutional court of that Member State has found to be consistent with a national constitutional provision that requires compliance with the principle of the primacy of EU law.

As a preliminary point, in so far as the first question concerns the interpretation of Article 47 of the Charter, it must be pointed out that the recognition of the right to an effective remedy, in a given case, presupposes that the person invoking that right is relying on rights or freedoms guaranteed by EU law (see, to that effect, judgments of 6 October 2020, État luxembourgeois (Right to bring an action against a request for information in tax matters), C-245/19 and C-246/19, EU:C:2020:795, paragraph 55, and of 20 April 2021, Repubblika, C-896/19, EU:C:2021:311, paragraph 41) or that that person is the subject of proceedings constituting an implementation of EU law, within the meaning of Article 51(1) of the Charter (see, to that effect, judgment of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 204).

It is not apparent from the order for reference, however, that RS relies on a right conferred on him by a provision of EU law, nor that he is the subject of proceedings which constitute an implementation of EU law.

In those circumstances, Article 47 of the Charter is not, as such, applicable to the case in the main proceedings.

However, since the second subparagraph of Article 19(1) TEU requires all Member States to provide remedies sufficient to ensure effective judicial protection in the fields covered by EU law, within the meaning in particular of Article 47 of the Charter, that latter provision must be duly taken into consideration for the purposes of interpreting the second subparagraph of Article 19(1) TEU (judgment of 20 April 2021, Repubblika, C-896/19, EU:C:2021:311, paragraph 45 and the case-law cited).

As regards the relationships between the ordinary courts and the constitutional court of a Member State, which constitute the subject matter of the first question, it must be borne in mind that although the organisation of justice in the Member States, including the establishment, composition and functioning of a constitutional court, falls within the competence of those Member States, the fact remains that, when exercising that competence, the Member States are required to comply with their obligations deriving from EU law and, in particular, from Articles 2 and 19 TEU (see, to that effect, judgments of 24 June 2019, Commission v Poland (Independence of the Supreme Court), C-619/18, EU:C:2019:531, paragraph 52, and of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 216).

As regards the obligations deriving from Article 19 TEU, it should be noted that that provision, which gives concrete expression to the value of the rule of law affirmed in Article 2 TEU, entrusts the responsibility for ensuring the full application of EU law in all Member States and judicial protection of the rights of individuals under that law to national courts and tribunals and to the Court of Justice (judgments of 24 June 2019, Commission v Poland (Independence of the Supreme Court), C-619/18, EU:C:2019:531, paragraph 47, and of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 217).

In accordance with settled case-law, in order for that protection to be guaranteed, every Member State must, in accordance with the second subparagraph of Article 19(1) TEU, ensure that the bodies which are called upon, as ‘courts or tribunals’ within the meaning of EU law, to rule on questions related to the application or interpretation of EU law and thus come within its judicial system in the fields covered by EU law, meet the requirements of effective judicial protection, including, in particular, that of independence (see, to that effect, judgment of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraphs 220 and 221 and the case-law cited).

The requirement that courts be independent, which follows from the second subparagraph of Article 19(1) TEU, has two aspects to it. The first aspect, which is external in nature, requires that the court concerned exercise its functions wholly autonomously, without being subject to any hierarchical constraint or subordinated to any other body and without taking orders or instructions from any source whatsoever, thus being protected against external interventions or pressure liable to impair the independent judgment of its members and to influence their decisions. The second aspect, which is internal in nature, is linked to impartiality and seeks to ensure that an equal distance is maintained from the parties to the proceedings and their respective interests with regard to the subject matter of those proceedings. That aspect requires objectivity and the absence of any interest in the outcome of the proceedings apart from the strict application of the rule of law (see, to that effect, judgments of 24 June 2019, Commission v Poland (Independence of the Supreme Court), C-619/18, EU:C:2019:531, paragraphs 72 and 73, and of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 224).

In accordance with the principle of the separation of powers which characterises the operation of the rule of law, the independence of the courts must be ensured in relation to the legislature and the executive (judgments of 19 November 2019, A. K. and Others (Independence of the Disciplinary Chamber of the Supreme Court), C-585/18, C-624/18 and C-625/18, EU:C:2019:982, paragraph 124, and of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 228).

However, as has been pointed out in paragraph 38 above with regard to the organisation of justice, neither Article 2 TEU nor the second subparagraph of Article 19(1) TEU, nor any other provision of EU law, requires Member States to adopt a particular constitutional model governing the relationships and interaction between the various branches of the State, in particular as regards the definition and delimitation of their competences. Indeed, under Article 4(2) TEU, the European Union must respect the national identities of the Member States, inherent in their fundamental political and constitutional structures. However, in choosing their respective constitutional model, the Member States are required to comply, inter alia, with the requirement that the courts be independent stemming from the abovementioned provisions of EU law (see, to that effect, judgment of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 229 and the case-law cited).

In those circumstances, Article 2 TEU, the second subparagraph of Article 19(1) TEU and Decision 2006/928 do not preclude national rules or a national practice under which the decisions of the constitutional court are binding on the ordinary courts, provided that national law guarantees the independence of that constitutional court from, in particular, the legislature and the executive, as is required by those provisions. However, if national law does not guarantee such independence, those provisions of EU law preclude such national rules or such a national practice, since such a constitutional court is not in a position to ensure the effective judicial protection required by the second subparagraph of Article 19(1) TEU (see, to that effect, judgment of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 230).

It follows from the foregoing that, subject to the reservation expressed in the preceding paragraph, the second subparagraph of Article 19(1) TEU does not preclude national rules or a national practice under which the ordinary courts of a Member State, under national constitutional law, are bound by a decision of the constitutional court of that Member State finding that national legislation is consistent with that Member State's constitution.

Nevertheless, the same cannot be said where the application of such national rules or a national practice entails excluding any jurisdiction of those ordinary courts to assess the compatibility with EU law of national legislation which the constitutional court of that Member State has found to be consistent with a national constitutional provision providing for the primacy of EU law.

In its settled case-law on the EEC Treaty, the Court has held that, unlike standard international treaties, the Community Treaties established a new legal order, integrated into the legal systems of the Member States on the entry into force of the Treaties and which is binding on their courts. The Member States have limited, in the fields defined by the Treaties, their sovereign rights, for the benefit of that new legal order possessing its own institutions and whose subjects comprise not only Member States, but also their nationals (see, to that effect, judgments of 5 February 1963, van Gend & Loos, 26/62, EU:C:1963:1, p. 12; of 15 July 1964, Costa, 6/64, EU:C:1964:66, pp. 593 and 594; and of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 245).

Thus, in the judgment of 15 July 1964, Costa (6/64, EU:C:1964:66, pp. 593 to 594), the Court found that the establishment by the EEC Treaty of the Community's own legal system, accepted by the Member States on a basis of reciprocity, means, as a corollary, that they cannot accord precedence to a unilateral and subsequent measure over that legal system or rely on rules of national law of any kind against the law stemming from the EEC Treaty, without depriving the latter law of its character as Community law and without the legal basis of the Community itself being called into question. In addition, the Court emphasised that the executive force of Community law cannot vary from one Member State to another in deference to subsequent domestic laws, without jeopardising the attainment of the objectives of the EEC Treaty or giving rise to discrimination on grounds of nationality prohibited by that treaty (judgment of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 246).

Those essential characteristics of the EU legal order and the importance of complying with that legal order, as required, were, moreover, confirmed by the ratification, without reservation, of the Treaties amending the EEC Treaty and, in particular, the Treaty of Lisbon. When that treaty was adopted, the conference of representatives of the governments of the Member States was keen to state expressly, in its Declaration No 17 concerning primacy, annexed to the Final Act of the Intergovernmental Conference which adopted the Treaty of Lisbon (OJ 2012 C 326, p. 346), that, ‘in accordance with well settled case law of the Court of Justice of the European Union, the Treaties and the law adopted by the Union on the basis of the Treaties have primacy over the law of Member States, under the conditions laid down by [that] case law’ (see, to that effect, judgment of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 248).

Following the entry into force of the Treaty of Lisbon, the Court has consistently confirmed the earlier case-law on the principle of the primacy of EU law, a principle which requires all Member State bodies to give full effect to the various EU provisions, and the law of the Member States may not undermine the effect accorded to those various provisions in the territory of those States (judgment of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 250 and the case-law cited).

It follows from that case-law that, by virtue of the principle of the primacy of EU law, a Member State's reliance on rules of national law, even of a constitutional order, cannot be allowed to undermine the unity and effectiveness of EU law. In accordance with settled case-law, the effects of the principle of the primacy of EU law are binding on all the bodies of a Member State, without, inter alia, provisions of domestic law, including constitutional provisions, being able to prevent that (judgments of 17 December 1970, Internationale Handelsgesellschaft, 11/70, EU:C:1970:114, paragraph 3, and of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 251).

Thus, given that it has exclusive jurisdiction to give the definitive interpretation of EU law (see, to that effect, judgment of 2 September 2021, Republic of Moldova, C-741/19, EU:C:2021:655, paragraph 45), it is for the Court, in the exercise of that jurisdiction, to clarify the scope of the principle of the primacy of EU law in the light of the relevant provisions of that law, with the result that that scope cannot turn on the interpretation of provisions of national law or on the interpretation of provisions of EU law by a national court which is at odds with that of the Court (see, to that effect, judgment of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 254).

In that regard, it must, inter alia, be recalled that, in accordance with the principle of the primacy of EU law, the national court called upon within the exercise of its jurisdiction to apply provisions of EU law is under a duty, where it is unable to interpret national law in compliance with the requirements of EU law, to give full effect to the requirements of EU law in the dispute brought before it, by disapplying, as required, of its own motion, any national rule or practice, even if adopted subsequently, that is contrary to a provision of EU law with direct effect, without it having to request or await the prior setting aside of that national rule or practice by legislative or other constitutional means (see, to that effect, judgments of 9 March 1978, Simmenthal, 106/77, EU:C:1978:49, paragraph 24; of 24 June 2019, Popławski, C-573/17, EU:C:2019:530, paragraphs 61 and 62; and of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 252).

As has been recalled in paragraph 39 above, compliance with that obligation to apply in full any provision of EU law with direct effect must be regarded as essential in order to ensure the full application of EU law in all Member States, as is required by Article 19(1) TEU.

Compliance with that obligation is also necessary in order to ensure respect for the equality of Member States before the Treaties, which precludes the possibility of relying on, as against the EU legal order, a unilateral measure, whatever its nature (see, to that effect, judgment of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 249), and constitutes an expression of the principle of sincere cooperation set out in Article 4(3) TEU, which requires any provision of national law which may be to the contrary to be disapplied, whether the latter is prior to or subsequent to the EU legal rule having direct effect (see, to that effect, judgments of 8 September 2010, Winner Wetten, C-409/06, EU:C:2010:503, paragraph 55, and of 21 January 2021, Whiteland Import Export, C-308/19, EU:C:2021:47, paragraph 31).

In the present case, in order to rule on the case in the main proceedings, the referring court considers that it must assess the compatibility of the national legislation establishing the SIIJ with the second subparagraph of Article 19(1) TEU and with the specific benchmarks in the areas of judicial reform and the fight against corruption set out in the annex to Decision 2006/928.

In those circumstances, it is important to bear in mind, first, that the Court has already held that such national legislation falls within the scope of Decision 2006/928 and that it must, therefore, comply with the requirements arising from EU law, and in particular from Article 2 and Article 19(1) TEU (see, to that effect, judgment of 18 May 2021, AsociaŢia ‘Forumul JudecĂtorilor din România’ and Others, C-83/19, C-127/19, C-195/19, C-291/19, C-355/19 and C-397/19, EU:C:2021:393, paragraphs 183 and 184).

Secondly, both the second subparagraph of Article 19(1) TEU and the benchmarks mentioned in paragraph 56 above are formulated in clear and precise terms and are not subject to any conditions, and they therefore have direct effect (see, to that effect, judgments of 18 May 2021, AsociaŢia ‘Forumul JudecĂtorilor din România’ and Others, C-83/19, C-127/19, C-195/19, C-291/19, C-355/19 and C-397/19, EU:C:2021:393, paragraphs 249 and 250, and of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 253).

It follows that if it is not possible to interpret the national provisions in a manner consistent with the second subparagraph of Article 19(1) TEU or those benchmarks, the ordinary Romanian courts must disapply those national provisions of their own motion.

In that regard, it is indeed true that, under the relevant national legal framework as described by the referring court, those ordinary courts have as a rule jurisdiction to assess the compatibility of Romanian legislative provisions with those provisions of EU law, without having to make a request to that end to the national constitutional court.

However, it is apparent from the order for reference that those ordinary courts are deprived of that jurisdiction where the national constitutional court has held that the legislative provisions at issue are consistent with a national constitutional provision providing for the primacy of EU law, in that those courts are required to comply with that judgment of that constitutional court.

In that context, it must be borne in mind that the power to do everything necessary, when applying EU law, to disregard national rules or a national practice which might prevent directly effective EU rules from having full force and effect is an integral part of the role of a court of the European Union which falls to the national court responsible for applying, within its jurisdiction, those EU rules and, therefore, the exercise of that power constitutes a guarantee that is essential to judicial independence as provided for in the second subparagraph of Article 19(1) TEU (see, to that effect, judgment of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 257).

Thus, any national rules or practice which might impair the effectiveness of EU law by withholding from the national court having jurisdiction to apply such law the power to do everything necessary at the moment of its application to disregard a national provision or practice which might prevent directly effective EU rules from having full force and effect would be incompatible with the requirements which are the very essence of EU law (see, to that effect, judgment of 9 March 1978, Simmenthal, 106/77, EU:C:1978:49, paragraph 22, and of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 258). This would be the case in the event of a conflict between a provision of EU law and a national law, if the solution of the conflict were to be reserved for an authority with a discretion of its own, other than the court called upon to apply EU law (see, to that effect, judgments of 9 March 1978, Simmenthal, 106/77, EU:C:1978:49, paragraph 23, and of 22 June 2010, Melki and Abdeli, C-188/10 and C-189/10, EU:C:2010:363, paragraph 44).

In addition, it should be borne in mind that, in accordance with settled case-law, the preliminary-ruling mechanism established by Article 267 TFEU aims to ensure that, in all circumstances, EU law has the same effect in all Member States and thus to avoid divergences in its interpretation which the national courts and tribunals have to apply, and tends to ensure that application. To that end, that article makes available to national judges a means of eliminating difficulties which may be occasioned by the requirement of giving EU law its full effect within the framework of the judicial systems of the Member States. Thus, national courts and tribunals have the broadest power, or even the obligation, to refer a matter to the Court of Justice if they consider that a case pending before them raises questions involving interpretation of the provisions of EU law or consideration of their validity, necessitating a decision on their part (judgment of 16 December 2021, AB and Others (Revocation of an amnesty), C-203/20, EU:C:2021:1016, paragraph 49 and the case-law cited).

Consequently, the effectiveness of the cooperation between the Court of Justice and the national courts established by the preliminary-ruling mechanism and, therefore, of EU law would be in jeopardy if the outcome of a plea of unconstitutionality before the constitutional court of a Member State could have the effect of deterring a national court hearing a case governed by EU law from exercising the discretion or, as the case may be, satisfying the obligation, under Article 267 TFEU, to refer to the Court of Justice questions concerning the interpretation or validity of acts of EU law in order to enable it to decide whether or not a provision of national law is compatible with that EU law (see, to that effect, judgments of 22 June 2010, Melki and Abdeli, C-188/10 and C-189/10, EU:C:2010:363, paragraph 45; of 5 July 2016, Ognyanov, C-614/14, EU:C:2016:514, paragraph 25; and of 23 November 2021, IS (Illegality of the order for reference), C-564/19, EU:C:2021:949, paragraph 73).

If the constitutional court of a Member State has held that legislative provisions are consistent with a national constitutional provision providing for the primacy of EU law, a national rule or practice such as that described in paragraph 61 above would preclude the full effectiveness of the rules of EU law at issue, in so far as it would prevent the ordinary court called upon to ensure the application of EU law from itself assessing whether those legislative provisions are compatible with EU law.

The application of such a national rule or practice would also undermine the effectiveness of the cooperation between the Court of Justice and the national courts established by the preliminary-ruling mechanism, by deterring the ordinary court called upon to rule on the dispute from submitting a request for a preliminary ruling to the Court of Justice, in order to comply with the decisions of the constitutional court of the Member State concerned.

The findings set out in the preceding paragraphs are all the more relevant in a situation such as that referred to by the referring court, in which a judgment of the constitutional court of the Member State concerned refuses to give effect to a preliminary ruling given by the Court, on the basis, inter alia, of the constitutional identity of the Member State concerned and of the contention that the Court has exceeded its jurisdiction.

In that regard, it is indeed true that the Court may, under Article 4(2) TEU, be called upon to determine that an obligation of EU law does not undermine the national identity of a Member State (see, to that effect, judgments of 17 July 2014, Torresi, C-58/13 and C-59/13, EU:C:2014:2088, paragraph 58, and of 5 June 2018, Coman and Others, C-673/16, EU:C:2018:385, paragraph 46).

By contrast, that provision has neither the object nor the effect of authorising a constitutional court of a Member State, in disregard of the obligations under, in particular, Article 4(2) and (3) and the second subparagraph of Article 19(1) TEU, which are binding upon it, to disapply a rule of EU law, on the ground that that rule undermines the national identity of the Member State concerned as defined by the national constitutional court.

If a constitutional court of a Member State considers that a provision of secondary EU law, as interpreted by the Court, infringes the obligation to respect the national identity of that Member State, that constitutional court must stay the proceedings and make a reference to the Court for a preliminary ruling under Article 267 TFEU, in order to assess the validity of that provision in the light of Article 4(2) TEU, the Court alone having jurisdiction to declare an EU act invalid (see, to that effect, judgments of 22 October 1987, Foto-Frost, 314/85, EU:C:1987:452, paragraph 20, and of 3 October 2013, Inuit Tapiriit Kanatami and Others v Parliament and Council, C-583/11 P, EU:C:2013:625, paragraph 96).

In addition, since, as has been pointed out in paragraph 52 above, the Court has exclusive jurisdiction to provide the definitive interpretation of EU law, the constitutional court of a Member State cannot, on the basis of its own interpretation of provisions of EU law, including Article 267 TFEU, validly hold that the Court has delivered a judgment exceeding its jurisdiction and, therefore, refuse to give effect to a preliminary ruling from the Court.

In that regard, it must be stated that the preliminary-ruling procedure provided for in Article 267 TFEU, which is the keystone of the judicial system established by the Treaties, sets up a dialogue between one court and another, specifically between the Court of Justice and the courts of the Member States, having the object of securing uniform interpretation of EU law, thereby serving to ensure its consistency, its full effect and its autonomy as well as, ultimately, the particular nature of the law established by the Treaties (see, to that effect, Opinion 2/13 (Accession of the European Union to the ECHR) of 18 December 2014, EU:C:2014:2454, paragraph 176, and judgment of 6 October 2021, Consorzio Italian Management and Catania Multiservizi, C-561/19, EU:C:2021:79, paragraph 27).

A judgment delivered in the context of that procedure is binding on the national court as regards the interpretation of EU law for the purposes of resolving the dispute before it (see, to that effect, judgments of 3 February 1977, Benedetti, 52/76, EU:C:1977:16, paragraph 26, and of 11 December 2018, Weiss and Others, C-493/17, EU:C:2018:1000, paragraph 19).

The national court, having exercised the discretion conferred on it by the second paragraph of Article 267 TFEU, must therefore, if necessary, disregard the rulings of a higher national court if it considers, having regard to the interpretation provided by the Court, that they are not consistent with EU law, if necessary refusing to apply the national rule requiring it to comply with the decisions of that higher court (see, to that effect, judgment of 5 October 2010, Elchinov, C-173/09, EU:C:2010:581, paragraphs 30 and 31).

It follows from the Court's case-law that that solution also applies where an ordinary court is bound, under a national procedural rule, by a decision of a national constitutional court which it considers to be contrary to EU law (see, to that effect, judgment of 15 January 2013, Križan and Others, C-416/10, EU:C:2013:8, paragraph 71).

In addition, since the interpretation which, in the exercise of the jurisdiction conferred upon it by Article 267 TFEU, the Court gives to a rule of EU law clarifies and defines where necessary the meaning and scope of that rule as it must be, or ought to have been, understood and applied from the time at which it entered into force (see, to that effect, judgments of 27 March 1980, Denkavit italiana, 61/79, EU:C:1980:100, paragraph 16, and of 18 November 2021, État belge (Pilot training), C-413/20, EU:C:2021:938, paragraph 53), it must be found that an ordinary court is required, in order to ensure the full effectiveness of the rules of EU law, to disregard, in a dispute before it, the rulings of a national constitutional court which refuses to give effect to a judgment given by way of a preliminary ruling by the Court of Justice, even where that judgment does not arise from a request for a preliminary ruling made, in connection with that dispute, by that ordinary court.

In the light of the foregoing, the answer to the first question is that the second subparagraph of Article 19(1) TEU, read in conjunction with Article 2 and Article 4(2) and (3) TEU, with Article 267 TFEU and with the principle of the primacy of EU law, must be interpreted as precluding national rules or a national practice under which the ordinary courts of a Member State have no jurisdiction to examine the compatibility with EU law of national legislation which the constitutional court of that Member State has found to be consistent with a national constitutional provision that requires compliance with the principle of the primacy of EU law.

By its second and third questions, which it is appropriate to examine together, the referring court asks, in essence, whether the second subparagraph of Article 19(1) TEU, read in conjunction with Article 2 TEU and Article 47 of the Charter, must be interpreted as precluding national rules or a national practice under which a national judge may incur disciplinary liability on the ground that he or she has applied EU law, as interpreted by the Court, thereby departing from case-law of the constitutional court of the Member State concerned that is incompatible with the principle of the primacy of EU law.

As a preliminary point, it should be recalled that Article 47 of the Charter is not, as such, applicable to the case in the main proceedings, as noted in paragraph 36 above.

As has been recalled in paragraph 41 above, the second subparagraph of Article 19(1) TEU requires that the independence and impartiality of the bodies which may be called upon to rule on questions concerning the application or interpretation of EU law must be preserved.

Those guarantees of independence and impartiality required under EU law presuppose rules that are such as to dispel any reasonable doubt, in the minds of individuals, as to the imperviousness of the body in question to external factors and its neutrality with respect to the interests before it (judgment of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 225 and the case-law cited).

As regards more specifically the disciplinary liability that the judges of the ordinary courts may incur, under the national legislation at issue, in the event of failure to comply with the decisions of the national constitutional court, it is true that the safeguarding of the independence of the courts cannot, in particular, have the effect of totally excluding the possibility that the disciplinary liability of a judge may, in certain entirely exceptional cases, be triggered as a result of judicial decisions adopted by him or her. Such a requirement of independence is clearly not intended to support any serious and totally inexcusable forms of conduct on the part of judges, which would consist, for example, in infringing deliberately and in bad faith, or as a result of particularly serious and gross negligence, the national and EU law with which they are supposed to ensure compliance, or in acting arbitrarily or denying justice when they are called upon, as guardians of the duty of adjudicating, to rule in disputes which are brought before them by individuals (judgments of 15 July 2021, Commission v Poland (Disciplinary regime for judges), C-791/19, EU:C:2021:596, paragraph 137, and of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 238).

However, it appears essential, in order to preserve the independence of the courts and to prevent the disciplinary regime from being diverted from its legitimate purposes and being used to exert political control over judicial decisions or pressure on judges, that the fact that a judicial decision contains a possible error in the interpretation and application of national and EU law, or in the assessment of the facts and the appraisal of the evidence, cannot in itself trigger the disciplinary liability of the judge concerned (judgments of 15 July 2021, Commission v Poland (Disciplinary regime for judges), C-791/19, EU:C:2021:596, paragraph 138, and of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 239).

The fact that national judges are not exposed to disciplinary proceedings or measures for having exercised the discretion to make a reference for a preliminary ruling to the Court under Article 267 TFEU, which is exclusively within their jurisdiction, also constitutes a guarantee that is essential to their independence (judgment of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 227 and the case-law cited).

Consequently, it is important that the triggering of the disciplinary liability of a judge as a result of a judicial decision should be limited to entirely exceptional cases such as those referred to in paragraph 83 above and be governed, in that regard, by objective and verifiable criteria, arising from requirements relating to the sound administration of justice, and also by guarantees designed to avoid any risk of external pressure on the content of judicial decisions and thus helping to dispel, in the minds of individuals, any reasonable doubts as to the imperviousness of the judges concerned and their neutrality with respect to the interests before them (judgments of 15 July 2021, Commission v Poland (Disciplinary regime for judges), C-791/19, EU:C:2021:596, paragraph 139, and of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 240).

It follows that Article 2 and the second subparagraph of Article 19(1) TEU must be interpreted as precluding national rules or a national practice under which any failure to comply with the decisions of the national constitutional court by a national judge can trigger his or her disciplinary liability (see, to that effect, judgment of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 242).

In the light of the answer given to the first question, the undermining of the independence of national judges entailed by such national rules or a national practice would also be incompatible with the principle of equality between the Member States and the principle of sincere cooperation between the European Union and the Member States, recognised by Article 4(2) and (3) TEU, with Article 267 TFEU and with the principle of the primacy of EU law, where the disciplinary liability of a national judge is incurred on the ground that he or she has refused to apply a decision of the constitutional court of the Member State concerned by which that court refused to give effect to a preliminary ruling from the Court.

That interpretation is all the more necessary, since such triggering of the disciplinary liability of a national judge is likely to reinforce the fact that the requirements of EU law have not been met by national rules under which the ordinary courts of a Member State have no jurisdiction to examine the compatibility with EU law of national legislation which the constitutional court of that Member State has, by refusing to give effect to a preliminary ruling by the Court of Justice, found to be consistent with a national constitutional provision providing for the primacy of EU law (see, by analogy, judgment of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others, C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034, paragraph 259).

Furthermore, although the Romanian Government stated at the hearing that no penalty had been imposed pursuant to the national legislative provision to which the second and third questions relate, it must be borne in mind that the mere prospect of opening a disciplinary investigation is, as such, liable to exert pressure on those who have the task of adjudicating in a dispute (see, to that effect, judgment of 18 May 2021, AsociaŢia ‘Forumul JudecĂtorilor din România’ and Others, C-83/19, C-127/19, C-195/19, C-291/19, C-355/19 and C-397/19, EU:C:2021:393, paragraph 199).

However, there is nothing in the information contained in the request for a preliminary ruling to indicate that the liability of the national judges of the ordinary courts as a result of non-compliance with the decisions of the Curtea ConstituţionalĂ (Constitutional Court), as provided for in Article 99(ş) of Law No 303/2004, is subject to conditions which ensure that that liability is limited to the entirely exceptional cases referred to in paragraph 83 above, as is required, as noted in paragraphs 84 and 86 above, by the second subparagraph of Article 19(1) TEU.

It must also be noted that, in paragraph 241 of the judgment of 21 December 2021, Euro Box Promotion and Others (C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 and C-840/19, EU:C:2021:1034), the Court had already held that it was not apparent from the requests for a preliminary ruling in the cases giving rise to that judgment, that that liability was limited to such cases.

In the light of all the foregoing considerations, the answer to the second and third questions is that the second subparagraph of Article 19(1) TEU, read in conjunction with Article 2 and Article 4(2) and (3) TEU, with Article 267 TFEU and with the principle of the primacy of EU law, must be interpreted as precluding national rules or a national practice under which a national judge may incur disciplinary liability on the ground that he or she has applied EU law, as interpreted by the Court, thereby departing from case-law of the constitutional court of the Member State concerned that is incompatible with the principle of the primacy of EU law.