Hof 's-Gravenhage, 21-08-2012, nr. 200.090.086

Bij exploot van 28 juni 2011 zijn appellanten in hoger beroep gekomen van het vonnis van 8 april 2011 van de rechtbank Rotterdam, sector kanton, tussen partijen gewezen.

Voor de loop van het geding in eerste aanleg verwijst het hof naar hetgeen de rechtbank daaromtrent in het bestreden vonnis heeft voormeld.

Bij memorie van grieven hebben appellanten 3 grieven geformuleerd.

Bij memorie van antwoord heeft geïntimeerde de grieven bestreden.

De partijen hebben hun procesdossier aan het hof overgelegd en hebben arrest gevraagd.

Beoordeling van het hoger beroep

Algemeen

4. In het door appellanten overgelegde procesdossier in hoger beroep bevinden zich stukken die betrekking hebben op een andere procedure tussen partijen, te weten het leggen van conservatoir beslag op de onroerende zaak aan de [..], gemeente [..]. Die stukken zijn in eerste aanleg niet overgelegd en ook niet als producties aan de memorie van grieven gehecht. In de memorie wordt ook niet verwezen naar die stukken, anders dan dat melding wordt gemaakt van het feit dat bij exploit van 6 augustus 2008 beslag op voornoemde onroerende zaak is gelegd welk beslag voortduurt. De stukken maken derhalve geen deel uit van de processtukken in de onderhavige zaak, zodat het hof de door appellanten op de inventarislijst onder punt 1 genoemde stukken bij de beoordeling in deze zaak buiten beschouwing laat.

5. In geschil is de omvang van de rechten van appellanten in de nalatenschap van erflaatster en de vordering die zij uit dien hoofde hadden op vader en thans hebben op geïntimeerde, voor wier rekening als de echtgenote van de vader de voldoening van de nalatenschapsschulden komt.

6. Partijen zijn met betrekking tot de omvang en samenstelling van de nalatenschap van erflaatster slechts verdeeld omtrent de waarde van de onroerende zaak aan de [...] te [...], gemeente [...].

7. Appellanten vorderen dat het hof bij arrest, zoveel mogelijk uitvoerbaar bij voorraad, het bestreden vonnis ten aanzien van de door appellanten destijds ingestelde vorderingen sub I en III zal vernietigen en, met eventuele aanvulling en verbetering van gronden en in aanmerking nemend het door appellanten in de memorie van grieven onder sub 11 gestelde opnieuw rechtdoende, de vorderingen van ieder van beide appellanten te stellen op de door geïntimeerde binnen twee weken na de betekening van het in deze te wijzen arrest te betalen hoofdsom van € 28.558,80 vermeerderd met de wettelijke rente vanaf 23 september 2008 tot aan de dag van algehele betaling, met veroordeling van geïntimeerde in de kosten van de procedures in beide instanties, waaronder begrepen beslagkosten, onroerende zaak, althans in het huidig stadium kosten rechtens.

Verdeling en verjaring

9. Appellanten stellen zich op het standpunt dat juist is dat de verdeling van de nalatenschap van erflaatster tot stand is gekomen. Waar het appellanten echter om gaat is de vaststelling van de omvang van de nalatenschap althans van hun erfdeel, zijnde de uitwerking van de in de uiterste wil van erflaatster neergelegde ouderlijke boedelverdeling, en niet de vernietiging daarvan, op welke vordering geen wettelijke verjaringsbepaling van toepassing is. Appellanten stellen en bieden te bewijzen aan dat zij op geen enkele wijze betrokken zijn geweest bij de door hun vader destijds ingevulde en ingediende aangifte successierechten nalatenschap van erflaatster. Er is volgens appellanten geen sprake geweest van wilsovereenstemming met betrekking tot de uitwerking van de in het testament vermelde verdeling, zodat er geen situatie is ontstaan die vergelijkbaar is met de in artikel 4:15 BW geregelde gevallen en waarop artikel 3:100 BW noch een andere wettelijke verjarings- of vervaltermijn van toepassing is.

10. Geïntimeerde stelt dat het niet mogelijk is om, zoals appellanten doen, een splitsing aan te brengen tussen verdelen van de nalatenschap en het bepalen van de omvang van de nalatenschap om onder de verjaring van artikel 3:100 BW uit te komen. Er zijn tussen appellanten en de vader cijfers over tafel gegaan, en geen van de appellanten heeft jegens de vader kenbaar gemaakt dat zij het aan hun toegerekende deel te gering achtten en daarom niet met de waardevaststelling zoals door de vader gedaan akkoord gingen. Deze waardevaststelling is onlosmakelijk verbonden met de verdeling en kan daarom niet meer daarvan worden afgesplitst om de verjaringstermijn van artikel 3:100 BW te ontwijken. Geïntimeerde stelt voorts dat de erfgenamen van erflaatster naderhand overeenstemming hebben gekregen over de omvang van de nalatenschap op basis van de aangifte waardoor de waardebepaling als in de aangifte successie bindend is. Door het inroepen van de wilsrechten zonder tegelijk de kwestie van de omvang aan te kaarten, hebben appellanten de schijn gewekt dat in hun visie de verdeling had plaatsgevonden alsmede dat de omvang van hun erfdelen was vastgesteld. Deze schijn dient hun te worden toegerekend, zodat thans geen herberekening meer gevorderd kan worden. Daarnaast beroept geïntimeerde zich op verwerking van recht, nu appellanten bij het huwelijk van hun vader met geïntimeerde niet met hem een gesprek zijn aangegaan over de nalatenschap van hun moeder, maar hebben volstaan met het inschakelen van een notaris en het vermijden van ieder contact met hun vader.

Anders dan geïntimeerde meent, zijn de erfgenamen bij de vaststelling van hun onderbedelingsvorderingen in hun onderlinge verhouding niet gebonden aan de waardering voor het successierecht. De hogere werkelijke waarde moet bij het tweede overlijden (van vader) in aanmerking worden genomen, tenzij de vaststelling van de civielrechtelijke vorderingen al heeft plaats gevonden. De aangegeven waarden voor de heffing van het successierecht binden de erfgenamen niet. Voor zover er al tussen vader en appellanten overeenstemming was over de aan te geven waarden, was dat slechts voor de heffing van het successierecht. Dat nadien, zoals geïntimeerde stelt, overeenstemming tot stand is gekomen over de omvang van de nalatenschap op basis van de aangifte – het hof neemt aan dat geïntimeerde bedoelt voor de berekening van de vordering van appellanten op vader - is het hof uit de overgelegde stukken niet gebleken. Het enkele inroepen van de wilsrechten door appellanten bij gelegenheid van het hertrouwen van vader zonder tegelijk met de vader over de omvang van de nalatenschap te praten is hiertoe naar het oordeel van het hof onvoldoende. Een berekening van de omvang van de vordering was toen niet aan de orde omdat de vorderingen van appellanten blijkens het testament van erflaatster niet opeisbaar werden door het hertrouwen van vader. Ter zijde merkt het hof nog op, dat een regeling als die van de wilsrechten ontbrak onder het voor 1 januari 2003 toepasselijke recht. Ook de door geïntimeerde gestelde hulp door appellante sub 2 aan de vader bij de financiële administratie na het overlijden van erflaatster, wat daar ook van zij, is geen vaststelling van de hoogte van de onderbedelingsvorderingen.. Het beroep van geïntimeerde op rechtsverwerking kan niet slagen. De vorderingen van appellanten op vader zijn eerst door zijn overlijden opeisbaar geworden op 28 november 2005. Het door geïntimeerde gestelde voor een beroep op rechtsverwerking is naar het oordeel van het hof ontoereikend. Van de aanwezigheid van bijzondere omstandigheden op grond waarvan vader en thans geïntimeerde het gerechtvaardigd vertrouwen kunnen ontlenen dat appellanten bij de berekening van hun vordering niet zouden uitgaan van een hogere (werkelijke) waarde dan de fiscale is niet gebleken. Evenmin is gebleken dat geïntimeerde in haar positie onredelijk benadeeld wordt. De vordering wordt immers gedragen door alle erfgenamen van vader..

Waarde onroerende zaak

13. Appellanten stellen dat de waarde van de onroerende zaak op het moment van overlijden van erflaatster € 185.000,- bedroeg. Geïntimeerde is het niet eens met de waardevaststelling zoals appellanten die voorstaan, aangezien er sprake is van erfpacht met betrekking tot de onroerende zaak en niet van volle en vrjje eigendom.

14. Het hof overweegt als volgt. Voor de waarde van de onroerende zaak de [...] te [...], gemeente [...], dient te worden uitgegaan van de waarde van de onroerende zaak op het moment van overlijden van erflaatster. Op dat tijdstip zijn de vorderingen van appellanten ontstaan. Op basis van de door partijen in het geding gebrachte stukken kan het hof de waarde van de onroerende zaak in het vrije economische verkeer op die datum niet vaststellen. Onder de waarde in het vrije economische verkeer verstaat het hof de waarde die voor de onroerende zaak kan worden verkregen vrij van huur en bewoning, indien de woning onder de meest gunstige omstandigheden aan een derde wordt verkocht. Het hof wenst nader te worden geïnformeerd omtrent deze waarde door een deskundige. Partijen dienen zich bij akte uit te laten over de vraag of er 1 of 3 deskundigen moeten worden benoemd voor de waardering van de onroerende zaak en voorts dienen zij aan te geven of zij overeenstemming hebben weten te bereiken over de te benoemen deskundige.