HvJ EU, 09-10-2014, nr. C-428/13

Het verzoek om een prejudiciële beslissing betreft de uitlegging van de artikelen 7, lid 2, en 8, lid 6, van richtlijn 2011/64/EU van de Raad van 21 juni 2011 betreffende de structuur en de tarieven van de accijns op tabaksfabrikaten (PB L 176, blz. 24).

Dit verzoek is ingediend in het kader van een geding tussen het Ministero dell'Economia e delle Finanze (ministerie van Economische Zaken en Financiën) en de Amministrazione Autonoma dei Monopoli di Stato (AAMS) (autonome dienst der staatsmonopolies), enerzijds, en Yesmoke Tobacco SpA, anderzijds, over een besluit van de directeur-generaal van de AAMS van 11 januari 2012 met de titel ‘Ripartizione dei Prezzi delle sigarette — Tabella A’ (samenstelling van de prijzen van sigaretten — tabel A) (GURI nr. 16 van 20 januari 2012) (hierna: ‘bestreden besluit’) waarbij een minimumaccijns is vastgesteld die enkel geldt voor sigaretten met een lagere kleinhandelsprijs dan die van sigaretten van de meest gevraagde prijsklasse.

Bij het bestreden besluit heeft de directeur-generaal van de AAMS uit hoofde van artikel 39 octies, lid 4, van het decreto legislativo de verschuldigde minimumaccijns voor sigaretten met een lagere kleinhandelsprijs dan die van sigaretten van de meest gevraagde prijsklasse vastgesteld op 115 % van het basisbedrag.

Yesmoke Tobacco SpA, een vennootschap die sigaretten vervaardigt en verhandelt tegen een prijs die lager is dan die van de meest gevraagde prijsklasse, is bij het Tribunale amministrativo regionale per il Lazio opgekomen tegen het bestreden besluit met de stelling dat deze maatregel de facto neerkwam op de vaststelling van een minimumverkoopprijs voor sigaretten.

Bij vonnis van 5 april 2012 heeft het Tribunale amministrativo regionale per il Lazio het bestreden besluit nietig verklaard na artikel 39 octies van het decreto legislativo buiten toepassing te hebben gelaten. Deze rechter heeft overwogen dat bij het besluit in feite opnieuw een minimumverkoopprijs voor tabaksfabrikaten wordt ingevoerd, hetgeen volgens hem indruiste tegen het arrest Commissie/Italië (C-571/08, EU:C:2010:367).

Op 5 juni 2012 hebben het Ministero dell'Economia e delle Finanze en de AAMS hogere voorziening tegen dit vonnis ingesteld bij de Consiglio di Stato. Volgens hen houdt de nationale regeling voor de minimumverkoopprijs van sigaretten waarover het Tribunale amministrativo regionale per il Lazio zich heeft uitgesproken, geen verband met de bepalingen van artikel 39 octies. Deze wettelijke regeling is volledig in overeenstemming met het recht van de Unie, aangezien richtlijn 2011/64 de lidstaten toestaat een minimumaccijns over sigaretten te heffen.

Naar het oordeel van de verwijzende rechter hangt de beslechting van het hoofdgeding af van de uitlegging van de richtlijnen 95/59 en 2011/64.

Daarop heeft de Consiglio di Stato de behandeling van de zaak geschorst en het Hof verzocht om een prejudiciële beslissing over de volgende vraag:

Vooraf moet ten eerste worden opgemerkt dat het hoofdgeding betrekking heeft op een besluit van de directeur-generaal van de AAMS van 11 januari 2012 waarbij de accijnstarieven voor sigaretten zijn vastgesteld. Volgens de artikelen 21 en 22 van richtlijn 2011/64 is richtlijn 95/59 met ingang van 1 januari 2011 door deze richtlijn ingetrokken en vervangen. De vraag moet dus uitsluitend in het licht van de bepalingen van richtlijn 2011/64 worden onderzocht.

Ten tweede moet worden opgemerkt dat de verwijzende rechter verwijst naar artikel 14, lid 2, van richtlijn 2011/64, dat is opgenomen in hoofdstuk 4 ervan, met het opschrift ‘Bepalingen die van toepassing zijn op andere tabaksfabrikaten dan sigaretten’, dat geen betrekking heeft op sigaretten. Het stelsel van minimumaccijnzen waar de prejudiciële vraag op doelt, is opgenomen in artikel 8, lid 6, van richtlijn 2011/64. De prejudiciële vraag moet derhalve aldus worden begrepen dat zij doelt op artikel 8, lid 6, van deze richtlijn en niet op artikel 14, lid 2, ervan.

Daaruit volgt dat de verwijzende rechter met zijn vraag in wezen wenst te vernemen of de artikelen 7, lid 2, en 8, lid 6, van richtlijn 2011/64 aldus moeten worden uitgelegd dat zij zich verzetten tegen een nationale bepaling waarbij niet een uniforme minimumaccijns wordt vastgesteld voor alle sigaretten, maar een minimumaccijns die enkel van toepassing is op sigaretten met een lagere kleinhandelsprijs dan die van sigaretten van de meest gevraagde prijsklasse.

Richtlijn 2011/64 strekt ertoe algemene beginselen vast te stellen voor de harmonisatie van de structuur en de tarieven van de accijns welke de lidstaten op tabaksfabrikaten heffen. Uit met name de punten 2, 3, 9 en 14 van de considerans van richtlijn 2011/64 komt naar voren dat richtlijn 2011/64 ertoe strekt te zorgen voor de goede werking van de interne markt en voor een neutraal mededingingsklimaat. Inzonderheid mag de harmonisatie van de accijnsstructuren niet tot gevolg hebben dat de concurrentieverhoudingen in de tabakssector worden vervalst.

Wat sigaretten betreft, wordt krachtens artikel 7, lid 1, van richtlijn 2011/64 op in de Unie vervaardigde en op uit derde landen ingevoerde sigaretten een totale accijns geheven die is opgebouwd uit een ad-valoremaccijns, berekend over de maximumkleinhandelsprijs, en een specifieke accijns, berekend per eenheid product. Het bedrag van de totale accijns varieert naargelang de verkoopprijs van de sigaretten, want de ad-valoremaccijns wordt vastgesteld aan de hand van de verkoopprijs en daalt of stijgt evenredig daarmee.

Artikel 7, lid 2, van richtlijn 2011/64 preciseert dat het heffingspercentage van de ad-valoremaccijns en het bedrag van de specifieke accijns voor alle sigaretten dezelfde moeten zijn. Uit de bewoordingen van de leden 1 en 2 van artikel 7 vloeit voort dat de totale accijns verplicht is voor alle sigaretten, ongeacht hun kenmerken en prijs.

Niettemin kunnen de lidstaten overeenkomstig artikel 8, lid 6, van richtlijn 2011/64 een minimumaccijns op sigaretten heffen, onverminderd de leden 3, 4 en 5 van dit artikel 8, waarin de te eerbiedigen bandbreedten voor de specifieke accijns zijn neergelegd.

In dat verband moet worden opgemerkt dat het woordbestanddeel ‘minimum’ impliceert dat de in artikel 8, lid 6, van richtlijn 2011/64 bedoelde accijns een drempelwaarde voor de belasting behelst, waaronder de verschuldigde belasting niet evenredig lager wordt. Zoals de Commissie in haar schriftelijke opmerkingen aan het Hof heeft onderstreept, dient de minimumaccijns ertoe te beletten dat de ad-valoremaccijns onder de drempelwaarde voor de belasting zijn evenredig effect uitoefent.

Aangezien de totale accijns verplicht is voor alle sigaretten ongeacht hun kenmerken en hun prijs, moet een minimumaccijns, indien de lidstaten deze krachtens artikel 8, lid 6, van richtlijn 2011/64 heffen, worden toegepast op alle sigaretten, ongeacht hun kenmerken en prijs (zie in die zin over richtlijn 95/59, arrest Commissie/Frankrijk, C-302/00, EU:C:2002:123, punt 20).

Voor het overige moet worden opgemerkt dat richtlijn 2011/64 een onderscheid maakt tussen verschillende categorieën door de richtlijn geharmoniseerde tabaksfabrikaten, te wetten sigaretten, sigaren en cigarillo's, tabak van fijne snede voor het rollen van sigaretten en andere soorten rooktabak, maar niet tussen verschillende categorieën sigaretten. Voor de toepassing van richtlijn 2011/64 moeten sigaretten dus worden beschouwd als een enkele categorie tabaksfabrikaten.

Een minimumaccijns die enkel voor bepaalde categorieën sigaretten geldt, zoals in de nationale regeling die in het hoofdgeding aan de orde is, maakt het mogelijk dat het als totale accijns geheven bedrag voor bepaalde andere categorieën lager is dan de minimumaccijns, terwijl de invoering van deze minimumaccijns er volgens richtlijn 2011/64 toe moet strekken in een context van lage prijzen te vermijden dat de verschuldigde belasting onder deze drempelwaarde evenredig daalt en aldus moet voorkomen dat de belasting op de goedkoopste sigaretten te laag is.

Als de lidstaten gebruikmaken van de mogelijkheid overeenkomstig artikel 8, lid 6, van richtlijn 2011/64 een minimumaccijns in te voeren, moet een dergelijke regeling passen binnen het kader dat door deze richtlijn is afgebakend en mag zij niet indruisen tegen de doelstellingen ervan. Drempelwaarden voor de belasting die afhangen van de kenmerken of de prijs van sigaretten brengen verstoringen van de mededinging tussen verschillende sigaretten mee en zijn dus in strijd met de doelstelling te zorgen voor de goede werking van de interne markt en een neutraal mededingingsklimaat, die door richtlijn 2011/64 wordt nagestreefd.

Dat is precies het effect van de regeling die in het hoofdgeding aan de orde is: daarin wordt namelijk bepaald dat enkel op sigaretten met een lagere kleinhandelsprijs dan die van sigaretten van de meest gevraagde prijsklasse een accijns wordt geheven van 115 % van de accijns die geldt voor sigaretten van de meest gevraagde prijsklasse.

Het in het hoofdgeding bestreden besluit geeft immers aan, zoals blijkt uit de aan dat besluit gehechte tabel, dat de sigaretten van de meest gevraagde prijsklasse de sigaretten zijn waarvan de kleinhandelsprijs 210 EUR per duizend sigaretten bedraagt en waarop een bedrag van 122,85 EUR per duizend sigaretten wordt geheven als totale accijns, het zogenoemde basisbedrag. Ingevolge artikel 39 octies van het decreto legislativo wordt op sigaretten met een lagere prijs dan die van de meest gevraagde prijsklasse, te weten lager dan 210 EUR per duizend sigaretten, een accijns geheven van 115 % van het basisbedrag, dat wil zeggen 115 % × 122,85 EUR= 141,28 EUR per duizend sigaretten. Ingevolge de Italiaanse regeling drukt op sigaretten met een lagere kleinhandelsprijs dan 210 EUR per duizend sigaretten aldus een hogere accijns dan de totale accijns op sigaretten met een kleinhandelsprijs tussen 210 EUR en 243 EUR per duizend sigaretten.

De Italiaanse regeling schept dus een stelsel waarin totale accijns geheven op sigaretten van de meest gevraagde prijsklasse lager is dan de minimumaccijns op de goedkoopste sigaretten, hetgeen tot gevolg heeft dat de mededinging wordt verstoord en indruist tegen de doelstellingen van richtlijn 2011/64.

Met betrekking tot de doelstelling van volksgezondheid die de Italiaanse, de Spaanse, de Franse en de Portugese regering in hun schriftelijke opmerkingen aan het Hof naar voren hebben gebracht, moet worden opgemerkt dat richtlijn 2011/64, volgens de punten 2, 14 en 16 van de considerans ervan, de doelstelling van bescherming van de volksgezondheid in aanmerking neemt. Met name in punt 16 van de considerans van deze richtlijn wordt gepreciseerd dat de belastingdruk een belangrijke rol speelt in de prijs van een tabaksproduct, die op zijn beurt het rookgedrag van de consument beïnvloedt. In dat verband heeft het Hof reeds geoordeeld dat de fiscale regeling met betrekking tot tabaksproducten een belangrijk en doeltreffend instrument ter bestrijding van het gebruik van die producten en dus ter bescherming van de volksgezondheid is (zie in die zin over richtlijn 95/59 arrest Commissie/Italië, EU:C:2010:367, punt 51).

Mits de nationale maatregelen passen binnen het door richtlijn 2011/64 afgebakende kader, staat deze er niet aan in de weg dat de lidstaten de strijd tegen het roken voortzetten en zorgen voor een hoog niveau van bescherming van de volksgezondheid door accijns te heffen (zie in die zin over richtlijn 95/59 arrest Commissie/Italië, EU:C:2010:367, punt 48).

Gelet op het bovenstaande moet op de prejudiciële vraag worden geantwoord dat de artikelen 7, lid 2, en 8, lid 6, van richtlijn 2011/64 aldus moeten worden uitgelegd dat zij zich verzetten tegen een nationale bepaling zoals in het hoofdgeding aan de orde, waarbij niet een uniforme minimumaccijns wordt vastgesteld voor alle sigaretten, maar een minimumaccijns die enkel van toepassing is op sigaretten met een lagere kleinhandelsprijs dan die van sigaretten van de meest gevraagde prijsklasse.

Ten aanzien van de partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de nationale rechterlijke instantie over de kosten heeft te beslissen. De door anderen wegens indiening van hun opmerkingen bij het Hof gemaakte kosten komen niet voor vergoeding in aanmerking.

Het Hof (Vijfde kamer) verklaart voor recht:

De artikelen 7, lid 2, en 8, lid 6, van richtlijn 2011/64/EU van de Raad van 21 juni 2011 betreffende de structuur en de tarieven van de accijns op tabaksfabrikaten, moeten aldus worden uitgelegd dat zij zich verzetten tegen een nationale bepaling zoals in het hoofdgeding aan de orde, waarbij niet een uniforme minimumaccijns wordt vastgesteld voor alle sigaretten, maar een minimumaccijns die enkel van toepassing is op sigaretten met een lagere kleinhandelsprijs dan die van sigaretten van de meest gevraagde prijsklasse.

ondertekeningen