HvJ EU, 12-12-2013, nr. C-361/12

Het verzoek om een prejudiciële beslissing betreft de uitlegging van clausule 4 van de op 18 maart 1999 gesloten raamovereenkomst inzake overeenkomsten voor bepaalde tijd (hierna: ‘raamovereenkomst’), die is opgenomen in de bijlage bij richtlijn 1999/70/EG van de Raad van 28 juni 1999 betreffende de door het EVV, de UNICE en het CEEP gesloten raamovereenkomst inzake arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd (PB L 175, blz. 43) (hierna: ‘richtlijn 1999/70’), van het beginsel van effectieve rechterlijke bescherming, zoals omschreven in artikel 6 VEU, gelezen in samenhang met de artikelen 47 en 52, lid 3, van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (hierna: ‘Handvest’) en met artikel 6 van het op 4 november 1950 te Rome ondertekende Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (hierna: ‘EVRM’), en van de algemene Unierechtelijke beginselen, zoals het rechtszekerheidsbeginsel, het gelijkwaardigheidsbeginsel en het beginsel van de bescherming van het gewettigd vertrouwen.

Dit verzoek is ingediend in het kader van een geding tussen C. Carratù en Poste Italiane SpA (hierna: ‘Poste Italiane’) over de beperking in de tijd van een arbeidsovereenkomst die Carratù met deze vennootschap had gesloten.

Via een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd voor de periode van 4 juni tot en met 15 september 2004 was Carratù door Poste Italiane aangeworven als ‘junior beambte in het postmechanisatiecentrum’ voor werk in het postdistributiecentrum van Campanië. De overeenkomst die op 4 juni 2004 enkel door Carratù was ondertekend, is haar door Poste Italiane op 15 juni 2004 ondertekend terugbezorgd.

De beperking van de duur van de overeenkomst was onder toepassing van artikel 1 van decreto legislativo nr. 368/2001 gerechtvaardigd door de behoefte het tijdens de zomervakantie afwezige personeel te vervangen.

Op 21 september 2004 heeft Carratù zich per aangetekende brief voor Poste Italiane beschikbaar gesteld. Omdat zij van mening was dat haar aanwerving voor bepaalde tijd onwettig en zonder gevolg was, omdat de overeenkomst pas op 15 juni 2004 door Poste Italiane was ondertekend en teruggestuurd, heeft Carratù, na een vergeefse verzoeningsprocedure te hebben ingeleid, beroep ingesteld voor het als arbeidsrechter optredende Tribunale di Napoli. Zij betwist het gebruik van een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd omdat dit soort overeenkomst niet valt onder de gevallen waarin het decreto legislativo nr. 368/2001 voorziet en, in het bijzonder, deze overeenkomst was gesloten zonder opgave van de identiteit van de te vervangen werknemers, noch van de duur of de precieze redenen van hun afwezigheid. Bijgevolg verzoekt zij om de herkwalificatie van haar arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd in een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd, haar wedertewerkstelling in haar arbeidsplaats na deze herkwalificatie en de betaling van het intussen verschuldigd geworden loon.

Poste Italiane betoogt dat het gebruik van een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd voor de aanwerving van Carratù was gerechtvaardigd door werkelijke redenen betreffende een vervangingsbehoefte. In ieder geval betwist deze onderneming dat verzoekster in het hoofdgeding recht heeft op betaling van loon voor de periode die aan de instelling van haar vordering bij de verwijzende rechter voorafgaat, aangezien zij slechts recht heeft op een eenvoudige vergoeding.

Bij tussenvonnis van 25 januari 2012 heeft de verwijzende rechter vastgesteld dat vanaf 4 juni 2004 tussen verzoekster en Poste Italiane een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd bestond. Het Tribunale di Napoli moet zich er echter nog over uitspreken welke gevolgen de nietigverklaring van de arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd heeft voor het loon en de hoogte bepalen van de vergoeding waarop de onwettig voor bepaalde tijd aangeworven werknemer recht heeft.

In dit verband wijst de verwijzende rechter op een zekere tegenstrijdigheid tussen, enerzijds, de vergoedingsregeling van wet nr. 183/2010 en, anderzijds, de voor alle andere domeinen van het burgerlijk recht geldende gemeenrechtelijke schadevergoedingsregeling. Artikel 32, lid 5, van deze wet kent immers aan de werknemer die onwettig voor een bepaalde tijd is aangeworven, naargelang de criteria van artikel 8 van wet nr. 604/1966, een vergoeding toe van 2,5 tot 12 maal het laatste daadwerkelijk ontvangen totale maandloon.

Volgens de verwijzende rechter is deze vergoedingsregeling zeer nadelig voor de werknemer in tijdelijke dienst aangezien deze, ongeacht de duur van de procedure en het ogenblik waarop hij opnieuw in zijn arbeidspost wordt tewerkgesteld, maximaal twaalf maandlonen krijgt vergoed. In dit opzicht geniet de werknemer die onwettig in tijdelijke dienst is aangeworven een minder gunstige bescherming dan die waarin de beginselen van burgerlijk recht voorzien en waarin is voorzien voor de onwettig ontslagen vaste werknemer die, in de gevallen bedoeld in artikel 18 van wet nr. 300 van 20 mei 1970, recht heeft op een vergoeding die evenredig is aan de volledige periode tussen het onwettig ontslag en de daadwerkelijke wedertewerkstelling in zijn arbeidspost.

In die omstandigheden vraagt de verwijzende rechter zich af of deze uitlegging van artikel 32, lid 5, van wet nr. 183/2010 verenigbaar is met de door de lidstaten krachtens richtlijn 1999/70 in acht te nemen beginselen van doeltreffendheid en gelijkwaardigheid van de bescherming die moet worden geboden aan de werknemer in tijdelijke dienst, en met het in artikel 47 van het Handvest en artikel 6 EVRM neergelegde grondrecht op een effectieve rechterlijke bescherming.

In die omstandigheden heeft het Tribunale di Napoli de behandeling van de zaak geschorst en het Hof verzocht om een prejudiciële beslissing over de volgende vragen:

Bij verzoekschrift van 14 oktober 2013, ingekomen ter griffie van het Hof op 6 november 2013, heeft Carratù primair, naar aanleiding van de conclusie van de advocaat-generaal van 26 september 2013, het Hof op basis van artikel 83 van het Reglement voor de procesvoering van het Hof verzocht om de mondelinge behandeling te heropenen op grond dat het Hof mogelijkerwijs niet voldoende is ingelicht, er zich nieuwe feiten hebben voorgedaan en het waarschijnlijk is dat de zaak zal worden beslecht op basis van argumenten waarover de partijen hun standpunten niet voldoende hebben kunnen uitwisselen. Subsidiair verzoekt Carratù het Hof op basis van artikel 101, lid 1, van het Reglement voor de procesvoering om de verwijzende rechter verduidelijkingen te vragen. Ten slotte verzoekt Carratù, meer subsidiair, dat de partijen in de zaak D'Aniello e.a. (C-89/13), thans aanhangig bij het Hof, wordt toegestaan om hun opmerkingen in de onderhavige zaak in te dienen.

In de eerste plaats moet in herinnering worden gebracht dat het Hof ambtshalve, op voorstel van de advocaat-generaal, dan wel op verzoek van partijen, krachtens artikel 83 van het Reglement voor de procesvoering de heropening van de mondelinge behandeling kan gelasten wanneer het zich onvoldoende voorgelicht acht of wanneer een zaak moet worden beslecht op grond van een argument waarover de partijen hun standpunten niet voldoende hebben kunnen uitwisselen (arrest van 11 april 2013, Novartis Pharma, C-535/11, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 30 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In de tweede plaats heeft de advocaat-generaal, krachtens artikel 252, tweede alinea, VWEU tot taak in het openbaar in volkomen onpartijdigheid en onafhankelijkheid met redenen omklede conclusies te nemen aangaande zaken waarin hij overeenkomstig het Statuut van het Hof van Justitie van de Europese Unie moet optreden. Bij de uitoefening van deze taak staat het hem in voorkomend geval vrij een verzoek om een prejudiciële beslissing te analyseren door dit in een ruimere context te plaatsen dan die welke door de verwijzende rechter of door de partijen in het hoofdgeding strikt is afgebakend. Aangezien de conclusie van de advocaat-generaal noch de motivering waarop die is gebaseerd het Hof bindt, hoeft niet noodzakelijkerwijs overeenkomstig artikel 83 van het Reglement voor de procesvoering de mondelinge behandeling te worden heropend wanneer de advocaat-generaal een punt met betrekking tot het recht opwerpt waarover partijen geen standpunten hebben kunnen uitwisselen (reeds aangehaald arrest Novartis Pharma, punt 31 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In casu vereist de in het verzoek om een prejudiciële beslissing gestelde vraag geenszins dat zij wordt beantwoord op basis van argumenten waarover de partijen hun standpunten niet voldoende hebben kunnen uitwisselen. Voort is het door Carratù ingediende verzoek om verduidelijkingen zinloos aangezien de verwijzende rechter het nationale rechtskader correct heeft uiteengezet, wat in de bij het Hof ingediende opmerkingen op geen enkele wijze is betwist. Ten slotte voorziet, nu de zaken C-361/12 en C-89/13 niet zijn gevoegd, noch het Statuut van het Hof, noch het Reglement voor de procesvoering van het Hof in de mogelijkheid om, wanneer een zaak wordt onderzocht, partijen in een andere zaak te horen. Bijgevolg is het Hof voldoende voorgelicht om uitspraak te doen op dit verzoek.

Bijgevolg moeten, de advocaat-generaal gehoord, de in punt 17 van het onderhavige arrest in herinnering gebrachte verzoeken van Carratù worden afgewezen.

Volgens Poste Italiane zijn de door de verwijzende rechter gestelde vragen niet-ontvankelijk aangezien, ten eerste, de verwijzende rechter niet heeft aangegeven op welke criteria het Hof zijn beoordeling kan baseren en, ten tweede, de in het hoofdgeding aan de orde zijnde nationale bepaling, te weten artikel 32, leden 5 tot en met 7, van wet nr. 183/2010 betreffende het stelsel van toepasselijke sancties bij de onrechtmatige beperking van de duur van de arbeidsovereenkomst, niet onder richtlijn 1999/70 valt. Deze richtlijn is immers omgezet in Italiaans recht bij decreto legislativo nr. 368/2001, terwijl de litigieuze bepaling, die pas op 24 november 2010 in werking is getreden, is vastgesteld voor andere doeleinden dan de noodzaak om deze richtlijn uit te voeren, namelijk ter invoering van het stelsel van toepasselijke sancties bij de onrechtmatige beperking van de duur van de arbeidsovereenkomst van een werknemer, wat geenszins door deze richtlijn wordt geregeld.

Allereerst moet in herinnering worden gebracht dat volgens vaste rechtspraak van het Hof, het Hof slechts kan weigeren uitspraak te doen op een prejudiciële vraag van een nationale rechter wanneer de gevraagde uitlegging van het Unierecht kennelijk geen verband houdt met een reëel geschil of met het voorwerp van het hoofdgeding, wanneer het vraagstuk van hypothetische aard is of wanneer het Hof niet beschikt over de feitelijke en juridische gegevens die voor een nuttig antwoord op de gestelde vragen noodzakelijk zijn (arrest van 12 juni 2008, Gourmet Classic, C-458/06, Jurispr. blz. I-4207, punt 25 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In casu valt nauwelijks te betwisten dat het verzoek van de verwijzende rechter om uitlegging van het Unierecht daadwerkelijk beantwoordt aan een objectieve behoefte die inherent is aan de beslechting van een bij hem aanhangig geding. In de eerste plaats immers valt de arbeidsovereenkomst, omdat het om een overeenkomst voor bepaalde tijd gaat, binnen de materiële werkingssfeer van de raamovereenkomst. In de tweede plaats betreft het voor de verwijzende rechter aanhangige geding de vergelijkbaarheid van de rechtssituatie van een werknemer in tijdelijke dienst met die van werknemers in vaste dienst.

Bovendien heeft de advocaat-generaal in punt 33 van zijn conclusie terecht opgemerkt dat de vraag of wet nr. 183/2010 is vastgesteld in het kader van de omzetting van richtlijn 1999/70 losstaat van de vraag of het verzoek om een prejudiciële beslissing ontvankelijk is.

In die omstandigheden moet het verzoek om een prejudiciële beslissing ontvankelijk worden verklaard.

Ten aanzien van de partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de verwijzende rechter over de kosten heeft te beslissen. De door anderen wegens indiening van hun opmerkingen bij het Hof gemaakte kosten komen niet voor vergoeding in aanmerking.

Het Hof (Derde kamer) verklaart voor recht:

ondertekeningen