HvJ EU, 07-05-2019, nr. C-431/17

Op verschillende aspecten van de situatie van een advocaat die zijn beroep in een andere lidstaat wenst uit te oefenen, zijn meerdere richtlijnen van toepassing. Zo betreft richtlijn 2005/36 de erkenning van beroepskwalificaties, terwijl richtlijn 77/249/EEG13. van de Raad ziet op het vrij verrichten van diensten. Richtlijn 2006/123/EG14. betreft een brede waaier van werkzaamheden op de interne markt, waaronder het verstrekken van juridisch advies in het kader van zowel vestiging als het verrichten van diensten. Richtlijn 98/5 is van toepassing op advocaten die permanent hun beroep wensen uit te oefenen in de lidstaat van ontvangst.

De Nederlandse regering heeft in haar schriftelijke opmerkingen aangevoerd dat richtlijn 98/5 geen beroepsregels vaststelt voor advocaten, zodat houvast zou kunnen worden gevonden in de andere richtlijnen, die mogelijkerwijs van toepassing zijn.

Deze zienswijze deel ik niet.

Richtlijn 77/249 heeft betrekking op het verrichten van diensten door advocaten en niet op de vrijheid van vestiging.15. De procedure voor de verwijzende rechter betreft evenwel de weigering van een orde van advocaten om een advocaat in te schrijven die zijn beroepskwalificatie heeft verworven in een andere lidstaat. Het onderwerp van de prejudiciële vraag is dus niet de vrijheid om juridische diensten te verrichten, maar de vestiging als advocaat, die wordt geregeld door richtlijn 98/5.16.

Richtlijn 2005/36 geldt voor advocaten die zich onmiddellijk willen vestigen onder de beroepstitel van de lidstaat van ontvangst. Zij heeft geen gevolgen voor de werking van richtlijn 98/517. en is in casu niet relevant. Monachos Eirinaios verzoekt namelijk te worden ingeschreven om onder zijn Cypriotische beroepstitel werkzaam te zijn.

Richtlijn 2006/123 geldt zeker voor juridische diensten en betreft niet alleen het verrichten van diensten maar ook vestiging.18. Het door de Nederlandse regering in haar schriftelijke opmerkingen aangehaalde artikel 25 van die richtlijn is evenwel enkel van toepassing op de uitoefening van multidisciplinaire economische activiteiten. Monachos Eirinaios leeft volgens de monastieke beginselen, zijn ‘parallelle activiteit’ naast die van advocaat, en dat past niet binnen die categorie.

De situatie van Monachos Eirinaios valt onmiskenbaar binnen de werkingssfeer van richtlijn 98/5. Hij is een advocaat die in het bezit is van een beroepstitel die geldig is in een lidstaat (zodat hij binnen de in artikel 1, leden 1 en 2, van richtlijn 98/5 omschreven personele werkingssfeer van die richtlijn valt), en wil permanent werkzaam zijn onder zijn oorspronkelijke beroepstitel (zodat hij overeenkomstig de definitie van artikel 1, lid 1, voldoet aan het vereiste van een grensoverschrijdend aspect en binnen de materiële werkingssfeer van richtlijn 98/5 valt). Hieruit volgt dat die richtlijn de basis vormt voor de beoordeling van de verenigbaarheid met het Unierecht van nationale regels die verbieden dat monniken onder hun oorspronkelijke beroepstitel als advocaat worden ingeschreven, op grond dat zij bepaalde voor advocaten noodzakelijke garanties niet bieden.

Richtlijn 98/5 heeft tot doel het vrij verkeer van advocaten te verbeteren door het gemakkelijker te maken het beroep van advocaat permanent uit te oefenen in een andere lidstaat dan die waar de beroepskwalificatie werd verworven.19. (In wat volgt zal ik dergelijke advocaten gemakshalve ‘migrerende advocaten’ noemen.)

Met het oog op de bevordering van de interne markt heeft de richtlijn tot doel advocaten en justitiabelen in alle lidstaten dezelfde mogelijkheden te bieden. Met name wordt gepoogd tegemoet te komen aan de behoeften van de justitiabelen, die wegens het toenemende handelsverkeer als gevolg van de interne markt juridische adviezen verlangen in verband met grensoverschrijdende transacties waarbij internationaal recht, Unierecht en nationaal recht dikwijls met elkaar verweven zijn.20.

De richtlijn beoogt dus onder meer een einde te maken aan de verschillen tussen de nationale regels inzake de voorwaarden voor inschrijving bij de bevoegde autoriteiten, die ongelijkheid en belemmeringen van het vrije verkeer veroorzaakten.21. Onderlinge erkenning van de beroepstitels van migrerende advocaten die onder hun oorspronkelijke beroepstitel werkzaam wensen te zijn, draagt bij tot de verwezenlijking van de doelstellingen van de richtlijn.22.

De richtlijn heeft weliswaar betrekking op het recht van vestiging, maar regelt niet de toegang tot het beroep van advocaat of de uitoefening van dat beroep onder de beroepstitel die in de lidstaat van ontvangst wordt afgegeven.23.

In de richtlijn moet bij het nastreven van de doelstellingen ervan een evenwicht tot stand worden gebracht tussen verschillende belangen.

In de eerste plaats wordt een evenwicht tot stand gebracht tussen enerzijds de toekenning aan migrerende advocaten van een ‘automatisch’ recht om zich bij de bevoegde autoriteiten van de lidstaat van ontvangst in te schrijven zonder dat deze lidstaat voorafgaandelijk hun beroepskwalificaties mag controleren (artikel 3, lid 2), en anderzijds de noodzaak om justitiabelen te informeren over de reikwijdte van de deskundigheid van een dergelijke advocaat. Migrerende advocaten mogen hun beroep dan ook alleen uitoefenen onder hun oorspronkelijke beroepstitel in de taal van de lidstaat van herkomst (artikel 4, lid 1).24.

In de tweede plaats wordt migrerende advocaten het recht toegekend om juridisch advies te verstrekken en om cliënten te vertegenwoordigen en te verdedigen, indien nodig in samenwerking met een advocaat die bij de geadieerde rechterlijke instantie optreedt (artikel 5). Daartegenover staat dat zij zich moeten inschrijven bij de bevoegde autoriteit in de lidstaat van ontvangst, en dat zij onderworpen zijn aan de beroeps- en gedragsregels van die lidstaat (artikelen 3 en 6).25.

Voorts harmoniseert artikel 3, lid 2, van richtlijn 98/5 weliswaar de vereisten waaraan moet worden voldaan door advocaten die hun beroepswerkzaamheden wensen te verrichten onder hun oorspronkelijke beroepstitel, maar de richtlijn (i) regelt geen louter interne situaties (overweging 7), (ii) laat de nationale regelgeving betreffende de toegang tot het beroep van advocaat en de uitoefening daarvan onder de beroepstitel van de lidstaat van ontvangst onverlet (overweging 7), en (iii) bepaalt dat advocaten de in die lidstaat geldende beroeps- en gedragsregels moeten eerbiedigen (overweging 8 en artikel 6).26.

Kortom, richtlijn 98/5 is een hybride richtlijn die betrekking heeft op de vrijheid van vestiging voor migrerende advocaten die werkzaam wensen te zijn onder hun oorspronkelijke beroepstitel, doordat bij die richtlijn bepaalde aspecten worden geharmoniseerd terwijl in andere opzichten de lidstaten een aanzienlijke mate van autonomie wordt gelaten. Het vergemakkelijken van het vrije verkeer wordt afgewogen tegen de noodzaak om ervoor te zorgen dat consumenten worden beschermd en dat migrerende advocaten hun beroepstaken in de lidstaat van ontvangst vervullen met het oog op een goede rechtsbedeling. Dientengevolge kan er intrinsiek sprake zijn van spanning tussen toelating tot de beroepsuitoefening (artikel 3) en de regels met betrekking tot de beroepsuitoefening (artikel 6).

De verwijzende rechter wenst in wezen te vernemen of artikel 3 van richtlijn 98/5 aldus moet worden uitgelegd dat deze bepaling nationale regels toelaat die verbieden dat monniken onder hun oorspronkelijke beroepstitel als advocaat worden ingeschreven, omdat zij bepaalde voor advocaten noodzakelijke garanties niet bieden.

Monachos Eirinaios en de Commissie stellen dat artikel 3 van richtlijn 98/5 volgens de rechtspraak van het Hof een volledige harmonisatie van de relevante regels heeft bewerkstelligd. De enige voorwaarde waarvan de inschrijving van de betrokkene in de lidstaat van ontvangst afhankelijk mag worden gesteld, is de overlegging van de verklaring van inschrijving bij de bevoegde autoriteit van de lidstaat van herkomst.27. Of die persoon vervolgens al dan niet de diverse voor de uitoefening van het beroep van advocaat vereiste garanties biedt, wordt in een latere fase van de procedure gecontroleerd door de betrokken orde van advocaten.

De Commissie voegt hieraan toe dat de vraag of artikel 7, lid 1, van richtlijn 98/5 — dat ziet op tuchtprocedures voor het geval dat de onder zijn oorspronkelijke beroepstitel werkzame advocaat niet voldoet aan de in de lidstaat van ontvangst geldende verplichtingen — van toepassing is op Monachos Eirinaios, buiten de werkingssfeer valt van de huidige procedure, die alleen betrekking heeft op zijn recht om zich bij de DSA in te schrijven.

Ter terechtzitting heeft de DSA aangevoerd dat een systematische uitlegging van artikel 3, lid 2, en artikel 6, lid 1, van richtlijn 98/5 in het licht van de overwegingen van deze richtlijn tot de conclusie zou moeten leiden dat een orde van advocaten mag weigeren een advocaat in te schrijven die zijn beroep wenst uit te oefenen onder zijn oorspronkelijke beroepstitel, indien uit de ingediende documenten blijkt dat er op grond van het nationale recht een beletsel voor inschrijving bestaat.

De Griekse regering betoogt dat artikel 3 van richtlijn 98/5 moet worden gelezen in samenhang met artikel 6 van deze richtlijn. Indien een monnik onder zijn oorspronkelijke beroepstitel bij de DSA zou worden ingeschreven, zou hij overeenkomstig de Griekse beroeps- en gedragsregels onmiddellijk moeten worden geschrapt. Dat zou een onzinnig resultaat zijn. De Griekse regering is van mening dat een monnik niet de onafhankelijkheid bezit die nodig is om het beroep van advocaat uit te oefenen.

De Nederlandse regering is van mening dat artikel 3 van richtlijn 98/5 aldus moet worden uitgelegd dat het zich verzet tegen nationale regelgeving die een monnik verbiedt om zich onder zijn oorspronkelijke beroepstitel in te schrijven als advocaat en het beroep van advocaat uit te oefenen. Artikel 6 van de richtlijn gaat niet uitgebreid in op de beroeps- en gedragsregels, zodat deze moeten worden beoordeeld in het licht van andere bepalingen van afgeleid recht, zoals artikel 25, lid 1, onder a), van richtlijn 2006/123.

Artikel 3, lid 2, van richtlijn 98/5 betreft uitsluitend de inschrijving van migrerende advocaten bij de bevoegde autoriteit van de lidstaat van ontvangst. In het artikellid wordt bepaald dat de autoriteit ‘[overgaat] tot inschrijving van de advocaat’ op vertoon van de relevante verklaring.

Met de bepaling wordt beoogd een einde te maken aan de verschillen tussen de nationale regels inzake de voorwaarden voor inschrijving bij de bevoegde autoriteiten en wordt dus een mechanisme vastgesteld voor de wederzijdse erkenning van beroepstitels van migrerende advocaten (zie punt 43 hierboven). Bij artikel 3, lid 2, van richtlijn 98/5 worden de voorwaarden waaraan voorafgaandelijk moet zijn voldaan om het bij die richtlijn verleende recht van vestiging uit te oefenen, volledig geharmoniseerd. De advocaat die permanent zijn beroep wenst uit te oefenen in een andere lidstaat dan die waar hij zijn beroepskwalificatie heeft verworven, is gehouden zich bij de bevoegde autoriteit van die lidstaat in te schrijven. Deze autoriteit moet tot inschrijving overgaan ‘op vertoon van de verklaring van inschrijving bij de bevoegde autoriteit van de lidstaat van herkomst’.28.

Volgens vaste rechtspraak van het Hof is de enige voorwaarde waarvan de inschrijving afhankelijk mag worden gesteld, dat de betrokkene die verklaring overlegt aan de bevoegde autoriteit van de lidstaat van ontvangst. De lidstaat van ontvangst is dan verplicht de betrokkene in te schrijven, zodat deze aldaar onder zijn oorspronkelijke beroepstitel zijn beroep kan uitoefenen.29. Deze analyse wordt bevestigd door het voorstel van de Commissie. Volgens de in dit voorstel verstrekte toelichting op artikel 3 volgt namelijk ‘inschrijving […] vanrechtswege wanneer de verzoeker het bewijs laat zien van zijn inschrijving bij de bevoegde autoriteit van de lidstaat van oorsprong’ (cursivering van mij). Met de inschrijving staat de migrerende advocaat aan het begin van beroepsuitoefening in de lidstaat van ontvangst.

Het Hof heeft dan ook reeds geoordeeld dat Italiaanse staatsburgers die een universitair rechtendiploma in Spanje hadden behaald en in die lidstaat als advocaat waren ingeschreven, nadat zij eerder een universitair diploma in de rechten in Italië hadden verkregen, op vertoon van een verklaring van hun inschrijving in Spanje moesten worden geacht te voldoen aan alle voorwaarden voor hun inschrijving bij een Italiaanse orde van advocaten.30.

Het Hof heeft in dezelfde zin in het arrest Wilson geoordeeld dat het in strijd met richtlijn 98/5 is om advocaten die hun beroep onder hun oorspronkelijke beroepstitel uitoefenen, te verplichten deel te nemen aan een hoorzitting opdat de raad van de orde van advocaten kan toetsen of zij de administratieve en gerechtelijke talen van de lidstaat van ontvangst beheersen.31.

Uit de hierboven aangehaalde rechtspraak volgt dat lidstaten geen beoordelingsvrijheid hebben om aanvullende vereisten voor de inschrijving van migrerende advocaten onder hun oorspronkelijke beroepstitel vast te stellen.

In zekere zin is het antwoord op de vraag van de verwijzende rechter dus eenduidig: artikel 3, lid 2, van richtlijn 98/5 verbiedt de invoering van een aanvullende voorwaarde voor de inschrijving van een advocaat onder zijn oorspronkelijke beroepstitel, zoals de voorwaarde dat de betrokkene geen monnik is.

Wordt deze conclusie ondergraven door de wisselwerking tussen artikel 3 en artikel 6 van richtlijn 98/5 en door het bestaan van nationale regels op grond waarvan advocaten die monnik zijn of worden, onmiddellijk van het tableau van de orde van advocaten worden geschrapt, of op grond waarvan bepaalde verplichtingen worden opgelegd, zoals het vereiste dat de betrokkene een zetel en kantoor heeft in het rechtsgebied van de rechtbank van eerste aanleg waaraan hij als advocaat is toegewezen, of het vereiste dat hij voor zijn diensten een vergoeding ontvangt?

Uit de aan het Hof verstrekte gegevens lijkt te volgen dat de bepaling van nationaal recht die een monnik verbiedt advocaat te worden, opnieuw wordt ingevoerd in de vorm van een verbod op het zijn van monnik en het tegelijk uitoefenen van het beroep van advocaat.32. Het staat aan de nationale rechter na te gaan of dat volgens een juiste lezing van het nationale recht inderdaad het geval is. Andere nationale regels die door de DSA en de Griekse regering worden aangevoerd, behelzen de verplichtingen dat de betrokkene onafhankelijk is, dat hij zich exclusief aan zijn beroepstaken wijdt, dat hij over zowel een zetel als een kantoor beschikt in het rechtsgebied van de rechtbank van eerste aanleg waaraan hij als advocaat is toegewezen, en dat hij geen diensten verricht om niet. Het argument luidt in wezen dat wie monnik is, de beroeps- en gedragsregels ‘zal’ schenden, zodat hij eerst en vooral niet als advocaat zou mogen worden ingeschreven.

Het is van belang om aan het begin van dit deel van de analyse in herinnering te brengen waar het hier om gaat (en met name waar het niet om gaat). De onderhavige procedure betreft een migrerende advocaat die zich wenst te vestigen en onder zijn oorspronkelijke beroepstitel werkzaam wenst te zijn. De procedure ziet niet op het recht van Griekenland of enige andere lidstaat om voorwaarden te stellen waaronder iemand als advocaat kan worden aangemerkt volgens de eigen regels van deze lidstaat en zijn beroep kan uitoefenen volgens de eigen beroepstitel van die lidstaat.

Staat artikel 6 van richtlijn 98/5 een lidstaat toe om iemand die op grond van artikel 3 van deze richtlijn in aanmerking komt voor inschrijving, te verbieden aldaar onder zijn oorspronkelijke beroepstitel werkzaam te zijn als advocaat, omdat hij volgens religieuze beginselen leeft en zich dus per definitie niet zodanig kan gedragen dat hij de voor de uitoefening van het beroep van advocaat noodzakelijke garanties biedt?

Ik meen dat hier een analytisch onderscheid moet worden gemaakt tussen aan de ene kant de specifieke regel dat een priester of monnik geen advocaat kan zijn, en aan de andere kant de verschillende door de DSA aangevoerde aparte beroeps- en gedragsregels (bijvoorbeeld de regel dat de betrokkene zich uitsluitend moet wijden aan zijn taken als advocaat of de regel dat hij zowel een zetel moet hebben als kantoor moet houden in het vereiste rechtsgebied).

Ik ben het er niet mee eens dat het correct is om de eerstgenoemde regel te beschouwen als een beroeps- en gedragsregel die op grond van artikel 6 van richtlijn 98/5 tot de bevoegdheid van de lidstaat van ontvangst behoort. Het komt mij voor dat een dergelijke regel op de keper beschouwd een regel is krachtens welke personen met specifieke kenmerken niet mogen worden toegelaten tot de uitoefening van het beroep van advocaat. De onuitgesproken aanname is dat het feit dat persoon X deze kenmerken heeft, onvermijdelijk ertoe leidt dat hij zich op een bepaalde, met de beroepsethiek strijdige wijze zal gedragen zodra hij zijn beroep begint uit te oefenen. Dat is evenwel een aanname, terwijl beroeps- en gedragsregels zijn bedoeld om feitelijk gedrag en niet om verondersteld toekomstig gedrag te reguleren. Indien in het zojuist gegeven voorbeeld ‘monnik’ wordt vervangen door ‘persoon met rood haar’, wordt al snel duidelijk waarom een dergelijke regel strikt genomen geen beroeps- of gedragsregel is.

Ik voeg daaraan toe dat — voor zover ik kan beoordelen — een dergelijke regel bovendien in de praktijk de getroffen persoon de procedurele garanties van de artikelen 7 en 9 van richtlijn 98/5 zou ontnemen. Indien wordt aangenomen dat een persoon met rood haar (bijvoorbeeld) automatisch de geheimhoudingsplicht tegenover de klant zou schenden en hij daarom op voorhand zou worden bestraft doordat hij van het tableau van de orde van advocaten wordt geschrapt voordat hij überhaupt is begonnen met de uitoefening van zijn beroep, hoe zou dan enige concrete bescherming kunnen worden ontleend aan de zorgvuldige bilaterale procedure van artikel 7 tussen de lidstaat van ontvangst en de lidstaat van herkomst of aan het in artikel 9 bedoelde recht om beroep bij de rechter?

Aangezien artikel 6 van richtlijn 98/5 alleen ziet op beroeps- en gedragsregels, kan een nationale regel waarbij aan een monnik een absoluut verbod wordt opgelegd om het beroep van advocaat uit te oefenen, niet worden toegepast op een migrerende advocaat die op grond van artikel 3 van die richtlijn in aanmerking komt voor inschrijving en die onder zijn oorspronkelijke beroepstitel zijn beroep wenst uit te oefenen.

Hoe zit het dan met de tweede categorie hierboven genoemde regels?

Uit artikel 6, lid 1, van richtlijn 98/5 volgt duidelijk dat de onder zijn oorspronkelijke beroepstitel in een ontvangende lidstaat werkzame advocaat onderworpen is aan dezelfde beroeps- en gedragsregels als de onder de beroepstitel van die lidstaat werkzame advocaten.33. Uit de artikelen 6 en 7 van die richtlijn vloeit dan ook voort dat die advocaat twee groepen beroeps- en gedragsregels moet eerbiedigen: de regels van zijn lidstaat van herkomst en die van de lidstaat van ontvangst. Indien hij dat nalaat, zal hij tuchtrechtelijke sancties oplopen en kan zijn beroepsaansprakelijkheid in het geding zijn.34.

Het komt mij evenwel voor dat de bevoegde autoriteiten van de lidstaat van ontvangst niet het recht hebben om a priori aan te nemen dat het feit dat de betrokkene volgens de religieuze beginselen leeft (of bijvoorbeeld een atheïst of lid van een bepaalde politieke of filosofische groepering is), ertoe leidt dat hij (of zij) zich automatisch en noodzakelijkerwijs gedraagt op een manier die in strijd is met de tuchtrechtelijke regels voor advocaten in die lidstaat. Die autoriteiten moeten veeleer afwachten hoe de betrokkene zich feitelijk gedraagt in de praktijk. Dat is ten slotte wat beroeps- en gedragsregels beogen te reguleren.

In het arrest Jakubowska heeft het Hof geoordeeld dat beroeps- en gedragsregels, anders dan de voorafgaande voorwaarden voor inschrijving, niet zijn geharmoniseerd, zodat zij aanzienlijk kunnen verschillen van de regels die gelden in de lidstaat van herkomst. Niet-naleving van die regels kan leiden tot schrapping van de inschrijving in de lidstaat van ontvangst.35. Het Hof heeft in die zaak eveneens beklemtoond dat de afwezigheid van belangenconflicten voor de uitoefening van het beroep van advocaat cruciaal is en met name vereist dat de advocaat een onafhankelijke positie inneemt jegens overheidsorganen en andere marktdeelnemers, door wie hij zich nooit mag laten beïnvloeden. Dat specifieke beroeps- en gedragsregels strikt zijn, vormt op zichzelf dus geen probleem. Afgezien van het feit dat de regels zonder onderscheid moeten worden toegepast op alle in de betrokken lidstaat ingeschreven advocaten, mogen zij niet verder gaan dan wat noodzakelijk is om belangenconflicten te voorkomen.36.

Bij het verrichten van de noodzakelijke beoordeling moet eerst worden vastgesteld welke doelstellingen de nationale wetgever nastreeft.37. Volgens de verwijzende rechter is de reden waarom het monniken verboden is als advocaat werkzaam te zijn, dat het algemeen belang vereist dat een advocaat zich uitsluitend wijdt aan zijn taken, naast het feit dat de werkzaamheden van een advocaat de behandeling van geschillen impliceren, hetgeen zich niet verdraagt met de hoedanigheid van geestelijke. De verwijzende rechter vermeldt ook het vereiste van professionele onafhankelijkheid en de vrijheid om zaken te behandelen. Specifieke aanvullende beroeps- en gedragsregels die worden aangevoerd en waaraan een monnik, zoals gezegd, niet kan voldoen, zijn de verplichting om een zetel en een kantoor te hebben in het rechtsgebied van de rechtbank van eerste aanleg waaraan de betrokkene is toegewezen als advocaat en het verbod om diensten te verrichten om niet.

Volgens mij wordt in die redenering een combinatie gemaakt van wat wel degelijk correct kan worden omschreven als ‘doelstellingen’ (en daarbij lovenswaardige doelstellingen) — waarmee een goede rechtsbedeling wordt beschermd en wordt gewaarborgd dat de cliënt toegang heeft tot onpartijdig advies en adequate professionele vertegenwoordiging — en de terugkerende aanname dat iemand die volgens religieuze beginselen leeft, ‘kennelijk’ niet in staat is om zich te gedragen op een wijze die verenigbaar is met die doelstellingen. Die aanname kan ten aanzien van de specifieke feiten van het professionele gedrag van een specifieke advocaat inderdaad juist zijn. Zij kan evenwel net zo goed verkeerd zijn. Dat kan het best worden verduidelijkt aan de hand van twee (denkbeeldige) voorbeelden.

Monnik X vat de uitoefening van het beroep van advocaat op als een ondergeschikte, bijkomende intellectuele activiteit die zijn religieuze leven aanvult. Regelmatig weigert hij voor ‘slechte’ mensen zaken te behandelen. Zijn juridisch advies kleedt hij altijd zodanig in dat het in alle opzichten overeenstemt met hetgeen zijn cliënt volgens hem moreel gesproken moet doen om de kerkelijke leer te respecteren en hij is niet op regelmatige basis beschikbaar in het rechtsgebied waaraan hij als advocaat is toegewezen. Het gedrag dat hij in de praktijk vertoont, schendt onmiskenbaar de gedetailleerde beroeps- en gedragsregels in de lidstaat van ontvangst en ondergraaft de doelstellingen van algemeen belang die met deze regels worden nagestreefd. Het is duidelijk dat de bevoegde autoriteiten van de lidstaat van ontvangst tegen monnik X een tuchtprocedure kunnen (en inderdaad moeten) instellen. Gelet op de feiten die ik heb geschetst, zal deze procedure ertoe leiden dat hij wordt geschrapt van het tableau in de lidstaat van ontvangst. (Ik voeg daaraan toe dat hij wellicht ook volgens de tuchtregels van zijn lidstaat van herkomst in de problemen komt.) Dit alles zal echter geschieden met inachtneming van het recht op een eerlijk proces en monnik X zal de mogelijkheid hebben zich tot een rechterlijke instantie te wenden om op te komen tegen het besluit waarbij hij wordt geroyeerd.

Monnik Y bespreekt met zijn religieuze superieuren de professionele vereisten waaraan hij zal moeten voldoen als hij het beroep van advocaat gaat uitoefenen. Samen onderzoeken zij punt voor punt de toepasselijke regels. Hij krijgt de dispensatie die nodig is om een geschikte zetel en kantoor te kunnen hebben in het rechtsgebied waaraan hij is toegewezen als advocaat. Afgesproken wordt dat hij voor zijn diensten normale tarieven in rekening zal brengen en dat hij deze zal afstaan aan een vooraf vastgesteld goed doel. Hij wordt ontheven van formele aanwezigheid tijdens het gemeenschappelijke gebed tijdens werkdagen, zodat hij zich uitsluitend aan zijn taken als advocaat kan wijden. Zijn religieuze superieuren spreken af dat zij zijn professionele onafhankelijkheid zullen respecteren. In deze omstandigheden gaat monnik Y als advocaat aan de slag en zijn gedrag als advocaat is onberispelijk. Gelet op de feiten die ik heb geschetst, zou het objectief gesproken onmiskenbaar niet gerechtvaardigd zijn om een tuchtprocedure tegen hem in te stellen, laat staan om hem te royeren. Ook al is hij monnik, hij leeft de relevante beroeps- en gedragsregels na.

Ik heb met opzet denkbeeldige voorbeelden gegeven. Het behoort niet tot de taken van het Hof om te voorspellen wat er zal gebeuren indien of wanneer Monachos Eirinaios als advocaat aan de slag gaat. De enige gevolgtrekking die ik hier kan maken — en, met alle respect, het enige aspect van het verhaal waarover het Hof zich bij de beantwoording van de prejudiciële vraag dient uit te spreken — is dat artikel 6 van richtlijn 98/5 eraan in de weg staat dat een lidstaat iemand die op grond van artikel 3 van die richtlijn in aanmerking komt voor inschrijving, verbiedt aldaar onder zijn oorspronkelijke beroepstitel werkzaam te zijn als advocaat, omdat hij volgens religieuze beginselen leeft en zich dus per definitie niet zodanig kan gedragen dat hij de voor de uitoefening van het beroep van advocaat noodzakelijke garanties biedt.