HvJ EU, 19-10-2017, nr. C-522/16

Met zijn eerste vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of, in omstandigheden als in het hoofdgeding, artikel 201, lid 3, tweede alinea, van het douanewetboek aldus moet worden uitgelegd dat de bescheiden die krachtens artikel 3, lid 2, van verordening nr. 1484/95 moeten worden overgelegd, voor de opstelling van de douaneaangifte benodigde gegevens vormen in de zin van deze bepaling.

In dat verband moet worden opgemerkt dat artikel 201, lid 1, van het douanewetboek bepaalt dat een douaneschuld bij invoer ontstaat wanneer een aan rechten bij invoer onderworpen goed in het vrije verkeer wordt gebracht.

Verder moeten op grond van artikel 62, lid 2, van het douanewetboek bij de douaneaangiften alle bescheiden worden gevoegd die moeten worden overgelegd om de toepassing mogelijk te maken van de bepalingen welke gelden voor de douaneregeling waarvoor de goederen zijn aangegeven.

Uit de verwijzingsbeslissing komt naar voren dat de in het hoofdgeding aan de orde zijnde goederen waren aangegeven voor de douaneregeling van het in het vrije verkeer brengen, die overeenkomstig artikel 79, tweede alinea, van het douanewetboek de toepassing van de wettelijk verschuldigde rechten meebrengt. Uit artikel 4, punt 10, van het douanewetboek blijkt dat deze rechten onder meer de belastingen bij invoer omvatten, die zijn vastgesteld in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid of in het kader van de specifieke regelingen die van toepassing zijn op bepaalde door verwerking van landbouwproducten verkregen goederen.

Uit de verwijzingsbeslissing komt tevens naar voren dat het bij de goederen die in het hoofdgeding aan de orde zijn, gaat om partijen producten als bedoeld in artikel 1, lid 1, van verordening nr. 2777/75. Deze verordening is vastgesteld op basis van de artikelen 42 en 43 EEG, thans de artikelen 42 en 43 VWEU, die betrekking hebben op het gemeenschappelijk landbouwbeleid. De aanvullende rechten bij invoer die zijn ingesteld overeenkomstig artikel 5 van deze verordening, moeten dus worden beschouwd als ‘belastingen bij invoer die zijn vastgesteld in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid’ in de zin van artikel 4, punt 10, van het douanewetboek.

De verwijzende rechter wijst er daarnaast op dat de cif-invoerprijs van een geleverde partij per 100 kilogram in het enig document in het onderhavige geval hoger was dan de representatieve prijs. In dergelijke gevallen dient de importeur op grond van artikel 3, lid 2, van verordening nr. 1484/95 aan de bevoegde instanties van de lidstaten van invoer als bewijs echter ten minste de verschillende in dat artikel opgesomde bescheiden over te leggen.

Hieruit volgt dat, in omstandigheden als die van het hoofdgeding, het overleggen van de in artikel 3, lid 2, van verordening nr. 1484/95 bedoelde bescheiden als nodig moet worden beschouwd voor de opstelling van de douaneaangifte in de zin van artikel 201, lid 3, tweede alinea, van het douanewetboek.

Derhalve moet op de eerste vraag worden geantwoord dat, in omstandigheden als in het hoofdgeding, artikel 201, lid 3, tweede alinea, van het douanewetboek aldus moet worden uitgelegd dat de bescheiden die krachtens artikel 3, lid 2, van verordening nr. 1484/95 moeten worden overgelegd, voor de opstelling van de douaneaangifte noodzakelijke gegevens vormen in de zin van deze bepaling.

Met zijn tweede en zijn derde vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 201, lid 3, tweede alinea, van het douanewetboek aldus moet worden uitgelegd dat onder het begrip ‘schuldenaar’ van de douaneschuld in de zin van die bepaling mede moet worden begrepen de natuurlijke persoon die nauw en bewust betrokken is geweest bij het bedenken en op kunstmatige wijze opzetten van een structuur van handelsstromen die een verlaging van de wettelijk verschuldigde invoerrechten tot gevolg heeft gehad terwijl hij, ten eerste, niet zelf de voor de opstelling van de douaneaangifte gebruikte gegevens heeft verstrekt en, ten tweede, de betrokken transacties pas heeft bedacht en uitgevoerd nadat specialisten op het gebied van het douanerecht hem hadden verzekerd dat deze transacties wettig waren.

In dit verband moet er allereerst aan worden herinnerd dat volgens artikel 201, lid 3, tweede alinea, van het douanewetboek geldt dat wanneer een douaneaangifte, voor de betrokken douaneregelingen, is opgesteld op basis van gegevens die ertoe leiden dat de wettelijk verschuldigde rechten geheel of gedeeltelijk niet worden geheven, de personen die deze voor de opstelling van de aangifte benodigde gegevens hebben verstrekt, terwijl zij wisten of redelijkerwijze hadden moeten weten dat die gegevens verkeerd waren, overeenkomstig de geldende nationale bepalingen eveneens als schuldenaar kunnen worden beschouwd.

Uit deze bepaling vloeit voort dat gegevens die zijn gebruikt voor het opstellen van een douaneaangifte als ‘verkeerd’ in de zin van deze bepaling moeten worden beschouwd, wanneer zij ertoe hebben geleid dat de wettelijk verschuldigde invoerrechten geheel of gedeeltelijk niet worden geheven.

Bijgevolg moeten, wanneer een douaneaangifte is opgesteld op basis van gegevens betreffende handelstransacties die zijn verricht met het doel het bedrag van de te betalen invoerrechten kunstmatig te verlagen, deze gegevens als ‘verkeerd’ in de zin van artikel 201, lid 3, tweede alinea, van het douanewetboek worden beschouwd wanneer zij tot gevolg hebben dat de bij verordening nr. 2777/75 ingestelde aanvullende invoerrechten geheel of gedeeltelijk niet worden geheven over de betrokken goederen.

Wat betreft de vraag of, voor de toepassing van artikel 201, lid 3, tweede alinea, van het douanewetboek, een persoon die nauw en bewust betrokken is bij het bedenken en op kunstmatige wijze opzetten van een structuur van vennootschappen en handelstransacties die aan de basis liggen van dergelijke gegevens, kan worden beschouwd als een persoon die deze gegevens heeft verstrekt, moet worden opgemerkt dat, volgens lid 3 van dat artikel, niet alleen de aangever schuldenaar van de douaneschuld kan zijn of, in geval van indirecte vertegenwoordiging, de persoon voor wiens rekening de douaneaangifte wordt gedaan, maar ook de personen die de voor de opstelling van de aangifte benodigde gegevens hebben verstrekt.

Hieruit volgt dat artikel 201, lid 3, tweede alinea, van het douanewetboek beoogt de invordering van de douaneschuld te vereenvoudigen door de kring van personen die als schuldenaar hiervan kunnen worden aangemerkt te vergroten.

Daartoe breidt deze bepaling het begrip ‘schuldenaar’ in de zin van dit artikel uit tot andere personen dan de aangever, door wier optreden de douaneautoriteiten het bedrag van de wettelijk verschuldigde rechten onjuist hebben vastgesteld op basis van verkeerde gegevens.

Derhalve zou in omstandigheden waarin vaststaat dat personen een structuur van vennootschappen en handelstransacties hebben opgezet om de realiteit van de betrokken handelingen voor de douaneautoriteiten te verhullen, een uitlegging van artikel 201, lid 3, tweede alinea, van het douanewetboek in die zin dat krachtens bovenbedoelde bepaling enkel de personen die de voor het opstellen van de aangifte benodigde gegevens hebben verstrekt als schuldenaar van de douaneschuld kunnen worden beschouwd, ingaan tegen de doelstelling die met deze bepaling wordt nagestreefd.

Dientengevolge moet een persoon die nauw en bewust betrokken is geweest bij het bedenken en op kunstmatige wijze opzetten van een structuur van vennootschappen en handelstransacties waardoor een douaneaangifte kon worden opgesteld op basis van gegevens die tot gevolg hebben dat de wettelijk verschuldigde rechten voor de goederen waarop deze verklaring betrekking heeft niet worden geheven, worden geacht betrokken te zijn geweest bij de handelingen in verband met het verstrekken van deze gegevens. Hij is dus, voor de toepassing van artikel 201, lid 3, tweede alinea, van het douanewetboek, een persoon die dergelijke gegevens heeft verstrekt.

Bovendien moet een persoon, wanneer hij bewust betrokken is geweest bij het bedenken en op kunstmatige wijze opzetten van die structuur van vennootschappen en handelstransacties, worden geacht redelijkerwijze te hebben geweten dat de door die structuur gegenereerde gegevens, waarop de douaneaangifte is gebaseerd, verkeerd waren. In dit verband is het feit dat deze persoon de structuur van vennootschappen en handelstransacties in kwestie pas heeft bedacht en op kunstmatige wijze opgezet nadat hem door specialisten op het gebied van douanerecht was verzekerd dat die structuur wettig was, niet van invloed.

In deze omstandigheden moet op de tweede en de derde vraag worden geantwoord dat artikel 201, lid 3, tweede alinea, van het douanewetboek aldus moet worden uitgelegd dat onder het begrip ‘schuldenaar’ van de douaneschuld in de zin van die bepaling mede moet worden begrepen de natuurlijke persoon die nauw en bewust betrokken is geweest bij het bedenken en op kunstmatige wijze opzetten van een structuur van handelsstromen, als die in het hoofdgeding, die een verlaging van de wettelijk verschuldigde invoerrechten tot gevolg heeft gehad, terwijl hij niet zelf de voor de opstelling van de douaneaangifte gebruikte verkeerde gegevens heeft verstrekt, wanneer uit de omstandigheden blijkt dat deze persoon wist of redelijkerwijze had moeten weten dat de handelingen waarop die structuur betrekking had niet waren uitgevoerd in het kader van normale handelstransacties, maar louter met het doel om de door het Unierecht toegekende voordelen op onrechtmatige wijze te verkrijgen. De omstandigheid dat deze persoon die structuur pas heeft bedacht en op kunstmatige wijze opgezet nadat hem door specialisten op het gebied van douanerecht was verzekerd dat die structuur wettig was, is in dit verband niet van invloed.

Met zijn vierde vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 221, lid 4, van het douanewetboek aldus moet worden uitgelegd dat, in omstandigheden als in het hoofdgeding, het feit dat de douaneschuld bij invoer, overeenkomstig artikel 201, lid 1, ervan, is ontstaan doordat aan rechten bij invoer onderworpen goederen in het vrije verkeer zijn gebracht, de mogelijkheid uitsluit dat het bedrag van de voor dergelijke goederen verschuldigde invoerrechten aan de schuldenaar wordt medegedeeld na het verstrijken van de in artikel 221, lid 3, van dit wetboek bepaalde termijn.

Allereerst moet eraan worden herinnerd dat, ingevolge artikel 201, lid 1, van het douanewetboek, een douaneschuld bij invoer ontstaat wanneer een aan rechten bij invoer onderworpen goed in het vrije verkeer wordt gebracht.

Overeenkomstig artikel 221, lid 3, van het douanewetboek mag de mededeling van het bedrag aan rechten aan de schuldenaar niet meer geschieden na het verstrijken van een termijn van drie jaar te rekenen vanaf de datum waarop de douaneschuld is ontstaan. Lid 4 van dat artikel voorziet niettemin in de mogelijkheid, voor de douaneautoriteiten, om de schuldenaar het bedrag aan wettelijke verschuldigde rechten mede te delen na het verstrijken van de termijn van drie jaar wanneer de douaneschuld is ontstaan ingevolge een handeling die strafrechtelijk vervolgbaar was.

Uit punt 40 van dit arrest vloeit voort dat in omstandigheden als die aan de orde in het hoofdgeding de aanvullende rechten die overeenkomstig artikel 5 van verordening nr. 2777/75 zijn ingesteld, onder de douaneschuld vallen. Bijgevolg moet, aangezien het verstrekken van verkeerde gegevens de oorzaak is van het feit dat dergelijke rechten geheel of gedeeltelijk niet worden geheven, een dergelijke douaneschuld worden geacht te zijn ‘ontstaan’, in de zin van artikel 221, lid 4, van het douanewetboek, als gevolg van het verstrekken van deze gegevens.

In dit verband zij aangetekend dat, ofschoon uit artikel 201, lid 1, van het douanewetboek volgt dat het in het vrije verkeer brengen een van de in dit artikel opgesomde feiten is die de douaneschuld bij invoer doen ontstaan, deze overweging niet tot gevolg kan hebben dat een dergelijke schuld niet, in de zin van artikel 221, lid 4, van het douanewetboek, is ‘ontstaan’ als gevolg van handelingen als die aan de orde in het hoofdgeding.

Uit niets blijkt namelijk dat de wetgever van de Unie de strafrechtelijk vervolgbare handelingen die in de weg hebben gestaan aan het geheel of gedeeltelijk heffen van douanerechten in het kader van het in het vrije verkeer brengen, heeft willen uitsluiten van de werkingssfeer van artikel 221, lid 4, van het douanewetboek.

Een tegengestelde uitlegging zou de verwezenlijking van de doelstelling van deze bepaling, namelijk het uitbreiden van de mogelijkheden tot invordering van de douaneschuld, kunnen ondermijnen.

Derhalve moet worden vastgesteld dat in de situaties waarin artikel 201 van het douanewetboek van toepassing is, kan worden voorbijgegaan aan de in artikel 221, lid 3, van het douanewetboek bepaalde mededelingstermijn van drie jaar indien de betrokken goederen illegaal in het vrije verkeer zijn gebracht na de opstelling van een douaneaangifte op basis van verkeerde gegevens en deze omstandigheid strafrechtelijk vervolgbaar is.

Gelet op het voorgaande moet op de vierde vraag worden geantwoord dat artikel 221, lid 4, van het douanewetboek aldus moet worden uitgelegd dat in omstandigheden als in het hoofdgeding het feit dat de douaneschuld bij invoer overeenkomstig artikel 201, lid 1, ervan, is ontstaan doordat aan rechten bij invoer onderworpen goederen in het vrije verkeer zijn gebracht, op zichzelf niet de mogelijkheid uitsluit om het bedrag van de voor dergelijke goederen verschuldigde invoerrechten aan de schuldenaar mede te delen na het verstrijken van de termijn van artikel 221, lid 3, van dat wetboek.

Uit de aanwijzingen van de verwijzende rechter, die kort zijn weergegeven in punt 33 van dit arrest, volgt dat indien het Hof van oordeel is dat artikel 221, lid 4, van het douanewetboek kan worden aangevoerd ten aanzien van op basis van artikel 201 van dit wetboek ontstane douaneschulden, de vijfde vraag niet hoeft te worden beantwoord. Gelet op het antwoord op de vierde vraag, hoeft de vijfde vraag derhalve niet te worden beantwoord.