Rb. 's-Hertogenbosch, 18-05-2011, nr. 220332 / HA ZA 10-2459

Als hiervoor vermeld in 3.3 ziet de zoon af van het leveren van bewijs van zijn stelling dat het bedrag van € 13.500,00 aan hem is geschonken in plaats van geleend. Uitgegaan wordt dan ook van de juistheid van de stelling dat er tussen partijen een overeenkomst van geldlening is gesloten, op grond waarvan de ouders een bedrag van € 13.500,00 hebben geleend aan de zoon. Voorts staat tussen partijen vast dat de zoon jaarlijks rente diende te betalen van 4% over de hoofdsom. Op dit punt heeft de zoon immers ook afgezien van het leveren van bewijs van zijn stelling dat hij geen rente hoefde af te lossen over het geleende bedrag.

Partijen twisten over de vraag of de lening thans direct opeisbaar is. De rechtbank stelt allereerst vast dat er in de overeenkomst geen termijn(en) is/zijn genoemd voor wat betreft de aflossing van het geleende bedrag. In de overeenkomst is enkel bepaald dat aflossing van het geleende bedrag ‘vrijblijvend’ is. De rechtbank interpreteert die term aldus dat de zoon zelf kon bepalen wanneer hij zou aflossen en dat hij zelf de hoogte van de af te lossen bedragen kon bepalen. Op grond van de omstandigheid dat de zoon tot op heden niets heeft afgelost op het geleende bedrag kan dan ook niet worden geconcludeerd dat de lening thans opeisbaar is.

Voorts dient de vraag te worden beantwoord of de geldlening direct opeisbaar is op grond van de gestelde schending van de bepaling in de overeenkomst dat de zoon wederom een relatie met [ZZ] onderhoudt. De zoon beroept zich op nietigheid van deze bepaling aangezien de bepaling in strijd zou zijn met de goede zeden ex artikel 3:40 lid 1 BW. De rechtbank overweegt als volgt.

De inhoud van een overeenkomst, althans een bepaling van een overeenkomst, kan strijdig zijn met de goede zeden, niet alleen indien (de bepaling van) de overeenkomst verplicht tot een onzedelijke prestatie, maar ook indien (de bepaling van) de overeenkomst verplicht tot prestaties over en weer die, elk op zichzelf beschouwd, volkomen geoorloofd zijn, maar waarbij niettemin het verband dat tussen de verplichtingen wordt gelegd aan (de bepaling van) de overeenkomst een karakter verleent dat in strijd is met artikel 3:40 lid 1 BW. In onderhavige overeenkomst is een verband, in de zin van een directe koppeling gemaakt tussen de opeisbaarheid van de lening (en daarmee de terugbetalingsverplichting) en het aangaan van een persoonlijke, affectieve relatie met [ZZ] door de zoon. Hoewel het opnemen van een opeisbaarheidsclausule op zichzelf geoorloofd is, is deze koppeling met het aangaan van een affectieve relatie met [ZZ] — naar het oordeel van de rechtbank — niet geoorloofd.

Als bepaald in artikel 10 Grondwet en artikel 8 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM) heeft een ieder, dus ook de zoon, recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer en recht op eerbiediging van het privé-, familie- en gezinsleven. Dit betekent onder meer dat de zoon vrij is in zijn keuze(s) hoe hij zijn privéleven inricht en tevens vrij is in zijn keuze met wie hij een affectieve relatie aangaat. In onderhavige zaak staat daartegenover de contractsvrijheid en partijautonomie, waaraan nagenoeg hetzelfde gewicht moet worden toegekend als het hiervoor genoemde recht van de zoon. De vraag is of de contractsvrijheid in dit geval zwaarder moet wegen. In de tussen partijen gesloten overeenkomst — gericht op het lenen van een geldbedrag aan de zoon ter voldoening van een schuld — is opgenomen dat aflossing ‘vrijblijvend’ is. Voorts is niets opgenomen met betrekking tot de opeisbaarheid van de lening, behoudens indien en enkel indien de zoon wederom een relatie aangaat met [ZZ]. In deze constructie is de zoon alleen gehouden tot — onmiddellijke — terugbetaling van het geldbedrag aan zijn ouders indien hij een relatie aangaat met [ZZ]. De bepaling heeft daarmee de strekking van een financiële bestraffing bij het negeren van de ouderlijke afkeuring van de bewuste partner. Naar het oordeel van de rechtbank is de bepaling een te ingrijpende beperking van de keuzevrijheid van de zoon voor wat betreft het aangaan van een persoonlijke, affectieve relatie met die bewuste partner. Ofschoon maatschappelijk gezien ouderlijke goedkeuring van de partner in het algemeen binnen familieverhoudingen als waardevol wordt beschouwd, kan dit — naar huidige opvattingen — niet opwegen tegen het recht van de zoon op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer, zijn uiteindelijk vrije keuze van een partner en het belang dat hij heeft bij bescherming van deze rechten.

Het recht van de zoon op eerbiediging weegt dan ook zwaarder dan de contractsvrijheid van partijen en het belang van de ouders bij het opnemen van een dergelijke bepaling. De ouders hebben geen zeer bijzondere omstandigheden gesteld die, in dit geval, tot een andere conclusie zouden moeten leiden. Geoordeeld wordt dan ook dat de betreffende bepaling in de overeenkomst strijdig is met de goede zeden en derhalve nietig is op grond van artikel 3:40 lid 1 BW.

Gelet op hetgeen is overwogen in 4.2 en 4.2.2 stelt de rechtbank vast dat de lening thans niet opeisbaar is. De vordering van de ouders is dan ook in zoverre niet toewijsbaar.

Ten overvloede merkt de rechtbank nog op dat, ofschoon dit niet is weergegeven in de schriftelijke leningsovereenkomst, uit de onbetwiste verklaringen van partijen over en weer ter comparitie is gebleken dat de lening in ieder geval opeisbaar wordt bij overlijden van één van de ouders.

Voorts dient de vraag te worden beantwoord of — zoals de ouders stellen en de zoon betwist — de ouders de overeenkomst rechtsgeldig buitengerechtelijk hebben ontbonden.

Als overwogen in 4.2 is de rechtbank van oordeel dat de bepaling in de overeenkomst inhoudende dat aflossing van het geleende bedrag ‘vrijblijvend’ is, betekent dat de zoon zelf kon bepalen wanneer hij zou aflossen op het geleende bedrag en dat hij zelf de hoogte van de af te lossen bedragen kon bepalen. De omstandigheid dat — zoals de ouders stellen — de zoon niet bereid was om na sommatie het geleende bedrag, althans een gedeelte daarvan terug te betalen, leidt dan ook niet tot de conclusie dat zoon tekort geschoten is in een op hem rustende terugbetalingsverplichting.

Voorstaande is anders voor wat betreft de overeengekomen te betalen rente over het geleende bedrag. In de overeenkomst is immers een termijn gesteld per wanneer de zoon de rente diende te betalen, te weten op 20 mei van elk jaar. Zoals overwogen in 3.3 heeft de zoon ter comparitie erkend dat hij de rente diende te betalen. Vast staat derhalve dat de zoon op 20 mei van ieder jaar de rente over het geleende bedrag (4% van € 13,500,00, derhalve € 540,00) diende te voldoen. Voorts staat tussen partijen vast dat de zoon niet tijdig heeft voldaan aan zijn betalingsverplichting. Het bedrag aan rente dat de zoon op 20 mei 2010 diende te voldoen, heeft de zoon pas op 7 april 2011 — na de comparitie van partijen — aan de ouders voldaan.

Hoewel de ouders — gelet op de in de overeenkomst opgenomen fatale termijn voor betaling van de rente, zijnde 20 mei van ieder jaar — bevoegd waren zonder voorafgaande ingebrekestelling de overeenkomst (buitengerechtelijk) te ontbinden, is de rechtbank van oordeel dat de niet tijdige betaling van de rente de ontbinding niet rechtvaardigt. De tekortkoming van de zoon, zijnde het niet voldoen van één overeengekomen rentetermijn — is van een te geringe betekenis om de ontbinding met alle gevolgen van dien te rechtvaardigen. Hoewel het betalen van de rente wel verbonden is aan een termijn, is het missen van één rentebetaling — die van 20 mei 2010 — onvoldoende om te kunnen zeggen dat de zoon wezenlijk tekort geschoten is in de nakoming van de op hem rustende verplichting(en), temeer gelet op de omstandigheid dat de zoon alsnog bereid is zijn verplichting(en) na te komen, hetgeen zich onder meer heeft geuit in de door hem gedane rentebetaling op 7 april 2011.

Gelet op het voorstaande faalt het beroep op (de buitengerechtelijke) ontbinding van de overeenkomst. De overeenkomst geldt dan ook nog steeds tussen partijen. Dit betekent dat de vordering van de ouders gegrond op de ontbinding — te weten terugbetaling en schadevergoeding — niet toewijsbaar is.

Uit het bovenstaande vloeit voort dat de primaire vordering van de ouders wordt afgewezen. Ook de subsidiaire vordering — terugbetaling van het geleende bedrag in termijnen — is, gelet op hetgeen hiervoor is overwogen, niet toewijsbaar.

Gelet op de relatie tussen partijen zullen de proceskosten tussen hen worden gecompenseerd, in die zin dat iedere partij de eigen kosten draagt.