HvJ EU, 29-03-2012, nr. C-500/10

Volgens artikel 2 van de Zesde richtlijn zijn aan de btw onderworpen de leveringen van goederen en de diensten, welke in het binnenland door een als zodanig handelende belastingplichtige onder bezwarende titel worden verricht, alsmede de invoer van goederen.

Artikel 22 van de Zesde richtlijn bepaalt:

Artikel 3, lid 2 bis, van decreto-legge 40/2010 (GURI nr. 71 van 26 maart 2010), omgezet — met wijzigingen — in wet 73/2010 (GURI nr. 120 van 25 mei 2010, hierna: ‘decreto-legge 40/2010’), luidt als volgt:

Wet 73/2010 houdende omzetting van decreto-legge 40/2010, is op 26 mei 2010 in werking getreden.

De Commissione tributaria centrale, die de functie heeft van gerecht in derde aanleg in belastingzaken, is bij decreto legislativo 545/1992 (GURI nr. 9 van 13 januari 1993) per 1 april 1996 afgeschaft. Zij zet haar activiteiten echter voort totdat alle vóór die datum bij haar aanhangig gemaakte procedures zijn beëindigd.

Volgens de Italiaanse regering is de gestelde vraag niet-ontvankelijk. De verwijzende rechterlijke instantie heeft naar haar oordeel verzuimd om het Hof alle feitelijke gegevens en gegevens rechtens te verschaffen waaruit blijkt waarom zij op het standpunt staat dat artikel 3, lid 2 bis, van decreto-legge 40/2010 meebrengt dat de belastingdienst afziet van haar bevoegdheid, belastbare handelingen te controleren. Nu dat artikel in de verwijzingsbeslissing niet wordt onderzocht, is de vraag kennelijk abstract en hypothetisch.

In dit verband zij eraan herinnerd dat een verzoek om een prejudiciële beslissing van een nationale rechter slechts niet-ontvankelijk kan worden verklaard wanneer duidelijk blijkt dat de gevraagde uitlegging van het Unierecht geen verband houdt met een reëel geschil of met het voorwerp van het hoofdgeding, wanneer het vraagstuk van hypothetische aard is of het Hof niet beschikt over de gegevens, feitelijk en rechtens, die noodzakelijk zijn om een zinvol antwoord te geven op de gestelde vragen (zie onder meer arresten van 15 december 1995, Bosman, C-415/93, Jurispr. blz. I 4921, punt 61, en 31 maart 2011, Schröder, C-450/09, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 17).

Aangaande inzonderheid de gegevens die in het kader van een verzoek om een prejudiciële beslissing aan het Hof moeten worden verstrekt, deze dienen niet enkel om het Hof in staat te stellen een bruikbaar antwoord te geven aan de verwijzende rechter, maar zij moeten daarnaast de regeringen van de lidstaten en de andere belanghebbende partijen de mogelijkheid bieden overeenkomstig artikel 23 van het Statuut van het Hof van Justitie van de Europese Unie opmerkingen te maken. Volgens vaste rechtspraak dient de nationale rechter daartoe een omschrijving te geven van het feitelijke en juridische kader waarin de gestelde vragen moeten worden geplaatst, of althans de feiten uiteen te zetten waarop deze vragen zijn gebaseerd. Voorts moet de verwijzingsbeslissing de precieze redenen vermelden waarom de nationale rechter twijfelt over de uitlegging van het Unierecht en het noodzakelijk acht om prejudiciële vragen aan het Hof te stellen (arrest van 8 september 2009, Liga Portuguesa de Futebol Profissional en Bwin International, C-42/07, Jurispr. blz. I-7633, punt 40 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In casu bevat de verwijzingsbeslissing een uiteenzetting van de feiten in het hoofdgeding en van het relevante nationale recht, te weten artikel 3, lid 2 bis, sub a, van decreto-legge 40/2010. Zij vermeldt bovendien de redenen waarom de verwijzende rechterlijke instantie betwijfelt of die bepaling verenigbaar is met het recht van de Unie en waarom zij het noodzakelijk heeft geacht het Hof om een prejudiciële beslissing te verzoeken. Deze vraag is verre van abstract en hypothetisch, maar kennelijk beslissend voor de beslechting van het hoofdgeding, daar de verwijzende rechterlijke instantie volgens haar analyse van die bepaling de procedure zou moeten beëindigen zonder dat zij zich zou hebben uit te spreken over de gegrondheid van de voor haar bestreden beslissing.

Bijgevolg moet de prejudiciële vraag ontvankelijk worden geacht.

Zoals het Hof in punt 37 van het reeds aangehaalde arrest Commissie/Italië in herinnering heeft gebracht, vloeit uit de artikelen 2 en 22 van de Zesde richtlijn alsmede uit artikel 4, lid 3, VEU voort dat iedere lidstaat alle wettelijke en bestuursrechtelijke maatregelen dient te treffen die noodzakelijk zijn om te waarborgen dat de btw op zijn grondgebied volledig wordt geïnd. In dit verband moeten de lidstaten de aangiften van de belastingplichtigen, hun boekhouding en andere relevante documenten controleren alsmede de verschuldigde belasting berekenen en innen.

In het kader van het gemeenschappelijke btw-stelsel dienen de lidstaten ervoor te zorgen dat de belastingplichtigen de op hen rustende verplichtingen nakomen, en zij beschikken daarbij over een zekere bewegingsvrijheid met name aangaande de wijze waarop de middelen waarover zij beschikken, worden aangewend (arrest Commissie/Italië, reeds aangehaald, punt 38).

Deze bewegingsvrijheid wordt evenwel beperkt door de verplichting om de doeltreffende inning van de eigen middelen van de Unie te waarborgen en door de verplichting om noch binnen een lidstaat, noch binnen de lidstaten gezamenlijk, aanzienlijke verschillen in behandeling van de belastingplichtigen in het leven te roepen. De Zesde richtlijn dient te worden uitgelegd in overeenstemming met het aan het gemeenschappelijke btw-stelsel inherente beginsel van fiscale neutraliteit, dat zich ertegen verzet dat ondernemers die dezelfde handelingen verrichten, voor de btw-heffing verschillend worden behandeld. De lidstaten moeten bij de inning van de btw steeds dit beginsel eerbiedigen (arrest Commissie/Italië, reeds aangehaald, punt 39).

De verplichting om een doeltreffende inning van de eigen middelen van de Unie te waarborgen mag echter, in de eerste plaats, niet ingaan tegen de eerbiediging van het beginsel van rechterlijke behandeling binnen een redelijke termijn, dat de lidstaten ingevolge artikel 47, tweede alinea, van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie in acht moeten nemen bij de tenuitvoerlegging van het recht van de Unie, en waarvan de bescherming zich eveneens opdringt krachtens artikel 6, lid 1, EVRM.

In casu moet worden opgemerkt dat op grond van artikel 3, lid 2 bis, sub a, van decreto-legge 40/2010 alleen procedures in belastingzaken worden beëindigd waarvan de duur sinds de instelling van het beroep in eerste aanleg op de dag van inwerkingtreding van deze bepaling meer dan tien jaar bedraagt, en dat deze bepaling blijkens haar bewoordingen tot doel heeft, schending van het in artikel 6, lid 1, EVRM neergelegde beginsel van een redelijke termijn te verhelpen. Uit de bij het Hof ingediende opmerkingen blijkt overigens dat artikel 3, lid 2 bis, van decreto-legge 40/2010 in werking is getreden meer dan veertien jaar na de uiterste datum waarop bij de Commissione tributaria centrale beroepen konden worden ingesteld, zodat alle bij die rechterlijke instantie nog aanhangige zaken in feite al meer dan veertien jaar duren.

De feiten in het hoofdgeding, die dateren van ongeveer dertig jaar geleden, tonen aan dat sommige van die procedures zelfs nog veel langer duren. Een dergelijke duur kan per definitie als zodanig in strijd zijn met het beginsel van een redelijke termijn en voorts met de verplichting, een doeltreffende inning van de eigen middelen van de Unie te waarborgen.

In de tweede plaats is een dergelijke maatregel niet vergelijkbaar met de maatregelen die aan de orde waren in de zaak waarin voormeld arrest Italië/Commissie is gewezen. Zoals de advocaat-generaal in de punten 36 en 37 van haar conclusie opmerkt, waren de in die zaak aan de orde zijnde maatregelen getroffen vlak na het verstrijken van de termijnen waarbinnen de normaal verschuldigde btw had moeten zijn betaald, waardoor de betrokken belastingplichtigen aan iedere controle door de belastingdienst konden ontsnappen. Het Hof heeft geoordeeld dat daarmee algemeen en zonder onderscheid ervan werd afgezien, in de loop van een reeks belastingjaren verrichte belastbare handelingen te controleren. Uit hetgeen in de punten 24 en 25 van het onderhavige arrest uiteen is gezet volgt dat de in artikel 3, lid 2 bis, van decreto-legge 40/2010 vervatte maatregel niet een maatregel is waarbij algemeen voor een bepaalde periode van de btw-heffing wordt afgezien, maar een uitzonderlijke maatregel, bedoeld om het beginsel van een redelijke termijn te doen eerbiedigen door beëindiging van de oudste procedures die voor de belastingrechter in derde aanleg aanhangig zijn, met als gevolg dat de beslissing van de rechter in tweede aanleg kracht van gewijsde krijgt.

Nu het hier bovendien een — gezien de toepassingsvoorwaarden — gerichte en beperkte maatregel betreft, ontstaan geen aanzienlijke verschillen in behandeling van de belastingplichtigen en wordt bijgevolg het beginsel van belastingneutraliteit niet geschonden.

Bijgevolg moet op de gestelde vraag worden geantwoord dat artikel 4, lid 3, VEU en de artikelen 2 en 22 van de Zesde richtlijn aldus moeten worden uitgelegd dat zij er niet aan in de weg staan dat op btw-gebied een uitzonderlijke nationale bepaling, zoals die aan de orde in het hoofdgeding, wordt toegepast op grond waarvan procedures die aanhangig zijn voor een belastinggerecht in derde aanleg automatisch worden beëindigd wanneer die procedures zijn aangevangen met een beroep dat meer dan tien jaar — en in de praktijk meer dan veertien jaar — voor de inwerkingtreding van die bepaling in eerste aanleg is ingesteld en de belastingdienst in eerste en in tweede aanleg in het ongelijk is gesteld, waarbij deze automatische beëindiging tot gevolg heeft dat de rechterlijke beslissing in tweede aanleg kracht van gewijsde krijgt en de schuldvordering van de belastingdienst vervalt.