HvJ EU, 07-03-2013, nr. C-577/11

Test-Aankoop voert aan dat een stelsel van tariefverhoging zoals aan de orde in het hoofdgeding geen beperking is in de zin van artikel 49 VWEU en artikel 56 VWEU, omdat anders iedere nationale maatregel die een kader wil bieden voor een wijziging van een wezenlijk element van een overeenkomst tijdens de uitvoering ervan, als een beperking zou moeten worden aangemerkt.

Volgens vaste rechtspraak heeft het begrip ‘beperking’ in de zin van de artikelen 49 VWEU en 56 VWEU betrekking op alle maatregelen die de uitoefening van de vrijheid van vestiging of de vrijheid van dienstverrichting verbieden, belemmeren of minder aantrekkelijk maken (arrest van 28 april 2009, Commissie/Italië, reeds aangehaald, punt 62 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Met betrekking tot de vraag in welke omstandigheden een zonder onderscheid toepasselijke maatregel, zoals het in casu aan de orde zijnde stelsel van tariefverhoging, onder dat begrip kan vallen, zij eraan herinnerd dat een regeling van een lidstaat geen beperking in de zin van het VWEU vormt louter omdat andere lidstaten minder rigoureuze of economisch gunstigere regels toepassen op verrichters van soortgelijke diensten die op hun grondgebied zijn gevestigd (zie arrest van 28 april 2009, Commissie/Italië, reeds aangehaald, punt 63 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Daarentegen omvat het begrip ‘beperking’ de door een lidstaat genomen maatregelen die, hoewel zij zonder onderscheid toepasselijk zijn, de toegang tot de markt voor ondernemingen van andere lidstaten ongunstig beïnvloeden en dus de intracommunautaire handel belemmeren (arrest van 28 april 2009, Commissie/Italië, reeds aangehaald, punt 64 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Zoals DKV en de Commissie terecht hebben aangevoerd, zou een stelsel van tariefverhoging als aan de orde in het hoofdgeding verzekeringsondernemingen die zijn gevestigd in een andere lidstaat dan die welke dit stelsel heeft ingevoerd, ervan kunnen weerhouden om een bijkantoor in die lidstaat te openen of er hun producten te komen aanbieden in het kader van het vrij verrichten van diensten.

Die ondernemingen zullen namelijk niet alleen hun voorwaarden en tarieven moeten aanpassen om aan de eisen van dit stelsel te beantwoorden, maar ook hun standpunt inzake tariefbepaling en dus hun commerciële strategie moeten bepalen op het moment van de aanvankelijke vaststelling van de premies, zodat het gevaar bestaat dat de toekomstige tariefverhogingen niet volstaan om de kosten te dekken die zij zullen moeten dragen.

Bijgevolg zijn verzekeringsondernemingen die toetreden tot de markt van een lidstaat die een stelsel van tariefverhoging als aan de orde in het hoofdgeding heeft ingevoerd, om die markt te kunnen betreden onder met de wettelijke regeling van die lidstaat verenigbare omstandigheden, genoopt, hun commerciële beleid en strategie opnieuw te overdenken (zie in die zin arrest van 28 april 2009, Commissie/Italië, reeds aangehaald, punt 69).

In die omstandigheden moet een stelsel van tariefverhoging als aan de orde in het hoofdgeding worden beschouwd als een beperking van de vrijheid van vestiging en van de vrijheid van dienstverrichting.

Een beperking van de vrijheid van vestiging en de vrijheid van dienstverrichting is toelaatbaar indien blijkt dat zij dwingende redenen van algemeen belang dient, geschikt is om de verwezenlijking van het ermee beoogde doel te waarborgen en niet verder gaat dan noodzakelijk is om dat doel te bereiken (zie met name arrest van 28 april 2009, Commissie/Italië, reeds aangehaald, punt 72 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Test-Aankoop, de Belgische, de Nederlandse en de Portugese regering voeren in wezen aan dat een stelsel van tariefverhoging als aan de orde in het hoofdgeding die voorwaarde vervult, terwijl DKV van mening is dat dit niet het geval is. De Commissie trekt de evenredigheid van een dergelijk stelsel met het beoogde doel in twijfel.

In dit verband zij er in de eerste plaats aan herinnerd, zoals uit punt 9 van het onderhavige arrest volgt, dat een stelsel van tariefverhoging als aan de orde in het hoofdgeding tot doel heeft de consument te beschermen en meer bepaald te vermijden dat deze te maken krijgt met aanzienlijke en onverwachte verhogingen van de verzekeringspremies.

Het doel van bescherming van de consument vormt een dwingende reden van algemeen belang, gezien de gevoeligheid van de verzekeringssector vanuit het oogpunt van bescherming van de consument als verzekeringnemer en verzekerde (zie in die zin arrest van 4 december 1986, Commissie/Duitsland, 205/84, Jurispr. blz. 3755, punten 32 en 33).

In de tweede plaats lijkt een stelsel van tariefverhoging als aan de orde in het hoofdgeding geschikt om de verwezenlijking van het ermee beoogde doel te waarborgen, aangezien het de verzekeringsondernemingen belet om aanzienlijke en onverwachte verhogingen van de verzekeringspremies in te voeren.

Wat in de derde plaats de vraag betreft of een dergelijk stelsel verder gaat dan noodzakelijk is om het beoogde doel te bereiken, zij enerzijds vastgesteld, zoals Test-Aankoop en de Belgische regering hebben opgemerkt, dat de hospitalisatieverzekering onder meer wordt gekenmerkt door het feit dat de kansen dat de verzekeraar moet optreden toenemen naarmate de verzekerde ouder is, aangezien ziektekosten zich voornamelijk tijdens de laatste levensjaren voordoen. Terwijl dus een aanvullende hospitalisatieverzekering ‘eenpersoonskamer’ zoals aan de orde in het hoofdgeding aan vrij jonge verzekerden tegen lage tarieven kan worden aangeboden, kunnen die tarieven dus stijgen naarmate de verzekerden ouder zijn en meer kosten voor de verzekeraar meebrengen, zoals overigens ook de Commissie heeft opgemerkt.

Gelet op een dergelijk kenmerk zorgt een stelsel van tariefverhoging als aan de orde in het hoofdgeding ervoor dat een verzekerde op latere leeftijd, wanneer hij die verzekering juist nodig heeft, niet te maken krijgt met een aanzienlijke en onverwachte verhoging van zijn verzekeringspremies, zodat hij geen aanspraak op die verzekering zou kunnen maken omdat hij de kosten niet kan betalen.

Aangezien anderzijds vaststaat dat een stelsel van tariefverhoging als aan de orde in het hoofdgeding verzekeringsondernemingen niet verbiedt om vrij de basispremie vast te stellen, belet een dergelijk stelsel hen evenmin om bij de vaststelling van die basispremie rekening te houden met het feit dat de verzekering van personen van hoge leeftijd meer kosten meebrengt.

Bovendien kan, zoals in punt 27 van het onderhavige arrest in herinnering is gebracht, de met het toezicht op verzekeringsondernemingen belaste bestuursinstantie besluiten een verzekeringsonderneming op diens verzoek toe te staan maatregelen te nemen om haar tarieven in evenwicht te brengen wanneer deze verlieslatend zijn of dreigen te worden.

Gelet op die specifieke omstandigheden en voor zover er geen minder ingrijpende maatregel bestaat die onder dezelfde voorwaarden het doel van de bescherming van de consument tegen aanzienlijke en onverwachte verhogingen van de verzekeringspremies kan verwezenlijken, hetgeen de verwijzende rechter dient na te gaan, lijkt een stelsel van tariefverhoging als aan de orde in het hoofdgeding niet verder te gaan dan noodzakelijk voor de verwezenlijking van die doelstelling.

Gelet op een en ander moet op de gestelde vraag worden geantwoord dat de artikelen 29 en 39, leden 2 en 3, van richtlijn 92/49 en artikel 8, lid 3, van richtlijn 73/239 aldus moeten worden uitgelegd dat zij zich niet verzetten tegen een regeling van een lidstaat die, in het kader van andere dan beroepsgebonden ziektekostenverzekeringsovereenkomsten, bepalingen vaststelt krachtens welke de premie, de vrijstelling en de prestatie op de jaarlijkse premievervaldag enkel mogen worden aangepast:

De artikelen 49 VWEU en 56 VWEU moeten aldus worden uitgelegd dat zij zich niet verzetten tegen een dergelijke regeling, voor zover er geen minder ingrijpende maatregel bestaat waarmee onder dezelfde voorwaarden het doel van de bescherming van de consument tegen aanzienlijke en onverwachte verhogingen van de verzekeringspremies kan worden verwezenlijkt. Het staat aan de verwijzende rechter om dit na te gaan.