HR, 20-04-2021, nr. 20/03887

De aanvrager is bij in kracht van gewijsde gegaan1.arrest van 12 december 2000 door het gerechtshof te Arnhem wegens 1. subsidiair “diefstal, voorafgegaan en vergezeld van geweld en bedreiging met geweld tegen personen, gepleegd met het oogmerk om die diefstal voor te bereiden en gemakkelijk te maken, gepleegd door twee of meer verenigde personen, terwijl het feit de dood ten gevolge heeft” veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van vijf jaren, met aftrek van het voorarrest. Verder is de vordering van de benadeelde partij toegewezen en is aan de aanvrager een schadevergoedingsmaatregel opgelegd.

Namens de aanvrager heeft mr. P.B.A. Acda, advocaat te Roermond, bij brief gedateerd 23 november 2020 een aanvraag tot herziening van de genoemde uitspraak ingediend. Bij de aanvraag zijn acht bijlagen (producties) gevoegd.

Er bestaat samenhang met de zaken 20/00985 H, 20/01228 H, 20/01711 H, 20/01886 H, 20/03889 H, 20/03891 H en 20/03892 H. In deze zaken zal ik vandaag ook concluderen.

Op 2 september 1998 vond er tussen 19.00 en 20.00 uur een gewelddadige overval plaats in een villawoning aan de [a-straat] in Arnhem. Bij deze overval is de bewoonster, [slachtoffer 1] , doodgeschoten. Op een andere vrouw, [slachtoffer 2] , die op dat moment de woning bezocht, is ook geschoten. Zij is daardoor gewond geraakt. Slachtoffer [slachtoffer 2] heeft verklaard dat zij, toen zij de woning binnenkwam, de bewoonster met een onbekende manspersoon zag staan. Zij werden vervolgens beiden door deze man naar de slaapkamer gedirigeerd en hen werd verzocht om op het bed te gaan liggen. Er is daarna tweemaal op de hoofden van de vrouwen geschoten, als gevolg waarvan [slachtoffer 1] is overleden en [slachtoffer 2] een schampschot aan haar hoofd opliep. Uit de woning zijn enkele bankpasjes en wat geld weggenomen. Ook is een zogenaamde gouden slavenarmband buitgemaakt.

Voor deze overval zijn acht mannen veroordeeld, te weten [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 1], [medeveroordeelde 2], [medeveroordeelde 3] , [medeveroordeelde 4]2., [aanvrager] , [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 8] . In de zaken van deze mannen, met uitzondering van [medeveroordeelde 8] , zijn herzieningsaanvragen ingediend.

[medeveroordeelde 7] was door de rechtbank eveneens veroordeeld voor deze overval. Na zijn overlijden, ten tijde van de behandeling van het hoger beroep, heeft het hof in zijn zaak de officier van justitie alsnog niet-ontvankelijk verklaard in de strafvervolging. In de zaak van [medeveroordeelde 7] is namens een nabestaande een herzieningsaanvraag ingediend.

Een tiende man, [betrokkene 1] , is in Nederland niet vervolgd, omdat een aan Duitsland gericht uitleveringsverzoek niet is gehonoreerd. Wel zijn de Duitse autoriteiten een (eigen) strafrechtelijk onderzoek naar [betrokkene 1] gestart op verdenking van betrokkenheid bij de genoemde overval. Dat Duitse onderzoek, waarop ik hierna nog zal ingaan, heeft niet tot een vervolging geleid.

Deze zaak staat bekend als de “Arnhemse Villamoord”.

Op de plaats delict zijn twee kogels (kaliber 7.65 mm) en twee hulzen gevonden. Ook zijn er een paar vingerafdrukken gevonden in de villa. Reeds op 6 november 1998 worden deze vingerafdrukken vergeleken met de vingerafdrukken van zeven personen, waaronder [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 6] , [aanvrager] en [medeveroordeelde 8] . Dit levert geen resultaat op. Nadien worden deze vingerafdrukken ook met de vingerafdrukken van de andere veroordeelden vergeleken, ook dan zonder resultaat.

Het duurt uiteindelijk meer dan een half jaar voordat in deze zaak een verdachte wordt opgepakt. Op 8 maart 1999 wordt [medeveroordeelde 9] aangehouden. In de daaropvolgende weken worden ook de andere veroordeelden aangehouden. Ten tijde van de verhoren van de veroordeelden had het politieonderzoek onder meer een getuigenverklaring opgeleverd waarin door de getuige was gezien dat op de avond van het misdrijf tussen 19.30-19.45 een donkerblauwe of mogelijke zwarte Volkswagen Golf de inrit van de villa opreed en op dat moment een man (signalement: getinte huidskleur, 30-35 jaar, geen baard of snor, donker haar, bol gezicht, klein stevig postuur) langs het fietspad stond die keek hoe genoemde Volkswagen de inrit inreed.3.En een getuigenverklaring inhoudende dat de getuige iets na 19.00 uur op de [b-straat] een personenauto zag staan met daarachter, bij de openstaande kofferbak, een manspersoon met donker haar en vermoedelijk een snor en zittend op de achterbank nog een tweede manspersoon.4.De aangehouden verdachten zijn veelvuldig door de politie verhoord. Op een zeker moment – ten tijde van zijn vijfde verhoor als verdachte – heeft [medeveroordeelde 6] een grotendeels bekennende verklaring afgelegd, waarin hij tevens voor de andere verdachten belastend verklaart. Ook [medeveroordeelde 2] heeft op enig moment een bekennende verklaring afgelegd, maar daarop is hij later – in wisselende bewoordingen – teruggekomen. Van een groot deel van de verhoren van de verdachten zijn door de politie video-opnames gemaakt. De videobanden van die opnames bevinden zich in het dossier.

In het arrest waarvan herziening wordt aangevraagd, is ten laste van de aanvrager onder 1 subsidiair bewezen verklaard dat:

“ “hij op 2 september 1998 te Arnhem, tezamen en in vereniging met anderen, met het oogmerk van wederrechtelijke toeëigening heeft weggenomen een slavenarmband en een aantal bankpasjes en een geldbedrag en een aantal portemonnees, toebehorende aan [slachtoffer 1] en/of [slachtoffer 2] ,

“ welke diefstal werd voorafgegaan en/of vergezeld van geweld en bedreiging met geweld tegen [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] ,

“ gepleegd met het oogmerk om die diefstal voor te bereiden en gemakkelijk te maken, welk geweld en welke bedreiging met geweld hierin bestonden dat door verdachte of door één van zijn mededader(s),

“ opzettelijk een pistool, is gericht op [slachtoffer 1] en/of [slachtoffer 2] ; en

“ is gevraagd om geld aan [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] ; en

“ vervolgens opzettelijk is geschoten op [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] , tengevolge waarvan voornoemde G. van […] - [slachtoffer 1] is overleden.”

Het hof heeft volstaan met een verkort arrest. Daarom ontbreekt een aanvulling als bedoeld in art. 365a, tweede lid, Sv. Wel heeft het hof in het verkorte arrest, voor zover van belang, het volgende overwogen:

“1. Door de verdediging is ter terechtzitting in hoger beroep aangevoerd dat de in deze strafzaak afgelegde verklaringen niet bruikbaar zijn voor het bewijs. Dit algemene verweer vergt nader onderzoek op verschillende onderdelen.

1.1 Betwist is dat verdachten hun verklaringen in vrijheid hebben afgelegd. De uitgeoefende druk zou in de weg staan aan de betrouwbaarheid van het door verdachten verklaarde.

Het hof heeft waargenomen dat het verzoek om medische hulp niet (direct) is gehonoreerd en dat verdachten soms langdurig zijn verhoord. Voorts is op een bepaald moment door een verbalisant aan een verdachte gevraagd of men bij elke leugen een vinger mocht afhakken. Tijdens meerdere verhoren hebben verbalisanten op verschillende momenten met stemverheffing gesproken, met de hand op tafel geslagen, zijn zij dicht bij de verdachte gaan zitten of staan en is een verdachte benaderd door een arm om hem heen te leggen.

Tenslotte staat vast dat tijdens één verhoor door een verbalisant is gezegd dat de politie ervoor kan zorgen dat de verdachte twintig jaren krijgt opgelegd alsmede dat het mogelijk is om verdachtes gezichtsprofiel te laten passen in de in het dossier aanwezige compositietekening.

Het hof is van oordeel dat voormelde feiten en omstandigheden niet structureel hebben plaatsgevonden. Het geringe aantal momenten dat van een zekere druk sprake was weegt niet op tegen de grote hoeveelheid uren die de verdachten zijn verhoord. Het hof merkt de incidentele uitlatingen, waaraan de verdediging refereert, niet aan als ernstig maar plaatst deze in de context van het gebruikelijke verhoor in een zware strafzaak op grond waarvan een zekere verbale en non-verbale druk toelaatbaar is en gericht op het verkrijgen van een in vrijheid afgelegde verklaring. Van de politieverhoren kan niet worden gezegd dat er een ontoelaatbare druk op verdachten uitging die hun verklaringsvrijheid op onaanvaardbare wijze heeft geschonden.

Kennisgenomen hebbend van vele - audio-visueel vastgelegde -politieverhoren stelt het hof vast dat de verhoren veeleer worden gekenmerkt door een rustig verloop van het gesprek en bijbehorende opstelling van verbalisanten en verdachten dan door een intimiderend en bedreigende gang van zaken. Het hof is voorts van oordeel dat het - al dan niet tijdelijk - weigeren van medische zorg gelegen is in de pleitbare inschatting van verbalisanten dat nog geen directe zorg was geboden danwel dat medische zorg aanstaande was.

Voormelde uitlatingen van verbalisanten die betrekking hebben op het ervoor zorgen dat de verdachte twintig jaren krijgt opgelegd en dat diens profiel kan worden ingepast in de compositietekening zijn naar het oordeel van het hof wellicht minder professioneel maar zijn binnen de context van de andere verhoormomenten als incidenteel en niet onrechtmatig aan te merken.

Voorts staat de lengte van de verhoren niet in de weg aan het oordeel dat zorgvuldig is verhoord nu de verhoren veelvuldig zijn onderbroken en de onderbrekingen veelal gepaard gingen met het nuttigen van voedsel.

1.2 Door de verdediging is voorts aangevoerd dat het opsporingsteam bepaalde verhoormethoden zou hebben gebezigd die een behoorlijk opsporingsonderzoek onmogelijk hebben gemaakt. Aan de onder 1 weergegeven feiten en omstandigheden zou een structurele verhooraanpak met bijbehorende verhoormethodieken kunnen worden afgelezen.

Het hof heeft uit de verklaringen van verhorende verbalisanten, afgelegd als getuigen ter terechtzitting in hoger beroep, alsmede uit het strafdossier niet anders afgeleid dan dat het opsporingsteam in deze strafzaak op structurele basis de voortgang in het onderzoek heeft besproken waarbij de verhorende verbalisanten zich onderling met een zekere regelmaat hebben verstaan over de achterliggende en komende verhoren. Het hof is niet gebleken dat de onder 1 gememoreerde feiten en omstandigheden waren ingebed in een planning binnen het opsporingsteam.

Ook in dit verband diskwalificeert de gang van zaken rond en tijdens de politieverhoren noch de betrouwbaarheid van de door verdachte(n) afgelegde verklaringen noch de verklaringsvrijheid van verdachte(n).

1.3 De verdediging heeft aangevoerd dat tijdens verschillende (delen van) verhoren de politie aan verdachte de bijstand van een tolk bewust heeft onthouden danwel dat bij - niet geplande - afwezigheid van een tolk het verhoor toch is voortgezet, ondanks het (herhaalde) verzoek van verdachten om het verhoor later voort te zetten in aanwezigheid van een tolk. Een en ander zou een dermate ernstige inbreuk op de verklaringsvrijheid van verdachte hebben meegebracht dat op die momenten geen sprake was van een zorgvuldige waarheidsvinding.

Tijdens de zitting in hoger beroep van 14 juni 2000 heeft de getuige [verbalisant 18] verklaard dat in het vijfde verhoor van [medeveroordeelde 6] de tolk om tactische redenen is weggehaald. [medeveroordeelde 6] zou zich achter de tolk hebben verscholen en zich aldus bedenktijd hebben verschaft alvorens vragen te beantwoorden. Deze beslissing stoelde op de gedachte dat het verhoor zonder tolk beter zou verlopen.

Het hof is van oordeel dat het primair aan de verbalisanten is voorbehouden om te bepalen of een verdachte een tolk nodig heeft. Indien uit de zonder tolk afgelegde verklaringen blijkt dat de verdachte de verhorende politieambtenaren lijkt te begrijpen kan slechts bij voorlezing van het op schrift gestelde verhoor blijken of de verdachte heeft verklaard overeenkomstig hetgeen hij wilde verklaren. In die gevallen dat een (gedeelte van een) verhoor zonder bijstand van een tolk plaatsvond is bij voorlezing van de verklaringen gebruik gemaakt van een tolk zodat verdachte(n) op die momenten in staat was (waren) om zijn (hun) verklaringen bij te stellen. Van die (behoefte aan) bijstelling is het hof overigens niet gebleken.

Waar specifiek is gerefereerd aan het vijfde verhoor van [medeveroordeelde 6] stelt het hof vast dat [medeveroordeelde 6] als getuige ter zitting heeft verklaard dat hij geen moeite had met de wijze van verhoren door de politie. Voorts is het hof gebleken dat [medeveroordeelde 6] de Nederlandse taal voldoende machtig is, zodat hij door de gewraakte gang van zaken minder in zijn rechten is geschonden dan door de verdediging is betoogd. Bovenal is het hof van oordeel dat de gewraakte opmerking van de getuige [verbalisant 18] louter betrokken kan worden op het verhoor van [medeveroordeelde 6] , hetgeen de kwaliteit van de verhoren van andere verdachten niet regardeert.

Voorgaande verweren, in onderlinge samenhang beschouwd, worden verworpen. Niet aannemelijk is geworden dat de tegenover de politie afgelegde verklaringen onder rechtens ontoelaatbare druk zijn afgelegd.

1.4 De verdediging heeft de betrouwbaarheid van met name de verklaringen van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] betwist. De betrouwbaarheid van de persoon van [medeveroordeelde 6] is ernstig in twijfel getrokken terwijl van [medeveroordeelde 2] is gesteld dat deze een zwakke persoonlijkheid bezit. De leugenachtigheid van [medeveroordeelde 6] zou het waarheidsgehalte van zijn verklaringen sterk verminderen, hetgeen zou moeten blijken uit de vele innerlijke tegenstrijdigheden in de door hem afgelegde verklaringen.

[medeveroordeelde 2] daarentegen zou door zijn persoonlijkheidsstructuur (gedeeltelijke) bekentenissen hebben afgelegd die niet stroken met de waarheid.

Het hof stelt vast dat de verdediging tijdens de zittingen in hoger beroep in ruime mate in de gelegenheid is geweest om de verklaringen van met name [medeveroordeelde 6] adequaat aan een kritisch onderzoek te onderwerpen. De verdediging heeft [medeveroordeelde 6] indringend kunnen bevragen en van die mogelijkheid is overvloedig gebruik gemaakt.

De verklaringen die [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] hebben afgelegd zijn innerlijk consistent gebleken. Daarbij heeft [medeveroordeelde 6] ter terechtzitting in hoger beroep toegegeven dat hij - toen hij zichzelf nog wilde ontlasten - meermalen tegen de politie onwaarheden heeft verteld. In de latere verhoren zou hij verklaringen hebben bijgesteld en aangevuld, waardoor uiteindelijk een waarheidsgetrouw beeld van de gebeurtenissen op 2 september 1998 zou zijn ontstaan. Niet alle discrepanties in zijn verhoren kunnen door deze uitleg worden verklaard.

Niettemin acht het hof deze gang van zaken voldoende betrouwbaar; mede door tijdsverloop kunnen bepaalde herinneringen inaccuraat zijn. Immers, verdachten zijn ongeveer een half jaar na het delict aangehouden. Dat gegeven staat evenwel niet aan de betrouwbaarheid van zijn verklaringen in de weg. Het hof wijst er bovendien op dat [medeveroordeelde 6] zich door zijn eigen verklaringen ernstig heeft belast, hetgeen het betrouwbaarheidsgehalte van zijn verklaringen ten goede komt.

Het hof oordeelt de verklaringen van [medeveroordeelde 6] als betrouwbaar en dientengevolge bruikbaar voor het bewijs aangezien ze op meerdere punten bevestigd worden door de verklaringen van [medeveroordeelde 2] . Deze verklaart gedetailleerd over zijn rol en die van andere verdachten. Als motief voor zijn bekennende verklaring voert [medeveroordeelde 2] zijn hoop op strafvermindering aan, hetgeen een betrouwbare uitleg vormt voor zijn bekentenissen. Als overeenkomst met de verklaringen van [medeveroordeelde 6] wijst het hof op de verklaring van [medeveroordeelde 2] dat hij op 2 september 1998 in een donkerblauwe Golf reed. [medeveroordeelde 2] heeft verschillende van de verdachten aangewezen als zijnde degenen die bij de voorbereiding en uitvoering van de overval op 2 september 1998 betrokken waren. Hij heeft gedetailleerd verklaard over de personen die zijn meegegaan naar de [a-straat 1] alsmede over degenen die in of bij de auto's zijn blijven wachten en over de personen die in de richting van het huis zijn gelopen. Voorts heeft hij informatie verschaft over de plaats waar de betrokken voertuigen geparkeerd waren.

Deze daderinformatie spoort in hoge mate met de informatie uit de bekennende verklaringen van [medeveroordeelde 6] .

Naar het oordeel van het hof zijn de verklaringen van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] zeer gedetailleerd en bevatten concrete redenen van wetenschap die bovendien steun vinden in verklaringen van anderen danwel in ander bewijsmateriaal.

[medeveroordeelde 6] heeft verklaard dat hij op 2 september 1998 met pech aan zijn auto langs de kant van de weg kwam te staan, waarna [medeveroordeelde 1] door [medeveroordeelde 6] is gebeld die vervolgens met de auto van zijn vader [medeveroordeelde 6] is komen helpen. Nadat beide voertuigen weer verder reden is benzine getankt bij een tankstation. De betaling van de benzine met behulp van de tankpas van [medeveroordeelde 6] was niet succesvol aangezien de pas van [medeveroordeelde 6] was geblokkeerd. Daarna heeft [medeveroordeelde 6] zijn mobiele telefoon bij het tankstation als onderpand achtergelaten. Voor deze verklaring van [medeveroordeelde 6] is steun te vinden in de verklaringen van [medeveroordeelde 1] , diens vader en [medeveroordeelde 4] alsmede in de informatie van de op 2 september 1998 bij het tankstation werkzame [getuige 4] .

De verklaringen van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] dat een deel van de verdachten in de blauwe Golf bij de woning arriveerden waarin is ingebroken, wordt gestaafd door de waarneming van de getuige [getuige 1] die op 2 september 1998 tussen 19.30 uur en 19.45 uur heeft gezien dat een donkerblauwe of mogelijk zwarte Golf, oud model, de oprit van het pand [a-straat 1] opreed.

[medeveroordeelde 6] heeft verklaard dat hij na het parkeren van zijn Mercedes aan de [a-straat 1] de kofferbak heeft opengemaakt. Deze verklaring vindt steun in de getuigenverklaring van [getuige 2] die een man bij een openstaande kofferbak van een Mercedes heeft zien staan.

[medeveroordeelde 6] heeft voorts verklaard dat de voorzijde van het huis van de familie […] bij schemer of duisternis verlicht werd door een lamp die werd aangeschakeld door middel van een sensor. De sensor zou reageren na detectie van bewegingen. [medeveroordeelde 6] verklaart deze waarneming te hebben gedaan vanachter het huis en vanuit deze positie te hebben gezien dat op 2 september 1998 een vrouw het huis aan de voorzijde naderde waarna de lamp aanging. Deze waarnemingen van de werking van de buitenlamp zijn bevestigd door het politieonderzoek waaruit bovendien naar voren kwam dat het mogelijk is vanaf de achterzijde van het huis waar te nemen wat aan de voorzijde van het huis gebeurt doordat de hal van de woning zowel aan de voorzijde als aan de achterzijde is voorzien van niet afgedekt helder glas.

Het hof stelt verder vast dat [medeveroordeelde 6] een beschrijving geeft van de plafondschilderingen van de koepels aan het viaduct over de [c-straat] . Deze informatie van de situatie ter plaatse is niet algemeen bekend en staaft op een ander onderdeel de verklaringen van [medeveroordeelde 6] .

[medeveroordeelde 2] verklaart dat hij na de inbraak aan de [a-straat 1] met [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 4] naar het huis van [getuige 5] (die hij overigens niet kende) is gereden en daar verdachte [aanvrager] zag. Deze lezing van de feiten vindt steun in de verklaring van [aanvrager] die vertelt dat hij op 2 september 1 998 in de woning van [getuige 5] was en daar [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 2] en [medeveroordeelde 4] zag en hij [medeveroordeelde 2] hoorde zeggen: "In dat vrijstaande huis was geen geld te halen".

1.5 Voorzover de verweren onder 1.1 tot en met 1.4 van de verdediging ertoe strekken te betogen dat het opsporingsonderzoek onrechtmatig was danwel de ontvankelijkheid van het openbaar ministerie regarderen dan wel tot strafmitigering aanleiding behoort te geven, leidt het vorenoverwogene eveneens tot verwerping van die verweren.

2. Hetgeen overigens nog moet worden geacht aangevoerd te zijn door of namens verdachte, doet aan al het hiervooroverwogene niet af.”

In deze zaak heeft het hof als gezegd volstaan met een verkort arrest en ontbreekt een aanvulling bewijsmiddelen. In de overige zaken heeft het hof echter telkens dezelfde bewijsmiddelen gebezigd. Daarom kan mijns inziens worden aangenomen dat de bewezenverklaring van het hof in de zaak van de aanvrager steunt op diezelfde bewijsmiddelen. Daarbij merk ik op dat, waar processen-verbaal van de terechtzittingen in hoger beroep in de zaak van aanvrager ontbreken, ik meen dat tot uitgangspunt kan worden genomen dat voor zover het hof in de overige zaken ter terechtzitting in hoger beroep afgelegde verklaringen voor het bewijs heeft gebezigd, deze verklaringen ook in de zaak van de aanvrager zijn afgelegd. Uitzondering daarop vormt de door het hof als bewijsmiddel 18 gebezigde verklaring van de aanvrager die hij als getuige heeft afgelegd ter terechtzitting in hoger beroep. De door het hof in de overige zaken gebezigde bewijsmiddelen houden aldus het volgende in:

“1. “1. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal, nummer PL0710/98-149794 - als bijlage 1 gevoegd bij het proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door [verbalisant 1] en [verbalisant 2] , beiden hoofdagent van politie, gesloten en ondertekend op 3 september 1998, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als relaas van verbalisanten:

“1. Op 2 september 1998, omstreeks 20.06 uur, kwam er een melding binnen bij het RMIC van de politieregio Gelderland Midden van een schietpartij op het adres [a-straat 1] te Arnhem.

“1. Er zou 1 dode en 1 gewonde zijn.

“1. Gezamenlijk kwamen wij aan bij genoemd perceel. Dit betrof een vrijstaand pand. Wij liepen links langs de woning en kwamen achter de woning terecht bij een trap omhoog. Deze trap liepen wij omhoog en kwamen bij de deur van de bijkeuken. Deze deur was wel dicht, maar niet afgesloten. Via de bijkeuken kwamen we terecht in de keuken. Via de keuken liepen we de vide op. Aldaar kregen we al roepend contact met een vrouw die riep dat zij in de slaapkamer was. Via de vide kwamen we op de overloop. Via de overloop liepen we de slaapkamer in. In het midden van de slaapkamer tegen de muur stond een 2-persoonsbed. Aldaar zagen wij dat er een oudere vrouw languit op het rechter gedeelte van het 2-persoonsbed lag met het hoofd naar beneden, geheel bebloed. Op het linkergedeelte bij het hoofdeinde zat een jongere vrouw, eveneens onder het bloed. Zij zat daar met de telefoon in de hand en bleek contact te hebben met onze meldkamer.

“1. Personeel van de GG & GD had inmiddels geconstateerd dat de liggende vrouw was overleden. De gewonde vrouw werd behandeld. Terwijl zij behandeld werd vertelde zij dat zij [slachtoffer 2] was, geboren op [geboortedatum] .

“1. 2. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 20 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door [verbalisant 3] , brigadier van politie, gesloten en ondertekend op 3 september 1998, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als relaas van verbalisant:

“1. Naar aanleiding van het onnatuurlijk overlijden van [slachtoffer 1] , geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1935, gewoond hebbende te Arnhem, [a-straat 1] , op 2 september 1998, werd door de officier van justitie te Arnhem een bevel tot gerechtelijke sectie gegeven.

“1. Op 3 september 1998 werd het reeds inbeslaggenomen stoffelijk overschot van voornoemde [slachtoffer 1] onder mijn toezicht overgebracht vanuit de sectiekamer van het politiebureau in Arnhem naar het Gerechtelijk Laboratorium te Rijswijk.

“1. Bij aankomst in het Gerechtelijk Laboratorium heb ik het stoffelijk overschot ter beschikking gesteld van de patholoog dr.Torenbeek.

“1. 3. een geschrift, zijnde een faxbericht, inhoudende een rapport van het Ministerie van Justitie, Laboratorium voor Gerechtelijke Pathologie, genummerd 98-372/T065, op 13 oktober 1998 opgemaakt door dr.R.Torenbeek, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als relaas van dr.R.Torenbeek:

“1. Op 3 september 1998 heeft ondergetekende, dr. Rolf Torenbeek, arts en patholoog, ingevolge mondelinge opdracht van de officier van justitie te Arnhem als beedigd deskundige in het Laboratorium voor Gerechtelijke Pathologie te Rijswijk, de uit- en inwendige schouwing verricht van het lijk van:

“1. [slachtoffer 1] ,

“1. geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1935, gewoond hebbende te Arnhem, [a-straat 1] en aldaar dood aangetroffen op 2 september 1998 omstreeks 20.00 uur, teneinde na te gaan de oorzaak van diens dood en hetgeen verder van belang mocht blijken.

“1. Het lijk van [slachtoffer 1] voornoemd werd mij aangewezen en daarna overhandigd door [verbalisant 3] , brigadier van regiopolitie Gelderland Midden en na gedane schouwing aan genoemde [verbalisant 3] teruggegeven.

“1. Samenvatting:

“1. Bij de sectie op het lichaam van [slachtoffer 1] , oud 63 jaren, is het navolgende gebleken:

“1. A1 Er was een doorschotverwonding met een inschotverwonding links aan het achterhoofd, met een schotkanaal horizontaal verlopend naar voor en naar rechts, met perforatie van de hersenstam, en een uitschotverwonding zijwaarts aan het rechteroog. De oogkasdaken waren beiderzijds verbrijzeld.

“1. A2 De rechter achterhoofdskwab was aan de onderzijde verbrijzeld en de rechter slaappool was aan de voorzijde verbrijzeld. De hersenslagaders waren in de schotbaan onderbroken, zonder dat een (zeer) uitgebreide bloeding was ontstaan.

“1. A3 In de rechterhartboezem was lucht aanwezig ( = luchtembolie).

“1. B Er waren geen ziekelijke veranderingen aanwijsbaar, welke ten aanzien van het overlijden van betekenis zijn geweest.

“1. De bevindigen A zijn opgeleverd door een kogel. Gezien de bevindingen A2 heeft het overlijden (zeer) kort na het oplopen van het letsel plaatsgevonden.

“1. Het overlijden kan zonder meer worden verklaard door de verbrijzeling van de hersenstam en de gebleken luchtembolie in het hart.

“1. Conclusie:

“1. Bij [slachtoffer 1] , oud 63 jaren, was zeer uitgebreid schedel- en hersenletsel gebleken, tengevolge van een doorschotverwonding aan het hoofd. De gebleken letsels kunnen het overlijden zonder meer verklaren.

“1. 4. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 27 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door [verbalisant 4] en [verbalisant 5] , respectievelijk brigadier en hoofdagent van politie, gesloten en ondertekend op 4 september 1998, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven -:

“1. als relaas van verbalisanten:

“1. Het stoffelijk overschot werd door ons op 4 september 1998 getoond aan [betrokkene 2] , wonende te Arnhem, [a-straat 1] .

“1. als verklaring van [betrokkene 2] :

“1. Ik herken het slachtoffer zeer zeker als [slachtoffer 1] , mijn echtgenote.

“1. 5. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 148 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door [verbalisant 6] en [verbalisant 3] , respectievelijk brigadier en hoofdagent van politie, ondertekend op 17 september 1998, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als aangifte door [slachtoffer 2] :

“1. Ik doe aangifte van poging tot doodslag cq diefstal door middel van geweld. De verdachte heeft gepoogd mij opzettelijk van het leven te beroven. De uitvoering van de doodslag is niet voltooid omdat de kogel mijn hoofd alleen maar heeft geschampt.

“1. Op 2 september 1998 omstreeks 19.30 uur kwam ik op bezoek bij [slachtoffer 1] , wonende [a-straat 1] te Arnhem. In de woning heb ik kennelijk een inbreker overlopen. Ik zag daar namelijk [slachtoffer 1] met een mij onbekende manspersoon staan. De man sommeerde vervolgens mij en [slachtoffer 1] naar de slaapkamer te gaan. Wij moesten van de man op het bed gaan liggen. Daarna heeft deze man twee keer op de hoofden van [slachtoffer 1] en mij geschoten. [slachtoffer 1] is aan de verwondingen terstond overleden. Ik heb een schampschot aan mijn hoofd gekregen.

“1. Later bleek dat die man 1 bankpasje ten name van [betrokkene 3] , 1 bankpas ten name van [betrokkene 3] , 1 bankpas ten name van [slachtoffer 2] , 1 portemonnee kleur rood, 1 portemonnee kleur bruin, 1 rijbewijs en geld, ongeveer 8 losse guldens heeft weggenomen. De dader heeft de goederen die aan mij toebehoren zonder mijn toestemming en tegen de wil van de rechthebbende weggenomen.

“1. 6. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 55 gevoegd bij het proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door [verbalisant 6] , hoofdagent van politie, gesloten en ondertekend op 8 september 1998, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [slachtoffer 2] :

“1. U toont mij de tas welke ik op 2 september 1998 bij me had in de woning [a-straat 1] . Tijdens de overval heb ik mijn tas omgekeerd zodat de inhoud daarvan op een kleed viel. Vervolgens heb ik de twee portemonnees leeg gemaakt en deze inhoud op het kleed gelegd. Ik vermis beide portemonnees. In een portemonnee met pantermotief zat een drietal bankpasjes. Deze bankpasjes ten name van [betrokkene 3] , [betrokkene 3] en [slachtoffer 2] vermis ik. Ik vermis nog een aantal losse guldens.

“1. 7. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 114 gevoegd bij het proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 5] en [verbalisant 4] voornoemd, gesloten en ondertekend op 18 september 1998, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [betrokkene 2] :

“1. Onbekenden hebben op de avond van 2 september 1998 tussen 19.05 uur en 23.00 uur ingebroken of zijn wederrechtelijk binnengedrongen in mijn woning aan de [a-straat 1] te Arnhem. Daarbij heeft men geweld gebruikt tegen mijn vrouw [slachtoffer 1] . Ook een vriendin van ons genaamd [slachtoffer 2] was daarbij betrokken. Bij dit geweld is mijn echtgenote om het leven gekomen en is [slachtoffer 2] gewond geraakt. Mogelijk dat men door het gebruik van dit geweld zonder enige toestemming goederen heeft kunnen wegnemen danwel mijn echtgenote gedwongen heeft door middel van bedreiging met geweld goederen te doen afgeven. Deze goederen heeft men zich wederrechtelijk kunnen toeeigenen. De goederen waren mijn eigendom en ik heb niemand hiervoor toestemming gegeven.

“1. De goederen die uit mijn woning zijn weggenomen betreffen:

“1. - een portemonnaie met als inhoud Nederlands muntgeld;

“1. - van mijn vrouw is weggenomen een gouden slavenarmband.

“1. 8. een in de wettelijke vorm door [verbalisant 5] en [verbalisant 7] opgemaakt proces-verbaal, gesloten en ondertekend op 3 september 1998, voorzover inhoudend als verklaring van [slachtoffer 2] (bijlage 8 bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422):

“1. Vanavond, woensdag 2 september 1998 omstreeks 19.05 uur ben ik met mijn personenauto naar Arnhem gereden. Ik heb de afslag Arnhem-Noord genomen en kwam zo op de [a-straat] . Ik reed met mijn auto hun erf op. Ik ben naar de voordeur gelopen en belde aan. Toen er niemand aan de deur kwam ben ik naar de achterzijde van de woning gelopen. Ik ben doorgelopen over een pad naar de achtertrap. Deze trap liep ik op. Ik doe de deur open en loop de bijkeuken in.

“1. Plotseling verscheen [slachtoffer 1] in de deuropening van de woonkamer naar de hal. Wat mij opviel was dat [slachtoffer 1] zeer gespannen leek. Het eerste wat [slachtoffer 1] tegen mij zei was:" [slachtoffer 2] ik heb hier een boef". Op dat moment zag ik dat achter [slachtoffer 1] een onbekende persoon stond. [slachtoffer 1] zei nog:"Het is menens". Ik liep naar [slachtoffer 1] toe en vroeg wat er aan de hand was. [slachtoffer 1] antwoordde:"We zoeken naar geld, ik heb nog wel een plekje".

“1. Ik had een grote bruinachtige leren tas bij me en die gooide ik op het kleed leeg. Ik hurkte en zocht naar mijn portemonnaie. Ik keek vanuit mijn gehurkte houding op en zag dat de manspersoon achter [slachtoffer 1] een pistool op haar rug richtte.

“1. Ik hoorde dat de man zei:"Loop jij ook eventjes met me mee". Op een of andere wijze wees de man mij de weg naar de slaapkamer.

“1. De man zei:"Gaan jullie op het bed liggen".

“1. [slachtoffer 1] kroop het eerst op het bed. Ik kroop ook op het bed en ging naast haar liggen. We lagen met onze gezichten naar elkaar toe. Ik hoorde dat [slachtoffer 1] nog wat zei. De zin begon met:"lk weet nog wel ergens...."

“1. Direct nadat ik [slachtoffer 1] hoorde praten hoorde ik twee harde knallen. De knallen volgden elkaar snel op. Ik voelde dat ik werd geraakt aan mijn hoofd. Ik besefte dat ik aan mijn hoofd was geraakt.

“1. 9. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 24 gevoegd bij het proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door [verbalisant 8] en [verbalisant 9] , beiden hoofdagent van politie, gesloten en ondertekend op 4 september 1998, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [getuige 1] :

“1. Op 1 september 1998 reed ik omstreeks 19.15 uur over de [a-straat] richting Arnhem-Centrum. Villa " [A] " ken ik vrij goed. Ik en mijn dochter zagen op ongeveer 100 meter voorbij de villa een manspersoon staan. Wij vroegen ons af wat die man daar deed. De man stond aan de zijde waar zich ook de villa bevindt. Ik vond het vreemd dat de man daar zo stond. De man had een getinte huidskleur. Ik schat de leeftijd op ongeveer 30-35 jaar. De man had geen baard of snor. De man had kort donker haar en een bol gezicht. De man had een klein stevig postuur.

“1. Op 2 september 1998 rond 19.30-19.45 uur reed ik weer over de [a-straat] . Ik zag een donkerblauwe of mogelijk zwarte Volkswagen Golf, oud model, de oprit van de villa " [A] " inrijden. De auto kwam uit de richting Arnhem-Centrum. Op het moment dat ik zag dat voornoemde auto de inrit in reed, zag ik op het zelfde moment de man, die ik de dag eerder ook had zien staan, wederom langs het fietspad staan. Hij stond op dezelfde lokatie als dinsdag. Ik had sterk de indruk dat de man daar wat uitspookte of op de uitkijk stond. Ik zag dat de man naar de Volkswagen Golf keek, die de inrit inreed.

“1. 10. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 39 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisant [verbalisant 5] voornoemd, gesloten en getekend op 6 september 1998, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [getuige 2] :

“1. Op 2 september 1998 ben ik iets na 19.00 uur over de [a-straat] in de richting van de Rijksweg A50 gereden. Net na het viaduct over de [c-straat] zag ik een personenauto op de parallelweg, de [b-straat] , staan. Ik zag dat achter de auto een manspersoon stond. Verder zag ik dat de kofferbak van deze auto geopend was. De man had donker haar en vermoedelijk een snor. Op het moment dat ik de auto passeerde zag ik in de auto nog een tweede persoon. Aan de contouren vermoedde ik dat het hier een manspersoon betrof. Iets zegt mij dat ik deze persoon op de achterbank heb zien zitten.

“1. 11. het proces-verbaal van de in het openbaar gehouden terechtzitting van dit gerechtshof op 29 mei 2000, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van de getuige [medeveroordeelde 6] (pag. 4 e.v.):

“1. Ik word ook wel [medeveroordeelde 6] of [medeveroordeelde 6] genoemd.

“1. Ongeveer 2 weken voor 2 september 1998 ben ik per auto van Eindhoven naar Arnhem gekomen. [medeveroordeelde 9] , die toen bij mij in de auto zat, vertelde mij dat hij had gehoord dat er in een bepaald huis veel geld zou zijn.

“1. Er is toen ook een rolverdeling besproken. Ik zou als chauffeur optreden. Twee weken voor 2 september 1998 ben ik bij [medeveroordeelde 7] geweest. Ik ben toen, met onder anderen [medeveroordeelde 1] , naar de [a-straat] te Arnhem gereden. [medeveroordeelde 1] wees daar verschillende mooie huizen aan. Vlak voor 2 september 1998 is dat huis nogmaals afgelegd. [aanvrager] zat toen ook in de auto en wees een huis aan. We zijn toen allemaal uitgestapt om te kijken. [aanvrager] zei toen:"Dat gaat makkelijk, er is geen beveiliging". [medeveroordeelde 7] was de professionele inbreker die makkelijk sloten kon openbreken. [medeveroordeelde 1] was meestal de leider van de groep; [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 9] traden ook wel als zodanig op. Ik zou als chauffeur in de auto blijven. De anderen waren vrienden van elkaar. Ik kon goed rijden. Bovendien konden we met zes personen in mijn Mercedes.

“1. [medeveroordeelde 9] zou naar de kluis zoeken en [medeveroordeelde 7] ging mee omdat hij de kluis zou kunnen openen. [betrokkene 1] zou ook mee gaan.

“1. [medeveroordeelde 2] bestuurde de blauwe VW Golf. [medeveroordeelde 3] zou ook meegaan. Er was niet besproken waarom [medeveroordeelde 3] mee ging; hij was er op een bepaald moment.

“1. Op 2 september 1998 reed [medeveroordeelde 4] met mij in mijn auto mee. Op een gegeven moment had ik een lekke band. [medeveroordeelde 1] kwam mij helpen en kwam in een busje aanrijden. Bij een Shell pompstation is de band verwisseld. Mijn travelpas was geblokkeerd en ik heb toen mijn telefoon ais onderpand gegeven. Mijn telefoon bleef als onderpand achter bij de pomphouder.

“1. Na in cafe [B] in Nijmegen te zijn geweest ben ik met [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 8] Boszdemir, [medeveroordeelde 4] en [betrokkene 1] naar het huis van [medeveroordeelde 1] in Arnhem gereden. [medeveroordeelde 7] en [aanvrager] waren daar ook. Er werd niet gesproken over de plaats waar we heen gingen omdat iedereen dat wist. Bij een tankstation op de Overmaat te Arnhem zijn de Volkswagen Golf en het busje van [medeveroordeelde 3] vol getankt.

“1. Ik had handschoenen, touw en wapens in de auto. [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 8] hadden wapens. In het huis van [medeveroordeelde 1] was tevoren besproken wie er wapens zouden meenemen. Bij [medeveroordeelde 1] thuis was ook besproken dat er touw mee moest.

“1. Het was wel min of meer besproken dat [betrokkene 1] zou schieten omdat hij niet goed bij zijn hoofd was. [betrokkene 1] was voor 60% gek verklaard.

“1. [medeveroordeelde 3] zou de brandkast meenemen. Het was zo dat hij een busje bij zich had.

“1. In de kofferbak van mijn auto lag een blauwe sporttas. Die was van [medeveroordeelde 9] . In die tas zaten sleutels om auto's te repareren.

“1. Vanaf de [d-straat] zijn we naar de [a-straat] gereden.

“1. Bij mij in de auto zaten [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 9] en [betrokkene 1] . De anderen, [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] , zaten in de Volkswagen die door [medeveroordeelde 2] bestuurd werd.

“1. De mannen die bij [medeveroordeelde 2] in de auto zaten stapten uit. De mannen die bij mij in de auto zaten stapten ook uit, met uitzondering van [medeveroordeelde 8] . [medeveroordeelde 7] haalde de sporttas uit mijn auto. Ik ben over het vlakbij gelegen viaduct gelopen. Ik zag in de koepeltjes op dat viaduct plafondschilderingen.

“1. Op een gegeven moment kwam er een auto aanrijden waar een vrouw in zat. De vrouw stapte uit de auto en liep om het huis heen. Ik heb gezien dat de vrouw de trap aan de achterzijde van het huis opliep. Toen de vrouw met de auto de oprit op reed ging er een buitenlamp aan de voorzijde van het huis aan. Die lamp heeft een tijdje gebrand.

“1. [medeveroordeelde 8] zat in mijn auto. Ik ben in de richting van het huis gelopen en hoorde een aantal knallen. Ik rende terug naar mijn auto en wilde weg rijden. [medeveroordeelde 8] , die in mijn auto zat, zette een pistool tegen mijn hoofd en zei tegen mij:"Wij zijn hier samen gekomen en we gaan ook samen weer weg".

“1. [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 9] , [betrokkene 1] , [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] kwamen er aan. [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 9] en [betrokkene 1] gingen bij mij in de auto, de anderen bij [medeveroordeelde 2] . Ik ben weggereden. We zijn naar het huis van [medeveroordeelde 1] gereden. Er werd tijdens de rit tegen [betrokkene 1] gezegd dat deze fout niet gemaakt had mogen worden. Er heerste een gespannen sfeer in de auto. Er zat bloed aan de jas van [betrokkene 1] . [medeveroordeelde 3] reed met zijn busje achter ons.

“1. [medeveroordeelde 9] zei tegen mij :"Als je je mond opendoet...."

“1. [medeveroordeelde 7] is door [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 1] bedreigd omdat hij verkeerde informatie zou hebben gegeven.

“1. Op een slaapkamer in het huis van [medeveroordeelde 1] is het wapen schoon gemaakt door [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 1] .

“1. [aanvrager] heb ik bij de villa zien lopen.

“1. De personen die hier als verdachten in de zaal zitten hebben een rol gespeeld bij de inbraak.

“1. Bij de overval op 2 september 1998 ben ik als chauffeur opgetreden. Ik was wel vaker chauffeur voor de groep van [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 8] . Wij waren als groep samen. Ik reed omdat ik een auto had.

“1. De groep draaide eigenlijk om [medeveroordeelde 9] .

“1. De kluis die in het huis zou zitten zou door [medeveroordeelde 3] in zijn bestelbus vervoerd worden.

“1. Op de vraag waarom we met zoveel mensen naar de villa aan de [a-straat] gingen antwoord ik dat dat misschien wel nodig was om iets zwaars uit dat huis te halen.

“1. 12. het proces-verbaal van de in het openbaar gehouden terechtzitting van dit gerechtshof op 30 mei 2000, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van de getuige [medeveroordeelde 6] (pag. 9 e.v.):

“1. Ongeveer twee/drie weken voor 2 september 1998 is er begonnen met de voorbereidingen voor de overval. [medeveroordeelde 7] , [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 1] en ik waren daarbij betrokken. [medeveroordeelde 1] heeft het huis waar moest worden ingebroken aangewezen. De besprekingen werden gehouden in het huis van [medeveroordeelde 1] . [medeveroordeelde 8] is daar ook bij geweest.

“1. Er is besproken wie er naar binnen zou gaan, wie er wat zou doen en welk huis het betrof. Er is dus een rolverdeling tot stand gekomen.

“1. Via de groep ben ik op de hoogte gekomen van het huis waar moest worden ingebroken. Anderen zijn over het huis begonnen. Er is een aantal malen in de auto over gesproken. Er werd ook een rolverdeling afgesproken; ik zou als chauffeur optreden. De rol van [aanvrager] was volgens mij dat hij het alarm zou uitschakelen.

“1. Later op de avond heb ik [medeveroordeelde 3] weer gezien bij de woning van [medeveroordeelde 1] . Wij kwamen toen terug van de plaats van de inbraak. [medeveroordeelde 3] stond voor het huis van [medeveroordeelde 1] .

“1. In de ochtend van 2 september 1998 zag ik [medeveroordeelde 3] in de woning van [medeveroordeelde 1] .

“1. [medeveroordeelde 1] riep ons samen. Dat was in de middag om ongeveer 18.00 a 18.30 uur. [medeveroordeelde 3] zat boven.

“1. Ik heb [medeveroordeelde 3] die dag twee keer in het busje zien rijden.

“1. 13. het proces-verbaal van de in het openbaar gehouden terechtzitting van dit gerechtshof van 31 mei 2000, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven – als verklaring van de getuige [getuige 3] (pag.22/23):

“1. Ik weet dat op 2 september 1998 [medeveroordeelde 4] pech had met een auto. Ik was thuis met [medeveroordeelde 1] . [medeveroordeelde 1] vroeg of hij mijn auto mocht lenen. Ik zei tegen [medeveroordeelde 1] dat hij dan wel benzine moest tanken. Hij kwam terug met die andere auto en al die mensen.

“1. [medeveroordeelde 4] en mijn zoon [medeveroordeelde 1] waren op 2 september 1998 rond 18.00/18.30 uur bij mij thuis.

“1. 14. het proces-verbaal van de in het openbaar gehouden terechtzitting van dit gerechtshof van 20 juni 2000, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van de getuige [medeveroordeelde 4] (pag.44 e.v.):

“1. Ik ken [aanvrager] . Ik ben een keer met [medeveroordeelde 9] bij de vriendin van [aanvrager] geweest. Die vrouw had twee honden, waarvan er een drie poten had.

“1. Ik ken [medeveroordeelde 8] . Ik heb wel eens met [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 8] in een auto gezeten. Ik zat wel vaker bij [medeveroordeelde 6] in de auto.

“1. Op 2 september 1998 ging ik met [medeveroordeelde 6] op weg naar [medeveroordeelde 1] en we kregen in de buurt van Eist een lekke band. We hebben toen vader [medeveroordeelde 1] gebeld en [medeveroordeelde 1] is komen helpen. Bij een tankstation voor Arnhem is er ook getankt.

“1. 15. het proces-verbaal van de in het openbaar gehouden terechtzitting van dit gerechtshof van 20 juni 2000, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van de getuige [medeveroordeelde 6] (pag.49/50):

“1. Toen [betrokkene 1] terug kwam in de auto nadat hij in de villa was geweest zag ik bloed aan zijn jas. Dat bloed was nog niet opgedroogd.

“1. 16. het proces-verbaal van de in het openbaar gehouden terechtzitting van dit gerechtshof van 23 juni 2000, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van de getuige [medeveroordeelde 1] (pag. 57 e.v.):

“1. Op 2 september 1998 hadden [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 6] pech met de auto. [medeveroordeelde 4] belde mij op en ik ben toen met de bestelwagen van mijn vader naar hen toe gegaan. [medeveroordeelde 6] moest tanken. Hij had geen geld bij zich en de benzinepas deed het niet. [medeveroordeelde 6] heeft zijn telefoon toen als onderpand gegeven. Later die dag ben ik [medeveroordeelde 6] tegen gekomen. Het tanken bij [C] was om ongeveer 17.00 uur.

“1. 17. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 416 gevoegd bij het proces-verbaal met het dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door [verbalisant 9] , hoofdagent van politie, gesloten en getekend op 12 april 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [getuige 4] :

“1. Ik ben mede-eigenaar van Shell tankstation " [C] ", gevestigd aan het [e-straat 1] te Arnhem. U vraagt mij of ik mij iets kan herinneren betreffende het tanken met een tankpas van Travel TC Card die geweigerd werd en waarvoor ik een mobiele telefoon in onderpand kreeg. De man zou gereden hebben in een Mercedes 190 diesel.

“1. Ik kan mij zo'n dergelijk voorval herinneren. Dat is een aantal maanden geleden. Ik kan mij herinneren dat ik zelf aanwezig was. Nu ik er goed over nagedacht heb is dat geweest op mijn trouwdag. Mijn trouwdag is op 2 september. Ik kan mij dat herinneren omdat ik, na het voorval van het tanken waarbij de travelcard weigerde, moest wachten op geld. Ik moest mij daarna haasten. Het was tegen de avond dat dit voorval plaatsvond. Het was zeker nog licht buiten.

“1. Er werd voor een bedrag van f. 130,-- benzine getankt bij pomp 3. Er kwam een Turkse man naar binnen die klein van stuk was. Deze man wilde het tanken betalen met een Travel TC Card, doch deze kaart was geblokkeerd voor het tanken van benzine. In ieder geval weigerde de card. Hij had ook geen contant geld bij zich om te betalen. De man liep naar buiten, waarop ik met hem meeliep. Ik zag dat er een Ford Transit busje bij pomp 3 stond. De man die wilde betalen was met een grijze Mercedes 190d. Ik zag bij het Ford busje twee Turkse mannen die ik vaker bij ons gezien had. De naam moet ik wel weten. U noemt mij de naam [medeveroordeelde 1] . Dat klopt.

“1. De man met de tankpas wilde weggaan met de Mercedes. Ik accepteerde dat niet, waarop de man mij aanbood om zijn mobiele telefoon achter te laten. Ik heb dat geaccepteerd.

“1. Enkele dagen hierna, na het weekend, kwam de man van de Mercedes terug om zijn mobiele telefoon op te halen en heeft contant afgerekend. Wij hebben in onze administratie gezocht, doch de nota die ik had opgemaakt, is verscheurd nadat er contant betaald werd.

“1. Het enige wat wij kunnen vinden is dat op 2 september 1998 om 17.05 uur is getracht met een tankpas of iets dergelijks te betalen doch dat dat niet lukte en vervolgens is gewist.

“1. (…)

“1. 19. het proces-verbaal van de in het openbaar gehouden terechtzitting van dit gerechtshof van 27 november 1998, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van de getuige [medeveroordeelde 8] :

“1. [medeveroordeelde 6] heb ik in Meppel ontmoet.

“1. [medeveroordeelde 4] kende ik wel.

“1. Op 13 augustus 1998 waren we met z'n vieren. De auto werd bij een viaduct geparkeerd. Dat was in een grote stad. [medeveroordeelde 9] en [aanvrager] zijn toen uitgestapt en ze zijn bij een woning geweest.

“1. Over "de groep" rond [medeveroordeelde 9] kan ik verklaren dat [medeveroordeelde 9] de planner is van inbraken. De leden van "de groep" hebben altijd wapens bij zich.

“1. 20. een ambtsedig proces-verbaal van bevindingen - als bijlage 620 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door [verbalisant 10] en [verbalisant 11] , respectievelijk inspecteur en hoofdagent van politie, gesloten en ondertekend op 1 juli 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als relaas van verbalisanten:

“1. Op 30 juni 1999 omstreeks 22.30 uur hebben wij een onderzoek ingesteld naar de werking van een buitenlamp, die bevestigd is aan de voorgevel van perceel [a-straat 1] .

“1. Wij zagen dat de lamp met sensor goed en naar behoren functioneerde. Deze buitenlamp werkt vanaf het invallen van de schemering/duisternis. Wij merken op dat [medeveroordeelde 6] in een van zijn verklaringen heeft gesproken over het feit dat hij, staande bij een hek op een pad aan de achterzijde van de woning (perceel [a-straat 1] te Arnhem) zag, dat een buitenlamp aan de voorzijde van de woning ontstak, nadat een auto de inrit inreed en een vrouw voor de woning liep. Voorts heeft [medeveroordeelde 6] verklaard dat het daarvoor donker was rond de woning en dat de buitenlamp fel licht straalde.

“1. Ter plaatse bleek inderdaad dat hetgeen [medeveroordeelde 6] heeft verklaard met betrekking tot zijn waarneming van dit buitenlicht, overeenkomt met de realiteit.

“1. Het is namelijk mogelijk om, staande achter de woning, voor een deel waar te nemen wat er voor de woning gebeurt. De hal van de woning is aan de voor- en achterzijde voorzien van een niet afgedekte heldere glazen wand. Hierdoor is het mogelijk om staande achter de woning door de hal heen voor de woning zaken waar te nemen.

“1. 21. een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 425 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 5] en [verbalisant 4] voornoemd, gesloten en getekend op 13 april 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [medeveroordeelde 6] :

“1. U vraagt mij in welke auto [medeveroordeelde 2] reed, toen wij op de 2e september 1998 vanaf de woning van [medeveroordeelde 1] naar het huis op de [a-straat] reden. Dat was een donker blauwe Volkswagen Golf. Volgens mij. bouwjaar 1985 of 1986.

“1. 22. een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 440 gevoegd bij het proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 5] en [verbalisant 4] voornoemd, gesloten en getekend op 1 5 apirl 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [medeveroordeelde 6] :

“1. In de woning van [medeveroordeelde 1] werd onderling Turks gesproken. Alles wat wij bespraken werd in het Nederlands door [medeveroordeelde 1] aan [medeveroordeelde 7] verteld. Ik hoorde dat [medeveroordeelde 1] letterlijk wat in het Turks besproken werd in het Nederlands vertaalde aan [medeveroordeelde 7] . [medeveroordeelde 7] was van alles goed op de hoogte. [medeveroordeelde 1] voerde het woord. [medeveroordeelde 1] bepaalde en zei dat [medeveroordeelde 8] bij mij moest blijven. De taak van [medeveroordeelde 4] was dat als er iemand het huis binnen zou komen, dat hij die iemand moest vastbinden. [medeveroordeelde 9] moest van [medeveroordeelde 1] meedoen aan deze inbraak omdat hij ervaring had met inbreken. Voor de 2e september 1998 zijn 1 of meerdere besprekingen geweest over deze inbraak. Iedereen was hierbij aanwezig met uitzondering van [betrokkene 1] . [medeveroordeelde 7] moest van [medeveroordeelde 1] meedoen aan deze inbraak, omdat hij ervaring had om in te breken en deuren open te maken.

“1. [betrokkene 1] moest van [medeveroordeelde 1] meedoen aan deze inbraak, omdat [betrokkene 1] een verklaring had van een psychiater uit Duitsland, dat [betrokkene 1] geestelijk niet in orde was. Dit was het idee van [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 4] . Ik had dit al bij eerdere besprekingen gehoord en ook op de 2e september 1998. Ik hoorde dat [medeveroordeelde 4] zei, dat als er in het huis geschoten moest worden, [betrokkene 1] dat moest doen. [betrokkene 1] moest dat doen omdat hij in het bezit was van een rapport van een psychiater en daardoor een kortere straf zou krijgen. [betrokkene 1] zou niet alleen een pistool, maar als dat nodig zou zijn ook een mes moeten gebruiken. Dat was allemaal afgesproken.

“1. [medeveroordeelde 2] kreeg als opdracht van [medeveroordeelde 1] om buiten in de auto te wachten.

“1. 23. een geschrift, zijnde een fotocopie van ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 451 gevoegd bij het proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 5] en [verbalisant 4] voornoemd, gesloten en getekend op 16 april 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [medeveroordeelde 6] :

“1. Toen wij in de woning waren van [medeveroordeelde 1] op de [f-straat] te Arnhem, kwam daar ook een vriend van mij, [medeveroordeelde 3] . Hij woont in Amsterdam. [medeveroordeelde 3] kwam bij [medeveroordeelde 1] op de 2e september 1998 met een Volkswagen Transporter. Dit busje was wit van kleur. Toen wij wegreden bij [medeveroordeelde 1] was [medeveroordeelde 3] de bestuurder van het busje. Ik reed met mijn Mercedes en [medeveroordeelde 2] reed in de Volkswagen Golf. Wij waren toen op weg naar het huis waar de inbraak zou worden gepleegd.

“1. [medeveroordeelde 3] was op de hoogte met wat er zou gaan gebeuren die avond omdat [medeveroordeelde 1] hem het verhaal had verteld dat er een inbraak gepleegd zou worden. Ik hoorde van [medeveroordeelde 1] dat het busje bestemd was om de brandkast te gaan vervoeren. Ik hoorde van [medeveroordeelde 9] dat de brandkast naar een adres moest waar [aanvrager] verbleef.

“1. Ik zag dat [medeveroordeelde 3] met zijn busje achter mij aan reed.

“1. 24. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 472 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 5] en [verbalisant 4] voornoemd, gesloten en getekend op 15 april 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [medeveroordeelde 6] :

“1. Naar ik mij kan herinneren waren wij bij [medeveroordeelde 7] op de Apeldoomseweg te Arnhem ongeveer twee weken voor de 2e september 1998. [medeveroordeelde 7] , [medeveroordeelde 1] , [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 4] en ik stapten in mijn auto. Wij reden in de richting van Apeldoorn.

“1. Wij reden in de richting van het huis waar later ingebroken werd. Toen wij weer langs het huis kwamen zei [medeveroordeelde 1] weer:”Daar moest ingebroken worden". Ik zag dat [medeveroordeelde 1] het huis bedoelde waar later daadwerkelijk ingebroken werd.

“1. 25. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 488 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422- opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 5] en [verbalisant 4] voornoemd, gesloten en getekend op 28 april 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [medeveroordeelde 6] :

“1. Ik hoorde van [medeveroordeelde 1] , toen hij en de anderen in het huis waren en aan het zoeken waren op de benedenverdieping van dat huis, dat de vrouw die in het huis verbleef naar beneden kwam lopen. Ik hoorde ook van [medeveroordeelde 1] dat [betrokkene 1] toen direct zijn pistool pakte en daarmee de vrouw bedreigde. Ik hoorde van [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 4] , in ieder geval hoorde ik het zeer zeker van [medeveroordeelde 1] , dat toen de vrouw was doodgeschoten van haar pols een armband werd afgenomen door [betrokkene 1] . Verder hoorde ik van [medeveroordeelde 1] dat er wat geld en andere dingen zijn weggenomen. Ik hoorde later in de woning van [medeveroordeelde 1] dat er nog een vrouw was neergeschoten.

“1. Toen [betrokkene 1] in de auto stapte na de inbraak op de [a-straat] zag ik vers bloed op de jas zitten. Ik zag dat het bloed nog vochtig was.

“1. In de woning van [medeveroordeelde 1] , na de inbraak op de [a-straat] te Arnhem, kreeg [medeveroordeelde 1] ruzie met [betrokkene 1] . [medeveroordeelde 1] verweet [betrokkene 1] dat hij de vrouw had neergeschoten.

“1. 26. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 489 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 5] en [verbalisant 4] voornoemd, gesloten en getekend op 28 april 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [medeveroordeelde 6] :

“1. Toen ik in cafe [B] te Nijmegen was, hoorde ik in een gesprek tussen [medeveroordeelde 1] , [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 9] dat [betrokkene 1] , toen hij de vrouwen had beschoten, een portemonnee uit een tas van een van de vrouwen heeft gehaald en meegenomen. Deze portemonnee was van de vrouw die later het huis in kwam.

“1. 27. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 520 gevoegd bij het proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 5] en [verbalisant 4] voornoemd, gesloten en getekend op 20 mei 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [medeveroordeelde 6] :

“1. Ik parkeerde mijn auto op de avond van de 2e september 1998, op het moment dat de inbraak in het huis werd gepleegd, op de parallelweg langs de [a-straat] te Arnhem. Toen ik daar uit mijn auto, de Mercedes, stapte, opende ik de kofferbak van de auto. Toen ik om de auto liep en de kofferbak opende, zat [medeveroordeelde 8] nog op de achterbank van mijn auto.

“1. 28. een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 357 gevoegd bij het proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door [verbalisant 12] en [verbalisant 7] , beiden hoofdagent van politie, gesloten en getekend op 30 maart 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [medeveroordeelde 2] :

“1. [medeveroordeelde 9] zei dat hij een huis wist aan de [a-straat] waar veel geld en ook "mal" was. Mal is het Turkse woord voor verdovende middelen. [medeveroordeelde 9] heeft tegen mij gezegd dat het om een huis aan de [a-straat] ging. [medeveroordeelde 9] zei dat hij wilde gaan inbreken.

“1. 29. een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 385 gevoegd bij het proces-verbaal met het dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 12] en [verbalisant 7] voornoemd, gesloten en getekend op 16 april 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [medeveroordeelde 2] :

“1. [medeveroordeelde 8] liep ook altijd met wapens rond. [medeveroordeelde 8] heet eigenlijk [medeveroordeelde 8] .

“1. [medeveroordeelde 3] woont in Amsterdam. Hij is iemand die zich bazig kan gedragen. Ook door [medeveroordeelde 9] wordt [medeveroordeelde 3] met respect behandeld.

“1. Mijn broer [medeveroordeelde 1] kent [medeveroordeelde 3] goed.

“1. 30. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 499 gevoegd bij het proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisant [verbalisant 12] voornoemd en [verbalisant 8] , hoofdagent van politie, gesloten en getekend op 4 mei 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [medeveroordeelde 2] :

“1. Bij het huis van [medeveroordeelde 1] , voor de ingang van de flat, zag ik een aantal mensen staan. Ik zag dat [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 8] met het lange haar, kale [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 6] , [betrokkene 1] uit Duitsland, [medeveroordeelde 3] , [medeveroordeelde 7] en mijn broer [medeveroordeelde 1] daar stonden.

“1. De auto van [medeveroordeelde 3] was een busje.

“1. Ik zag dat [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 6] , kale [medeveroordeelde 4] en [betrokkene 1] naar de Mercedes van [medeveroordeelde 6] liepen. Ik ben met [medeveroordeelde 1] meegelopen naar een Volkswagen Golf. Ik kreeg de sleutels van de auto van [medeveroordeelde 1] . Ik ging achter het stuur zitten. [medeveroordeelde 1] ging op de passagiersstoel zitten en [medeveroordeelde 7] ging achter in de auto zitten. [medeveroordeelde 1] zei dat de inbraak met z'n allen gepleegd zou worden en zei dat ik in de richting van de [a-straat] moest rijden. [medeveroordeelde 1] zei dat ik buiten kon wachten tot zij terug zouden komen. Ik reed naar de [a-straat] . Toen we op die weg reden zei [medeveroordeelde 1] tegen mij dat ik moest stoppen. Ik zag dat de Mercedes van [medeveroordeelde 6] in de richting van Apeldoorn, aan de rechterzijde van de weg stond.

“1. Nadat ik gestopt was zijn [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] uit de auto gestapt. Nadat [medeveroordeelde 7] was uitgestapt, pakte hij uit de kofferbak van de auto een tas.

“1. Ik zag dat [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] terug kwamen lopen. Ik zag dat ze snel liepen.

“1. Ik zag dat [medeveroordeelde 7] de tas weer bij zich droeg. [medeveroordeelde 7] ging weer achterin zitten. [medeveroordeelde 1] ging weer naast mij zitten. Ik hoorde dat [medeveroordeelde 1] zei:" [betrokkene 1] heeft een wijf doodgeschoten".

“1. Vanaf de [a-straat] ben ik weer naar de woning van [medeveroordeelde 1] gereden. Na ongeveer 2 minuten vertrok ik uit de woning. Toen ik wegging was [medeveroordeelde 7] nog in de woning van [medeveroordeelde 1] . [medeveroordeelde 9] en kale [medeveroordeelde 4] kwamen mij achterop en zeiden dat ik hen ergens naar toe moest rijden. Ze zeiden dat ze naar een vrouw wilden gaan. Ik stuurde de auto naar een woning, op aanwijzing van [medeveroordeelde 9] . We zijn daar uitgestapt en de woning van die vrouw binnengegaan. De vrouw heeft twee honden, waarvan er een maar drie poten heeft. In die woning was [aanvrager] aanwezig. [medeveroordeelde 9] heeft met [aanvrager] staan praten.

“1. Ik heb [medeveroordeelde 3] of zijn auto niet gezien in de nabijheid van de woning waar ingebroken werd. Later die avond, vroeg ik [medeveroordeelde 9] waarom [medeveroordeelde 3] er ook bij was. [medeveroordeelde 9] zei toen dat dat was voor het geval er iets zwaars uit de woning meegenomen moest worden.

“1. 31. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 478 gevoegd bij het proces-verbaal met het dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 12] en [verbalisant 7] voornoemd, gesloten en getekend op 6 april 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven – als verklaring van [medeveroordeelde 2] :

“1. Waarschijnlijk was het wel de bedoeling dat de buit van de inbraak naar [aanvrager] gebracht zou worden, want we zijn na de inbraak naar de woning van [getuige 5] , waar [aanvrager] ook was, gegaan.

“1. Toen we bij [getuige 5] waren geweest, die avond van de 2e september 1998, heb ik aan [medeveroordeelde 9] gevraagd waarom wij naar [aanvrager] toe moesten. Ik hoorde dat [medeveroordeelde 9] tegen mij zei:"Wat wij uit dat huis gehaald zouden hebben, moesten we naar [aanvrager] brengen".

“1. Toen we bij de woning van [medeveroordeelde 1] weggingen, zag ik [aanvrager] uit de woning van [medeveroordeelde 1] komen. Ik zag dat [medeveroordeelde 3] en [aanvrager] naar het busje liepen. Ik heb gezien dat [aanvrager] in het busje stapte.

“1. U vraagt mij wat er uit de villa gestolen zou worden. Ik weet alleen dat het "mal" zou moeten zijn. Met mal bedoel ik cocaine. Er werd ook gesproken over "para", dat betekent geld.

“1. 32. een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 404 gevoegd bij het proces-verbaal met het dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door [verbalisant 15] en [verbalisant 16] , respectievelijk brigadier en hoofdagent van politie, gesloten en getekend op 1 1 april 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [medeveroordeelde 1] :

“1. [medeveroordeelde 9] heeft tegen mij gezegd dat hij een huis wist waar veel geld was te halen. Ik zat toen in de auto. In de auto zaten [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 6] , [medeveroordeelde 8] met lange haren, [medeveroordeelde 9] en ik. Het gesprek ging over een paar miljoen. Ik was nieuwsgierig, dat trok mij wel aan. Daarna begonnen ze over een huis. [medeveroordeelde 9] zei een groot beveiligd huis. [medeveroordeelde 9] zei dat hij met wapens zou gaan, we zouden de mensen gijzelen. In het gesprek legde [medeveroordeelde 9] uit welk huis hij bedoelde. Hij bedoelde een groot huis met beveiliging. [medeveroordeelde 9] had het over een kluis.

“1. Ik ging een periode om met de groep van [medeveroordeelde 9] , kale [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 6] , [medeveroordeelde 8] en [medeveroordeelde 2] . In die tijd ging ik ook om met [medeveroordeelde 7] .

“1. 33. een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 415 gevoegd bij het proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 15] en [verbalisant 16] voornoemd, gesloten en getekend op 11 april 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [medeveroordeelde 1] :

“1. U vraagt mij naar het voorval dat [medeveroordeelde 6] met pech langs de weg stond. Ik kan mij dat herinneren. Er is toen naar mijn ouders gebeld. Ik ben gegaan. Kale [medeveroordeelde 4] was bij [medeveroordeelde 6] . Ik heb de band verwisseld. Ik ben naar een Shell tankstation in Arnhem Zuid gereden. [medeveroordeelde 6] reed achter mij aan.

“1. 34. een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 410 gevoegd bij het proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door [verbalisant 3] en [verbalisant 6] , respectievelijk brigadier en hoofdagent van politie, gesloten en getekend op 11 april 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [medeveroordeelde 4] :

“1. Ik weet dat [medeveroordeelde 6] eigenaar is van een Mercedes. U vraagt mij of ik wel eens bij [medeveroordeelde 6] in de auto, de Mercedes, heb gezeten toen hij een lekke band kreeg. Ja, dat is wel een keer voorgekomen. Toen wij op weg naar Arnhem waren knapte de band. Ik heb toen naar de vader van [medeveroordeelde 1] gebeld. Ik kreeg [medeveroordeelde 1] aan de telefoon. Ik heb hem hulp gevraagd. [medeveroordeelde 1] kwam om ons hulp te bieden. [medeveroordeelde 1] verwisselde het wiel van de auto. U vertelt mij dat dit voorval op 2 september 1998 plaats vond.

“1. U vraagt mij of ik mij kan herinneren of ik op de avond van het voorval van de lekke band met [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 6] en [betrokkene 1] met de auto van [medeveroordeelde 6] , de Mercedes, vanuit koffiehuis [B] te Nijmegen naar de woning van [medeveroordeelde 1] ben gereden. Het klopt inderdaad dat wij naar de woning van [medeveroordeelde 1] zijn gereden. Ik ken [medeveroordeelde 7] .

“1. 35. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 286 gevoegd bij het proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 12] en [verbalisant 7] voornoemd, gesloten en getekend op 9 maart 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [medeveroordeelde 9] :

“1. Ik ga elke dag om met [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 2] . Ik ken de broer van [medeveroordeelde 2] , [medeveroordeelde 1] genaamd. [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 2] zeiden tegen mij dat ze wisten dat [medeveroordeelde 8] iets met de moord op de [a-straat] te maken had. Er werd ook gezegd dat een of twee jongens uit Amsterdam met die moord te maken hadden. Ik kende al een [medeveroordeelde 8] . Het werd mij duidelijk dat zij [medeveroordeelde 8] bedoelden die eigenlijk [medeveroordeelde 8] heet. Ik zei tegen [medeveroordeelde 2] en [medeveroordeelde 4] dat ik gehoord had dat [medeveroordeelde 1] er iets mee te maken had.

“1. [medeveroordeelde 6] ken ik via [medeveroordeelde 4] .

“1. Ik hoorde van [medeveroordeelde 7] dat [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 8] elkaar kennen.

“1. [medeveroordeelde 7] heb ik via [medeveroordeelde 1] leren kennen.

“1. [aanvrager] ken ik al jaren. De achternaam van [aanvrager] is [aanvrager] . [aanvrager] kwam wel eens bij een vrouwtje. Die vrouw had twee honden. Ze heet [getuige 5] .

“1. 36. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 290 gevoegd bij het proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 12] en [verbalisant 7] voornoemd, gesloten en getekend op 10 maart 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [medeveroordeelde 9] :

“1. [medeveroordeelde 3] ken ik. Hij is een kennis van [medeveroordeelde 1] en ook van [medeveroordeelde 4] .

“1. [medeveroordeelde 3] woont in Amsterdam.

“1. 37. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 515 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door [verbalisant 17] , hoofdagent van politie en [verbalisant 8] voornoemd, gesloten en getekend op 18 maart 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [medeveroordeelde 3] :

“1. Ik kan u vertellen dat ik [medeveroordeelde 6] inderdaad ken.

“1. Ik ken de man van foto 1, dat is [medeveroordeelde 9] . Ik heb hem enkele malen in het cafe gezien, samen met [medeveroordeelde 6] .

“1. Ook foto 3 ken ik, dat is [medeveroordeelde 4] . Hij was ook samen met onder andere [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 9] .

“1. U toont mij nu foto 8. U vertelt mij dat dit [medeveroordeelde 1] betreft. Ik ken deze man toch wel.

“1. U toont mij foto 7. Ik heb deze persoon gezien bij de personen uit de groep die ik reeds heb genoemd. Als u zegt dat hij [medeveroordeelde 2] heet, dan zou dit kunnen kloppen.

“1. U toont mij foto 4. U zegt mij dat hij [medeveroordeelde 8] heet, of bekend is als [medeveroordeelde 8] . Ik ken hem.

“1. U toont mij foto 22. Ik hoor van u dat deze man [betrokkene 1] heet. Ik ken deze man wel.

“1. 38. een geschrift, zijnde fotomap 1, met de daarbij behorende namenlijst - als bijlage 618 gevoegd het proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - voorzover inhoudende:

“1. Namenlijst fotoboek:

“1. 1. [medeveroordeelde 9] [geboortedatum] -1965 PL070098:000434

“1. 2. [aanvrager] [geboortedatum] -1968 PL070099:000128

“1. 3. [medeveroordeelde 4] [geboortedatum] -1954 PL070098:000433

“1. 4. [medeveroordeelde 8] [geboortedatum] -1959 PL0700098:000432

“1. 5. [medeveroordeelde 7] [geboortedatum] -1969 GPARNH91:000696

“1. 7. [medeveroordeelde 2] [geboortedatum] -1965 PL070093:000354

“1. 8. [medeveroordeelde 1] [geboortedatum] -1967 PL070098:000467

“1. 12. [medeveroordeelde 6] [geboortedatum] -1968 PL070098:000431

“1. 22. [betrokkene 1] , [betrokkene 1] [geboortedatum] -1968 5006/98 (DLD)

“1. 39. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 312 gevoegd bij het proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 12] en [verbalisant 7] voornoemd, gesloten en getekend op 16 maart 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [medeveroordeelde 8] :

“1. Ik ken een [medeveroordeelde 1] . De [medeveroordeelde 1] die ik ken is een broer van [medeveroordeelde 2] . Zowel [medeveroordeelde 1] als [medeveroordeelde 2] heb ik leren kennen via [medeveroordeelde 9] . Ik heb een keer samen met [medeveroordeelde 1] in een auto gezeten. Daar waren ook [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 4] .

“1. Ik heb wel eens bij [medeveroordeelde 6] in de auto gezeten. De auto van [medeveroordeelde 6] is een Mercedes. [medeveroordeelde 3] is een hele goede vriend van [medeveroordeelde 1] , [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 4] . [medeveroordeelde 3] verblijft in Amsterdam.

“1. [medeveroordeelde 9] heeft vaak een wapen.

“1. 40. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 481 gevoegd bij het proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 5] en [verbalisant 4] voornoemd, gesloten en getekend op 27 april 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [aanvrager] :

“1. Ik kan mij herinneren dat ik in de maanden juli of augustus 1998 met [medeveroordeelde 9] gesproken heb over het omzeilen van een alarmbeveiliging en over hoe je een kluis zou kunnen openen.

“1. Ik zei [medeveroordeelde 9] toen dat ik een kluis los zou krijgen.

“1. 41. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 326 gevoegd bij het proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 5] en [verbalisant 4] voornoemd, gesloten en getekend op 18 maart 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [aanvrager] :

“1. Op de avond van 2 september 1998 was ik in de woning van [getuige 5] te Arnhem. De mij bekende [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 2] kwamen in de woning van [getuige 5] . Naar mijn weten was er nog een derde persoon bij, dat was de kale Turk, genaamd [medeveroordeelde 4] .

“1. Ik hoorde dat [medeveroordeelde 2] zei:”ln dat vrijstaande huis was geen geld te krijgen."

“1. 42. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 328 gevoegd bij het proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 5] en [verbalisant 4] voornoemd, gesloten en getekend op 20 maart 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [aanvrager] :

“1. [medeveroordeelde 9] gaat meestal zelf mee om iets te plegen. Er doen er dan nog wel meer mee, zoals [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 2] , ik en de kale [medeveroordeelde 4] . Ik spreek dan over de periode juni, juli, augustus en september. [medeveroordeelde 9] heeft dan meestal het idee wat er gedaan moest worden.

“1. Van mij heeft hij de kennis nodig om in te breken. Vaak gaat het om de positie van het huis, ik bedoel de ligging, danwel ligt het uit het zicht. Zijn er buren. Zijn de mensen thuis, ligt er daadwerkelijk geld enz. Is het mogelijk om er bijvoorbeeld aan de achterzijde bij te komen. [medeveroordeelde 9] zei dan ook wel dat er een wapen meegenomen moest worden. Mocht er iemand aangetroffen worden in de woning dan zei [medeveroordeelde 9] ...(Opmerking verbalisanten: [aanvrager] maakt een beweging met zijn hand alsof hij een vuurwapen afdrukt)

“1. 43. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 335 gevoegd bij het proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door [verbalisant 18] , inspecteur van politie en de verbalisant [verbalisant 4] voornoemd, gesloten en getekend op 22 maart 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [aanvrager] :

“1. Ik wil toevoegen dat [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 2] , voordat ze iets wilden gaan doen, ik bedoel daarmee observeren en inbreken, daarvoor enkele weken de tijd namen.

“1. 44. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 487 gevoegd bij het proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 4] en [verbalisant 5] voornoemd, gesloten en getekend op 27 april 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven -:

“1. als relaas van verbalisanten:

“1. Wij toonden [aanvrager] een foto met daarop afgebeeld [betrokkene 1] , geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1968.

“1. als verklaring van [aanvrager] :

“1. De persoon op de foto die u mij toont ken ik. Ik zag hem in de woning van [getuige 5] . Dat was op de avond toen [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 2] daar binnenkwamen. [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 2] en de persoon op de foto zijn daar kort gebleven.

“1. 45. een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 407 gevoegd bij het proces-verbaal met het dossiernummer 09-006422 - opgemaakt door [verbalisant 13] en [verbalisant 14] , beiden hoofdagent van politie, gesloten en getekend op 11 april 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [medeveroordeelde 7] :

“1. In de periode van begin augustus 1998 tot en met eind november 1998 heb ik omgang gehad met [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 2] , [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 1] . Ik was een beetje chauffeur voor [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 9] . Door [medeveroordeelde 1] ben ik in contact gekomen met [medeveroordeelde 9] en zijn vrienden. Ik weet dat [medeveroordeelde 9] met zijn achternaam [medeveroordeelde 9] heet. [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 2] heten met hun achternaam [medeveroordeelde 1] .

“1. 46. een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 408 gevoegd bij proces-verbaal met het dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 13] en [verbalisant 14] voornoemd, gesloten en getekend op 1 1 april 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [medeveroordeelde 7] :

“1. Ik heb wel eens gezien dat [medeveroordeelde 1] een oude verroeste revolver bij zich had. Ook [medeveroordeelde 9] had een wapen. Het was een groot wapen.

“1. 47. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 443 gevoegd bij het proces-verbaal met dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 13] en [verbalisant 14] voornoemd, gesloten en getekend op 15 april 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven - als verklaring van [medeveroordeelde 7] :

“1. Ik heb reeds verklaard dat ik in de getoonde fotomap een persoon mis. Deze persoon is de enige die geld heeft. Hij is een klein rottig ventje. Zijn vader heeft een cafe in Amsterdam. Die hoort ook bij de groep. Die persoon ging altijd met [medeveroordeelde 6] om. Het is een nette, geklede man. Het is een Turkse man met steil, kort achterover gekamd haar. Hij is ongeveer 35/36 jaar oud.

“1. 48. een geschrift, zijn de een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 454 gevoegd bij het proces-verbaal met het dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 13] en [verbalisant 14] voornoemd, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven -:

“1. als relaas van verbalisanten:

“1. Aan [medeveroordeelde 7] werd een foto getoond onder het CRV nummer 1305.103.764, zijnde de foto van [medeveroordeelde 3] , geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1969.

“1. als verklaring van [medeveroordeelde 7] :

“1. U toont mij een foto. Deze persoon op de foto herken ik als zijnde de vriend van [medeveroordeelde 6] . Dat is de man die werkzaam is in het Turkse cafe in Amsterdam.

“1. 49. een geschrift, zijnde een fotocopie van een ambtsedig proces-verbaal - als bijlage 453 gevoegd bij het proces-verbaal met het dossiernummer 98-006422 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 15] en [verbalisant 16] voornoemd, gesloten en getekend op 19 april 1999, voorzover inhoudend - zakelijk weergegeven – als verklaring van [medeveroordeelde 7] :

“1. U vraagt mij wie ik op 2 september 1998 gezien heb. Ik heb gezien [medeveroordeelde 1] , [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 2] , [medeveroordeelde 4] en vermoedelijk [medeveroordeelde 6] en de vriend van [medeveroordeelde 6] , die "pief" uit Amsterdam.

“1. 50. het proces-verbaal van de in het openbaar gehouden terechtzitting van dit gerechtshof van 14 juni 2000, voorzover inhoudend als verklaring van de getuige [verbalisant 18] :

“1. Het is mij bekend dat er plafondschilderingen in de koepeltjes op het viaduct waren.

“1. 51. het proces-verbaal van de in het openbaar gehouden terechtzitting van dit gerechtshof van 31 oktober 2000, voorzover inhoudend als verklaring van de getuige [verbalisant 4] :

“1. Met betrekking tot het verhaal van [medeveroordeelde 6] over de beschilderde koepeltjes moet ik zeggen dat hij daar daadwerkelijk gelopen moet hebben, anders had hij dat niet kunnen zien.”

In de zaken van [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 2] zijn bij de Hoge Raad verzoeken tot nader onderzoek als bedoeld in art. 461, eerste lid, Sv ingediend. Deze verzoekschriften berustten in belangrijke mate op onderzoeksresultaten van de Projectgroep Gerede Twijfel, onder leiding van dr. H. Israëls. Deze resultaten zijn gepubliceerd in het boek ‘De Arnhemse Villamoord; Valse bekentenissen’5., waarnaar in de verzoekschriften veelvuldig werd verwezen.

De verzoeken zijn door mijn ambtgenoot Hofstee doorgeleid naar de voorzitter van de Adviescommissie Afgesloten Strafzaken (hierna: ACAS) met het verzoek een advies uit te brengen over de wenselijkheid van een nader onderzoek, met als aandachtspunten het nut en de noodzaak van het verzochte onderzoek, als ook de vraag of er naar het oordeel van de ACAS andere aanknopingspunten zijn voor nader onderzoek naar het bestaan van gronden voor herziening van de veroordeling.

Op 20 december 2016 heeft de ACAS schriftelijk een tussenadvies uitgebracht. Naar aanleiding van dit tussenadvies heeft mijn ambtgenoot Hofstee aan de rechter-commissaris van de rechtbank Noord-Holland opdracht gegeven tot het horen van de in het tussenadvies genoemde personen (de veroordeelden en [betrokkene 1] ). Dit heeft geresulteerd in het verhoor van vier van de negen veroordeelden en van eerdergenoemde [betrokkene 1] . Het eindadvies van 8 juni 2018 houdt in dat [medeveroordeelde 6] via zijn Duitse advocaat heeft laten weten dat hij geen nadere verklaring wilde afleggen. Over de inhoud van de wel gehoorde personen houdt het advies het volgende in (p. 5-6):

“ “De Commissie vat de ten overstaan van de rechter-commissaris afgelegde verklaringen als volgt samen.

“ [medeveroordeelde 2] heeft verklaard dat hij zich niet schuldig heeft gemaakt aan het bewezen verklaarde delict. Hij heeft voorts verklaard dat de door hem afgelegde verklaringen onder druk van de politie tot stand zijn gekomen en dat de verbalisanten hem de in zijn verklaringen opgenomen uitspraken tijdens de verhoren hebben aangereikt.

“ [medeveroordeelde 9] heeft verklaard dat hij zich niet schuldig heeft gemaakt aan het bewezen verklaarde delict. Hij heeft voorts verklaard nadien van [medeveroordeelde 2] te hebben gehoord dat diens verklaringen onder druk van de politie zijn afgelegd. Volgens [medeveroordeelde 9] had hij in de periode waarin het bewezen verklaarde delict plaatsvond grote problemen met [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 4] , omdat zij veronderstelden dat [medeveroordeelde 9] hen in een andere zaak had verraden en dat zij daardoor in die zaak in Duitsland waren veroordeeld.

“ Dat laatste aspect komt terug in de verklaring van [medeveroordeelde 1] . Ook hij heeft verklaard over de druk die tijdens de verhoren in het kader van de strafzaak door opsporingsambtenaren werd uitgeoefend. [medeveroordeelde 1] heeft voorts opgemerkt dat [medeveroordeelde 9] en een andere (Turkse) man indertijd wel hebben gesproken over een wit huis of een witte villa, maar dat de politie daarvan heeft gemaakt dat dit gesprek betrekking had op de villa waarin op 2 september 1998 een gewelddadige overval plaatsvond.

“ Ook [aanvrager] heeft verklaard onschuldig te zijn en dat hij door de politie is gedwongen te verklaren. Hij heeft verklaard na juli 1998 geen contact meer te hebben gehad met [medeveroordeelde 9] , in verband met een hoog oplopende ruzie tussen hen. Volgens [aanvrager] is zijn in het opsporingsonderzoek afgelegde verklaring dat hij in de avonduren van 2 september 1998 bij de getuige [getuige 5] was hem door de verhorende opsporingsambtenaren opgedrongen. De door hem in een verklaring benoemde uitspraak van [medeveroordeelde 2] – dat er in die woning niets viel te halen – zou betrekking hebben gehad op een woning in Nijmegen waar hij ( [aanvrager] ), met [medeveroordeelde 2] en [medeveroordeelde 9] , enkele maanden voor september 1998 was geweest. Het zou, aldus [aanvrager] , de politie zijn geweest die deze uitspraak heeft betrokken op de gewelddadige overval op 2 september 1998.

“ Ook [betrokkene 1] heeft verklaard dat hij zich niet schuldig heeft gemaakt aan de gewelddadige overval waarbij [slachtoffer 1] is doodgeschoten. Hij heeft opgemerkt dat hij op de desbetreffende avond in Duitsland was, op verjaardagsvisite.”

Bij de bespreking van de herzieningsaanvraag zal ik diverse malen aan de in het eindadvies door de ACAS opgenomen bevindingen en conclusies refereren. Hier wil ik nog kort volstaan met de opmerking dat de ACAS, tegen de achtergrond van haar bevindingen, geen aanleiding heeft gezien om te adviseren nader onderzoek te doen naar de totstandkoming van de bekennende verklaringen van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] . In het verzoek tot nader onderzoek was onder meer verzocht om een analyse van de (audiovisuele registratie van de) verhoren (van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] ) door deskundigen en een onderzoek door een deskundige (rechtspsycholoog) naar de vraag of [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] valse bekentenissen hebben afgelegd. De commissie meende dat met haar werkzaamheden6.voldoende tegemoet was gekomen aan het merendeel van de in het verzoek tot nader onderzoek verzochte onderzoekshandelingen.

Wel heeft de ACAS in haar eindadvies geadviseerd tot nader DNA-onderzoek en dactyloscopisch onderzoek. Mijn ambtgenoot Hofstee heeft het door de ACAS gewenste onderzoek laten uitvoeren. Het onderzoek was gericht op de vergelijking van de nog bij het NFI beschikbare DNA-sporen met de DNA-profielen in de DNA-databank en op de vergelijking van dactyloscopische sporen met de in HAVANK opgeslagen vingerafdrukken. De resultaten van deze onderzoeken zijn neergelegd in vier onderzoeksrapporten. Het DNA-onderzoek heeft niet geleid tot een match in de DNA-databank. Verder heeft de vergelijking van dactyloscopische sporen met de (overige) in HAVANK opgeslagen vingerafdrukken niet geleid tot een herkenning.

Na inventarisatie of nog aanvullende onderzoekswensen bestonden, heeft mijn ambtgenoot Hofstee bij brieven van 16 december 2019 bericht dat de procedure ex art. 461 Sv was afgerond en dat de veroordeelden namens wie om nader onderzoek was verzocht, in de gelegenheid waren om met inachtneming van de resultaten van het nader onderzoek een herzieningsaanvraag te laten indienen bij de Hoge Raad.

Tegen de achtergrond van de zojuist door mij ingenomen stelling lijkt het mij goed toch aandacht te besteden aan de voornaamste conclusies van de ACAS. Dat is om recht te doen aan haar uitgebreide onderzoek in de zaak, en aan de onmiskenbaar aanwezige problematiek die daarin speelt, maar ook om te kunnen signaleren om welke punten het in de onderhavige zaak thans niet gaat.

Ten tijde van haar advies was de ACAS uiteraard niet bekend met de nieuwe verklaring van [medeveroordeelde 6] . De ACAS was bovendien juist belast met een onderzoek naar mogelijke nova. Op dat punt concludeert de ACAS (p. 26-29):

“ “Afronding

“ De Commissie heeft in haar tussenadvies reeds enkele bevindingen gepresenteerd, die erop duiden dat de veroordeling van verzoekers – en die van andere verdachten in deze zaak – als potentieel onveilig moet worden gekwalificeerd. De bevindingen van de Commissie na het uitbrengen van dat tussenadvies hebben dat beeld alleen maar versterkt. Dat beeld is verontrustend. Op hoofdlijnen kan het als volgt worden gekenschetst:

“ 1. De betrokkenheid van verzoekers en de overige veroordeelden bij het bewezen verklaarde delict is in doorslaggevende mate gebaseerd op de bekennende verklaringen van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] .

“ 2. Forensisch-technisch onderzoek heeft er niet toe geleid dat verzoekers, de andere veroordeelden en/of [betrokkene 1] in verband kunnen worden gebracht met het delict.

“ 3. De vaststelling van het gerechtshof dat tien mannen bij het delict betrokken zijn geweest en dat vijf mannen in of bij de woning zijn geweest, spoort niet met de voor het bewijs gebruikte verklaring van het slachtoffer [slachtoffer 2] , die heeft verklaard slechts één dader te hebben gezien.

“ Die hoofdlijnen waren reeds bekend ten tijde van de behandeling van de strafzaken in hoger beroep. Een novum kan hierin dus niet worden gevonden. In de loop van het onderzoek door de Commissie zijn deze hoofdlijnen evenwel aangevuld met de volgende karakteristieken, die aan het gerechtshof niet bekend waren:

“ 4. De Duitse autoriteiten hebben op 19 november 1999 besloten [betrokkene 1] niet (verder) te vervolgen, in welk verband zij onder meer aandacht hebben besteed aan het door [betrokkene 1] en getuigen aan [betrokkene 1] toegedichte alibi en waarbij is overwogen dat [betrokkene 1] geloofwaardig heeft ontkend de Nederlandse taal te beheersen. Daarmee is een belangrijk nieuw gegeven beschikbaar, dat haaks staat op de door het gerechtshof gebruikte bewijsmiddelen en gepresenteerde overwegingen. Daarin ligt immers besloten dat [betrokkene 1] als schutter wordt aangemerkt; een schutter die volgens het slachtoffer [slachtoffer 2] een goede beheersing van de Nederlandse taal had.

“ 5. Integrale kennisneming van de op band opgenomen verhoren van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] leert dat alle ingrediënten voor valse bekentenissen zich hebben gemanifesteerd. Systematische vergelijking van de op band opgenomen verhoren met de van die verhoren opgemaakte processen-verbaal wijst bovendien uit dat grote zorgen bestaan over de juistheid en de volledigheid van de processen-verbaal van verhoor.

“ De Commissie onderkent dat het gerechtshof uitvoerig aandacht heeft besteed aan de betrouwbaarheid en de rechtmatigheid van verkrijging van de door [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] afgelegde verklaringen. De overwegingen van het gerechtshof daaromtrent kunnen evenwel niet los worden gezien van de vaststelling dat het gerechtshof slechts kennis heeft genomen van een beperkt aantal fragmenten van de opnames van die verhoren. De Commissie heeft vastgesteld dat het gerechtshof slechts een fractie van de op beeld beschikbare verhoren van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] heeft gezien en dat de door het gerechtshof bekeken onderdelen van de verhoren van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] geen adequaat en representatief beeld geven van de verhoren die op band zijn opgenomen.

“ Het gerechtshof was dus niet bekend met de volledige inhoud van die opnames. Op basis van een integrale beoordeling van de opnames en aan de hand van een systematische vergelijking met de opgemaakte processen-verbaal van verhoor, komt de Commissie – mede op basis van de huidige wetenschappelijke inzichten over valse bekentenissen die ten tijde van de beoordeling door het gerechtshof evenmin in alle opzichten waren uitgekristalliseerd – tot het standpunt dat dit oordeel van het gerechtshof naar huidige wetenschappelijke inzichten thans niet meer houdbaar is. De Commissie heeft (onder meer) moeten vaststellen dat [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] niet uit eigen beweging met specifieke daderwetenschap zijn gekomen, dat zij daarentegen op relevante onderdelen zijn “gevoed” met daderinformatie door de verhorende verbalisanten, dat met name [medeveroordeelde 6] ook in zijn bekennende verklaringen uitlatingen heeft gedaan die aantoonbaar onjuist zijn, dat [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] op geen enkel moment coherente en min of meer vloeiende (bekennende) verklaringen hebben afgelegd, dat sprake is geweest van structurele druk die op [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] is uitgeoefend, dat verhoortechnieken zijn toegepast die de kans op onjuiste veroordelingen vergroten en dat de processen-verbaal van verhoor geen adequaat beeld geven van de afgelegde verklaringen en de wijze waarop die tot stand zijn gekomen.

“ Tegen deze achtergrond krijgen andere vragen extra reliëf:

“ 1. Wanneer en op basis waarvan is de verdenking tegen verzoekers, de overige veroordeelden en [betrokkene 1] ontstaan?25.[voetnoot 24]

2. 2. Is nader onderzoek gedaan naar de aanwijzingen voor de betrokkenheid van een derde ( [betrokkene 7] )? Zo ja: welke resultaten heeft dat opgeleverd? Zo neen: waarom niet?

3. 3. Hoe kan worden verklaard dat [medeveroordeelde 6] noch [medeveroordeelde 2] een goede beschrijving (kunnen) geven van de opvallende vormgeving van de woning?

4. 4. Hoe kan worden verklaard dat direct na de overval volgens de door het gerechtshof gebruikte bewijsmiddelen zou zijn gesproken over één slachtoffer, indien voor de betrokkene(n) op dat moment kenbaar moet zijn geweest dat op beide slachtoffers is geschoten en op geen enkele wijze was of kon worden vastgesteld dat het slachtoffer [slachtoffer 2] wonderwel niet dodelijk is geraakt?

5. Conclusie van de Commissie

6. Gelet op dit alles, adviseert de Commissie om (a) de nog bij het NFI beschikbare DNA-sporen te doen vergelijken met de DNA-profielen uit de DNA-databank, (b) de twee bruikbare dactyloscopische sporen en de dactyloscopische sporen die destijds niet bruikbaar werden geacht - indien beschikbaar - (opnieuw) te doen vergelijken met de in HAVANK opgeslagen vingerafdrukken.

7. Tegen de achtergrond van de bevindingen van de Commissie, zoals die hiervoor zijn gepresenteerd, ziet zij geen aanleiding te adviseren nader onderzoek te verrichten naar (met name) de (totstandkoming van de) bekennende verklaringen van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] . De Commissie meent dat met haar werkzaamheden voldoende tegemoet is gekomen aan de verzoeken die hiervoor (op p. 2-3) onder a-f zijn weergegeven.

8. Indien de resultaten van het nader DNA- en dactyloscopisch onderzoek geen wijziging aanbrengen in het door de Commissie geschetste beeld, geeft de Commissie aan de procureur-generaal bij de Hoge Raad in overweging een vordering tot herziening in te dienen en in dat kader de overige veroordeelden en de nabestaanden van de veroordeelde [medeveroordeelde 7] daarover te informeren. Naar het oordeel van de Commissie kunnen in dat geval in de beslissing van de Duitse autoriteiten in de strafzaak tegen [betrokkene 1] , in de resultaten van een integrale kennisneming van de opgenomen verhoren van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] , en in de resultaten van een systematische vergelijking van die verhoren met de daarvan opgemaakte processen-verbaal in elk geval even zovele nieuwe gegevens zoals bedoeld in artikel 457, eerste lid, onder c Sv worden gevonden.”

Duidelijk volgt uit deze afrondende conclusies van de ACAS dat zij dusdanige twijfels heeft over de juistheid van de bewezenverklaring dat de veroordeling als ‘(potentieel) onveilig’ moet worden aangemerkt. Als het gaat om de vraag wat in dat verband als novum zou kunnen dienen komt de ACAS tot een tweetal punten, respectievelijk genummerd als 4. en 5., kort gezegd de uitkomsten van het Duitse opsporingsonderzoek tegen de (mede)verdachte [betrokkene 1] en de integrale kennisname van de videobanden van de verhoren van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] en de vergelijking daarvan met de daarvan opgemaakte processen-verbaal.

Wat betreft dit eerste punt, (de uitkomsten van) het Duitse opsporingsonderzoek in de zaak [betrokkene 1] , kan vastgesteld worden dat dit punt geen deel uitmaakt van de huidige aanvraag tot herziening. Het lijkt mij echter goed daarover wel iets te zeggen. De medeverdachte [betrokkene 1] was immers in het Nederlandse opsporingsonderzoek betrokken als een van de (mogelijke) daders van de overval op de villa. Door [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] is [betrokkene 1] genoemd als degene die de dodelijke schoten zou hebben gelost. Het ACAS rapport verwijst met name naar dat laatste aspect. Niettemin moet opgemerkt worden dat het hof in zijn bewijsoverwegingen met betrekking tot de veroordeelden niet vaststelt dat [betrokkene 1] ook daadwerkelijk degene is geweest die zou hebben geschoten. Daarbij past wel de kanttekening dat het hof in de bewijsmiddelen wel passages uit verklaringen van de verdachten heeft opgenomen waaruit dat zou kunnen worden afgeleid. Ik doel op bewijsmiddel 25 waarin [medeveroordeelde 6] verklaart: “In de woning van [medeveroordeelde 1] , na de inbraak op de [a-straat] te Arnhem, kreeg [medeveroordeelde 1] ruzie met [betrokkene 1] . [medeveroordeelde 1] verweet [betrokkene 1] dat hij de vrouw had neergeschoten.” en bewijsmiddel 30 waarin [medeveroordeelde 2] verklaart: “Ik hoorde dat [medeveroordeelde 1] zei:" [betrokkene 1] heeft een wijf doodgeschoten”.”

[betrokkene 1] zelf was echter niet in de Nederlandse vervolging betrokken – het verzoek om zijn uitlevering teneinde in Nederland vervolgd te worden was door de Duitse autoriteiten afgewezen. Blijkens het uitleveringsdossier dat door de ACAS is opgevraagd, is [betrokkene 1] in Duitsland uiteindelijk evenmin vervolgd. Door de Duitse Staatsanwalt is hij, nadat in zijn zaak een opsporingsonderzoek was ingesteld, buiten vervolging gesteld wegens onvoldoende aanwijzing van schuld. Dat enkele feit zou naar ik meen niet als novum kunnen gelden: dat betreft slechts een (andere) waardering van de feiten door een buitenlandse autoriteit. Dat kan men vergelijken met de – in herzieningszaken nogal eens opgevoerde grond – dat de (Nederlandse) rechter een medeverdachte heeft vrijgesproken of diens zaak door de officier van justitie is geseponeerd. Een dergelijke omstandigheid kan naar vaste jurisprudentie van de Hoge Raad niet als novum gelden.

De ACAS lijkt echter vooral te refereren aan de door de Duitse opsporingsautoriteiten onderzochte feiten in die (Duitse) strafzaak. Van dat feitelijk onderzoek kan blijken uit de Verfügung van de Duitse Staatsanwalt te Köln van 19 november 1999:

“d) Gegen den Beschuldigten [betrokkene 1] (weitere Personalien Bl. 90) ist das Ermittlungsverfahren wegen der ihm zur Last gelegten Taten vom 02.09.1998 in Arnheim/Niederlande, [a-straat 1] zum Nachteil der Geschädigten [slachtoffer 1] und [slachtoffer 2] , nämlich einen Mord in Tateinheit mit versuchtem Mord, gefährlicher Körperverletzung und schwerer räuberischer Erpressung begangen zu haben, gemäß § 170 Abs. 2 S. 1 StPO einzustellen.

Der Beschuldigte [betrokkene 1] bestreitet jegliche Beteiligung an den fraglichen Taten (vgl. Bl. 86 R, 90 f., 309 ff., 319 f. 370 d. A.). Er gibt an, er sei im Juli oder August 1998 in den Niederlanden gewesen, um dem gesondert verfolgten [medeveroordeelde 4] , niederländische Autokennzeichen mit Papieren zu bringen. Zur Tatzeit am 02.09.1998 sei er nicht in den Niederlanden, sondern in Bedburg bei einer Familienfeier gewesen.

Von den in den Niederlanden gesondert verfolgten [medeveroordeelde 2] und [medeveroordeelde 6] wird der Beschuldigte [betrokkene 1] als vermutlicher Täter der Schüsse angegeben. [medeveroordeelde 2] erklärt, der gesondert verfolgte [medeveroordeelde 9] habe dies von dem Tatgeschehen berichtet (Bl. 41). Der gesondert verfolgte [medeveroordeelde 6] hat sich dahingehend eingelassen, dass man am 02.09.1998 mit zwei Autos zu dem Haus der Geschädigten t'Leven gefahren sei, [betrokkene 1] sei zusammen mit den gesondert verfolgten [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 1] und [medeveroordeelde 2] , [medeveroordeelde 7] und [medeveroordeelde 9] auf das Grundstück am [a-straat 1] in Arnheim gegangen, während er selbst mit dem gesondert verfolgten [medeveroordeelde 8] (genannt [medeveroordeelde 8] ) bei seinem Auto an der Straße gewartet habe. Er habe nach einiger Zeit mehrere Knallgeräusche gehört, die anderen seien wenig später zurückgekommen und der [medeveroordeelde 9] habe dem Beschuldigten [betrokkene 1] bei Rückkehr im Auto vorgeworfen, dass er nicht habe schießen dürfen und dass dies eine große Dummheit gewesen sei. Auch [medeveroordeelde 6] kann zum eigentlichen Tatgeschehen aus eigener Wahrnehmung keine Angaben machen (Bl. 59 x). Beide Zeugen vom Hörensagen haben im Übrigen ihre ursprünglichen Angaben bei späteren Vernehmungen widerrufen (Bl. 409 ff., 412, 419). Von entscheidender Bedeutung bei der Bewertung des Ermittlungsergebnisses ist, dass die Zeugin [slachtoffer 2] den Beschuldigten [betrokkene 1] bei einer Wahlgegenüberstellung vom 02.06.1999 nicht als Täter wiedererkannt hat (Bl. 354 ff.).

Die Zeugin [slachtoffer 2] hat außerdem bei ihrer zeugenschaftlichen Vernehmung am 02.06.1999 durch die Kriminalpolizei in Bergheim (Bl. 356 ff. d. A.) und bei einer Vernehmung bei der niederländischen Polizei vom 14.10.1998 (Bl. 268 d. A.) übereinstimmend ausgesagt, bei dem Täter, den sie gesehen habe, müsse es sich um einen Mann handeln, der die niederländische Sprache sehr gut beherrsche oder sie als Muttersprache spreche, da er in mindestens drei Situationen besondere niederländische Ausdrücke benutzt habe.

Der Beschuldigte [betrokkene 1] hat jedoch glaubhaft bestritten, der niederländischen Sprache mächtig zu sein. Dieses Bestreiten ist glaubhaft, da die gesondert verfolgten [medeveroordeelde 2] und [medeveroordeelde 6] bei ihren Vernehmungen durch die niederländische Polizei (Bl. 141, 166 und 197 d. A.) jeweils übereinstimmend ausgesagt haben, dass der Beschuldigte [betrokkene 1] zwar Türkisch und gut Deutsch spreche, sie aber nicht wüßten, dass er der niederländischen Sprache mächtig sei.

Darüber hinaus haben die Zeugen [betrokkene 8] (Bl. 332 ff. d. A.) und [betrokkene 9] (Bl. 337 ff. d. A.) am 03.05.1999 ausgesagt, der Beschuldigte [betrokkene 1] habe sich am Tattag ab 18.00 Uhr im Hause des Zeugen [betrokkene 8] mit ihnen auf der Geburtstagsfeier der gemeinsamen Nichte [betrokkene 10] befunden, die dort zusammen mit ihrer Mutter aus der Türkei zu Besuch gewesen sei. Der Beschuldigte soll dort auch übernachtet haben. Eine Kopie des Ausweises der [betrokkene 10] wurde zur Akte gereicht (Bl. 343 d. A.). Ihr Geburtstag ist der 02.09.1991.

Auch wenn sich aufgrund des verwandschaftlichen Verhältnisses Zweifel an der Zuverlässigkeit der Alibizeugen ergeben, sind deren Angaben derzeit nicht entscheidend zu widerlegen.

Weitere zur Überführung geeignete Beweismittel stehen nicht zur Verfügung. Die Tatwaffe konnte nicht aufgefunden werden und auch die erst kürzlich in den Niederlanden durchgeführte Untersuchung an einem Kleidungsstück des Beschuldigten führte nicht zu den Beschuldigten belastenden Feststellungen.

e) Folgende - grundsätzlich - entscheidungspflichten Strafverfolgungsmaßnahmen liegen vor:

- Durchsuchungen der Wohnung des Beschuldigten am 12.04. und 29.04.1999 (vgl. Bl. 72 ff., 76, 331)

- Festnahme des Beschuldigten am 11.04.1999 (Bl. 13 d. A.)

- U-Haft vom 12.04.1999 bis zum 23.06.1999 aufgrund des Haftbefehls des Amtsgerichts Bergheim vom 12.04.1999 (Bl. 87, 370 f. 383)

2) Einstellung bzgl. des Beschuldigten [betrokkene 1] gemäß § 170 II StPO aus den Gründen des Vermerkes zu Ziffer 1 d)

(…)”

Met deze “Einstellung” is het Duitse opsporingsonderzoek tegen [betrokkene 1] derhalve beëindigd. De uit dat onderzoek gebleken feiten en omstandigheden kunnen echter niet zonder meer als onbekend bij het Arnhemse hof gelden. Het hof was in ieder geval geattendeerd op het feit dat op de jas van [betrokkene 1] geen bloed van de slachtoffers was aangetroffen.26.Dat [betrokkene 1] de Nederlandse taal niet of slechts gebrekkig beheerste volgt ook uit het dossier dat aan het hof ter beschikking stond.27.Evenzeer was het hof bekend met de stelling van [betrokkene 1] dat hij op 2 september 1998 niet in Nederland was (stamp-v p. 185: omdat zijn zus uit Antalya (Turkije) die tijd in Duitsland was en hij toen dag en nacht bij haar was. (Nr: 496)). Ook het volgens de Duitse autoriteiten doorslaggevende ontlastende bewijs met betrekking tot de rol van [betrokkene 1] , namelijk dat het slachtoffer [slachtoffer 2] bij een in Keulen gehouden Oslo-confrontatie op 2 juni 1999 [betrokkene 1] niet heeft herkend was aan het hof bekend (stamp-v p. 196).

Concluderend op dit punt meen ik dat de door de ACAS genoemde omstandigheid, dat [betrokkene 1] door de Duitse autoriteiten buiten vervolging is gesteld, terecht niet als novum in de herzieningsprocedure is aangevoerd.

Het tweede punt dat volgens de ACAS in haar advies als novum zou kunnen gelden is de integrale kennisneming van de opgenomen verhoren van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] . Als gezegd overweegt zij in haar advies:

“ “In de resultaten van een integrale kennisneming van de opgenomen verhoren van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] , en in de resultaten van een systematische vergelijking van die verhoren met de daarvan opgemaakte processen-verbaal [kunnen] in elk geval even zovele nieuwe gegevens zoals bedoeld in artikel 457, eerste lid, onder c Sv worden gevonden.”

“ De ACAS merkt daaromtrent voorts op:

“ “De Commissie heeft vastgesteld dat het gerechtshof slechts een fractie van de op beeld beschikbare verhoren van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] heeft gezien en dat de door het gerechtshof bekeken onderdelen van de verhoren van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] geen adequaat en representatief beeld geven van de verhoren die op band zijn opgenomen.

“ Het gerechtshof was dus niet bekend met de volledige inhoud van die opnames.”

De vaststelling waar de ACAS zich op beroept betreft klaarblijkelijk het gegeven dat op de terechtzitting van het hof slechts een beperkt aantal fragmenten van het op vele videobanden opgeslagen materiaal is vertoond. Op p. 10 van haar advies stelt zij namelijk:

“ “De Commissie heeft vastgesteld dat ter terechtzitting van 13 juni 2000 de volgende fragmenten van de opgenomen verhoren van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] op de zitting in hoger beroep zijn bekeken:

“ • 1e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 00:46-00:506;

“ • 2e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 02:10-02:13;

“ • 3e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 01:00-01:30;

“ • 7e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 00:50-01:16;

“ • 18e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 00:26-00:55;

“ • 18e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 00:55-01:12;

“ • 18e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 01:21-01:23;

“ • 18e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 01:30-01:31;28.

• 18 • 18e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 02:10-02:13;

• 18 • 18e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 02:24-02:43;

• 18 • 20e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 00:55-01:04;

• 18 • 5e verhoor van [medeveroordeelde 6] , 01:20-01:40;

• 18 • 5e verhoor van [medeveroordeelde 6] , 02:02-02:58.

• 18 Het gerechtshof heeft aldus kennis genomen van 3,65 uur van de opgenomen verhoren, waarbij de nadruk is gelegd op de opnames van het 18e verhoor van [medeveroordeelde 2] en het 5e verhoor van [medeveroordeelde 6] .

• 18 [Voetnoot 6 Tijdsaanduiding weergegeven in uren en minuten.]”

Kennisneming van de processen-verbaal van de behandeling door het hof leert echter dat de vaststelling van de ACAS dat het hof slechts een fragmentarisch beeld heeft verkregen van de op band opgenomen verhoren naar ik meen op een onjuiste grondslag berust. Het is een misverstand dat het hof uitsluitend kennis zou hebben genomen van de op de terechtzitting op verzoek van de verdediging afgespeelde fragmenten van de opnamen.

Van belang is allereerst de vaststelling van het hof dat de videobanden deel uitmaken van het procesdossier. In het proces-verbaal van de zitting van 8 mei 2000, in de zaak [medeveroordeelde 1] , overweegt het hof onder meer het volgende:

“De voorzitter stelt aan de orde het verzoek van de verdediging tot het ter beschikking krijgen van copieën van videobanden met betrekking tot de verhoren door de politie van [medeveroordeelde 6] , [medeveroordeelde 2] en verdachte, gedaan per fax op 28 april 2000.

(…)

Met betrekking tot videobanden:

De verdediging heeft verzocht om (copieën van) videobanden ter beschikking te stellen waarop verhoren van verdachten in deze strafzaak zijn opgenomen.

Het hof is van oordeel dat bedoelde videobanden onderdeel uitmaken van het dossier in deze strafzaak. Het is geldend recht dat de verdediging op de voet van artikel 51 van het Wetboek van Strafvordering alsmede in het licht van beginselen van een behoorlijke procesorde van het dossier en derhalve eveneens van bedoelde banden moet kunnen kennisnemen.”

Voorts vermeldt het proces-verbaal van diezelfde zitting de volgende mededeling van de voorzitter:

“Thans is de behandeling van de strafzaak aangevangen en bevindt het dossier, waaronder de bedoelde videobanden, zich onder de zittingsrechter. Het hof zal de komende weken benutten om het dossier te bestuderen en van de bedoelde beeldopnames kennis te nemen. Dit gegeven brengt in praktische zin mee dat het de verdediging - nog steeds - vrij staat om gedurende de tijd dat het onderzoek in deze strafzaak loopt, na afspraak met de rechter-commissaris, van deze video-opnames kennis te nemen, en de daarin opgenomen verhoren te bezien en te bestuderen.”

Daarenboven bevat het arrest van het hof op p. 2 de volgende overweging:

“Kennisgenomen hebbend van vele - audio-visueel vastgelegde - politieverhoren stelt het hof vast dat de verhoren veeleer worden gekenmerkt door een rustig verloop van het gesprek en bijbehorende opstelling van verbalisanten en verdachten dan door een intimiderend en bedreigende gang van zaken.”

Uit deze passages kan worden afgeleid dat het hof zich niet heeft beperkt tot kennisneming van de op de terechtzitting vertoonde fragmenten van de opgenomen verhoren van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] . Dat maakt dat – anders dan de ACAS aanneemt – ook dit tweede punt niet zonder meer als novum kan gelden in de herzieningsprocedure.

Onder hetzelfde punt 5. vermeldt het ACAS-advies, eveneens in verband met de video-opnamen, dat de van de verhoren van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] opgemaakte processen-verbaal geen adequaat beeld geven van hetgeen zich bij die verhoren heeft afgespeeld:

“ “Systematische vergelijking van de op band opgenomen verhoren met de van die verhoren opgemaakte processen-verbaal wijst bovendien uit dat grote zorgen bestaan over de juistheid en de volledigheid van de processen-verbaal van verhoor.”

“ In dat kader merk ik allereerst op dat de wijze waarop verhoren in processen-verbaal worden weergegeven aan verandering onderhevig is. Waar in het verleden – en ook in 1998-1999, ten tijde van het onderzoek in de onderhavige zaak – veelal de monoloogvorm gebruikt werd om het verhoor weer te geven in het proces-verbaal, is inmiddels de vraag-antwoordvorm gebruikelijker geworden.29.Sinds 1 maart 2017 houdt art. 29a lid 2, tweede volzin, Sv onder meer in dat dat de verklaring van de verdachte voor zo veel mogelijk wordt weergegeven in vraag- en antwoordvorm. In de monoloogvorm wordt het verhoor als een lopend verhaal van de verdachte gepresenteerd waarbij ogenschijnlijk geen of nauwelijks vragen worden gesteld door de verhoorder, terwijl tijdens het verhoor wel degelijk vragen zijn gesteld aan de verdachte. De vraag-antwoordvorm maakt betere controle mogelijk, doordat (een deel van) de vragen van de verbalisanten zijn weergegeven in het proces-verbaal.30.Echter, uit onderzoek van Malsch e.a. in 2015 is gebleken dat ook de in de vraag-antwoordvorm opgemaakte processen-verbaal het verhoor slechts zeer beperkt weergaven.31.De samenvatting van dit onderzoek van Malsch e.a. vermeldt op p. 11:

“Processen-verbaal geven het verhoor slechts zeer beperkt weer, zo blijkt uit de vergelijking tussen opnamen en pv’s. Gemiddeld bestrijken de onderzochte pv’s tussen de 2 en 37 procent van het verhoor. Pv’s vatten het verhoor dus zeer sterk samen. De hoofdvragen die zijn gesteld tijdens het verhoor worden meestal wél weergegeven (63 procent), maar van de vervolgvragen komt slechts 25 procent in het pv terecht. Van alle antwoorden die tijdens de verhoren zijn gegeven, komt 19 tot 21 procent terug in het pv. Daarnaast worden tal van andere interacties tussen verhoorders en verdachten weggelaten uit het pv, zoals opmerkingen, constateringen, gesprekken tussen verbalisanten en emoties. Van alle interacties bij elkaar wordt slechts 32 procent weergegeven in het pv.”32.

Waar dus de wijze van verbaliseren van de verhoren overeenkomt met de staande praktijk ten tijde van het politieonderzoek, is het feit dat destijds van de meeste van die verhoren ook audio-visuele opnamen zijn gemaakt een uitzondering in de jaren 1999-2000. Dat maakte het ook mogelijk voor het hof en de verdediging om kennis te nemen van de wijze van verhoren. Omtrent de wijze van verhoren en de naar aanleiding daarvan opgemaakte processen-verbaal is in de onderhavige zaak vervolgens ook uitgebreid gediscussieerd op de terechtzitting bij het hof. Onder meer zijn op de zittingen van 14, 20 juni en 23 juni 2000 een aantal (voor zover ik zie: allen die hier van belang zijn) verhorende opsporingsambtenaren als getuigen gehoord, en nadien ook nog de administratief coördinator [verbalisant 24] op 31 oktober 2000 en [verbalisant 11] , tactisch leider van het onderzoek, op 7 november 2000. Naar aanleiding van een verzoek om ook de analist [betrokkene 16] als getuige te horen overwoog het hof:

“ “Blijkens de toelichting op het verzoek tot het horen als getuige van de analist [betrokkene 16] is dit met name gericht op de verhoren van de verdachten, de wijze waarop deze hebben plaatsgevonden en zijn conclusies uit die verhoren.

“ Met betrekking tot de verhoren en de wijze waarop deze hebben plaatsgevonden zijn verdachte en zijn medeverdachten en de verhorende politieambtenaren als getuigen gehoord, hebben hof, advocaat-generaal en de verdediging kunnen kennisnemen van de vele van die verhoren vervaardigde video-opnamen en zijn degenen die de eindverantwoordelijkheid voor het politie-onderzoek droegen als getuigen ter terechtzitting in hoger beroep gehoord.

“ Voor wat betreft de conclusies die de verzochte getuige daaruit heeft getrokken merkt het hof op, dat getuigen niet gehoord worden omtrent gevolgtrekkingen die zij maken, doch omtrent hetgeen door hen zelf is waargenomen en ondervonden.

“ Het trekken van conclusies is uiteindelijk voorbehouden aan de rechter. Derhalve is de noodzaak tot het horen van de getuige niet gebleken.”

De algemene stelling van de ACAS dat de verbalisering van de verhoren ernstige twijfels oproepen is in het licht van de uitgebreide behandeling door het hof van de wijze van verhoren en de verbalisering daarvan niet als novum aan te merken. Daarbij is van belang dat (ook) de ACAS niet op concrete punten heeft aangegeven welke verklaring op welk punt op doorslaggevende wijze onjuist is geverbaliseerd, en dat dit punt aan het hof onbekend is gebleven.

Echter, ook indien slechts wordt gekeken naar de gedeelten van de verhoren van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] door de politie die op de terechtzitting van het hof zijn afgespeeld, kan naar ik meen niet met recht worden vastgehouden aan de stelling dat het door het hof vertoonde materiaal niet een representatieve afspiegeling vormt van de problematiek rond de verhoren door de politie. Die problematiek, die in de aanvraag uitvoerig wordt belicht, richt zich op twee aspecten:

Ten eerste de druk waaraan de verdachten door de politieambtenaren werden onderworpen om belastend te verklaren en ten tweede het feit dat door de verhorende opsporingsambtenaren stelselmatig werd gestuurd op de in de verhoren te verkrijgen informatie, waardoor de belastende verklaringen niet spontaan tot stand kwamen en hetgeen waarover werd verklaard niet meer als daderinformatie kon worden aangemerkt.

In gecondenseerde vorm bevatten de op de zitting vertoonde verhoren33.het volgende:

1e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 00:46-00:50

In dit gedeelte van het verhoor houdt de verhorende opsporingsambtenaar [verbalisant 21] aan [medeveroordeelde 2] (nogmaals) voor dat zij al ettelijke maanden onderzoek doen en dat dat betekent dat hij veel over [medeveroordeelde 2] weet. [verbalisant 21] geeft aan dat hij denkt dat het goed is dat [medeveroordeelde 2] dat ook weet. Ook geeft [verbalisant 21] aan dat [medeveroordeelde 2] niet moet zeggen of hij bepaalde dingen wel of niet doet, want die kan hij straks weerleggen. [medeveroordeelde 2] moet daar goed over nadenken. [verbalisant 21] zegt dat hij niet mag liegen tegen [medeveroordeelde 2] . [medeveroordeelde 2] zegt dat hij nooit liegt. [verbalisant 21] houdt [medeveroordeelde 2] voor dat [medeveroordeelde 2] niet alleen uit gaat, maar dat er ook nog een “handeltje” bij zit. [medeveroordeelde 2] ontkent dit. [verbalisant 21] wijst [medeveroordeelde 2] erop dat [medeveroordeelde 2] gezegd heeft dat hij niet zal liegen. Vervolgens maakt [verbalisant 21] de opmerking: “Elke keer als je liegt mag ik (er) dan een vinger afhakken of niet? Dan rook je straks niet meer hoor, hé. Dan rook je straks niet meer hoor.”

Na deze opmerking wordt nog tweemaal door [verbalisant 21] herhaald dat ze heel veel van [medeveroordeelde 2] weten en dat ze daarmee kunnen testen of [medeveroordeelde 2] liegt of niet. [medeveroordeelde 2] geeft (wederom) aan dat hij nooit liegt. [verbalisant 21] zegt (tot tweemaal toe) dat [medeveroordeelde 2] dat zegt, maar dat hij weet waar [medeveroordeelde 2] op dit moment mee bezig is.

2e verhoor van [medeveroordeelde 2] 02:10-02:13

In dit gedeelte van het verhoor geeft de verhorende opsporingsambtenaar [verbalisant 21] aan [medeveroordeelde 2] aan dat hij terug wil naar het moment van de vrouw met de honden, [getuige 5] . [verbalisant 21] houdt [medeveroordeelde 2] voor dat [medeveroordeelde 2] daar wel eens langer in huis heeft gezeten. [medeveroordeelde 2] geeft - daarbij wrijvend in zijn ogen en gapend - aan dat dat niet zo is. [verbalisant 21] zegt dat dit dus wel zo is. [verbalisant 21] vraagt [medeveroordeelde 2] waarom dat niet zo is. [medeveroordeelde 2] geeft aan dat het twintig minuten of zoiets was. [verbalisant 21] zegt dat dat al langer is, maar zegt dat [medeveroordeelde 2] er nog wel eens langer heeft gezeten en dat hij wel nee kan zeggen, maar dat het gewoon zo is. [verbalisant 21] vraagt met wie hij toen was. [medeveroordeelde 2] geeft aan dat hij dat niet weet. [verbalisant 21] zegt dat hij moet proberen om daar heel goed over na te denken. [medeveroordeelde 2] geeft dan aan dat ze beter morgen door kunnen gaan met een tolk erbij. [verbalisant 21] vraagt of [medeveroordeelde 2] denkt dat het daardoor anders wordt met een tolk. [medeveroordeelde 2] zegt - zuchtend en wrijvend in zijn ogen - nee. [verbalisant 21] zegt dat [medeveroordeelde 2] hem perfect begrijpt. [medeveroordeelde 2] mompelt verder. [verbalisant 21] herhaalt dat [medeveroordeelde 2] hem perfect begrijpt. [medeveroordeelde 2] mompelt iets in de trant van “moeilijk terugzeggen”.

[verbalisant 23] houdt [medeveroordeelde 2] vervolgens voor dat toen ze hem als getuige hebben gehoord ze de afspraak hebben gemaakt dat als [medeveroordeelde 2] hen niet snapt hij dat moet zeggen en dat het dan uitgelegd wordt. [verbalisant 23] benoemt dat hij toen na het optypen van het hele verhaal en na voorlezing door de tolk slechts één woord in de verklaring hoefde te veranderen. [medeveroordeelde 2] gaapt wederom. [verbalisant 23] zegt dat het best gaat en dat ze elkaar wel begrijpen. [medeveroordeelde 2] herhaalt dat het beter gaat met een tolk.

[verbalisant 21] gaat vervolgens door en zegt dat [medeveroordeelde 2] daar (bij [getuige 5] ) een keer langer is geweest. [medeveroordeelde 2] antwoordt nee, waarop [verbalisant 21] zegt dat dat dus wel zo is. [medeveroordeelde 2] vraagt vervolgens “hoe lang?”, waarop Vincent antwoordt langer dan 20 minuten, zeker langer. [medeveroordeelde 2] zegt daarop “misschien wel.” [verbalisant 21] wil weten met wie [medeveroordeelde 2] toen was. [medeveroordeelde 2] mompelt iets van “niet zo lang”. [verbalisant 21] herhaalt zijn vraag. [medeveroordeelde 2] geeft na lang nadenken (24 seconden) aan dat hij met [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 7] was. [verbalisant 21] herhaalt de namen. [medeveroordeelde 2] zegt “die dag [onverstaanbaar]” en herhaalt de namen [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 7] . Daar voegt hij aan toen dat die andere jongen binnen was. [verbalisant 21] vraagt welke jongen hij bedoelt. [medeveroordeelde 2] kan zichtbaar niet op de naam komen en noemt de letter […] . [verbalisant 21] zegt vervolgens de naam [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] bevestigt dit. [verbalisant 21] vraagt of [medeveroordeelde 2] voor de deur heeft gestaan als [aanvrager] binnen was, vraagt of [medeveroordeelde 2] ook binnen is geweest en geeft aan dat er lekker bier is gedronken die avond. [medeveroordeelde 2] zegt dat [medeveroordeelde 9] die avond [onverstaanbaar] bier heeft gedronken en ze toen gewoon zijn weggegaan. [medeveroordeelde 2] zegt dat ze er niet zo lang geweest zijn. [verbalisant 21] zegt dat ze langer zijn geweest. [medeveroordeelde 2] antwoordt met nee. [verbalisant 21] geeft aan dat het niet klopt. [medeveroordeelde 2] geeft aan misschien een half uurtje, niet zo lang. [verbalisant 21] zegt: nee langer. [medeveroordeelde 2] zegt nog iets in de trant van half uurtje is lang.

[verbalisant 21] vraagt waar ze bier hebben gehaald. [medeveroordeelde 2] antwoordt dat hij denkt dat dit bij de benzinepomp was. [verbalisant 21] houdt hem voor dat hij het die dag bij een patatzaak heeft gehaald. [medeveroordeelde 2] zegt dat hij denkt dat het bij een benzinepomp was. [verbalisant 21] geeft aan dat hij perfect weet waar [medeveroordeelde 2] het gehaald heeft, maar dat hij dat wel van [medeveroordeelde 2] wil horen.

3e verhoor van [medeveroordeelde 2] 1:00-1:02

In dit gedeelte van het verhoor gaat het over een VW Golf waar [medeveroordeelde 2] eerder over heeft verklaard. [medeveroordeelde 2] zegt dat hij de kleur niet precies wist en dat ze het hem hebben gevraagd en dat hij toen wit, rood of zwart heeft gezegd. Verhoorder [verbalisant 23] corrigeert dit en zegt dat [medeveroordeelde 2] zwart of blauw heeft gezegd en dat dat heel wat anders is dan beige. [medeveroordeelde 2] geeft aan dat hij op dit ogenblik de kleur van zijn eigen auto niet weet. [verbalisant 21] zegt dat dat op dit moment ook niet belangrijk is, maar dat het tussen die twee auto’s heel belangrijk is.

[medeveroordeelde 2] zegt dat hij weet van die ene Golf die is overgenomen door die ene jongen. [verbalisant 21] vraagt welke Golf dit is. [medeveroordeelde 2] geeft aan dat het om een rode Golf gaat die [aanvrager] ( [aanvrager] ) aan een Turk had verkocht en [medeveroordeelde 2] heeft hem overgenomen van die Turk. [verbalisant 21] geeft vervolgens aan dat daar vlak voor die moord, in die periode, een donkere Golf is gezien. Hij wijst naar [medeveroordeelde 2] en zegt daarbij dat het die Golf is (AEH: daarbij kennelijk doelend op de eerder door [medeveroordeelde 2] genoemde zwarte of blauwe VW Golf). [medeveroordeelde 2] zegt dat hij het niet heeft gezien. [verbalisant 21] wijst met zijn vinger naar [medeveroordeelde 2] en [verbalisant 23] zegt ondertussen dat het feit (waarop [verbalisant 21] “juist” zegt) dat [medeveroordeelde 2] daar niet eerlijk over is ook iets zegt en dat je zo’n fout niet maakt. [medeveroordeelde 2] herhaalt dat hij het echt niet weet, waarop [verbalisant 23] zegt dat [medeveroordeelde 2] het natuurlijk wel weet want hij heeft het zelf verteld. [verbalisant 21] geeft aan dat [medeveroordeelde 2] niet eerlijk is over de auto, over de periode waarin hij met de mannen omgaat en over [getuige 5] (waarbij [verbalisant 21] aangeeft dat dat ook nog komt) en dat het zich opstapelt. [medeveroordeelde 2] zegt dat hij ze nooit heeft gezien. [verbalisant 21] zegt dat het straks allemaal in het nadeel van [medeveroordeelde 2] is en herhaalt dat het een stapeling is.

3e verhoor van [medeveroordeelde 2] 1:20-1:23

In dit gedeelte van het verhoor wordt [medeveroordeelde 2] gevraagd of hij erbij is geweest. Voorafgaand aan deze vraag is door de verhorende opsporingsambtenaar [verbalisant 21] (herhaaldelijk) benadrukt dat [medeveroordeelde 2] eerst het voorstel krijgt om in te breken, dat er op 2 september tijdens een inbraak een dooie valt, dat ze om half 10/half 11 bij [getuige 5] binnen komen, dat [aanvrager] daar is en dat zij [medeveroordeelde 2] hebben horen zeggen “ik hoorde toen dat [medeveroordeelde 2] zei in dat vrijstaande huis was geen geld te halen”. [verbalisant 21] houdt [medeveroordeelde 2] voor dat hij dat alleen maar kan weten als hij erbij was, waarop [medeveroordeelde 2] herhaalt dat hij zo’n uitspraak niet heeft gedaan en dat hij dat zeker weet.

Op de vraag van [verbalisant 21] of [medeveroordeelde 2] erbij is geweest antwoordt [medeveroordeelde 2] dat hij wel in dat huis bij [aanvrager] was. [verbalisant 21] herhaalt dat hij daar bij was, maar vraagt of [medeveroordeelde 2] bij de inbraak is geweest. [medeveroordeelde 2] ontkent dit. [verbalisant 21] vraagt weer hoe [medeveroordeelde 2] aan die uitspraak komt. [medeveroordeelde 2] zegt dat hij er echt niets van weet. [verbalisant 21] vraagt weer hoe [medeveroordeelde 2] aan die uitspraak komt. [medeveroordeelde 2] herhaalt dat hij het echt niet weet. [verbalisant 21] herhaalt: “in dat vrijstaande huis was geen geld te halen” en zegt dat het huis vrijstaand was. [medeveroordeelde 2] zegt dat [medeveroordeelde 9] een keer had verteld dat in zo’n huis “mal” was, spul, en dat hij niet weet wat er daarna gebeurd is. [verbalisant 21] vraagt hoe [medeveroordeelde 2] dan weet dat daar geen geld te halen was. [medeveroordeelde 2] zegt dat hij het niet weet en dat niet heeft gezegd. [verbalisant 21] herhaalt dat dit zijn uitspraak is. [medeveroordeelde 2] antwoordt dat hij zoiets absoluut niet gezegd heeft. [verbalisant 21] zegt dat het wordt gehoord, dat ze zijn mond zien bewegen en dat ze het uit zijn mond horen en dat het op papier staat met een handtekening eronder. [verbalisant 21] zegt: “Wie zullen ze nou geloven? Daar gebeurt een moord, jij vertelt van tevoren dat je er in ieder geval met [medeveroordeelde 9] over praat - luisteren, alleen luisteren - jij hoort dat je er met [medeveroordeelde 9] over praat, die moord gebeurt.” [verbalisant 21] vraagt vervolgens of [medeveroordeelde 2] weet hoe laat die moord is gebeurd en zegt dan zelf “voor half 10”. [medeveroordeelde 2] zegt dat hij het niet weet. [verbalisant 23] zegt dat [medeveroordeelde 2] wel weet dat het een avond was. [verbalisant 21] vervolgt en zegt dat [medeveroordeelde 2] het over een avond had en dat dat het eerste was wat [medeveroordeelde 2] zei “ik weet niet wat ik altijd ’s avonds met [medeveroordeelde 9] doe”. Wij hebben toen nog gezegd “hoezo ’s avonds?”. Die avond! [medeveroordeelde 2] antwoordt dat hij ’s ochtends opstond en naar zijn vrienden toe ging. [verbalisant 21] vraagt: welke vrienden? [medeveroordeelde 2] zegt iets over zitten in de auto met [medeveroordeelde 9] , soms met [medeveroordeelde 7] , en dat ze naar Nijmegen gingen. [verbalisant 21] zegt dat [medeveroordeelde 2] eromheen praat en dat [medeveroordeelde 2] de logica in het verhaal [moet zien] en het geen toeval kan zijn.

[verbalisant 21] herhaalt dat hij het met [medeveroordeelde 9] heeft over een inbraak op een huis op de [a-straat] . PUNT. Het volgende feit is dat er een inbraak wordt gepleegd en dat gaat uit de hand lopen en daar valt een dooie bij. PUNT. Daarna kom jij met de auto met de omschrijving van het slechte weer en dat het koud was bij [getuige 5] in huis en daar is [aanvrager] ook. En dan doe jij deze uitspraak. Als je dat bij elkaar opstapelt dan kom je daar nooit meer onderuit. En dus - daarbij wijst [verbalisant 21] met beide vingers naar zijn slapen - moet je gaan nadenken. [medeveroordeelde 2] zegt dat het hem niet uitmaakt.

[verbalisant 21] vraagt of [medeveroordeelde 2] het schot heeft gelost en of hij die vrouw heeft doodgemaakt. [medeveroordeelde 2] zegt dat hij er echt niets van weet en dat hij niet weet hoe hij een pistool of wapen moet gebruiken. [verbalisant 21] vraagt weer hoe hij dan aan die uitspraak komt.

3e verhoor van [medeveroordeelde 2] 1:30-1:31

In deze passage gaat het wederom over de uitspraak die [medeveroordeelde 2] in de woning van [getuige 5] zou hebben gedaan. [verbalisant 21] houdt voorafgaand aan de getoonde passage aan [medeveroordeelde 2] voor dat er in geen enkele krant heeft gestaan wat er uit de woning is weggenomen en dat [medeveroordeelde 2] het twee uur na de moord daar (AEH: in de woning van [getuige 5] ) weet te vertellen. Hij vraagt aan [medeveroordeelde 2] hoe dat kan en benadrukt zelf dat dat alleen maar kan als je erbij geweest bent. [medeveroordeelde 2] antwoordt dat hij niet in dat huis is geweest [onverstaanbaar]. [verbalisant 21] vraagt - daarbij wijzend naar de map - hoe hij aan die informatie komt. [medeveroordeelde 2] antwoordt dat hij het zich niet kan herinneren. [verbalisant 21] zegt dat het zijn verhaal is en hij het daar heeft verteld en vraagt nogmaals hoe [medeveroordeelde 2] dat dan weet. [medeveroordeelde 2] antwoordt dat hij er echt niet met hen over heeft gesproken. [verbalisant 21] zegt dat dat een leugen is.

[medeveroordeelde 2] vertelt dat ze naar binnen zijn gegaan en [onverstaanbaar]. [verbalisant 21] vraagt vervolgens welke vriend [medeveroordeelde 2] bedoelt. [medeveroordeelde 2] zegt [aanvrager] . [verbalisant 21] geeft aan dat [aanvrager] geen Turks spreekt, dus dat het in het Nederlands gezegd is, en vraagt aan [medeveroordeelde 2] of dat zo is. [verbalisant 21] houdt [medeveroordeelde 2] voor dat hij dus ook in het Nederlands moet praten, omdat [aanvrager] geen Turks spreekt. [medeveroordeelde 2] geeft aan dat zij met elkaar gesproken hebben en hij niet met ze heeft gesproken. [verbalisant 21] zegt dat [medeveroordeelde 2] wel met ze heeft gesproken en herhaalt dat [medeveroordeelde 2] heeft gezegd “in dat vrijstaande huis was niets te halen. Was geen geld te halen”. [verbalisant 21] vraagt of [medeveroordeelde 2] beseft wat er nu boven hem hangt. [medeveroordeelde 2] antwoordt [onverstaanbaar] dat hij niets heeft gedaan. [verbalisant 21] zegt dat hij dat niet doet, maar dat anderen het over [medeveroordeelde 2] hebben. Vervolgens houdt hij [medeveroordeelde 2] voor wat er zou gebeuren als zijn vrouw zou zeggen dat hij zijn haar gekleurd heeft in die tijd.

3e verhoor van [medeveroordeelde 2] 01:01-01:30

Het gedeelte van de band met de bovengenoemde passages is nogmaals (vrijwel) in zijn geheel afgespeeld. In de overige passages is o.a. te zien dat [medeveroordeelde 2] wordt voorgehouden dat meerdere mensen over hem verklaard hebben en zij allemaal hetzelfde verhaal vertellen, dat [medeveroordeelde 2] in de periode tussen eind augustus en 22 september meerdere malen met [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 9] is gezien en dat [medeveroordeelde 2] ook op 2 september met hun was en zij toen met de Peugeot bij [getuige 5] zijn geweest (zoals [aanvrager] en [getuige 5] zouden hebben verklaard), dat er meermaals wordt geciteerd uit een door [aanvrager] afgelegde verklaring over het bezoek aan de woning van [getuige 5] en de daar door [medeveroordeelde 2] gedane uitspraak, dat er herhaaldelijk wordt gevraagd hoe [medeveroordeelde 2] aan die uitspraak komt, dat er meermaals wordt benadrukt dat het om 2 september gaat en dat [medeveroordeelde 2] erbij was en dat steeds wordt benadrukt dat het een stapeling is. Ook wordt bij het voorhouden van de compositietekening van de schutter door [verbalisant 21] gezegd dat hij wel gelooft dat [medeveroordeelde 2] het is en dat de tekening getekend is door de vrouw die het overleefd heeft.

7e verhoor [medeveroordeelde 2] 0:50-1:16

In dit gedeelte van het verhoor begint medeverhoorder [verbalisant 23] over het feit dat meerdere personen over [medeveroordeelde 2] verklaren. Verhoorder [verbalisant 21] geeft vervolgens aan [verbalisant 23] aan dat ze het op een andere manier gaan doen. [verbalisant 21] houdt [medeveroordeelde 2] voor dat [medeveroordeelde 9] een bepaalde periode heel bang geweest is en probeert aan de hand van verschillende momenten (o.a. verkoop auto [medeveroordeelde 2] , vakantie [medeveroordeelde 2] , ruzie [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 2] ) een tijdlijn te creëren en de bij [medeveroordeelde 9] ontstane bangheid te koppelen aan 2 september en het bezoek aan de woning van [getuige 5] . Ook is te zien dat [medeveroordeelde 2] aan de verhoorders vraagt of zij al geluncht hebben, waarop [verbalisant 21] antwoordt dat het kwart over vier is. [medeveroordeelde 2] geeft daarop aan dat hij nog niets gegeten heeft en vraagt hoe dat kan. De verhoorders reageren dat ze daar in het huis van justitie (AEH: huis van bewaring) voor moeten zorgen. [medeveroordeelde 2] herhaalt dat hij daar niets heeft gegeten. Verhoorder [verbalisant 21] geeft aan dat ze zo wel wat voor hem regelen, terwijl [verbalisant 23] aangeeft dat hij verwacht dat ze zo ook wel warm eten krijgen en dat [medeveroordeelde 2] , net als hijzelf, wel wat kan hebben. Vervolgens wordt doorgegaan met het verhoor.

Aan het slot van de getoonde passage gaat het over de ruzie van [medeveroordeelde 2] en zijn broer [medeveroordeelde 4] met hun broer [medeveroordeelde 1] , waarbij [medeveroordeelde 2] op de vraag van [verbalisant 21] waarom [medeveroordeelde 4] ook ruzie met [medeveroordeelde 1] heeft, vraagt of het om een videoband gaat. Vervolgens wordt [medeveroordeelde 2] geconfronteerd met het feit dat [medeveroordeelde 1] zegt dat zijn vrouw verkracht zou zijn door zijn broers [medeveroordeelde 2] en [medeveroordeelde 4] en wordt [medeveroordeelde 2] voorgehouden dat het vreemd is dat meerdere mensen ( [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 9] , kale [medeveroordeelde 4] ) hiervan gehoord hebben en [medeveroordeelde 2] daar niets over heeft gehoord. Ook wordt door [verbalisant 21] - na de opmerking van [medeveroordeelde 2] hoe het kan dat je de vrouw van je broer gaat verkrachten, daar een videofilm van maakt en deze bij een pompstation uitdeelt of verkoopt - opgeworpen dat [medeveroordeelde 9] ook zulke trekjes heeft en dat hij dit kan doen om mensen te dwingen. Dit laatste gedeelte over de videoband is niet in het van het verhoor opgemaakte proces-verbaal gerelateerd.

18e verhoor [medeveroordeelde 2] 00:26-00:55

Deze passage betreft een verhoor dat niet is geverbaliseerd. Het verhoor is door (onderzoeksleider) [verbalisant 18] afgenomen en [medeveroordeelde 2] is voorzien van de bijstand van een tolk.

De passage start met het voorhouden aan [medeveroordeelde 2] dat zijn opmerking dat hij er misschien wel is geweest onzin is en dat [medeveroordeelde 2] dat gewoon weet. [verbalisant 18] zegt dat [medeveroordeelde 2] niet zo om de feiten heen moet draaien, dat hij het voor zichzelf niet zo moeilijk moet maken, dat hij de verklaring moet herstellen, dat hij het zelf moet weten. [verbalisant 18] wijst [medeveroordeelde 2] erop dat hij problemen maakt voor zichzelf. [verbalisant 18] geeft aan dat zij nu kunnen bewijzen dat [medeveroordeelde 2] chauffeur van de auto was, maar als [medeveroordeelde 2] gaat wijzigen ( [verbalisant 18] wijst met zijn vinger naar [medeveroordeelde 2] ) kunnen zij wel eens wat anders gaan bewijzen. [verbalisant 18] zegt dat het om de waarheid gaat. Als [medeveroordeelde 2] alleen maar chauffeur is geweest krijgt hij een andere straf dan diegene die geschoten heeft en een andere straf dan degene die binnen is geweest. [verbalisant 18] wijst [medeveroordeelde 2] erop dat hij nu eerst gezegd heeft dat hij erbij was, dat nu gaat veranderen en nou een probleem krijgt. [verbalisant 18] waarschuwt dat er nog maar één hoeft te zijn die zegt dat hij ook binnen was en hij dan een probleem heeft. [verbalisant 18] vraagt of [medeveroordeelde 2] dat snapt en steekt daarna vingers in de lucht en zegt “drie jaar, vijf jaar, tien jaar, vijftien jaar”.

Achtereenvolgens is te zien dat [medeveroordeelde 2] zegt dat hij zal accepteren dat hij erbij is geweest maar niks weet van hun planning, dat hij zich afvraagt wat er gebeurt als hij toegeeft dat hij erbij is geweest en zijn verklaring in Velp accepteert en anderen later zeggen dat hij er niet bij is geweest, dat hij niets van de plannen weet maar wel bij hun in de auto gezeten kan hebben, dat hij erbij blijft dat hij zich niet kan herinneren dat ze daar een inbraak gepleegd hebben en hij gewoon verteld heeft wat hij van anderen heeft gehoord, dat wat hij in Velp heeft verteld over het terugkeren van [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] in de auto wel waar is, dat hij nooit samen met die mensen ergens heen is geweest voor een inbraak of wat dan ook, dat hij zich niets meer kan herinneren, dat het mogelijk zou kunnen zijn maar hij niks van hun planning weet, dat hij daar niet geweest is, dat hij vraagt wat er gebeurt als hij zegt dat hij chauffeur was en anderen vertellen dat hij geen chauffeur was, dat hij zijn straf zal accepteren, dat als hij er wel geweest is hij niks heeft gehoord over diefstal of een inbraak, dat wat hij in Velp heeft verteld over wat [medeveroordeelde 1] in de auto zou hebben gezegd best een leugen kan zijn en dat hij dat verzonnen heeft, dat hij dat verzonnen heeft omdat gevraagd werd waarom hij zijn broer niet helpt, dat hij het zo heeft kunnen vertellen omdat hij de straat kent, dat [medeveroordeelde 6] en de anderen allemaal liegen en hij niets met ze te maken heeft, dat hij er absoluut niets van weet, dat hij niet liegt en de waarheid zegt, dat hij het verteld heeft zoals hij het verteld heeft en hij die ene straat kent maar de rest niet weet, dat hij echt niets weet van wie het gedaan heeft, dat zijn hoofd toch niet meer goed is, dat hij het niet weet en ze de waarheid gewoon boven tafel moeten krijgen, dat hij van [medeveroordeelde 9] gehoord heeft wie de woning in zijn gegaan, dat hij dat toch al verteld heeft (“ [medeveroordeelde 8] en [betrokkene 1] ”), dat hij niets weet van [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] maar dat het best kan maar misschien dat het [aanvrager] was, dat hij niet weet hoeveel auto’s er waren, dat [medeveroordeelde 9] verteld heeft dat er één auto was en hij van de andere auto niets weet, dat hij dacht dat ze het over de VW Golf hadden die hij van een Turk had gekocht en toen model 80/85 heeft gezegd, dat ze hem toch niet geloven, dat hij niets met die mensen te maken heeft en ook niet bij zo’n inbraak geweest is, dat hij hen de waarheid verteld heeft, dat ze hem gewoon kunnen confronteren met de vrouw en zij dan wel zegt of hij geschoten heeft of niet en dat hij wel kan zeggen dat zijn broer [medeveroordeelde 1] nooit de schutter geweest kan zijn.

18e verhoor [medeveroordeelde 2] 00:55-01:12

Net als voorgaande passage gaat het ook hier nog om het gedeelte van het verhoor dat niet is geverbaliseerd. In deze passage van het verhoor is onder meer te zien dat [verbalisant 18] aan [medeveroordeelde 2] voorhoudt dat zij het hele verhaal kennen en dat [verbalisant 18] aan [medeveroordeelde 2] vraagt waar de brandkast moest blijven. [medeveroordeelde 2] geeft tweemaal aan dat hij echt niets van brandkasten weet. [medeveroordeelde 2] verklaart wederom dat hij alles heeft verteld wat hij gehoord heeft, dat hij alleen maar de namen heeft doorgegeven die hij van [medeveroordeelde 9] gehoord had en verder niet, dat hij niets afweet van hoe zij daar zijn gekomen (met een busje of wat anders) en dat hij gewoon de waarheid vertelt. [verbalisant 18] deelt onder andere mee dat hij keihard durft te zeggen dat [medeveroordeelde 2] liegt. Daarbij wordt door hem herhaaldelijk met stemverheffing gesproken en geschreeuwd.

18e verhoor [medeveroordeelde 2] 01:21-01:23

In deze passage van het verhoor geeft [medeveroordeelde 2] aan dat hij ook niet meer weet wat wel en wat niet meer waar is en dat niemand naar hem luistert. Verhoorder [verbalisant 21] geeft aan dat hij wel naar [medeveroordeelde 2] luistert en dat hij hem er elke keer van probeert te overtuigen dat het beter voor hem is om in één keer die verklaring af te leggen. Dat dat ook is wat zijn baas heeft gezegd. Als ze in één keer zijn verklaring erop kunnen zetten van begin tot eind, dan zijn ze klaar met hem en hoeven ze er later niet weer op terug te komen. [medeveroordeelde 2] zegt dat hij verder niets weet. Dat hij niet weet wat ze gedaan hebben. [medeveroordeelde 2] vraagt waarom hij dan weer terug moet komen. [verbalisant 21] geeft aan dat als [medeveroordeelde 2] rust wil hebben en wil dat de beperkingen er zo snel mogelijk af gaan, dat [medeveroordeelde 2] moet zorgen dat het zo snel mogelijk duidelijk wordt en dat [medeveroordeelde 2] dit zelf in de hand heeft, waarop [medeveroordeelde 2] antwoordt “wat kan een onschuldig persoon nog meer vertellen?”. [verbalisant 21] reageert daarop door te zeggen dat [medeveroordeelde 2] zo onschuldig niet is en dat hij in Velp heeft gezegd dat hij als chauffeur erbij is geweest. [medeveroordeelde 2] zegt: “chauffeur zijn…heb je nooit gehoord van een vriend van je, in de vorm van gaan we ergens heen ofzo?” [verbalisant 21] zegt dat hij zich dat nog enigszins kan voorstellen, maar dat hij meent wat hij zegt. [verbalisant 21] herhaalt dat zijn baas ook heeft gezegd om in één keer het hele verhaal te vertellen met daarin zoveel mogelijk details zodat ze later niet terug hoeven te komen. [medeveroordeelde 2] antwoordt dat hij toen (de tolk zegt: Velp denk ik) alles heeft verteld en hij verder geen details weet. [verbalisant 23] vraagt: “dus je bent die dag wel aanwezig geweest bij die inbraak op de [a-straat] ? Je was toen chauffeur?”.

[medeveroordeelde 2] zegt dat dat klopt en dat [medeveroordeelde 1] zei: kom we gaan. [medeveroordeelde 2] zegt dat zoals hij het toen [AEH: in Velp] verteld heeft wel de waarheid is. Op de vraag van [verbalisant 23] van welke auto [medeveroordeelde 2] chauffeur was antwoordt [medeveroordeelde 2] dat hij dat niet meer weet.

18e verhoor [medeveroordeelde 2] 02:10-02:13

In deze passage van het verhoor gaat het over de vraag waarom [medeveroordeelde 3] erbij was. [medeveroordeelde 2] geeft aan dat het een vermoeden van hem is dat als het om “mal” zou gaan, dat [medeveroordeelde 3] erbij geweest zou kunnen zijn. [medeveroordeelde 2] zegt dat hij hem niet kan beschuldigen. Verhoorder [verbalisant 23] vraagt waarom [medeveroordeelde 2] zijn naam dan noemt als hem wordt gevraagd wat hij weet over een witte auto, waarop [medeveroordeelde 2] antwoordt dat [medeveroordeelde 9] heel veel vrienden had en dat “hij” dus ook iemand anders geweest kan zijn, maar dat de naam van [medeveroordeelde 3] vandaag genoemd werd “dus ik dacht [onverstaanbaar]”. Op de vraag van [verbalisant 23] of [medeveroordeelde 2] [medeveroordeelde 3] niet gezien heeft en [medeveroordeelde 3] niet achter hem aan is gereden antwoordt [medeveroordeelde 2] nee. Verderop in het verhoor herhaalt [medeveroordeelde 2] dat hij [medeveroordeelde 3] niet beschuldigt en dat het [medeveroordeelde 3] geweest kan zijn of iemand anders. [medeveroordeelde 2] herhaalt dat [medeveroordeelde 9] veel mensen kent en [medeveroordeelde 3] en twee vrienden van [medeveroordeelde 3] erbij horen en [medeveroordeelde 2] daarom denkt dat als [medeveroordeelde 3] daar op de avond van 2 september geweest is dat het [medeveroordeelde 3] was met die twee andere jongens.

18e verhoor [medeveroordeelde 2] 02:24-02:43

In dit gedeelte van het verhoor geeft verhoorder [verbalisant 21] aan dat [medeveroordeelde 2] ook het laatste gedeelte mee moet pakken. [medeveroordeelde 2] geeft aan dat hij wel tot een uur of 11, 12 wacht en dat hij dan lekker naar bed kan. [verbalisant 21] zegt dat [medeveroordeelde 2] nog een klein stukje moet invullen, waarop [medeveroordeelde 2] zegt dat hij het gaat vertellen als ze bellen dat hij teruggebracht kan worden. [verbalisant 21] geeft aan dat hij alleen kan bellen om te vragen tot hoe laat hij [medeveroordeelde 2] terug kan brengen. Ze spreken af dat als [verbalisant 21] terugkomt, het ook in één keer goed moet zijn (“Wat een koehandel!”). De tolk geeft ondertussen aan dat hij denkt dat [medeveroordeelde 2] niets gaat zeggen, maar dat hij het ook wel wil weten en naar huis wil. Vervolgens gaat het over de vraag of [medeveroordeelde 2] [medeveroordeelde 3] bij de woning van [medeveroordeelde 1] gezien heeft. [medeveroordeelde 2] geeft op de vragen van de verbalisanten steeds het antwoord “waarschijnlijk”. Als [medeveroordeelde 2] op de vraag met wat voor auto hij [medeveroordeelde 3] heeft gezien over een busje spreekt zegt [verbalisant 21] dat het een busje is. Op de vraag of de kleur van de bus oranje met paarse stippen is antwoordt [medeveroordeelde 2] ook met “waarschijnlijk wel”. Op enig moment vraagt [medeveroordeelde 2] weer of ze alsjeblieft willen bellen. [verbalisant 21] zegt dat [medeveroordeelde 2] nog niet klaar is en het netjes af moet maken. Er wordt steeds benadrukt dat [medeveroordeelde 2] wel weet of [medeveroordeelde 3] is meegereden of niet. Nadat [verbalisant 21] terugkomt van het bellen zegt hij dat er een mogelijkheid is voor vanavond, maar dat dit grotendeels aan [medeveroordeelde 2] zelf ligt. [medeveroordeelde 2] blijft bij zijn standpunt dat [medeveroordeelde 3] waarschijnlijk wel is meegereden, maar hij dat niet zeker weet. [verbalisant 21] herhaalt dat zijn baas die middag al heeft gezegd dat uit die woning een brandkast gehaald moest worden. [verbalisant 21] zegt dat als [medeveroordeelde 2] hem zou kunnen vertellen wie van de groep weet dat er in dat huis een brandkast zit hij daarmee punten scoort. [medeveroordeelde 2] antwoordt dat dat 100% [medeveroordeelde 9] moet zijn geweest. [medeveroordeelde 9] zou waarschijnlijk wel weten wie hier in en uit gaat en dat hij van de mensen die hier in en uit gaan gehoord heeft dat hier binnen “mal” ligt.

20e verhoor [medeveroordeelde 2] 00:55-01:04

In deze passage van het verhoor wordt door de verhoorders geprobeerd om een logische volgorde in het verhaal van [medeveroordeelde 2] aan te brengen. Het gaat onder meer over het moment waarop [medeveroordeelde 2] heeft gehoord dat er zou worden ingebroken op de [a-straat] , over het moment dat hij bij het huis van [medeveroordeelde 1] aankwam, welke mensen hij daar toen gezien heeft, met welke auto’s zij vanaf de woning van [medeveroordeelde 1] zijn vertrokken en wie in welke auto zat. Op enig moment vraagt verhoorder [verbalisant 23] of [medeveroordeelde 2] niet iemand vergeten is te noemen in het rijtje en zegt [verbalisant 23] dat hij iemand mist. Daarbij zegt hij “Allemagne”. [medeveroordeelde 2] zegt vervolgens “ […] ” en probeert op de naam te komen en noemt dan [betrokkene 1] . [verbalisant 23] vraagt dan of [betrokkene 1] er wel bij was, waarop [medeveroordeelde 2] antwoordt dat [betrokkene 1] er ook wel bij was. [verbalisant 23] vraagt vervolgens of [medeveroordeelde 2] de achternaam van [betrokkene 1] weet. [medeveroordeelde 2] antwoordt dat hij dat niet weet. [verbalisant 23] vraagt daarop of het [betrokkene 1] uit Duitsland is. [medeveroordeelde 2] bevestigt dit. [verbalisant 23] zegt vervolgens “Ik zag dat [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 6] , kale [medeveroordeelde 4] en [betrokkene 1] naar de Mercedes liepen, zei je he?” [medeveroordeelde 2] zegt daarop dat hij zag dat ze met z’n allen naar de auto toe gingen, maar dat hij niet weet of ze allemaal ingestapt zijn, omdat hij dat niet heeft gezien. Halverwege de getoonde passage had [medeveroordeelde 2] verklaard dat hij [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 6] , [medeveroordeelde 3] , [medeveroordeelde 1] , [medeveroordeelde 7] en twee personen waarvan hij de naam niet kent had gezien, dat [medeveroordeelde 3] en de twee voor [medeveroordeelde 2] onbekenden naar de auto van [medeveroordeelde 3] liepen, de anderen naar een Mercedes liepen en dat hij met [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] naar een auto liep.

5e verhoor van [medeveroordeelde 6] , 01:20-01:40

In dit gedeelte van het verhoor wordt [medeveroordeelde 6] er door verhoorder [verbalisant 5] op gewezen dat hij geen mooie verhalen moet vertellen, maar dat hij het verhaal goed moet vertellen en dat ze samen de zaak moeten oplossen. [medeveroordeelde 6] en [verbalisant 5] schudden elkaar de hand. [medeveroordeelde 6] wil dat Ben hem vragen stelt waarop hij kan antwoorden. [verbalisant 5] zegt dat hij geen vragen meer gaat stellen en dat [medeveroordeelde 6] moet vertellen wat er is gebeurd. Ben geeft ook aan dat hij niet kwaad meer is. Op enig moment wordt [medeveroordeelde 6] er door [verbalisant 5] van “beschuldigd” dat hij heeft gelogen over het tanken bij de benzinepomp op 2 september 1998, waar de tankpas van [medeveroordeelde 6] weigerde en de andere mannen niet genoeg geld hadden om de rekening te betalen. Daarbij houdt [verbalisant 5] aan [medeveroordeelde 6] voor dat de man van het tankstation zegt dat [medeveroordeelde 6] 3 a 4 dagen later al kon betalen. Ook wordt [medeveroordeelde 6] gewaarschuwd dat hij zichzelf in de problemen brengt en anderen, die wel praten, dadelijk (nog ergere) dingen over hem kunnen gaan zeggen, zoals dat [medeveroordeelde 6] erbij is geweest. [medeveroordeelde 6] blijft herhalen dat hij onschuldig is en dat hij niets heeft gedaan en ook dat hij een beetje heeft verteld maar verder niets weet. [medeveroordeelde 6] vraagt wederom of [verbalisant 5] hem vragen wil stellen waarop hij dan kan antwoorden. [verbalisant 5] geeft aan dat [medeveroordeelde 6] eerder op vragen verschillende antwoorden heeft gegeven en dat dat niet werkt. Ook houdt [verbalisant 5] hem voor dat [medeveroordeelde 6] in het voorgeleidingsrapport van de advocaat heeft kunnen lezen dat anderen, waaronder [medeveroordeelde 9] , dingen over [medeveroordeelde 6] zeggen (“En dadelijk zegt ie hele vreemde dingen over jou. Wat dan?”). [verbalisant 5] oppert dat [medeveroordeelde 6] misschien wel schuld heeft en hij misschien wel … [medeveroordeelde 6] geeft aan dat als hij iets weet dat hij dat zegt en dat hij graag wil helpen. [medeveroordeelde 6] begint er vervolgens - na een stilte van 40 seconden - over dat ze op 2 september (1998) naar Eindhoven zijn geweest. [verbalisant 5] geeft aan dat dit flauwekul is en dat zij doorgaan en dat de anderen [AEH: verdachten] ook doorgaan over [medeveroordeelde 6] . Ben vraagt of [medeveroordeelde 6] een moordenaar is en of hij een mens zou kunnen doodschieten. [medeveroordeelde 6] antwoordt op beide vragen ontkennend. Op de mededeling van [verbalisant 5] dat zij weten wie de schutter is antwoordt [medeveroordeelde 6] “kan best [medeveroordeelde 9] of [medeveroordeelde 1] doen”. [verbalisant 5] hamert erop dat [medeveroordeelde 6] erbij is geweest en dat hij heeft geholpen. [medeveroordeelde 6] geeft aan dat hij bedoelt dat [medeveroordeelde 9] of [medeveroordeelde 1] tot zoiets in staat zouden kunnen zijn. [verbalisant 5] zegt dat dit een onzinverhaal is en dat [medeveroordeelde 6] bij hun is geweest, dat men over [medeveroordeelde 6] vertelt, dat [medeveroordeelde 9] weet wie het gedaan heeft en dat [verbalisant 5] het ook van [medeveroordeelde 6] wil weten. Als [medeveroordeelde 6] weer aangeeft dat hij niks van de zaak weet, geeft Ben aan dat [medeveroordeelde 6] alles weet, dat anderen zelfs gezegd hebben dat [medeveroordeelde 6] erbij was en dat [medeveroordeelde 6] liegt over 2 september. [verbalisant 5] merkt op dat [medeveroordeelde 6] misschien wel liegt omdat hij misschien wel de moordenaar is. [medeveroordeelde 6] herhaalt dat hij niets van de zaak weet en [verbalisant 5] geeft aan dat hij [medeveroordeelde 6] niet gelooft en dat hij er niet van houdt dat mensen tegen andere mensen zeggen dat ze liegen - zoals [medeveroordeelde 6] doet - terwijl ze op hetzelfde moment zelf liegen.

5e verhoor van [medeveroordeelde 6] , 02:02-02:58

In dit tweede gedeelte van het vijfde verhoor komt de omslag naar een bekennende verklaring van [medeveroordeelde 6] tot stand. Het verhoor wordt onderbroken door onderzoeksleider [verbalisant 18] , die de twee andere verhoorders maant er maar mee te stoppen. [medeveroordeelde 6] antwoordt op de vraag van [verbalisant 18] waar hij op 2 september was dat hij in Nijmegen was, waarop [verbalisant 18] vraagt waar [medeveroordeelde 6] in Arnhem was toen. [medeveroordeelde 6] zegt Arnhem-Zuid. [verbalisant 18] zegt dat [medeveroordeelde 6] eerst maar eens moet gaan nadenken en hij er zo geen tijd aan besteedt. [verbalisant 18] zegt tegen de andere verhoorders dat ze [medeveroordeelde 6] maar weer even terug moeten zetten, want aan deze flauwekul doet hij niet mee. Iedereen loopt vervolgens uit beeld. Na een kennelijke pauze wordt de opname voortgezet. Het verhoor wordt voortgezet door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] zit achter de computer.

[medeveroordeelde 6] geeft aan dat hij serieus helemaal niks van deze zaak afweet. Te zien is dat [verbalisant 5] zich opwindt (“Gelul! Echt gelul!”) en op de tafel slaat. Hij zegt tegen [medeveroordeelde 6] dat [medeveroordeelde 6] hem zit op te naaien en dat hij weet dat [medeveroordeelde 6] daar op 2 september is geweest. Hij houdt [medeveroordeelde 6] voor dat [medeveroordeelde 2] zegt dat [medeveroordeelde 6] daar op 2 september is geweest, dat [medeveroordeelde 6] op de uitkijk heeft gestaan en [medeveroordeelde 6] erbij was. Ook meldt [verbalisant 5] dat [medeveroordeelde 9] zegt dat [medeveroordeelde 6] daar op 2 september geweest is. “Jij! Bent! Er! Bij!”. [medeveroordeelde 6] ontkent dat hij daar geweest is. [verbalisant 5] buigt over [medeveroordeelde 6] heen, slaat op tafel en zegt: “Aan de [a-straat] ! Je bent bij dat huis geweest waar die mevrouw vermoord is! Of niet?” [medeveroordeelde 6] ontkent wederom dat hij daar geweest is. [verbalisant 5] houdt [medeveroordeelde 6] voor dat hij in de auto heeft zitten wachten (“De rol die jij zogenaamd niet wil doen.”). [medeveroordeelde 6] zegt dat dit niet zo is en het hem niks lijkt. [verbalisant 5] zegt dat [medeveroordeelde 6] dit wel gedaan heeft en vraagt of [medeveroordeelde 6] wel eens de foto heeft gezien van de vent die het gedaan heeft en hoe lang [medeveroordeelde 6] zijn baard al heeft; “misschien ben jij wel degene die de moordenaar is. Je bent daar toch ook geweest!” (…) “Nou, haal die baard er maar eens af, je lijkt er toch perfect op, of niet?”. Ook zegt [verbalisant 5] dat [medeveroordeelde 6] buiten heeft staan wachten. [medeveroordeelde 6] ontkent dat hij de schutter is geweest en dat hij daar geweest is. Ben zegt dat het aan [medeveroordeelde 6] is om te bewijzen dat hij er op dat moment niet was en dat hij denkt dat [medeveroordeelde 6] dat niet redt. [verbalisant 5] houdt [medeveroordeelde 6] voor dat [medeveroordeelde 6] op 2 september een paar keer getankt heeft en dat dat allemaal klopt en dat hij de anderen niet op een leugen kan betrappen. [medeveroordeelde 6] herhaalt dat hij niks weet en dat hij daar niet is geweest. [verbalisant 5] zegt dat [medeveroordeelde 6] er wel is geweest; “je was toch ook een van de chauffeurs, of niet?”. [verbalisant 5] noemt daarbij de namen van [medeveroordeelde 2] , [betrokkene 1] en [medeveroordeelde 9] . Veel geschreeuw over en weer over de vraag of [medeveroordeelde 6] daar op 2 september is geweest. [medeveroordeelde 6] blijft ontkennen dat hij daar geweest is. [verbalisant 5] zegt: “Jawel, jij was daar. 2 september, woensdag 2 september, ben jij daar geweest. Jij weet exact wat daar gebeurd is. Ja? Maar jouw rol, jouw rol is misschien maar heel klein geweest, hè? Misschien ben jij wel niet de moordenaar, ja? Misschien ben jij wel helemaal niet de moordenaar! Is het dan niet belangrijk dat jij mij precies vertelt wat er gebeurd is, als jij niet de moordenaar bent? Want wie krijgt de zwaarste straf? Wie krijgt de zwaarste straf? [medeveroordeelde 6] [ [medeveroordeelde 6] ], wie krijgt de zwaarste straf?”. Als [verbalisant 5] wederom vraagt wie de zwaarste straf krijgt, antwoordt [medeveroordeelde 6] : “ [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 9] hebben eh villa gedaan.” [verbalisant 5] voegt toe dat [medeveroordeelde 6] op de uitkijk heeft gestaan en verhoorder [verbalisant 4] zegt dat [betrokkene 1] erbij was. [medeveroordeelde 6] zegt weer dat hij helemaal niks van de zaak weet. Verhoorder [verbalisant 5] herhaalt dat [medeveroordeelde 6] er wel bij geweest is en dat dat op papier staat en dat dat niet zomaar wordt verteld. De verhoorders wijzen [medeveroordeelde 6] er meermaals op dat hij maar zit te denken en dat hij dat niet moet doen maar dat hij moet praten. Ze willen weten welke rol hij gespeeld heeft. [verbalisant 5] houdt [medeveroordeelde 6] wederom voor dat anderen zeggen dat [medeveroordeelde 6] daar geweest is en dat [medeveroordeelde 6] en de anderen niet in café [B] zaten. Ook waarschuwen de verhoorders dat anderen kunnen gaan verklaren dat [medeveroordeelde 6] binnen is geweest. Vanaf dit moment stopt [medeveroordeelde 6] met ontkennen dat hij daar op 2 september is geweest en hij van niets weet. [medeveroordeelde 6] zegt dat hij alleen chauffeur was en “hun” te hebben achtergelaten en daar is blijven staan en dat “hun” gezegd hebben dat zij over een half uur/drie kwartier terug zouden komen. [medeveroordeelde 6] zegt dat hij met “hun” [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 1] bedoeld. Ook zegt hij dat hij niet weet wat “hun” binnen hebben gedaan. [verbalisant 4] zegt “s avonds” en [medeveroordeelde 6] bevestigt dat.

Achtereenvolgens wordt [medeveroordeelde 6] door de verhoorders - waaronder onderzoeksleider [verbalisant 18] die tijdens het verhoor een aantal keren binnenkomt - over verscheidene dingen bevraagd. Het voert te ver om dat hier allemaal in detail op te sommen. Wat onder meer opvalt is dat [medeveroordeelde 6] tijdens het verhoor wisselend verklaart over de groepssamenstelling (die binnen is geweest) en de gebruikte auto’s en dat daar van de kant van de verhoorders sturing plaatsvindt door te melden dat er nog personen worden gemist, er meerdere auto’s waren en het door [verbalisant 18] zelfs voorzeggen van de kleur van de andere auto (“Blauw is goed. Ik zal je helpen.”). Tevens deelt [verbalisant 18] mee dat de woning een oprit heeft.

Op enig moment wordt door [verbalisant 18] gezegd: “Want alleen wij kunnen bewijzen of jij binnen bent geweest of niet! Wij kunnen bewijzen of jij twintig jaar gevangenisstraf moet hebben, of twee jaar! Of misschien minder, of misschien meer, dat weet ik niet, ik ben geen rechter! Dat kunnen wij alleen maar voor jou doen en daarvoor zitten hun hier! En nog presteer je het om te liegen! Ik ga hier weg, ik loop nu weg, je mag van mij nog even doorgaan maar alsjeblieft zeg de waarheid, als je hun weer voor zit te liegen scheid ik er uit en haal ik die baard eraf en dan pak ik de compositietekening en zeg ik: hier heb je de moordenaar! Wat het is duidelijk dat je er dus bij bent geweest, dat is honderd procent duidelijk!”. Verder valt onder meer nog op dat er sprake is van een vragenvuur, dat [medeveroordeelde 6] weinig bedenktijd krijgt doordat de verhoorders steeds opmerkingen maken in de trant van “Niet denken, zeggen!”, het verhaal van [medeveroordeelde 6] dat hij tijdens het wachten op de anderen naar de [d-straat] is gegaan door [verbalisant 5] als onzinverhaal en leugen wordt afgedaan, [medeveroordeelde 6] een hand van de verhoorders krijgt op het moment dat hij zegt dat hij de waarheid vertelt en er als het ware met de fotobladen van de verdachten wordt gekwartet, met als resultaat dat [medeveroordeelde 6] verklaart dat [betrokkene 1] er ook bij was en [betrokkene 1] met een 9 mm Browning geschoten heeft.

Door de verdediging is in (tenminste) drie van de (tegelijkertijd door het hof behandelde) zaken uitgebreid aandacht besteed aan een aantal problematische aspecten die aan de wijze van verhoren van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] zijn verbonden, in het bijzonder ook aan de sturing door de politie. Daarbij is mede een beroep gedaan op een op verzoek van de verdediging uitgebracht rapport34.van dr. Rassin, destijds verbonden aan de Universiteit Maastricht.

In dit verband is in de zaak [medeveroordeelde 9] in het pleidooi door de raadsman het volgende aangevoerd:

“ “d. In zijn rapport van 8 juni 2000 merkt de heer Rassin op dat de verklaringen van zowel [medeveroordeelde 6] als [medeveroordeelde 2] niet betrouwbaar zijn. Niet betrouwbaar betekent in deze context niet stabiel in tijd en interne consistentie. De heer Rassin wijst er op dat het moeilijk voorstelbaar is dat de verdachten volledig correcte, gedetailleerde herinneringen aan het gebeurde onderhielden ten tijde van hun verhoren. Hij wijst op de mogelijkheid van post-hoc informatie. Met name wijs ik U op zijn opmerking op pagina 3 onder 2, waar hij schrijft:

“ "De gedachte dat verdachten zich in latere verhoren meer details herinneren dan in eerdere is onwaarschijnlijk, vooral wanneer het gaat om de hoeveelheden informatie waarvan in de onderhavige verklaringen sprake is".

“ En dat is nou precies wat vreemd is aan de verklaringen van [medeveroordeelde 6] . Hij legt een verklaring af, de verbalisanten geven aan wat daar niet aan klopt en in datzelfde of een later verhoor wordt zijn eerdere verklaring in overeenstemming gebracht met de nieuwe informatie.

“ De verbalisanten spelen hier een belangrijke rol in. Zij geven immers aan waar de gegeven verklaring niet overeenstemt met informatie die zij hebben. Ik wil hiervan het volgende voorbeeld geven:

“ Dit is een fragment van band 6, 5e verhoor van [medeveroordeelde 6] :

“ "Je wilt nu vertellen wat er is gebeurd op 2 september. Begin nu maar gewoon bij het begin. Als jullie dus uit Nijmegen vertrekken. Weet je dan waarover het gaat?

“ [medeveroordeelde 6] : Ik weet niet... ik dacht dat we bij [medeveroordeelde 1] op bezoek gingen.

“ Verbalisant: Dat werd je gezegd?

“ [medeveroordeelde 6] : Ze hebben me verteld dat we naar [medeveroordeelde 1] toegingen.

“ Verbalisant: Vanuit café [B] ?

“ [medeveroordeelde 6] : Ja, vanuit café [B] .

“ Verbalisant: Met jouw Mercedes?

“ [medeveroordeelde 6] : ja.

“ Verbalisant: Hoe laat was dat ongeveer, kun je je dat nog herinneren?

“ [medeveroordeelde 6] : Kwart voor tien zo.

“ Verbalisant: 's Avonds?

“ [medeveroordeelde 6] : Ja.

“ Verbalisant: Ik wil je er even op attenderen dat je nog getankt hebt om 10 voor 9. Ik wil je een beetje helpen. Op 10 voor 9 heb je nog getankt bij de Texaco.

“ [medeveroordeelde 6] : Nee, ik heb getankt en toen ben ik teruggekeerd naar het café.

“ Verbalisant: Is het niet zo dat je na die tijd getankt hebt?

“ [medeveroordeelde 6] : Kan wel, maar ik kan me niet goed herinneren.

“ Verbalisant: Maar anders klopt het niet he? Als je ... ik denk namelijk dat je veel eerder... veel eerder al.

“ [medeveroordeelde 6] : U bedoelt naar Arnhem?

“ Verbalisant: Ja.

“ [medeveroordeelde 6] : Half 9?

“ Verbalisant: Je gaat nu een beetje gokken, daar komen we wel een keer op terug. Het juiste tijdstip weet je niet meer, laten we dat zo opschrijven want ik wil niet dat je gaat gokken, want daar hebben we niets aan.

“ [medeveroordeelde 6] : ik moet nadenken.

“ Verbalisant: Juist, eerst de ruwe vorm en dan gaan we schaven en ? (onverstaanbaar). Het is natuurlijk moeilijk of niet? Het is moeilijk voor je.

“ Belangrijk punt is dan nog dat [medeveroordeelde 6] er alles aan doet het de verbalisanten naar de zin te maken. Of dit hem vatbaarder maakt voor het "corrigeren" van verklaringen weet ik niet. Daarvoor zou psychologisch onderzoek van [medeveroordeelde 6] nodig zijn en daartoe is hij niet bereid. Ik sluit ook niet uit dat [medeveroordeelde 6] zelf wel degelijk in zijn eigen verhalen is gaan geloven. Dat maakt ze alleen nog niet waar in objectieve zin.”

In de zaak [medeveroordeelde 1] is het volgende bij pleidooi door de raadsman aangevoerd:

“ “Aan de stukken is een rapport d.d. 08-06-2000 van de faculteit der psychologie van de Universiteit Maastricht gevoegd.

“ In genoemd rapport wordt gerapporteerd omtrent de verklaringen zoals afgelegd door [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] .

“ Daarin wordt geconcludeerd:

“ "Samengevat kan ik u mededelen dat vanuit gedragswetenschappelijk invalshoek de verklaringen van [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 6] als niet betrouwbaar kunnen worden bestempeld."

“ en:

“ "Zoals gezegd, is op dit moment niet uit te sluiten dat deze verklaringen zijn vertekend onder invloed van suggestieve verhoren en "verfraaide" formuleringen in de processen-verbaal."

“ Weliswaar wordt tevens aangegeven, dat niet gezegd wordt dat hetgeen is verklaard dùs onjuist is, maar de kern van het verhaal is toch duidelijk dat de wijze van verhoor, het door de politie geen oog hebben voor alternatieve verklaringen en het bij uitsluiting gebruiken van de verklaringen van [medeveroordeelde 2] en [medeveroordeelde 6] als onjuist en gevaarlijk wordt bestempeld.

“ De in het rapport gesignaleerde gevaren zijn m.i. alleen maar groter geworden door hetgeen later tijdens het onderzoek ter zitting van Uw Hof is gebleken omtrent de wijze van verhoor van [medeveroordeelde 6] door de politie en door hetgeen bekend is geworden van [medeveroordeelde 6] en zijn handelen (bijvoorbeeld de truc met de zogenaamde brief van [betrokkene 17] ).”

En tenslotte bevat het pleidooi van de raadsman in de zaak [medeveroordeelde 2] het volgende:

“ “In de uiteenlopende verhoren werden personen veelvuldig geconfronteerd met informatie afkomstig uit andere verhoren.

“ Dat kon ook goed en handig aangezien de analist “collages” van stukjes verklaringen naast elkaar had gezet waarmee men vervolgens aan de slag kon.

“ Zo werden ook keer op keer de verklaringen van [medeveroordeelde 6] “ gecorrigeerd”.

“ [medeveroordeelde 6] blz 9: “ Eventuele fouten in de verklaringen die ik bij de politie heb afgelegd zijn soms door de politie, soms door mijzelf gecorrigeerd”,

“ “ We deden dat in onderling overleg “

“ In onderling overleg maakte men er dus een mooi en sluitend verhaal van !

“ Uiteraard geholpen door de samenvattingen en aanwijzingen van de analist.

“ In onderling overleg ? Waarheidsvinding of dwangmatig rondbreien van een zaak ?

“ [medeveroordeelde 6] blz 9; “Er werden dan soms dingen aan de verklaring toegevoegd”.

“ Met belangrijkste pijler van het bewijs werden niet alleen de verklaringen met grote regelmaat aangepast en gecorrigeerd neen, ook [medeveroordeelde 6] werd flink met informatie gevoed overeenkomstig het vermoeden van deskundige Rassin.

“ [medeveroordeelde 6] blz 11; “ De politie kwam met namen en en foto’s ; er was dus al door anderen verklaard.”

“ “ Ik ben pas later gaan verklaren”.

“ Na gevoed te zijn met informatie, [medeveroordeelde 6] geeft zelf aan dat de politie met namen en foto’s kwam is vervolgens gaan verklaren.

“ Niet vanwege de nobele inslag die het OM er gaarne aan toedicht neen hij geeft aan:

“ [medeveroordeelde 6] blz 11: “ Ik ben pas later gaan verklaren”.

“ “Dat kwam ook wel door de verhoortechnieken van de politie”.

“ En op de verhoortechnieken die ten grondslag hebben gelegen aan het zogenaamde bekennen van [medeveroordeelde 6] kom ik later nog.

“ Ook Rassin constateert tijdens zijn onderzoek dat er veelvuldig “kruisbestuiving” van informatie heeft plaatsgevonden.

“ Rassin blz 3: “ Met betrekking tot het politiefunctioneren kan worden opgemerkt dat - voor zover de verdachten nog niet waren blootgesteld aan post-hoc informatie - dit vrijwel zeker is gebeurd tijdens de verhoren. In de processen-verbaal zijn vele voorbeelden te vinden van gesprekken waarin verhoorders de verdachte confronteren met informatie”

“ Voorbeeld 1: Verhoor [medeveroordeelde 1] 6 april 1999: (bijlage 382 blz 1132):

“ “ Omdat u weet dat [aanvrager] er mee te maken heeft heb ik zijn naam zojuist ook genoemd”.

“ “ Omdat [aanvrager] mij beschuldigt denk ik dat hij er zelf mee te maken heeft”.

“ Duidelijke voorbeelden van het overdragen van informatie die men vervolgens in de verklaring (of latere verklaringen) als waarheid terug vindt.

“ Alles wijst erop dat ook [medeveroordeelde 6] aangepakt is.

“ Hem is voorgehouden dat mensen uit de groep hem belast hadden. Vervolgens “pakt hij hen terug” en belast hen.

“ [medeveroordeelde 6] verklaart immers bij Uw Hof blz 11: “ Ik heb gesproken naar aanleiding van de verklaring die door [medeveroordeelde 9] was afgelegd”.

“ En dan heeft men ook hier een duidelijk voorbeeld van het probleem dat Rassin signaleert.

“ Ook [medeveroordeelde 6] is volgestopt met informatie die hij vervolgens zelf aanvult.”

In zijn arrest heeft het hof enkele overwegingen gewijd aan het karakter van de verhoren, waaruit blijkt dat het hof een aantal problematische kanten heeft onderkend, die zich laten afleiden uit de weergegeven fragmenten. Onder 1.1 overweegt het hof:

“1.1 “1.1 Betwist is dat verdachten hun verklaringen in vrijheid hebben afgelegd. De uitgeoefende druk zou in de weg staan aan de betrouwbaarheid van het door verdachten verklaarde.

“1.1 Het hof heeft waargenomen dat het verzoek om medische hulp niet (direct) is gehonoreerd en dat verdachten soms langdurig zijn verhoord. Voorts is op een bepaald moment door een verbalisant aan een verdachte gevraagd of men bij elke leugen een vinger mocht afhakken. Tijdens meerdere verhoren hebben verbalisanten op verschillende momenten met stemverheffing gesproken, met de hand op tafel geslagen, zijn zij dicht bij de verdachte gaan zitten of staan en is een verdachte benaderd door een arm om hem heen te leggen.

“1.1 Tenslotte staat vast dat tijdens één verhoor door een verbalisant is gezegd dat de politie ervoor kan zorgen dat de verdachte twintig jaren krijgt opgelegd alsmede dat het mogelijk is om verdachtes gezichtsprofiel te laten passen in de in het dossier aanwezige compositietekening.

“1.1 Het hof is van oordeel dat voormelde feiten en omstandigheden niet structureel hebben plaatsgevonden. Het geringe aantal momenten dat van een zekere druk sprake was weegt niet op tegen de grote hoeveelheid uren die de verdachten zijn verhoord. Het hof merkt de incidentele uitlatingen, waaraan de verdediging refereert, niet aan als ernstig maar plaatst deze in de context van het gebruikelijke verhoor in een zware strafzaak op grond waarvan een zekere verbale en non-verbale druk toelaatbaar is en gericht op het verkrijgen van een in vrijheid afgelegde verklaring. Van de politieverhoren kan niet worden gezegd dat er een ontoelaatbare druk op verdachten uitging die hun verklaringsvrijheid op onaanvaardbare wijze heeft geschonden.

“1.1 Kennisgenomen hebbend van vele - audio-visueel vastgelegde -politieverhoren stelt het hof vast dat de verhoren veeleer worden gekenmerkt door een rustig verloop van het gesprek en bijbehorende opstelling van verbalisanten en verdachten dan door een intimiderend en bedreigende gang van zaken. Het hof is voorts van oordeel dat het - al dan niet tijdelijk - weigeren van medische zorg gelegen is in de pleitbare inschatting van verbalisanten dat nog geen directe zorg was geboden danwel dat medische zorg aanstaande was.

“1.1 Voormelde uitlatingen van verbalisanten die betrekking hebben op het ervoor zorgen dat de verdachte twintig jaren krijgt opgelegd en dat diens profiel kan worden ingepast in de compositietekening zijn naar het oordeel van het hof wellicht minder professioneel maar zijn binnen de context van de andere verhoormomenten als incidenteel en niet onrechtmatig aan te merken.

“1.1 Voorts staat de lengte van de verhoren niet in de weg aan het oordeel dat zorgvuldig is verhoord nu de verhoren veelvuldig zijn onderbroken en de onderbrekingen veelal gepaard gingen met het nuttigen van voedsel.”

“1.1 Daarnaast heeft het hof in zijn arrest onder 1.3. aandacht besteed aan het ‘weghouden’ van een tolk bij een gedeelte van de verhoren.

Daarenboven heeft het hof kennelijk ook onderkend dat met name uit (het tweede gedeelte van) het vijfde verhoor van [medeveroordeelde 6] kan worden afgeleid dat de verhorende verbalisanten sturend hebben opgetreden, in die zin dat bepaalde ‘daderinformatie’ als het ware is voorgezegd aan [medeveroordeelde 6] . Onder 1.4 overweegt het hof als volgt:

“1.4 “1.4 De verdediging heeft de betrouwbaarheid van met name de verklaringen van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] betwist. De betrouwbaarheid van de persoon van [medeveroordeelde 6] is ernstig in twijfel getrokken terwijl van [medeveroordeelde 2] is gesteld dat deze een zwakke persoonlijkheid bezit. De leugenachtigheid van [medeveroordeelde 6] zou het waarheidsgehalte van zijn verklaringen sterk verminderen, hetgeen zou moeten blijken uit de vele innerlijke tegenstrijdigheden in de door hem afgelegde verklaringen.

“1.4 [medeveroordeelde 2] daarentegen zou door zijn persoonlijkheidsstructuur (gedeeltelijke) bekentenissen hebben afgelegd die niet stroken met de waarheid.

“1.4 Het hof stelt vast dat de verdediging tijdens de zittingen in hoger beroep in ruime mate in de gelegenheid is geweest om de verklaringen van met name [medeveroordeelde 6] adequaat aan een kritisch onderzoek te onderwerpen. De verdediging heeft [medeveroordeelde 6] indringend kunnen bevragen en van die mogelijkheid is overvloedig gebruik gemaakt.

“1.4 De verklaringen die [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] hebben afgelegd zijn innerlijk consistent gebleken. Daarbij heeft [medeveroordeelde 6] ter terechtzitting in hoger beroep toegegeven dat hij - toen hij zichzelf nog wilde ontlasten - meermalen tegen de politie onwaarheden heeft verteld. In de latere verhoren zou hij verklaringen hebben bijgesteld en aangevuld, waardoor uiteindelijk een waarheidsgetrouw beeld van de gebeurtenissen op 2 september 1998 zou zijn ontstaan. Niet alle discrepanties in zijn verhoren kunnen door deze uitleg worden verklaard.

“1.4 Niettemin acht het hof deze gang van zaken voldoende betrouwbaar; mede door tijdsverloop kunnen bepaalde herinneringen inaccuraat zijn. Immers, verdachten zijn ongeveer een half jaar na het delict aangehouden. Dat gegeven staat evenwel niet aan de betrouwbaarheid van zijn verklaringen in de weg. Het hof wijst er bovendien op dat [medeveroordeelde 6] zich door zijn eigen verklaringen ernstig heeft belast, hetgeen het betrouwbaarheidsgehalte van zijn verklaringen ten goede komt.

“1.4 Het hof oordeelt de verklaringen van [medeveroordeelde 6] als betrouwbaar en dientengevolge bruikbaar voor het bewijs aangezien ze op meerdere punten bevestigd worden door de verklaringen van [medeveroordeelde 2] . Deze verklaart gedetailleerd over zijn rol en die van andere verdachten. Als motief voor zijn bekennende verklaring voert [medeveroordeelde 2] zijn hoop op strafvermindering aan, hetgeen een betrouwbare uitleg vormt voor zijn bekentenissen. Als overeenkomst met de verklaringen van [medeveroordeelde 6] wijst het hof op de verklaring van [medeveroordeelde 2] dat hij op 2 september 1998 in een donkerblauwe Golf reed. [medeveroordeelde 2] heeft verschillende van de verdachten aangewezen als zijnde degenen die bij de voorbereiding en uitvoering van de overval op 2 september 1998 betrokken waren. Hij heeft gedetailleerd verklaard over de personen die zijn meegegaan naar de [a-straat 1] alsmede over degenen die in of bij de auto's zijn blijven wachten en over de personen die in de richting van het huis zijn gelopen. Voorts heeft hij informatie verschaft over de plaats waar de betrokken voertuigen geparkeerd waren.

“1.4 Deze daderinformatie spoort in hoge mate met de informatie uit de bekennende verklaringen van [medeveroordeelde 6] .”

Uit het voorgaande kan naar ik meen afgeleid worden dat het hof – mede door de inbreng van de kant van de verdediging – uitgebreid heeft stilgestaan bij de waarde die aan de bekennende verklaringen van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] zoals afgelegd bij de politie kan worden gehecht. Wat betreft de verklaring van [medeveroordeelde 2] was daartoe aanleiding, aangezien hij zijn bij de politie afgelegde bekennende verklaring aldaar later alweer had ‘ingetrokken’. Ook bij de rechtbank ontkende [medeveroordeelde 1] elke betrokkenheid bij de overval, terwijl hij zich bij het hof beriep op zijn zwijgrecht. Ten aanzien van de bekennende verklaring van [medeveroordeelde 6] was de situatie anders: hij heeft, als getuige door het hof gehoord, immers volhard in zijn eerdere bij de politie afgelegde bekentenis. Toch heeft het hof gezien de gang van zaken bij het hof op de terechtzitting en gelet op de overwegingen in zijn arrest ook de waarde van die (meermalen herhaalde) bekentenis wel degelijk onderzocht.

Dat brengt mij op het volgende punt dat in zowel het ACAS-advies als in het boek van Israëls c.s. wordt benadrukt, namelijk dat er sprake is van nieuw wetenschappelijk inzicht in de relatieve waarde van bekennende verklaringen en dat het hof daarmee, toen het in het jaar 2000 arrest wees, (nog) onbekend was. Volgens de aanvraag zou dat aanleiding moeten zijn om aan de nieuwe verklaring van [medeveroordeelde 6] , meer gewicht toe te kennen.

De ACAS schrijft in dit verband het volgende (p. 27-28):

“5. “5. Integrale kennisneming van de op band opgenomen verhoren van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] leert dat alle ingrediënten voor valse bekentenissen zich hebben gemanifesteerd. Systematische vergelijking van de op band opgenomen verhoren met de van die verhoren opgemaakte processen-verbaal wijst bovendien uit dat grote zorgen bestaan over de juistheid en de volledigheid van de processen-verbaal van verhoor. (…)

“5. Op basis van een integrale beoordeling van de opnames en aan de hand van een systematische vergelijking met de opgemaakte processen-verbaal van verhoor, komt de Commissie – mede op basis van de huidige wetenschappelijke inzichten over valse bekentenissen die ten tijde van de beoordeling door het gerechtshof evenmin in alle opzichten waren uitgekristalliseerd – tot het standpunt dat dit oordeel van het gerechtshof naar huidige wetenschappelijke inzichten thans niet meer houdbaar is. (…)”

Ter onderbouwing van de stelling dat sprake is van nieuw wetenschappelijk inzicht over valse bekentenissen verwijst de aanvraag naar een groot aantal, voor het merendeel Amerikaanse publicaties, die inderdaad grotendeels dateren van na het jaar 2000. Het meest spectaculair is in dit verband de verwijzing naar Brandon L. Garret, Convicting the Innocent: Where criminal prosecutions Go Wrong, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press 2011. In dit boek analyseert Garrett de eerste 250 gerechtelijke dwalingen die in de V.S. door middel van 'DNA-exonerations' zijn blootgelegd. Hij trof in 40 van de 250 zaken gefingeerde bekentenissen aan.

Onmiskenbaar is de aandacht voor veroordelingen die (ten onrechte) gebaseerd zijn op valse bekentenissen sinds 2000 ook ten onzent gegroeid, met name door wat men in de wandelgangen benoemt als ‘rechterlijke dwalingen’, zoals de Schiedammer Parkmoord en de Puttense moordzaak, die dateren van na het jaar 2000. De in de aanvraag besloten liggende stelling dat voordien de Nederlandse strafrechter in het algemeen en dus ook het hof Arnhem in 2000 niet of nauwelijks met dit fenomeen bekend was zou ik echter niet willen onderschrijven. Ik wijs daartoe alleen al op de totstandkoming in 1926 van de bepaling van art. 341 lid 4 Sv, luidende: “Het bewijs dat de verdachte het telastegelegde feit heeft begaan, kan door den rechter niet uitsluitend worden aangenomen op de opgaven van den verdachte.” Die bepaling beoogt immers in te scherpen dat een bekentenis van de verdachte ook wel onjuist kan zijn.35.Ook het in de aanvraag genoemde boek van Crombag, van Koppen en Wagenaar “Dubieuze zaken” dateert al van 1992. In dat boek is tevens aandacht besteed aan onterechte bekentenissen.36.

Niettemin moet het probleem niet worden onderschat, schrijft ook Tersago in zijn recente Antwerpse dissertatie, die een veelomvattende studie inhoudt naar de rol van verklaringen van de verdachte voor het bewijs.37.Ik citeer – met weglating van de voetnoten - enkele passages uit zijn boek:

“ “Casusvoorbeelden wereldwijd tonen evenwel aan dat niet alleen schuldige, maar ook onschuldige verdachten soms bekentenissen afleggen. Deze valse bekentenissen worden niet altijd gedetecteerd en kunnen ertoe bijdragen dat een onschuldige onterecht wordt veroordeeld en bestraft (p. 223-224).

“ (…)

“ De analyse van aangetoonde rechterlijke dwalingen en van dossiers waarin valse bekentenissen werden afgelegd, alsook gevalstudies tonen duidelijk aan dat valse bekentenissen in sommige gevallen wel degelijk tot veroordelingen van onschuldige verdachten kunnen leiden. Met zekerheid bepalen of een bekentenis accuraat is, is onmogelijk. Een valse bekentenis is immers het resultaat van een combinatie van risicofactoren waarbij de concrete kenmerken enorm van belang zijn (p. 228).

“ (…)

“ Valse bekentenissen zijn het resultaat van een complex samenspel van verschillende factoren in de context van een (politie)verhoor. Toch zijn er enkele situationele en persoonlijke risicofactoren die het risico op valse bekentenissen vergroten en die de aandacht van de strafrechter zouden moeten trekken. Bepaalde kenmerken van het verhoor kunnen de druk zo opdrijven dat de verdachte eerder wil ontsnappen aan die benarde situatie, zonder veel rekening te houden met de nadelen op langere termijn, die door de verhoorder kunnen worden verbloemd en geminimaliseerd. Bepaalde persoonlijke kenmerken van de verdachte maken hem daarenboven nog minder bestand tegen deze druk (…).

“ Het feit dat deze situationele en persoonlijke risicofactoren aanwezig zijn in een concreet strafdossier, wil echter niet zeggen dat er automatisch sprake is van een valse bekentenis. Enkel het risico op valse bekentenissen vergroot, zeker wanneer er sprake is van een combinatie van risicofactoren. Een verdachte die bijvoorbeeld extra vatbaar is voor suggesties en pressie van de verhoorders kan perfect waarheidsgetrouwe verklaringen afleggen. Wanneer een indringend verhoor van zulke verdachte echter tot een bekentenis leidt, bestaat er een risico dat de bekentenis eerder het gevolg is van de suggestibiliteit van de verdachte dan van diens betrokkenheid bij de feiten. Langs de andere kant wil dit ook niet zeggen dat het ontbreken van deze risicofactoren per definitie leidt tot waarheidsgetrouwe bekentenissen. Hoewel kwetsbare verdachten bijvoorbeeld een aanzienlijk aandeel uitmaken van de onschuldigen die valse bekentenissen aflegden, is de grote meerderheid vals bekennende verdachten perfect gezond en meerderjarig. Een enkele controle van deze risicofactoren kan dus niet volstaan, maar niettemin moeten ze een belangrijk onderdeel van de rechterlijke toetsing uitmaken. Het is dan ook noodzakelijk dat de strafrechter zich bewust is van deze risicofactoren en hier ook daadwerkelijk op let. Wanneer deze risicofactoren aanwezig zijn, zeker in combinatie met elkaar, vergroot het risico op valse bekentenissen en dus ook alternatief scenario voor de bekentenis, namelijk dat ze onder druk is afgelegd. Hoe meer risico’s de bekentenis met zich meedraagt, hoe minder ze kan discrimineren tussen het schuldige scenario en het onschuldige scenario, hoe kleiner de bewijswaarde van die bekentenis (p. 236-237).

“ (…)

“ Bepaalde verhoortechnieken kunnen het risico op valse bekentenissen dus vergroten. Dat is niet alleen het geval voor geweld en bedreigingen, maar kan ook door het gebruik van meer subtiele, psychologische verhoortechnieken. Deze worden vooral gelinkt aan de Amerikaanse Reid-techniek, waarvan sommige aspecten ook doorgang vinden in de Europese en Belgische verhoorlokalen. In de Reid-techniek wordt de verdachte bestookt met beschuldigingen, wordt hij geconfronteerd met (vals) bewijs en worden zijn verweren abrupt afgeblokt om hem ervan te overtuigen dat zijn veroordeling onvermijdelijk is en ontkennen geen zin meer heeft. In de volgende fase worden dan de voordelen van een bekentenis in de verf gezet, terwijl de nadelen worden geminimaliseerd zodat bekennen zonder veel gezichtsverlies kan gebeuren en niet zo nadelig lijkt voor de verdachte. Het is vooral de interactie tussen deze maximaliserende en minimaliserende verhoortechnieken die niet alleen schuldige, maar ook onschuldige verdachten tot bekentenissen kan bewegen. Daarnaast kunnen ook bepaalde omstandigheden van het verhoor, zoals de lange duur van het verhoor en de vrijheidsberoving van de verdachte (cf. sociale isolatie) het risico op valse bekentenissen vergroten omdat deze omstandigheden de verdachte kunnen vermoeien en de ontsnappingsdrang kunnen doen toenemen. Strafrechters moeten dus aandachtig zijn voor deze verhoortechnieken en -omstandigheden, die volgens omstandig wetenschappelijk onderzoek het risico op valse bekentenissen kunnen vergroten (p. 238-239).”

Kort gezegd kunnen dus situationele factoren, zoals de wijze van verhoren, en persoonlijke factoren bijdragen aan het tot stand komen van een valse bekentenis. Van belang is dat het gaat om factoren die het risico op een valse bekentenis verhogen. Dat een bekentenis vals is, kan niet slechts op basis van het vóórkomen van die factoren worden bepaald. De bekentenis kan immers ook juist zijn, ondanks de genoemde factoren.

Voor de strafrechter beveelt Tersago een tweetal ‘verankeringsroutes’ aan, om onterechte veroordelingen op basis van een bekentenis van de verdachte zoveel mogelijk te voorkomen. De eerste verankeringsroute is zorgvuldig onderzoek naar de totstandkoming van de verklaring van de verdachte (p. 290).38.De tweede verankeringsroute, die door de strafrechter daarna moet worden gevolgd, is de ‘positionering van de verdachtenverklaring ten aanzien van het overige bewijs.’ (p. 294-295). Daaronder verstaat Tersago het volgende:

“ “Een enkel onderzoek van de totstandkoming van de verdachtenverklaring kan niet volstaan om de bewijsbeslissing voldoende veilig te verankeren in de werkelijkheid. Het is niet, zoals hierboven toegelicht, omdat een verdachtenverklaring vrijwillig is afgelegd en er geen risicofactoren voor valse bekentenissen aanwezig zijn, dat er automatisch sprake is van een accurate verdachtenverklaring en vice versa. De toetsing aan het overige bewijs is een belangrijk onderdeel van de beoordeling van de accuraatheid van de verdachtenverklaring. De voornaamste strategie van mensen om de accuraatheid van informatie te controleren, is immers door deze te toetsen aan andere informatiebronnen. Mensen zijn gemiddeld 20% beter in staat te om de accuraatheid van verklaringen correct te beoordelen wanneer ze kennis hebben van contextuele informatie over de verdachte en het misdrijf (bv. een strafdossier ) dan wanneer ze enkel over de verklaring zelf beschikken. De verdachtenverklaring moet daarom worden verankerd door de positionering van de verklaring ten opzichte van het andere bewijs grondig te onderzoeken.

“ Niettemin is ook deze positionering niet 100% veilig. De overeenstemming tussen de verklaring en het andere bewijs is niet automatisch een synoniem voor accuraatheid. In de eerste plaats biedt dit geen absolute zekerheid wanneer de schuldige verdachte zijn aandeel in de feiten minimaliseert of wanneer een onschuldige verdachte een valse bekentenis aflegt om de echte dader – die hem met daderkennis kan voeden – te beschermen. Daarnaast kunnen schuldige verdachten hun ontkenning zo goed mogelijk afstemmen op de feiten en het bewijs om geloofwaardig over te komen, maar ook onschuldige verdachten kunnen deze informatie implementeren in hun (valse) bekentenis.”

Wat de eerste verankeringsroute die Tersago aanbeveelt betreft, valt te concluderen dat het hof zich – avant la lettre – van het bestaan van die route bewust is geweest. Het hof heeft onderzoek verricht naar de wijze waarop de bekentenissen van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] tot stand zijn gekomen en daartoe kennis genomen van de audiovisuele opnamen van de verhoren door de politie en wel – zoals ik eerder stelde – in ruimere mate dan de ACAS veronderstelt. Het kan niet anders dan dat het hof zich daarbij bewust is geweest van de risicofactoren die de kans op een valse bekentenis doen toenemen, zoals de druk waaraan de verdachten zijn blootgesteld, en ook van de wijze van verhoren, waarbij op een aantal punten ‘sturend’ is ondervraagd door de politie en zogenaamde daderinformatie als het ware op voorhand is weggegeven. Ook zal het hof zich er van bewust zijn geweest dat niet van alle verklaringen opnamen zijn gemaakt – met name niet van de bekennende verklaring van [medeveroordeelde 2] , die hij ter gelegenheid van zijn 15e verhoor als verdachte op 13 april 1999 in Velp heeft afgelegd. Daarenboven hebben het hof en de verdediging [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 1] ook nog uitgebreid ondervraagd over de totstandkoming van hun verklaringen en met name [medeveroordeelde 6] geconfronteerd met een aantal inconsistenties. Niettemin heeft het hof de verklaringen van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 1] betrouwbaar geacht.

In dit verband lijkt het mij goed de verklaring die [medeveroordeelde 6] ter terechtzitting van 13 juni 2000 heeft afgelegd integraal weer te geven:

“ “De voorzitter deelt de wederom voor het hof verschenen getuige [medeveroordeelde 6] mede dat hij staat onder het verband van de door hem ter terechtzitting van dit hof van 29 mei 2000 afgelegde belofte.

“ De getuige verklaart aan het hof kenbaar te zullen maken als hij behoefte heeft aan een tolk.

“ Vervolgens worden de volgende fragmenten van video-opnamen getoond:

“ - vijfde verhoor [medeveroordeelde 6] 0120 - 0140;

“ - vijfde verhoor [medeveroordeelde 6] 0202 - 0258;

“ Tijdens het tonen van de video-opnamen worden door de medeverdachten [aanvrager] en [medeveroordeelde 7] diverse gebaren en opmerkingen gemaakt zoals het opsteken van de middelvinger en "Deze bullshit geloof je toch niet!".

“ Het onderzoek wordt hierop enige tijd onderbroken.

“ Na hervatting van het onderzoek verzoekt de voorzitter de in de gehoorzaal aanwezige getui-gen/verbalisanten de zaal te verlaten.

“ Het hof gaat vervolgens over tot het horen van de getuige [medeveroordeelde 6] .

“ De getuige [medeveroordeelde 6] verklaart - zakelijk weergegeven - als volgt:

“ Op vragen van de jongste raadsheer antwoord ik als volgt:

“ Het geven van een toelichting of aanvulling op het verhoor van de tweede dag vind ik niet nodig: u hebt dat zelf kunnen zien.

“ Met betrekking tot de vraag wanneer en hoe de omslag tot stand kwam van ontkennen naar bekennen antwoord ik dat ik weinig keus had, want de politie zei genoeg bewijs te hebben. Het was toen voor mij duidelijk dat ze voldoende bewijs hadden.

“ Op de vraag of ik mij onder druk gezet voelde door de politie antwoord ik dat dat niet het geval was. Ik ben geleidelijk gaan bekennen en heb verteld wat ik wist. De door de politie gebruikte methode van verhoren is naar mijn mening beter dan de methoden die door de Turkse politie worden toegepast. Ik ben niet gefolterd of iets dergelijks. De politiemensen waren volgens mij ervaren. Met de manier waarop het verhoor tot stand is gekomen is niets mis. Ik heb natuurlijk wel een bepaalde druk gevoeld, maar ik vond dat niet ongeoorloofd. Ik vind het normaal dat je bij een dergelijk verhoor een bepaalde druk voelt.

“ Op vragen van de oudste raadsheer antwoord ik als volgt:

“ Bij het vijftiende verhoor begon mijn geweten te spreken en kwam alles stukje bij beetje boven. Ik herinnerde mij alles ook niet direct.

“ Op vragen van mr Coppoolse antwoord ik als volgt:

“ [medeveroordeelde 2] en [medeveroordeelde 9] hadden over mij verklaard, maar ik wist niet wat ze verklaard hadden. Later is mij door mijn advocaat verteld dat er verklaringen in het dossier lagen. Ik vond dat ik toen de waarheid maar moest gaan verklaren anders werd het alleen maar erger. Ik moest maar vertellen wat ik wist. Over de verklaring dat ik de schuld op mij zou nemen heb ik niet nagedacht. Bij gelegenheid van mijn voorgeleiding heb ik even met mijn advocaat gesproken. [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 2] zouden belastend over mij verklaard hebben. Zij zouden gezegd hebben: [medeveroordeelde 6] is bij de overval aanwezig geweest. In hoofdlijnen begreep ik toen wel wat er aan verklaringen zou liggen. Van mijn advocaat begreep ik dat er verklaard was dat ik als chauffeur bij de overval was geweest. Ik heb met mijn advocaat besproken wat ik bij de rechter-commissaris zou gaan verklaren. Ik heb niet naar de verklaring van [medeveroordeelde 9] gevraagd. Ik had maar vijf minuten om met mijn advocaat te praten. De processen-verbaal van de verhoren door de rechter-commissaris heb ik nooit onder ogen gehad, laat staan Turkse vertalingen. Ik voelde me door de anderen verraden, met name door [medeveroordeelde 9] , omdat hij al een verklaring had afgelegd. Ik wist niet wat [medeveroordeelde 9] verklaard had. Ik voelde me vrij om te verklaren. Ik voelde me eigenlijk gedwongen te vertellen wat ik wist. Ik had niet het plan of de intentie de schuld op mij te nemen. Daar was wel een afspraak over gemaakt. Ik ben voor mijn eigen verklaring verantwoordelijk. Ik voel het niet zo dat ik verraad zou plegen als ik de waarheid zou zeggen. Ik ben niet de enige die verraad heeft gepleegd. Ik heb gezegd dat anderen eerder dan ik namen hebben genoemd. In voorgaande verklaringen heb ik fouten gemaakt. Die zijn door mij zelf of door de politiemensen gecorrigeerd. Naar mijn mening is een proces-verbaal een opbouw van verklaringen. De verhorende politiemensen hebben wel gezegd dat ik loog. De politie heeft belang bij het verkrijgen van verklaringen. Ik had een bepaalde verdedigingstactiek. Naar mijn mening heb ik bij de politie niet gelogen. De politie heeft een bepaalde ondervragingstechniek, daar hebben zij voor geleerd.

“ In het begin had ik mij zelf verplicht alles te ontkennen. In het begin heb ik dus tegen de politie gelogen, in mijn latere verklaringen heb ik dat niet gedaan. Onvolledigheden die later zijn aangepast zie ik niet als fouten in een verklaring. Met betrekking tot diverse auto's die genoemd zijn verklaar ik nu dat [aanvrager] in een Ford Scorpio reed, [medeveroordeelde 7] had een Mitsubishi en er was nog een BMW die van een vriend was. Later heb ik ook een Volkswagen genoemd.

“ Er zijn ook verklaringen gecorrigeerd naar aanleiding van het tijdsverloop. De drie auto's die ik genoemd heb had ik toen in mijn hoofd. Later is dat gecorrigeerd omdat ik mij dat ondertussen bedacht had.

“ U brengt de mij door de politie voorgehouden foto's ter sprake. Daar is later een foto van [betrokkene 1] bijgekomen. Er miste een foto. Later werd er een foto bij gelegd. Dat was een foto van een vriend van mij, [betrokkene 11] . Ik heb die foto er uit gehaald omdat hij er niets mee te maken had. Hij was op 2 september 1998 helemaal niet bij ons. De foto lag op tafel en ik heb gezegd dat die foto er uit moest omdat hij er niet bij hoorde. Ik heb later aangegeven wie er die dag bij waren geweest. De foto van [betrokkene 1] is er bij gekomen en de foto van mijn vriend heb ik er uit gehaald. De foto's van de mensen uit mijn groep heb ik bij elkaar gelegd. Ik had in eerste instantie niet gezien dat de foto van die vriend er ook tussen zat. Die foto heb ik er dus uit gehaald.

“ Het onderzoek wordt enige tijd onderbroken voor het gebruiken van een maaltijd.

“ Na hervatting van het onderzoek verklaart de getuige [medeveroordeelde 6] - zakelijk weergegeven -:

“ Op vragen van mr Coppoolse antwoord ik als volgt:

“ De politieverhoren zijn wel eens vijf tot tien minuten onderbroken geweest. Op de gang is toen besproken dat de tolk naar huis moest. De politie is toen wel met het verhoor doorgegaan. Door de tolk is de verklaring - later - wel in het Turks vertaald. Toen ik werd aangehouden was ik al uit Nijmegen weg. Op 7 april 1999 kreeg ik een brief van de politie en op 8 april 1999 heb ik mij bij de politie gemeld. Ik had toen al geen contact meer met de anderen van de groep. Na mijn verhuizing heb ik geen contact met mijn vrouw of familie gehad, wel met mijn moeder en mijn zus. Over de verhoren door de politie kan ik zeggen dat zij mij niet slecht behandelden. Ik had geen bijzondere band met de politiemensen die mij verhoorden.

“ Op vragen van de verdachte [medeveroordeelde 8] antwoord ik als volgt:

“ Alle namen van de personen uit de groep heb ik genoemd. Ik heb de naam [medeveroordeelde 8] genoemd omdat hij er die dag, 2 september 1998, ook bij was. Op vragen of er plannen zijn gemaakt om mijn vrouw in het ziekenhuis te bezoeken antwoord ik dat ik met anderen uit de groep naar Eindhoven ben geweest.

“ Op vragen van mr Teekens antwoord ik als volgt:

“ In het begin heb ik met betrekking tot de door de groep gebruikte auto's gelogen en verklaard dat er een Peugeot, een Ford Scorpio en een Mitsubishi waren. Een Mercedes of een witte bus heb ik niet genoemd. In een latere verklaring heb ik dat gecorrigeerd en twee auto's genoemd. Die andere auto's waren er dus niet bij. Ik heb verteld wat ik me op moment herinnerde. Het betreffende verhoor duurde tot 00.30/00.45 uur. De volgende ochtend heb ik verder verklaard.

“ Bij gelegenheid van het vijfde politieverhoor heb ik de naam [medeveroordeelde 7] genoemd; dat gebeurde naar aanleiding van een foto die me werd getoond. Uit andere foto's die me werden getoond haalde ik de foto van een vriend; ik heb die foto er uit gehaald omdat die vriend er niets mee te maken had.

“ [medeveroordeelde 2] is het huis binnen gegaan. [medeveroordeelde 1] is naar het huis gereden. Ik kon mij soms niet helemaal goed herinneren wat ik al verklaard had in de diverse verhoren. Ik heb verklaard wat ik voor waar hield. Alles wat ik gezegd heb klopt; dingen die bij nader inzien niet klopten heb ik later gecorrigeerd.

“ Op vragen van [medeveroordeelde 7] antwoord ik als volgt:

“ Ik heb de naam van [medeveroordeelde 7] niet genoemd met betrekking tot de rit naar Eindhoven. Ik heb [medeveroordeelde 7] ontmoet op het feestje ter gelegenheid van de vrijlating van [medeveroordeelde 1] . Ik ben een maal bij [medeveroordeelde 7] thuis geweest. [medeveroordeelde 7] had toen een Mitsubishi, waar [medeveroordeelde 1] meestal in reed.

“ Er is mij door de politie nooit een verklaring van [medeveroordeelde 7] of [medeveroordeelde 9] voorgelezen.

“ Ik was tijdens de politieverhoren erg ziek. Ik had griep en koorts.

“ Op vragen van mr Zwarts antwoord ik als volgt:

“ Toen de politie het fotoboek erbij haalde heb ik stuk voor stuk de foto's er uit gehaald van de personen die er op 2 september 1998 bij waren. Er was toen nog een andere stapel met foto's. Daaruit heb ik de foto van een vriend van mij gehaald. Met betrekking tot de foto van [aanvrager] heb ik gezegd: "Deze man was er niet bij".

“ Ik heb alleen foto's aangewezen van personen die op 2 september 1998 ter plaatse van het huis aan de [a-straat] zijn geweest. Het is wel mogelijk dat ik later de foto van [aanvrager] heb aangewezen.

“ Naar aanleiding van de mij voorgehouden foto's heb ik eerdere verklaringen bijgesteld en gecorrigeerd.

“ Op nadere vragen van [medeveroordeelde 7] antwoord ik als volgt:

“ [medeveroordeelde 7] behoorde op 2 september 1998 ook tot de groep. Degenen die op die datum in de woning van [medeveroordeelde 1] waren hebben daar op een slaapkamer drugs gebruikt. Omdat ik daar in verband met mijn astma niet tegen kan ben ik naar beneden gegaan. Ik heb [medeveroordeelde 7] toen ook in de woning van [medeveroordeelde 1] gezien. Ik heb [medeveroordeelde 7] op die datum in de woning van [medeveroordeelde 1] en bij de villa aan de [a-straat] gezien.

“ Op vragen van mr Van der Biezen antwoord ik als volgt:

“ Op de dag voordat ik naar de politie ben gegaan ben ik naar een controle van het GAK geweest. Ik was toen ziek. Ik had griep en lag op bed.

“ Ik ben steeds twee tot drie uur door de politie ondervraagd. De verhoren werden wel onderbroken. De verhoren gingen door tot in de nacht; soms tot ongeveer 01.00 uur. De volgende morgen ging men dan om 09.00 uur weer door. Tijdens de verhoren heb ik geen medicijnen gehad.

“ Er werd mij gezegd dat ontkennen in mijn nadeel zou werken, maar ik had wel het recht om te zwijgen. Er werd mij zelfs voorgehouden dat men mij als de moordenaar zou kunnen gaan zien. Ik ben alleen maar als chauffeur opgetreden en ik was eigenlijk wel bang door hetgeen de politie mij voorhield. Ik denk dat het een bepaalde tactiek van de politie was.

“ De stelling van de politie dat men mij als de moordenaar zou gaan zien was voor mij reden om te gaan verklaren. Naar mijn mening had de politie voldoende bewijs tegen mij. Ik vind niet dat er gesteld kan worden dat ik met de politie samenwerkte. Bepaalde dingen die ik me in een later stadium herinnerde heb ik aan mijn verklaringen toegevoegd.

“ Op de vraag of ik met betrekking tot de door mij genoemde auto's gokte naar de waarheid antwoord ik ontkennend. In een volgende verklaring heb ik me de Volkswagen herinnerd en dat dus aan de verklaring toegevoegd.

“ Met betrekking tot [medeveroordeelde 2] heb ik verklaard dat hij als eerste de woning aan de [a-straat] binnenging. Ik was tijdens dat verhoor ziek, moe en voelde mij onder een bepaalde druk staan. In een andere verklaring heb ik gezegd dat [medeveroordeelde 2] buiten de woning aan de [a-straat] is gebleven. Die tweede versie was een correctie op de eerste versie. De politie nam de verklaringen pas later op. Er werd altijd eerst een min of meer algemeen verhaal gehouden. Er kwamen veel vragen op me af die later pas goed op papier zijn gezet.

“ Op de vraag of ik heb zitten liegen om de politie te behagen antwoord ik dat ik de feiten zo duidelijk mogelijk op papier wilde hebben. Ik moet ook zeggen dat ik wel bang was voor een lange gevangenisstraf; ik zou mijn kind dan niet meer zien. Met betrekking tot [medeveroordeelde 2] is het dus gegaan zoals ik in het laatste stadium bij de politie heb verklaard.

“ Op een bepaald moment kwamen er veel vragen; de vragen tuimelden bij wijze van spreken over elkaar heen. De veelheid van vragen had tot gevolg dat ik voelde dat de politie gewonnen had en de waarheid boven tafel kreeg.

“ Ik ben ook in Doetinchem verhoord. Daar zijn geen video-opnamen van gemaakt. Ik heb toen nog eerder afgelegde verklaringen gecorrigeerd. Alle details kunnen niet ineens samengevat worden. Ik wilde de waarheid vertellen en heb aangegeven wat gecorrigeerd moest worden.

“ Op vragen van [medeveroordeelde 2] antwoord ik als volgt:

“ [medeveroordeelde 2] was de bestuurder van de blauwe Volkswagen Golf. Ik weet niet wie er eerder in die auto heeft gezeten.

“ Bij gelegenheid van het terugbrengen van mij naar het Huis van Bewaring op 31 mei jl. heb ik met [medeveroordeelde 3] gesproken. Ik heb toen niet gezegd dat ik er niets mee te maken had. Ik ben niet bang. Over het intrekken van verklaringen is toen niet gesproken.”

In zowel de opgenomen politieverhoren als in de zojuist aangehaalde verklaring van [medeveroordeelde 6] ter zitting over de totstandkoming van zijn bekennende verklaring zijn zonder meer risicofactoren te onderkennen, die bij zouden kunnen dragen aan een valse bekentenis. Ik noem de druk die is uitgeoefend, het voorhouden dat andere verdachten ook al hebben verklaard of dat nog zouden kunnen doen, en de maximaliserende-minimaliserende methode waarover Tersago ook schrijft, waardoor het toegeven van een ondergeschikte rol voor de verdachte aantrekkelijk gaat lijken, teneinde een zwaardere straf te ontlopen.39.Onbekend daarmee is het hof bepaald niet gebleven. De conclusie die het hof heeft getrokken, namelijk dat met name de verklaring van [medeveroordeelde 6] betrouwbaar wordt geoordeeld is echter ook niet onbegrijpelijk, aangezien de genoemde factoren ook faciliterend kunnen zijn voor het tot stand komen van een ‘ware’ bekentenis. Het op de zitting horen van [medeveroordeelde 6] zelf over die ‘risicofactoren’ levert voor dat laatste zeker aanwijzingen op.

Vervolgens heeft het hof ook de tweede ‘verankeringsroute’ gevolgd, die door Tersago is betiteld als de ‘positionering van de verdachtenverklaring ten aanzien van het overige bewijs.’

Het hof overweegt in zijn arrest (p. 4-5) op dit punt als volgt:

“ “De verklaringen die [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] hebben afgelegd zijn innerlijk consistent gebleken. Daarbij heeft [medeveroordeelde 6] ter terechtzitting in hoger beroep toegegeven dat hij - toen hij zichzelf nog wilde ontlasten - meermalen tegen de politie onwaarheden heeft verteld. In de latere verhoren zou hij verklaringen hebben bijgesteld en aangevuld, waardoor uiteindelijk een waarheidsgetrouw beeld van de gebeurtenissen op 2 september 1998 zou zijn ontstaan. Niet alle discrepanties in zijn verhoren kunnen door deze uitleg worden verklaard.

“ Niettemin acht het hof deze gang van zaken voldoende betrouwbaar; mede door tijdsverloop kunnen bepaalde herinneringen inaccuraat zijn. Immers, verdachten zijn ongeveer een half jaar na het delict aangehouden. Dat gegeven staat evenwel niet aan de betrouwbaarheid van zijn verklaringen in de weg. Het hof wijst er bovendien op dat [medeveroordeelde 6] zich door zijn eigen verklaringen ernstig heeft belast, hetgeen het betrouwbaarheidsgehalte van zijn verklaringen ten goede komt.

“ Het hof oordeelt de verklaringen van [medeveroordeelde 6] als betrouwbaar en dientengevolge bruikbaar voor het bewijs aangezien ze op meerdere punten bevestigd worden door de verklaringen van [medeveroordeelde 2] . Deze verklaart gedetailleerd over zijn rol en die van andere verdachten. Als motief voor zijn bekennende verklaring voert [medeveroordeelde 2] zijn hoop op strafvermindering aan, hetgeen een betrouwbare uitleg vormt voor zijn bekentenissen. Als overeenkomst met de verklaringen van [medeveroordeelde 6] wijst het hof op de verklaring van [medeveroordeelde 2] dat hij op 2 september 1998 in een donkerblauwe Golf reed. [medeveroordeelde 2] heeft verschillende van de verdachten aangewezen als zijnde degenen die bij de voorbereiding en uitvoering van de overval op 2 september 1998 betrokken waren. Hij heeft gedetailleerd verklaard over de personen die zijn meegegaan naar de [a-straat 1] alsmede over degenen die in of bij de auto's zijn blijven wachten en over de personen die in de richting van het huis zijn gelopen. Voorts heeft hij informatie verschaft over de plaats waar de betrokken voertuigen geparkeerd waren.

“ Deze daderinformatie spoort in hoge mate met de informatie uit de bekennende verklaringen van [medeveroordeelde 6] .

“ Naar het oordeel van het hof zijn de verklaringen van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] zeer gedetailleerd en bevatten concrete redenen van wetenschap die bovendien steun vinden in verklaringen van anderen danwel in ander bewijsmateriaal.

“ [medeveroordeelde 6] heeft verklaard dat hij op 2 september 1998 met pech aan zijn auto langs de kant van de weg kwam te staan, waarna [medeveroordeelde 1] door [medeveroordeelde 6] is gebeld die vervolgens met de auto van zijn vader [medeveroordeelde 6] is komen helpen. Nadat beide voertuigen weer verder reden is benzine getankt bij een tankstation. De betaling van de benzine met behulp van de tankpas van [medeveroordeelde 6] was niet succesvol aangezien de pas van [medeveroordeelde 6] was geblokkeerd. Daarna heeft [medeveroordeelde 6] zijn mobiele telefoon bij het tankstation als onderpand achtergelaten. Voor deze verklaring van [medeveroordeelde 6] is steun te vinden in de verklaringen van [medeveroordeelde 1] , diens vader en [medeveroordeelde 4] alsmede in de informatie van de op 2 september 1998 bij het tankstation werkzame [getuige 4] .

“ De verklaringen van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] dat een deel van de verdachten in de blauwe Golf bij de woning arriveerden waarin is ingebroken, wordt gestaafd door de waarneming van de getuige [getuige 1] die op 2 september 1998 tussen 19.30 uur en 19.45 uur heeft gezien dat een donkerblauwe of mogelijk zwarte Golf, oud model, de oprit van het pand [a-straat 1] opreed.

“ [medeveroordeelde 6] heeft verklaard dat hij na het parkeren van zijn Mercedes aan de [a-straat 1] de kofferbak heeft opengemaakt. Deze verklaring vindt steun in de getuigenverklaring van [getuige 2] die een man bij een openstaande kofferbak van een Mercedes heeft zien staan.

“ [medeveroordeelde 6] heeft voorts verklaard dat de voorzijde van het huis van de familie […] bij schemer of duisternis verlicht werd door een lamp die werd aangeschakeld door middel van een sensor. De sensor zou reageren na detectie van bewegingen. [medeveroordeelde 6] verklaart deze waarneming te hebben gedaan vanachter het huis en vanuit deze positie te hebben gezien dat op 2 september 1998 een vrouw het huis aan de voorzijde naderde waarna de lamp aanging. Deze waarnemingen van de werking van de buitenlamp zijn bevestigd door het politieonderzoek waaruit bovendien naar voren kwam dat het mogelijk is vanaf de achterzijde van het huis waar te nemen wat aan de voorzijde van het huis gebeurt doordat de hal van de woning zowel aan de voorzijde als aan de achterzijde is voorzien van niet afgedekt helder glas.

“ Het hof stelt verder vast dat [medeveroordeelde 6] een beschrijving geeft van de plafondschilderingen van de koepels aan het viaduct over de [c-straat] . Deze informatie van de situatie ter plaatse is niet algemeen bekend en staaft op een ander onderdeel de verklaringen van [medeveroordeelde 6] .

“ [medeveroordeelde 2] verklaart dat hij na de inbraak aan de [a-straat 1] met [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 4] naar het huis van [getuige 5] (die hij overigens niet kende) is gereden en daar verdachte [aanvrager] zag. Deze lezing van de feiten vindt steun in de verklaring van [aanvrager] die vertelt dat hij op 2 september 1998 in de woning van [getuige 5] was en daar [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 2] en [medeveroordeelde 4] zag en hij [medeveroordeelde 2] hoorde zeggen: "In dat vrijstaande huis was geen geld te halen”

Het eerste aspect dat het hof betrekt bij zijn beoordeling van de betrouwbaarheid van de verklaring van [medeveroordeelde 6] is de overeenkomst met de ‘gedetailleerde’ verklaring van [medeveroordeelde 2] over zijn rol en die van andere verdachten. Als bewijsmiddel 30 is in de aanvulling bij het arrest (een deel van) de verklaring van [medeveroordeelde 2] , van 4 mei 1999 opgenomen, luidend als volgt:

“ “Bij het huis van [medeveroordeelde 1] , voor de ingang van de flat, zag ik een aantal mensen staan. Ik zag dat [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 8] met het lange haar, kale [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 6] , [betrokkene 1] uit Duitsland, [medeveroordeelde 3] , [medeveroordeelde 7] en mijn broer [medeveroordeelde 1] daar stonden.

“ De auto van [medeveroordeelde 3] was een busje.

“ Ik zag dat [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 6] , kale [medeveroordeelde 4] en [betrokkene 1] naar de Mercedes van [medeveroordeelde 6] liepen. Ik ben met [medeveroordeelde 1] meegelopen naar een Volkswagen Golf. Ik kreeg de sleutels van de auto van [medeveroordeelde 1] . Ik ging achter het stuur zitten. [medeveroordeelde 1] ging op de passagiersstoel zitten en [medeveroordeelde 7] ging achter in de auto zitten. [medeveroordeelde 1] zei dat de inbraak met z'n allen gepleegd zou worden en zei dat ik in de richting van de [a-straat] moest rijden. [medeveroordeelde 1] zei dat ik buiten kon wachten tot zij terug zouden komen. Ik reed naar de [a-straat] . Toen we op die weg reden zei [medeveroordeelde 1] tegen mij dat ik moest stoppen. Ik zag dat de Mercedes van [medeveroordeelde 6] in de richting van Apeldoorn, aan de rechterzijde van de weg stond.

“ Nadat ik gestopt was zijn [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] uit de auto gestapt. Nadat [medeveroordeelde 7] was uitgestapt, pakte hij uit de kofferbak van de auto een tas.

“ Ik zag dat [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] terug kwamen lopen. Ik zag dat ze snel liepen.

“ Ik zag dat [medeveroordeelde 7] de tas weer bij zich droeg. [medeveroordeelde 7] ging weer achterin zitten. [medeveroordeelde 1] ging weer naast mij zitten. Ik hoorde dat [medeveroordeelde 1] zei:" [betrokkene 1] heeft een wijf doodgeschoten".

“ Vanaf de [a-straat] ben ik weer naar de woning van [medeveroordeelde 1] gereden. Na ongeveer 2 minuten vertrok ik uit de woning. Toen ik wegging was [medeveroordeelde 7] nog in de woning van [medeveroordeelde 1] . [medeveroordeelde 9] en kale [medeveroordeelde 4] kwamen mij achterop en zeiden dat ik hen ergens naar toe moest rijden. Ze zeiden dat ze naar een vrouw wilden gaan. Ik stuurde de auto naar een woning, op aanwijzing van [medeveroordeelde 9] . We zijn daar uitgestapt en de woning van die vrouw binnengegaan. De vrouw heeft twee honden, waarvan er een maar drie poten heeft. In die woning was [aanvrager] aanwezig. [medeveroordeelde 9] heeft met [aanvrager] staan praten.

“ Ik heb [medeveroordeelde 3] of zijn auto niet gezien in de nabijheid van de woning waar ingebroken werd. Later die avond, vroeg ik [medeveroordeelde 9] waarom [medeveroordeelde 3] er ook bij was. [medeveroordeelde 9] zei toen dat dat was voor het geval er iets zwaars uit de woning meegenomen moest worden.”

In de aanvraag wordt deze verklaring ter discussie gesteld, vooral aan de hand van het boek van Israëls c.s. Ik citeer uit de aanvraag de punten waaruit van de ongeloofwaardigheid van deze verklaring zou moeten blijken (met weglating van voetnoten en randnummering):

“3.2.4.6 “3.2.4.6 Verhoor 4 mei 1999

“3.2.4.6 Op 4 mei 1999 wordt [medeveroordeelde 2] wederom verhoord en dit is voorlopig het laatste verhoor van [medeveroordeelde 2] tot aan zijn verklaring van september.

“3.2.4.6 Uit de analyse van dr. Israëls blijkt dat de verhoorders rekening hebben gehouden met de eerdere opstelling van [medeveroordeelde 2] in eerdere verhoren, waarin hij namelijk steeds begon met een algehele ontkenning.

“3.2.4.6 [medeveroordeelde 2] houdt het ook twintig minuten vol om te blijven ontkennen, maar als de verhoorders het verhaal over 2 september 1998 chronologisch onder elkaar proberen te krijgen, komt er meer vorm in de verklaring van [medeveroordeelde 2] .

“3.2.4.6 Dr. Israëls schrijft over dit verhoor:

“3.2.4.6 "Vervolgens proberen de verhoorders om het verhaal over 2 september 1998 strikt chronologisch van [medeveroordeelde 2] te horen te krijgen. Stapje voor stapje lopen ze de gebeurtenissen door. leder antwoord moet uit [medeveroordeelde 2] getrokken worden."

“3.2.4.6 Op pagina 175 en 176 beschrijft dr. Israëls hoe deze verklaring verloopt en op pagina 177 concludeert hij:

“3.2.4.6 "De wisselvalligheid van het vorige verhoor ontbreekt hier. Vanaf het moment waarop zijn eerdere bekennende verklaring wordt voorgelezen, ontkent hij niet meer. Toch is duidelijk dat de verhoorders hem zeker niet op alle punten geloven en [medeveroordeelde 2] geeft daar inderdaad alle aanleiding toe. Hij antwoordt niet op de vraag of hij nu de waarheid spreekt ('dat moeten jullie zelf maar uitzoeken'). Hij kondigt aan dat hij vanaf nu nog alleen maar leugens zal vertellen. Hij zegt dat hij gaat liegen als de pijnen in zijn hoofd terugkeren en de verhoorders vragen wijselijk niet of hun vasthoudende wijze van verhoren leidt tot terugkeer van die pijnen; ze zijn ongetwijfeld al blij genoeg dat hij weer gestopt is met ontkennen. Opnieuw hebben we te maken met een bekennende verklaring die een weinig overtuigende indruk maakt.

“3.2.4.6 Het proces-verbaal volgt nauwgezet het verhoor. In het verhoor lopen de verhoorders stapje voor stapje de gebeurtenissen langs en moeten ze steeds ieder antwoord uit [medeveroordeelde 2] trekken. In het proces-verbaal daarentegen heeft het verslag van dit verhoor de vorm gekregen van een doorlopend verhaal van [medeveroordeelde 2] , alsof hij alles gewoon achter elkaar vertelt. De scepsis van de verhoorders is in dit proces-verbaal niet zichtbaar. Wel staat ook in dit proces-verbaal keurig genoteerd dat [medeveroordeelde 2] zegt dat hij gaat liegen als hij hoofdpijnen krijgt."

“3.2.4.6 Ook uit deze conclusie van dr. Israëls blijkt wederom dat de verslaglegging van het verhoor niet juist: terwijl de informatie juist uit [medeveroordeelde 2] getrokken moet worden, lijkt het proces-verbaal een indruk te wekken van een vloeiend en doorlopend verhaal. Ook dit maakt dat de beoordeling van de geloofwaardigheid van de verklaring van [medeveroordeelde 2] , niet ten volle op waarde ingeschat is kunnen worden door de rechter indien de rechter zich beperkt heeft tot het lezen van het proces-verbaal.”

Deze verklaring van 4 mei 1999 (bijlage 499) staat echter niet alleen, maar bouwt als het ware voort op de eerste bekennende verklaring van [medeveroordeelde 2] , ter gelegenheid van zijn 15e verhoor als verdachte, op 13 april 1999, afgelegd op het politiebureau van Velp (bijlage 430). Deze verklaring is niet op video opgenomen, omdat op het politiebureau in Velp daarvoor de faciliteiten ontbraken.

Deze eerdere verklaring luidt als volgt:

“ “Ik weet dat ik niet tot antwoorden verplicht ben. Ik hoor van u dat er momenteel 8 mensen voor deze zaak vast zitten. Dat is goed, want dan kom ik eerder vrij. Ik heb eerder verklaard dat ik iets heb gehoord over de moord op de [a-straat] . Ik heb die wetenschap van een ander en daarover heb ik reeds verklaard.

“ Ik wil u nu een verklaring afleggen over hetgeen er op de avond van 2 september 1998 is gebeurd op de [a-straat] .

“ Op woensdag, 2 september 1998, omstreeks 20.15 uur kwam ik lopend aan bij de woning van mijn broer [medeveroordeelde 1] aan de [f-straat 1] te Arnhem. Het was donker en ik weet nog dat het koud en nat weer was. Ik neem aan dat het niet al te hard geregend heeft want dan was ik niet lopend naar de woning van [medeveroordeelde 1] gegaan. Ik had geen afspraak met [medeveroordeelde 1] of zo. Ik was gewoon een eindje gaan lopen en kwam toen bij de woning van [medeveroordeelde 1] uit. Ik kwam aangelopen bij de woning van [medeveroordeelde 1] en zag toen een aantal personen voor de flat staan. Het waren [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 7] en [medeveroordeelde 1] . [medeveroordeelde 6] stond daar ook en had zijn grijze Mercedes bij zich. Ik hoorde dat [medeveroordeelde 1] tegen mij zei dat ze net weg wilden gaan. [medeveroordeelde 1] zei tegen mij:"Kom, dan gaan we ergens heen." Verder zei [medeveroordeelde 1] niets tegen mij en ik vroeg het hem ook niet. Dat is in Turks gebruik ook niet gebruikelijk. Ik kreeg autosleutels van een auto. Ik weet werkelijk niet wat voor merk, type of kleur deze auto was. Ik heb in een van mijn eerdere verklaringen gesproken over een VW Golf. Ik herinner mij nu dat het inderdaad een donkerkleurige VW Golf was waarvan ik de sleutels kreeg. Ik herkende de auto niet. De auto stond geparkeerd iets voorbij de woning van [medeveroordeelde 1] . Ik dacht dat we naar een coffeeshop zouden gaan of zo. Ik stapte achter het stuur van deze auto en naast mij nam [medeveroordeelde 1] plaats. [medeveroordeelde 7] nam op de achterbank plaats en wij reden weg. De Mercedes reed voor mij uit en ik ben daar gewoon achteraan gereden. In de Mercedes zaten de anderen. Wij reden de oude rijnbrug over en reden in de richting van Apeldoorn. Ik heb [medeveroordeelde 1] nog een keer gevraagd:" Waar gaan we heen?" [medeveroordeelde 1] antwoordde mij:" Rijd nou maar." Op een gegeven moment zei [medeveroordeelde 1] tegen mij stop maar. Dat was bij een inrit en ik weet wel dat ik die inrit ben ingereden. Ik deed dit op aanwijzing van [medeveroordeelde 1] en reed die inrit in die voor mij rechts was gelegen. Boven op de inrit moest ik stoppen en stapten [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] uit. Ik snapte niet wat er aan de hand was of wat de bedoeling was. [medeveroordeelde 1] zei mij dat ik weg moest gaan en ergens moest parkeren. Ik weet wel dat er een huis aan de inrit gelegen was. Ik heb er niet echt op gelet maar heb wel gezien dat het een metselstenen wand was die ik van het gebouw zag. Ik heb gezien dat er struiken en bomen om de woning heen stonden.

“ Ik heb de auto achteruit van de oprit afgereden en ben achteruit de rijbaan opgereden en heb de auto aan de rechterzijde van de rijbaan geparkeerd in de berm tussen het fietspad en de rijbaan. Ik kan mij herinneren dat ik voordat ik de oprit opreed, de Mercedes nog voor mij heb zien rijden. Nadat ik zelf de auto geparkeerd had zag ik dat de Mercerdes geparkeerd stond in de berm rechts naast het fietspad. Dat was voor mij gezien, voorbij de woning. De Mercedes stond met de voorzijde in de richting van Apeldoorn geparkeerd. Ik kon zien dat er maar een persoon in de auto zat en die zat achter het stuur. Ik vulde toen voor mijzelf in dat dat [medeveroordeelde 6] was. De inzittenden waren dus uitgestapt maar dat heb ik niet gezien. Ik kan mij niet herinneren dat deze Mercedes nog eens verderop is gaan staan of dat deze is weggereden.

“ Ik weet niet meer hoe lang [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] wegbleven maar toen zij terugkwamen was [medeveroordeelde 1] door het dolle heen. [medeveroordeelde 1] vloekte veel en riep:"Pooier, eerloze man." [medeveroordeelde 1] nam naast mij plaats en [medeveroordeelde 7] ging weer achterin zitten. [medeveroordeelde 1] zei:" Rij maar door, wegwezen hier." Ik begreep dat er iets moest zijn gebeurd maar begreep niet goed wat. [medeveroordeelde 1] zei:"De pooier, [betrokkene 1] , heeft een vrouw doodgeschoten, dat hoerenkind." Ik was hier verbaasd over en vroeg wat er dan aan de hand was en waarom hij zo kwaad was. [medeveroordeelde 1] was vuurrood en enorm opgewonden. Ik werd zelf ook kwaad op [medeveroordeelde 1] en vroeg hem waarom ik ben meegenomen naar die woning. [medeveroordeelde 1] zei:"Dat kon ik ook niet weten." Onderwijl reed ik, naar ik meen terug naar de woning van [medeveroordeelde 1] . U vraagt mij wat [medeveroordeelde 7] tijdens de rit terug heeft verteld.

“ [medeveroordeelde 7] praatte wel in zichzelf maar ik was te verbouwereerd over wat [medeveroordeelde 1] mij had verteld om te horen wat hij nu precies zei.

“ Voor de woning van [medeveroordeelde 1] parkeerde ik de auto en ik ben even mee naar binnen gegaan. Ik zei nog tegen [medeveroordeelde 1] :" Ik heb vier kinderen, waarom doen jullie mij dit aan. Waarom heb je niet gezegd dat je naar een inbraak ging en heb je mij laten deelnemen." De anderen zijn volgens mij ook naar de woning van [medeveroordeelde 1] gekomen. Dat weet ik niet zeker want ik heb ze niet gezien. Ik ben namelijk maar heel kort bij [medeveroordeelde 1] gebleven. De vrouw van [medeveroordeelde 1] was in die periode in Turkije op bezoek en dus was er niemand thuis die ons heeft zien binnenkomen. Ik weet niet meer hoe laat ik de woning van [medeveroordeelde 1] verlaten heb, maar ik ben maar een paar minuten binnen geweest. Vervolgens ben ik lopend naar huis gegaan. Ik heb thuis niets verteld.

“ Toen ik later hoorde dat [medeveroordeelde 1] in de gevangenis zat vulde ik in dat [medeveroordeelde 1] voor de moord was aangehouden.

“ Toen ik voor de woning op de [a-straat] stond te wachten heb ik geen schoten gehoord. Ik weet niet wat ik gedaan zou hebben als ik ze wel had gehoord.

“ Later was ik eens een keer met [medeveroordeelde 9] onderweg naar Amsterdam. Ik heb hierover al eens verklaard. Tijdens deze rit vroeg ik aan [medeveroordeelde 9] wat er aan de hand was geweest. [medeveroordeelde 9] antwoordde mij toen dat [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 8] en [betrokkene 1] binnen in die woning aan de [a-straat] waren geweest. Ik vroeg waarom [medeveroordeelde 1] was meegenomen. [medeveroordeelde 9] antwoordde toen:" Ja hij was er wel bij maar hij is niet zo lang binnen gweest want hij is weggerend." Ik heb [medeveroordeelde 9] niet gevraagd naar het schieten. Omdat [medeveroordeelde 1] mij al had verteld dat [betrokkene 1] had geschoten.

“ Ik heb dit hele verhaal veel eerder willen vertellen bij de politie maar dat durfde ik niet omdat mijn broer erbij betrokken was. Ik ben op de hoogte van het verschoningsrecht en daar heb ik gebruik van gemaakt. Ik hoor van U dat de compositiefoto sterk gelijkend is op mijn broer [medeveroordeelde 1] . Mijn broer [medeveroordeelde 1] is vermoedelijk in de woning geweest en daar is toen iemand doodgeschoten. Dat was echter niet mijn broer [medeveroordeelde 1] die dat deed, maar [betrokkene 1] . Ofschoon ik gebruik kan maken van mijn verschoningsrecht vertel ik u dit toch omdat ik van [medeveroordeelde 1] heb gehoord dat [betrokkene 1] degene is geweest die heeft geschoten.”

Als gezegd heeft het hof aan de onder de bewijsmiddelen opgenomen verklaring van [medeveroordeelde 2] vooral de waarde toegekend dat deze op een aantal punten de verklaring van [medeveroordeelde 6] ondersteunt. Kennisneming van die verklaring, ook in verband met de eerdere in Velp door [medeveroordeelde 2] afgelegde verklaring leert dat een dergelijke waarde wel kan worden toegekend aan hetgeen [medeveroordeelde 2] heeft verklaard. Dat daarmee niet het volledige inzicht in de gang van zaken bij de overval wordt geleverd zal het hof beslist ook hebben onderkend. Dat [medeveroordeelde 2] zelf daarnaast ook grotendeels ontkennend heeft verklaard heeft het hof uiteraard ook kunnen constateren, mede aan de hand van de op de zitting vertoonde opnames van zijn verhoren.

In het kader van de verankering van de verdachtenverklaringen besteedt het hof vervolgens in het bijzonder aandacht aan zes specifieke elementen in de verklaringen van [medeveroordeelde 6] en/of [medeveroordeelde 2] , te weten – kort gezegd – de autopech van [medeveroordeelde 6] , de blauwe Volkswagen Golf, het openen van de kofferbak van de Mercedes, de sensorlamp, de plafondschilderingen van de koepels aan het viaduct over de [c-straat] en het bezoek van [medeveroordeelde 2] , [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 4] aan de woning van [getuige 5] . Zowel in het boek van Israëls c.s. als in het ACAS-advies is de houdbaarheid van de genoemde zes elementen gemotiveerd bestreden. Op die verankering van de verklaringen van [medeveroordeelde 6] en [medeveroordeelde 2] ten opzichte van het overige bewijs zal ik hieronder in detail ingaan.

Ten aanzien van de vraag in hoeverre de veroordeling door het hof nu inderdaad als onveilig is aan te merken kom ik tot enkele afsluitende opmerkingen. Van belang is in dit verband dat deze bewezenverklaringen niet worden ondersteund door ‘technisch’ bewijs zoals vingerafdrukken of DNA-sporen. Dat is echter op zich geen goede reden om de veroordelingen als onveilig aan te merken. Zo men dat wel zou vinden, zou ten aanzien van de (zo schat ik) meerderheid van de door de Nederlandse strafrechter uitgesproken veroordelingen een dergelijke diskwalificatie moeten volgen. De realiteit is dat in de meeste zaken het bewijs door middel van verklaringen van de verdachte en getuigen doorslaggevend is. In de onderhavige zaak drijft het bewijs goeddeels op de verklaring van één medeverdachte, [medeveroordeelde 6] , die als getuige ten opzichte van de medeverdachten is opgetreden. Ook dat is geen uitzonderlijke situatie. Dat die verklaring vals zou kunnen zijn, in die zin dat deze niet op de waarheid berust, zal het hof zich zeker hebben gerealiseerd – dat vloeit voort uit de professionele houding die elke strafrechter met betrekking tot dergelijke verklaringen in zal nemen. Contra-indicaties voor de juistheid van de verklaring zijn in de onderhavige zaak ook zeker aanwezig, met name gelet op de door de politie gehanteerde ondervragingstechniek. Het hof heeft daarvan echter, doordat video-opnamen beschikbaar waren van de meeste verhoren, kennis kunnen nemen en is tot de slotsom gekomen dat de wijze van verhoren niet zonder meer in de weg staat aan het oordeel dat de verklaring van de belangrijkste getuige onbetrouwbaar is. Bovendien vindt die verklaring enige steun in het overige bewijsmateriaal.

Op de terechtzittingen van het hof is aan de bewijsvraag uitgebreid aandacht besteed en de verdediging van alle terechtstaande verdachten heeft de gelegenheid gehad zich ook over de bijzondere aspecten die te maken hebben met die betrouwbaarheid uit te laten. Alles afwegend is het hof in alle zaken tot een veroordeling gekomen. Het is niet uit te sluiten dat een andere rechter op basis van hetzelfde bewijsmateriaal tot een vrijspraak zou zijn gekomen, maar dat is op zich geen reden om tot herziening over te gaan. Het aanmerken van een dergelijke veroordeling als ‘onveilig’ gaat mij te ver. Ook los van de op zichzelf nogal technische vraag of er sprake is van een novum, zou daarvoor toch het ernstige vermoeden moeten bestaan dat de bewezenverklaring onjuist is en dat een vrijspraak had moeten volgen. Dat gaat verder dan de enkele vraag of een andere rechter wellicht tot dezelfde uitkomst zou zijn gekomen. Een dergelijke verdergaand vermoeden, namelijk het ernstige vermoeden dat de bewezenverklaring onjuist is, heb ik uit de voorgaande beschouwing van het bewijsmateriaal en hetgeen daaromtrent is aangevoerd in de aanvraag tot herziening niet afgeleid.

Ik kom tot een afronding. Het hof heeft de geloofwaardigheid en betrouwbaarheid van de voor het bewijs gebezigde verklaringen van de getuige [medeveroordeelde 6] getoetst en daarvan in zijn arrest verantwoording afgelegd. In het licht daarvan maken de door de getuige gegeven redenen om anders te verklaren dan hij had gedaan tegenover de politie en het gerechtshof niet aannemelijk waarom hij van die eerdere voor de aanvrager belastende verklaringen is teruggekomen.

Ik concludeer tot ongegrondverklaring van de aanvraag.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG