HvJ EU, 10-09-2015, nr. C-81/14

De overwegingen 5 tot en met 9 van richtlijn 1999/13 luiden als volgt:

In de overwegingen 14 en 15 van die richtlijn heet het:

Volgens artikel 1 van richtlijn 1999/13 heeft zij tot doel de directe en indirecte uitwerking van de emissie van vluchtige organische stoffen in het milieu, voornamelijk de lucht, en de mogelijke risico's voor de menselijke gezondheid te voorkomen of te verminderen door maatregelen vast te stellen en procedures in te voeren voor de in bijlage I bij deze richtlijn genoemde activiteiten, voor zover daarbij de in bijlage II A vermelde drempelwaarden voor het oplosmiddelenverbruik worden overschreden.

Voor de toepassing van die richtlijn omschrijft artikel 2, punt 1, ervan ‘installatie’ als een vaste technische eenheid waar een of meer van de onder artikel 1 van die richtlijn vallende activiteiten plaatsvinden, en alle andere daar rechtstreeks mee samenhangende activiteiten die technisch verband houden met de op die locatie verrichte activiteiten en van invloed kunnen zijn op emissies.

In artikel 3 van richtlijn 1999/13 is bepaald:

Artikel 4 van de richtlijn bepaalt:

Artikel 5, lid 2, van richtlijn 1999/13 luidt:

Artikel 9, lid 1, van richtlijn 1999/13 is als volgt geformuleerd:

Artikel 15, lid 1, eerste alinea, van richtlijn 1999/13 luidt:

Bijlage II B bij richtlijn 1999/13, met het opschrift ‘Reductieprogramma’, is als volgt geformuleerd:

Richtlijn 1999/13 is per 7 januari 2014 ingetrokken bij richtlijn 2010/75/EU van het Europees Parlement en de Raad van 24 november 2010 inzake industriële emissies (geïntegreerde preventie en bestrijding van verontreiniging) (PB L 334, blz. 17).

Blijkens overweging 1 van richtlijn 2010/75 is daarbij overgegaan tot een herschikking van zeven richtlijnen, waaronder richtlijn 1999/13.

In artikel 59, lid 1, eerste alinea, van richtlijn 2010/75 is bepaald:

Artikel 80, lid 1, van richtlijn 2010/75 bepaalt:

Artikel 81, lid 1, van deze richtlijn luidt:

Deel 5, met het opschrift ‘Reductieprogramma’, van bijlage VII (‘Technische bepalingen voor installaties en activiteiten waarbij organische oplosmiddelen worden gebruikt’) bij richtlijn 2010/75, luidt als volgt:

Blijkens de verwijzingsbeslissing zijn de artikelen 4, lid 1, en 5, lid 2, van richtlijn 1999/13 omgezet in Nederlands recht bij de artikelen 3, lid 1, en 5, onder a, van het Oplosmiddelenbesluit omzetting EG-VOS-richtlijn milieubeheer (Stb. 2001, 161; hierna: ‘oplosmiddelenbesluit’).

Die bepalingen van het oplosmiddelenbesluit verplichtten de betrokken ondernemingen om er zorg voor te dragen dat hun installaties uiterlijk op 31 oktober 2007 voldeden aan de in bijlage II A bij dat besluit bepaalde emissiegrenswaarden, of aan de eisen van het programma ter beperking van de emissies van vluchtige organische stoffen (hierna: ‘reductieprogramma’), dat in detail in bijlage II B bij dat besluit is beschreven. De inhoud van die bijlage is identiek aan die van bijlage II B bij richtlijn 1999/13.

Met zijn eerste vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of bijlage II B bij richtlijn 1999/13 in die zin moet worden uitgelegd dat de exploitant van een ‘installatie’ in de zin van artikel 2, punt 1, van deze richtlijn de extra tijd die is voorzien in punt 2, eerste alinea, onder i), van die richtlijn, kan krijgen voor de uitvoering van zijn reductieprogramma wanneer de vervangingsproducten met weinig of geen oplosmiddelen nog in ontwikkeling zijn, ook al kan, voor die installatie, voor het product een constant gehalte aan vaste stof worden aangenomen en kan dat gehalte voor de bepaling van het referentiepunt voor de emissiebeperking worden gebruikt.

Ingevolge artikel 5, lid 2, van richtlijn 1999/13 moeten de in deze richtlijn bedoelde installaties voldoen ofwel aan de in bijlage II A bij die richtlijn bepaalde emissiegrenswaarden voor vluchtige organische stoffen, ofwel aan de eisen van het in bijlage II B omschreven reductieprogramma.

Volgens bijlage II B, punt 1, bij die richtlijn is het reductieprogramma bedoeld om de exploitant de mogelijkheid te bieden de emissie op een andere manier dan door de toepassing van die emissiegrenswaarden in dezelfde mate te beperken als door de toepassing van die waarden zou gebeuren. Zoals de advocaat-generaal in punt 14 van haar conclusie heeft opgemerkt, berust een reductieprogramma op het gebruik van vervangingsproducten en procedés met een lagere emissie.

Blijkens bijlage II B, punt 2, eerste alinea, bij richtlijn 1999/13 kan bij het aanbrengen van coating, lak, kleefstof of inkt een bepaald programma, dat is omschreven in punt 2, tweede alinea, van die bijlage, te weten de standaardregeling, worden gebruikt. Volgens laatstgenoemde bepaling geldt die regeling voor installaties waar voor het product een constant gehalte aan vaste stof kan worden aangenomen en dit gehalte voor de bepaling van het referentiepunt voor de emissiebeperking kan worden gebruikt. Punt 2, eerste alinea, preciseert dat de bevoegde instantie, wanneer deze methode niet bruikbaar is, een exploitant kan toestaan een andere regeling toe te passen die naar haar overtuiging aan de in punt 1 geschetste beginselen voldoet.

Blijkens de verwijzingsbeslissing zijn er in het hoofdgeding geen aanknopingspunten om aan te nemen dat de installaties van Nannoka niet voldeden aan de voorwaarden waaronder de standaardregeling geldt.

Daar bijlage II B, punt 2, eerste alinea, onder i), bij richtlijn 1999/13 bepaalt dat de betrokken exploitant extra tijd moet krijgen om zijn reductieprogramma uit te voeren wanneer de vervangingsproducten met weinig of geen oplosmiddelen nog in ontwikkeling zijn, moet worden bepaald of die extra tijd moet kunnen worden verkregen ongeacht het op de installatie van die exploitant toepasselijke reductieprogramma dan wel of dergelijke extra tijd alleen kan worden verkregen in het geval van uitvoering van een ander reductieprogramma dan de standaardregeling.

In dat verband dient meteen te worden vastgesteld dat aan de hand van de bewoordingen van die bijlage geen duidelijk antwoord op deze vraag kan worden gegeven.

Hoewel de bewoordingen van bijlage II B, punt 2, eerste alinea, onder i), bij richtlijn 1999/13 erop lijken te duiden dat een exploitant extra tijd moet krijgen voor de uitvoering van zijn reductieprogramma wanneer de vervangingsproducten met weinig of geen oplosmiddelen nog in ontwikkeling zijn, kan op basis van de aaneenschakeling van de drie zinnen in deze eerste alinea van dat punt 2, niet worden bepaald of extra tijd tevens moet worden verkregen in het specifieke geval waarin die exploitant de standaardregeling uitvoert.

Vastgesteld moet worden dat in de Franse taalversie van richtlijn 1999/13 de uitdrukking ‘à cet effet’, die de derde volzin van punt 2 van bijlage II B bij richtlijn 1999/13 inleidt, op het eerste gezicht weliswaar uitsluitend lijkt te verwijzen naar het in de voorgaande zin van dat punt genoemde geval van toepassing van ‘een andere […]regeling’ dan de standaardregeling, doch die uitlegging lijkt niet eenduidig te worden gestaafd door de andere taalversies van richtlijn 1999/13, zoals de Duitse, de Engelse en de Nederlandse taalversie, die geen aan ‘à cet effet’ gelijkwaardige uitdrukking bevatten. In die taalversies zou die derde volzin algemeen kunnen worden uitgelegd, in die zin dat hij betrekking heeft op elk reductieprogramma, daaronder begrepen de standaardregeling.

In die context betoogt de Nederlandse regering dat, ongeacht het door de exploitant uitgevoerde programma, aan de exploitant geen extra tijd na 31 oktober 2007 kan worden gegeven, daar dat de datum is waarop de emissies van bestaande installaties, overeenkomstig artikel 4, punt 1, van richtlijn 1999/13 en bijlage II B, punt 2, tweede alinea, onder i), daarbij, moesten voldoen aan de vereisten van artikel 5 van deze richtlijn, te weten aan de in bijlage II A vastgestelde grenswaarden of aan het in bijlage II B omschreven reductieprogramma.

Deze zienswijze kan echter niet worden gevolgd.

Dat een exploitant extra tijd kan krijgen om zijn reductieprogramma uit te voeren, zoals uitdrukkelijk is voorzien in bijlage II B, punt 2, eerste alinea, onder i), bij richtlijn 1999/13, impliceert noodzakelijkerwijs dat voor alle in deze richtlijn bedoelde termijnen, met name die welke op 31 oktober 2007 verstreek voor bestaande installaties, extra tijd kan worden gegeven. Zoals de advocaat-generaal in punt 22 van haar conclusie heeft opgemerkt, zou de opvatting van de Nederlandse regering bijlage II B, punt 2, eerste alinea, onder i), bij die richtlijn beroven van haar normatieve karakter en deze bepaling reduceren tot een loutere toelichting op de wijze waarop de betrokken termijnen zijn vastgesteld.

Overigens moet erop worden gewezen dat de Uniewetgever in 2010 bij de vaststelling van richtlijn 2010/75 in bijlage VII, deel 5, punt 2, onder a), bij deze richtlijn de mogelijkheid voor de exploitant om extra tijd te krijgen voor de uitvoering van een reductieprogramma, in dezelfde bewoordingen als die van bijlage II B, punt 2, eerste alinea, onder i), bij richtlijn 1999/13 heeft overgenomen. Zoals de advocaat-generaal in punt 32 van haar conclusie heeft opgemerkt, blijkt nergens uit dat het de bedoeling was de betrokken bepaling van richtlijn 1999/13 te wijzigen toen deze in richtlijn 2010/75 werd geïntegreerd. De wetgever is dus uitgegaan van het principe dat extra tijd zelfs na 31 oktober 2007 mogelijk was.

De Commissie betoogt dat bijlage II B, punt 2, tweede alinea, bij richtlijn 1999/13 een bijzondere regel bevat die van toepassing is op installaties waarin een product wordt gebruikt met een constant gehalte aan vaste stof, welke regel voorrang heeft boven de bepaling betreffende extra tijd. Volgens de Commissie is een verlenging van de termijn dus alleen mogelijk voor installaties waarin het product geen constant gehalte aan vaste stof heeft.

Krachtens bijlage II B, punt 2, tweede alinea, bij richtlijn 1999/13 geldt er weliswaar een bepaald programma, te weten de standaardregeling, voor installaties waar voor het product een constant gehalte aan vaste stof kan worden aangenomen en dat gehalte voor de bepaling van het referentiepunt voor de emissiebeperking kan worden gebruikt, doch die regeling vormt geen speciale regel die uitsluit dat exploitanten van dergelijke installaties extra tijd krijgen.

Bijlage II B, punt 2, eerste alinea, bij richtlijn 1999/13 vermeldt immers dat bij het aanbrengen van coating, lak, kleefstof of inkt de standaardregeling ‘kan’ worden gebruikt en dat de bevoegde instantie, wanneer deze regeling niet bruikbaar is, een exploitant ‘kan’ toestaan een andere regeling toe te passen die naar haar overtuiging aan de in bijlage II B, punt 1, bij deze richtlijn geschetste beginselen voldoet. Vastgesteld moet worden dat niets in de bewoordingen van die bepaling toelaat dat, wanneer de standaardregeling niet bruikbaar is, wordt uitgesloten dat een andere regeling wordt toegepast op installaties waar voor het product een constant gehalte aan vaste stof kan worden aangenomen. Zoals de standaardregeling buiten toepassing kan worden gelaten voor dergelijke installaties, kan voor die installaties ook extra tijd worden verkregen wanneer de vervangingsproducten met weinig of geen oplosmiddelen nog in ontwikkeling zijn.

Bovendien is voor de mogelijkheid om extra tijd te krijgen voor alle typen installaties, ongeacht het gebruikte reductieprogramma, steun te vinden in de ratio legis die ten grondslag ligt aan de bepalingen van richtlijn 1999/13 betreffende extra tijd en betreffende installaties waar het product een constant gehalte aan vaste stof heeft.

Ten eerste geeft deze extra tijd, zoals de advocaat-generaal in punt 36 van haar conclusie heeft gesteld, uitdrukking aan het evenredigheidsbeginsel. In het licht van dat beginsel lijkt het immers buitensporig om de exploitanten van een installatie te verplichten investeringen te doen om de emissie van vluchtige organische stoffen van een installatie vóór een bepaalde datum te beperken, indien die emissie in de nabije toekomst, met minder kosten, kan worden voorkomen of sterk verminderd zodra de vervangingsproducten met weinig of geen oplosmiddelen, die nog in ontwikkeling zijn, beschikbaar zullen zijn. Ten tweede berust richtlijn 1999/13, zoals blijkt uit overweging 8 ervan, op de gedachte dat de emissie van organische verbindingen kan worden voorkomen of verminderd door minder schadelijke vervangingsproducten die reeds bestaan of in de komende jaren beschikbaar zullen zijn. Wanneer een onderneming dankzij vervangingsproducten kostbare maatregelen ter vermindering van de emissie kan voorkomen, zal zij immers wellicht bereid zijn dergelijke producten te ontwikkelen of de ontwikkeling daarvan te stimuleren. Daar vervangingsproducten met weinig of geen oplosmiddelen er voorts, ook buiten de betrokken installaties, toe kunnen bijdragen dat de emissie van vluchtige organische stoffen in het milieu wordt beperkt, kan de ontwikkeling daarvan een rechtvaardiging zijn voor een langere overgangsperiode.

Met betrekking tot de installaties waarin een product met een constant gehalte aan vaste stof wordt gebruikt, blijkt uit bijlage II B, punt 2, tweede alinea, bij richtlijn 1999/13 dat dit gehalte kan worden gebruikt ‘voor de bepaling van het referentiepunt voor de emissiebeperking’. Zoals de betrokkenen ter terechtzitting hebben uiteengezet, kan op basis van het feit dat er voor een product sprake is van een constant gehalte aan vaste stof, aldus een methode worden bepaald voor de vaststelling van de emissiedoelstellingen voor de betrokken installaties, van welke methode de betrokken exploitant geen gebruik kan maken wanneer er geen sprake is van gebruik van een product met een dergelijk constant gehalte. Bovendien blijkt uit geen enkele bepaling van deze bijlage dat de invoering van het criterium dat er voor het product sprake moet zijn van een constant gehalte aan vaste stof, tot doel zou hebben uit te sluiten dat de exploitant van een installatie waarin een product met een dergelijk constant gehalte wordt gebruikt, extra tijd zou krijgen.

Dat criterium blijkt aldus geen enkel verband te houden met de ratio legis die ten grondslag ligt aan de bepalingen van richtlijn 1999/13 betreffende de mogelijkheid om extra tijd te krijgen in het geval waarin de vervangingsproducten met weinig of geen oplosmiddelen nog in ontwikkeling zijn. Het is dus niet gerechtvaardigd om met betrekking tot deze mogelijkheid onderscheid te maken tussen installaties waarin een product met een constant gehalte aan vaste stof wordt gebruikt en de andere installaties, en een dergelijk onderscheid kan evenmin duidelijk uit de bewoordingen van bijlage II B, punt 2, eerste alinea, onder i), bij die richtlijn worden afgeleid.

Ter terechtzitting heeft de Commissie betoogd dat er op het tijdstip van de vaststelling van richtlijn 1999/13 reeds een groot aantal vervangingsproducten voor producten met een constant gehalte aan vaste stof bestond. Volgens haar heeft de Uniewetgever rekening gehouden met die omstandigheid en moet dus worden aangenomen dat hij, toen hij in bijlage II B, punt 2, tweede alinea, onder i), bij die richtlijn de voor de standaardregeling geldende termijnen vaststelde, heeft bedoeld elke mogelijkheid van extra tijd uit te sluiten met betrekking tot installaties waar voor het product een constant gehalte aan vaste stof kan worden aangenomen.

Evenwel kunnen noch de bepalingen van richtlijn 1999/13 noch de voorbereidende documenten daarvoor de stellingen van de Commissie bevestigen.

Daaraan moet worden toegevoegd dat een uitlegging van bijlage II B bij richtlijn 1999/13 in die zin dat zij zich ertegen verzet dat de exploitant van een installatie waar voor het product een constant gehalte aan vaste stof kan worden aangenomen, extra tijd krijgt wanneer de vervangingsproducten met weinig of geen oplosmiddelen nog in ontwikkeling zijn, hoe dan ook zou indruisen tegen het rechtszekerheidsbeginsel, dat vereist dat de regeling van de Unie de belanghebbenden in staat stelt de omvang van de verplichtingen die zij hun oplegt, nauwkeurig te kennen, en dat deze laatsten ondubbelzinnig hun verplichtingen kunnen kennen en dienovereenkomstig hun voorzieningen kunnen treffen (zie in die zin arresten BGL, C-78/01, EU:C:2003:490, punt 71, en ArcelorMittal Luxembourg/Commissie en Commissie/ArcelorMittal Luxembourg e.a., C-201/09 P en C-216/09 P, EU:C:2011:190, punt 68).

Daar een dergelijke uitlegging niet duidelijk kan worden afgeleid uit de bewoordingen van bijlage II B bij richtlijn 1999/13 en evenmin lijkt te kunnen worden bevestigd — noch in het licht van de ratio legis die ten grondslag ligt aan de bepalingen van punt 2, eerste alinea, onder i), van deze bijlage, betreffende de extra tijd, noch in het licht van de opzet van die bijlage —, verzet het rechtszekerheidsbeginsel zich er immers tegen dat op grond van deze bijlage aan een onderneming als Nannoka de mogelijkheid wordt ontzegd om dergelijke extra tijd te krijgen.

Bijgevolg moet worden vastgesteld dat, ongeacht het op de betrokken installatie toepasselijke reductieprogramma, extra tijd moet kunnen worden verkregen wanneer de vervangingsproducten met weinig of geen oplosmiddelen nog in ontwikkeling zijn.

Gelet op het voorgaande dient op de eerste vraag te worden geantwoord dat bijlage II B bij richtlijn 1999/13 in die zin moet worden uitgelegd dat de exploitant van een ‘installatie’ in de zin van artikel 2, punt 1, van deze richtlijn, de in die bijlage in punt 2, eerste alinea, onder i), voorziene extra tijd kan krijgen voor de uitvoering van zijn reductieprogramma wanneer de vervangingsproducten met weinig of geen oplosmiddelen nog in ontwikkeling zijn, ook al kan, voor die installatie, voor het product een constant gehalte aan vaste stof worden aangenomen en kan dat gehalte voor de bepaling van het referentiepunt voor de emissiebeperking worden gebruikt.

Met zijn tweede en zijn derde vraag, die tezamen dienen te worden behandeld, wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen, ten eerste, of bijlage II B, punt 2, eerste alinea, onder i), bij richtlijn 1999/13 in die zin moet worden uitgelegd dat voor het krijgen van extra tijd voor het uitvoeren van het reductieprogramma een bepaalde handeling van de exploitant van de betrokken installatie of een toestemming van een bevoegde autoriteit vereist is en, ten tweede, aan de hand van welke criteria de lengte van deze extra tijd kan worden bepaald.

In dit verband blijkt uit de bewoordingen van bijlage II B, punt 2, eerste alinea, onder i), bij richtlijn 1999/13 dat de exploitant de in deze bepaling bedoelde extra tijd moet ‘krijgen’. Daaruit volgt dat dergelijke extra tijd niet van rechtswege wordt verkregen en noodzakelijkerwijs moet voortkomen uit een besluit van de bevoegde autoriteiten. Voorts veronderstelt een dergelijk besluit noodzakelijkerwijs, zoals de advocaat-generaal in punt 65 van haar conclusie heeft opgemerkt, dat de exploitant van de betrokken installatie vooraf een verzoek heeft ingediend, omdat hij toestemming wenst te verkrijgen om af te wijken van vereisten die, zonder die extra tijd, voor hem zouden gelden.

In deze context dient te worden gewezen op de centrale rol die richtlijn 1999/13 in het kader van de uitvoering van een reductieprogramma door een exploitant toebedeelt aan de bevoegde autoriteiten.

Krachtens artikel 4, punt 3, van richtlijn 1999/13 waren de exploitanten die gebruik wensten te maken van een reductieprogramma, immers gehouden dit uiterlijk op 31 oktober 2005 aan de bevoegde autoriteiten te melden. Voorts dient ingevolge artikel 9, lid 1, van deze richtlijn ‘ten genoegen van de bevoegde autoriteit’ te worden aangetoond dat het aldus aangemelde reductieprogramma voldoet aan de eisen van het reductieprogramma in bijlage II B bij die richtlijn. Ten slotte kan de bevoegde instantie, wanneer de standaardregeling niet bruikbaar is, krachtens punt 2 van die bijlage II B ‘een exploitant toestaan een andere […]regeling toe te passen die naar haar overtuiging aan de [in punt 1 van deze bijlage] geschetste beginselen voldoet’.

Uit deze bepalingen volgt dat de bevoegde autoriteit over een beoordelingsmarge beschikt wanneer zij moet beslissen over het verzoek van een exploitant om een reductieprogramma te mogen toepassen.

Dit gaat noodzakelijkerwijs ook op voor de toekenning van extra tijd voor de uitvoering van een dergelijk reductieprogramma, daar die toekenning nauw verband houdt met de aan een exploitant verleende toestemming om dat programma toe te passen.

Extra tijd kan dus alleen worden verkregen op grond van toestemming van de bevoegde autoriteiten, op verzoek van de betrokken exploitant.

In dat verband bepaalt bijlage II B, punt 2, eerste alinea, onder i), bij richtlijn 1999/13 enkel dat de exploitant, wanneer de vervangingsproducten met weinig of geen oplosmiddelen nog in ontwikkeling zijn, extra tijd moet krijgen om zijn reductieprogramma uit te voeren.

Als uitzondering op de algemene bepalingen van richtlijn 1999/13 moet de in bijlage II B, punt 2, eerste alinea, onder i), bij deze richtlijn bedoelde extra tijd strikt worden uitgelegd (zie in die zin arrest ACI Adam e.a., C-435/12, EU:C:2014:254, punt 22 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In dat opzicht volgt uit de bewoordingen van bijlage II B, punt 2, eerste alinea, onder i), bij richtlijn 1999/13, die alleen spreken van ‘extra’ tijd, dat de uitvoering van een op deze bijlage gebaseerd reductieprogramma beperkt moet zijn in de tijd.

Bij de bepaling of een exploitant extra tijd moet krijgen voor de uitvoering van een reductieprogramma en bij de vaststelling van de lengte van de eventueel gekregen extra tijd, dient rekening te worden gehouden met de doelstellingen van de bepalingen van bijlage II B bij richtlijn 1999/13 betreffende de extra tijd, te weten, zoals in punt 56 van het onderhavige arrest in herinnering is gebracht, ten eerste de ontwikkeling van vervangingsproducten te stimuleren en ten tweede rekening te houden met het evenredigheidsbeginsel.

Zoals de advocaat-generaal in de punten 56 en 57 van haar conclusie heeft opgemerkt, staat het aldus aan de bevoegde autoriteiten om binnen de beoordelingsmarge waarover zij beschikken met name na te gaan of de vervangingsproducten die geschikt zijn om in de betrokken installaties te worden gebruikt en om de emissie van vluchtige organische stoffen te verminderen, daadwerkelijk in ontwikkeling zijn, en of de lopende werkzaamheden, gelet op de verstrekte gegevens, in de totstandkoming van dergelijke producten kunnen uitmonden.

In het kader van het onderzoek van de evenredigheid van de extra tijd ten opzichte van de doelstelling om de ontwikkeling van vervangingsproducten te stimuleren, dient rekening te worden gehouden met de verhouding tussen enerzijds de dankzij de nog in ontwikkeling zijnde vervangingsproducten te realiseren emissiebeperking en de kosten daarvan, en anderzijds de door de extra tijd teweeggebrachte extra emissie en de kosten van eventuele alternatieve maatregelen. Voorts moet worden nagegaan of er geen andere maatregel is waarmee met minder kosten tot vergelijkbare of zelfs grotere emissiebeperkingen kan worden gekomen, en met name of er niet reeds andere vervangingsproducten beschikbaar zijn.

Op grond van de ontwikkeling van een vervangingsproduct dat een vooruitzicht biedt op grote emissiebeperkingen, kan dus worden toegestaan dat de betrokken exploitant dergelijke extra tijd krijgt.

Wat de lengte van de eventueel verkregen extra tijd betreft, moet worden vastgesteld dat noch bijlage II B bij richtlijn 1999/13 noch enige andere bepaling van deze richtlijn in dit opzicht houvast biedt.

Daar anders de andere bepalingen van richtlijn 1999/13 elke nuttige werking wordt ontnomen, kan bijlage II B, punt 2, eerste alinea, onder i), van deze richtlijn evenwel niet in die zin worden uitgelegd dat de bevoegde autoriteiten de betrokken exploitant extra tijd moeten geven totdat de vervangingsproducten beschikbaar zullen zijn, zonder enige beperking in de tijd.

In dit verband blijkt uit overweging 8 van richtlijn 1999/13 dat de toekenning van extra tijd krachtens bijlage II B, punt 2, eerste alinea, onder i), bij deze richtlijn alleen mogelijk is wanneer vervangingsproducten met weinig of geen oplosmiddelen daadwerkelijk in ontwikkeling zijn op het tijdstip waarop die extra tijd moet worden toegekend, en verondersteld kan worden dat zij ‘de komende jaren’ beschikbaar zullen worden.

Hoewel de extra tijd blijkens deze bepaling meerdere jaren kan beslaan, mag de lengte ervan niet uitgaan boven hetgeen noodzakelijk is voor de ontwikkeling van de vervangingsproducten. Dit moet worden beoordeeld in het licht van alle relevante gegevens en met name van de omvang van de emissiebeperkingen die met de vervangingsproducten kunnen worden behaald, alsmede van de kosten van die producten, af te wegen tegen de omvang van de extra emissies als gevolg van de extra tijd en de kosten van eventuele alternatieve maatregelen.

Gelet op een en ander dient op de tweede en de derde vraag te worden geantwoord dat bijlage II B, punt 2, eerste alinea, onder i), bij richtlijn 1999/13 in die zin moet worden uitgelegd dat voor het krijgen van extra tijd voor de uitvoering van een reductieprogramma toestemming van de bevoegde autoriteiten vereist is, hetgeen veronderstelt dat de betrokken exploitant daartoe eerst een verzoek indient. Bij de bepaling of een exploitant extra tijd moet krijgen voor de uitvoering van een reductieprogramma en bij de vaststelling van de lengte van de eventueel gekregen extra tijd, dienen die bevoegde autoriteiten in het kader van de beoordelingsmarge waarover zij beschikken met name na te gaan of de vervangingsproducten die geschikt zijn om in de betrokken installaties te worden gebruikt en om de emissie van vluchtige organische stoffen te verminderen, daadwerkelijk in ontwikkeling zijn, of de lopende werkzaamheden, gelet op de verstrekte gegevens, in de totstandkoming van dergelijke producten kunnen uitmonden en of er geen alternatieve maatregel is waarmee met minder kosten tot een vergelijkbare of zelfs grotere emissiebeperking kan worden gekomen, en met name of er niet reeds andere vervangingsproducten beschikbaar zijn. Voorts dient rekening te worden gehouden met de verhouding tussen enerzijds de emissiebeperkingen die mogelijk worden gemaakt door de vervangingsproducten, en de kosten van die producten, en anderzijds de door de extra tijd teweeggebrachte extra emissie en de kosten van eventuele alternatieve maatregelen. De lengte van de extra tijd mag niet uitgaan boven hetgeen noodzakelijk is voor de ontwikkeling van de vervangingsproducten. Dit moet worden beoordeeld in het licht van alle relevante gegevens en met name van de omvang van de door de extra tijd teweeggebrachte extra emissie en van de kosten van eventuele alternatieve maatregelen in verhouding tot de omvang van de emissiebeperkingen die mogelijk worden gemaakt door de in ontwikkeling zijnde vervangingsproducten en van de kosten van die producten.