HR, 16-10-2009, nr. 08/03318

De onderhavige zaak maakt deel uit van een vijftal (proef)procedures die alle zien op de belasting die van zware motorrijtuigen wordt geheven.1. De belanghebbenden zijn zogenoemde lijnrijders; zij vervoeren uitsluitend goederen die zij zonder voorafgaande bestelling in het buitenland verkopen. De verkoop geschiedt vanuit de vrachtwagen waarmee de goederen vervoerd zijn. De centrale vraag in deze procedures is of het motorrijtuig uitsluitend bestemd is voor goederenvervoer. Specifiek voor deze zaak geldt dat belanghebbende niet de belastingplichtige voor de belasting kan zijn.

X V.O.F. (belanghebbende) exploiteert een groothandel in snijbloemen, planten en aanverwante artikelen. Zij koopt deze artikelen in bij bloemenveilingen in Nederland, vervoert deze met een vrachtwagen naar het buitenland en verkoopt de artikelen aldaar aan detailhandelaren en enkele groothandelaars. Belanghebbende doet haar inkopen op eigen initiatief, dat wil zeggen zonder voorafgaande bestelling door de afnemers. De bloemen en planten die belanghebbende niet verkoopt aan haar vaste afnemers, levert zij af aan zogenoemde 'losmakers' tegen een lagere prijs dan de inkoopprijs.

De vrachtwagen waarvan belanghebbende voor haar activiteiten gebruik maakt, heeft een gewicht van meer dan 12 ton2. (verder: de vrachtwagen). In de (laadruimte van de) vrachtwagen kunnen acht à tien rolcontainers worden geplaatst, zodanig dat in het midden een looppad ontstaat over de lengte van de laadruimte. De rolcontainers zijn verankerd, doch kunnen eenvoudig worden verwijderd. Behalve een zich aan de achterzijde bevindende laadklep, heeft de vrachtwagen aan de rechterzijkant een deur met een inklapbare trap die toegang tot de laadruimte verleent. De laadruimte is voorzien van een (zware) koelinstallatie, tl-verlichting en een factureercomputer met printer.

Belanghebbende beschikt over een vergunning voor eigen vervoer van bloemen en planten. Op grond van deze vergunning is het haar toegestaan eigen goederen te vervoeren. Belanghebbende beschikt niet over een vergunning voor beroepsgoederenvervoer.3.

Op 3 april 2005 is met betrekking tot de vrachtwagen een bedrag van € 33 aan belasting zware motorrijtuigen op aangifte voldaan voor het tijdvak 3 april 2005 tot en met 9 april 2005.4.

Bij brief van 2 mei 2005 heeft A (B bv; hierna aangeduid als gemachtigde) namens 'belastingplichtige' een verzoek ingediend met betrekking tot de belasting zware motorrijtuigen voor de vrachtwagen. Het verzoek strekt tot teruggave van betaalde belasting. De brief vermeldt als kentekenhouder van de vrachtwagen: "C".5. Blijkens een uittreksel uit het handelsregister heeft belanghebbende twee firmanten, onder wie C.

De Inspecteur heeft voormeld verzoek kennelijk opgevat als een bezwaar tegen het op de in 2.4 vermelde aangifte voldane bedrag aan belasting zware motorrijtuigen. In zijn uitspraak op het bezwaar van 6 december 2005, welke uitspraak geadresseerd is aan gemachtigde, vermeldt hij:

Bij brief van 11 januari 2006 stelt gemachtigde beroep in tegen de onder 2.6 vermelde uitspraak. In het 'namens belastingplichtige' ingestelde beroepschrift is 'V.o.f. X' als belastingplichtige aangeduid.

Belanghebbende heeft beroep ingesteld bij rechtbank 's-Gravenhage (de Rechtbank). Het geschil spitste zich daar toe op de vraag of de vrachtwagen uitsluitend bestemd was voor goederenvervoer over de weg. De Rechtbank was van oordeel dat de vrachtwagen niet uitsluitend bestemd is om regelmatig en duurzaam aan de mededinging op het gebied van vervoer deel te nemen, omdat deze mede en voor een belangrijk deel bestemd is voor de verkoop van goederen. De Rechtbank heeft het beroep gegrond verklaard, de uitspraak op bezwaar vernietigd en gelast dat de Inspecteur de voldane belasting restitueert.6.

De Inspecteur heeft hoger beroep ingesteld bij gerechtshof 's-Gravenhage (het Hof). Belanghebbende heeft incidenteel hoger beroep ingesteld. Voor het Hof was eveneens punt van geschil of de vrachtwagen uitsluitend bestemd is voor vervoer van goederen over de weg.

Het Hof besteedt vóór de beoordeling van het geschil in de punten 6.1 tot en met 6.4 eerst enkele algemene overwegingen aan de considerans en de tekst van richtlijn 1999/62/EG7. en aan het arrest van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen (HvJ EG) van 28 oktober 1999, Pfennigman, C-193/98, Jurispr. blz. I-7747. Vervolgens oordeelt het Hof dat de algemene bestemming van de vrachtwagen, en daarmee de 'uitsluitende bestemming' in de zin van richtlijn 1999/62/EG, het goederenvervoer over de weg is:

Bij uitspraak van 20 juni 2008, nr. 07/00478, niet gepubliceerd, heeft het Hof het (principale) hoger beroep gegrond verklaard, de uitspraak van de Rechtbank - behoudens de beslissing omtrent de proceskosten en het griffierecht - vernietigd en de uitspraak op bezwaar bevestigd. Het Hof heeft de Inspecteur veroordeeld in kosten van het hoger beroep en heeft met inachtneming van het Besluit proceskosten bestuursrecht (verder: Bpb) en de daarbij behorende bijlage de aan belanghebbende te vergoeden kosten vastgesteld op € 1.207,50 (2,5 punten voor proceshandelingen à € 322, vermenigvuldigd met 1,5 voor het gewicht van de zaak).

Belanghebbende heeft beroep in cassatie ingesteld. Zij stelt drie cassatiemiddelen voor.

In het eerste middel betoogt belanghebbende dat het Hof artikel 2, letter d, van richtlijn 1999/62/EG en artikel 2 juncto artikel 3, onderdeel a, van de Wet belasting zware motorrijtuigen (de Wet BZM) heeft geschonden doordat het Hof ten onrechte heeft beslist dat belanghebbende de belasting verschuldigd is voor het gebruik van de snelweg met haar specifieke voertuig. De algemene bestemming van het voertuig is vervoer én verkoop. Nu belanghebbende geen goederen in opdracht van derden vervoert, kwalificeert zij niet als vervoersondernemer waarop de richtlijn ziet.

Volgens het tweede middel heeft het Hof ten onrechte dan wel op onbegrijpelijke wijze belanghebbendes beroep op het vertrouwensbeginsel verworpen. Belanghebbende mocht aan de uitlegging die de staatssecretaris van Financiën aan het begrip 'uitsluitend bestemd voor' in diverse besluiten heeft gegeven het gerechtvaardigd vertrouwen ontlenen dat zij niet onder de heffing viel.8.

In het derde middel klaagt belanghebbende erover dat het Hof in de zaak een lagere vergoeding voor proceskosten heeft toegekend dan in de volstrekt vergelijkbare zaak met nummer 07/00476. Bij laatstgenoemde zaak heeft het Hof een wegingsfactor 2 gehanteerd bij de berekening van de te vergoeden kosten. Bovendien meent belanghebbende recht te hebben op een hogere vergoeding van proceskosten omdat de zitting bij het Hof eerst een uur na de aangekondigde tijd heeft kunnen aanvangen. Het Hof veroorzaakte daardoor hogere kosten van rechtsbijstand voor belanghebbende.

De staatssecretaris van Financiën heeft een verweerschrift ingediend.

In de procedure tot dusver zijn alle daarbij betrokken personen en instanties, inclusief de rechterlijke, er kennelijk - bewust of onbewust - van uitgegaan dat belanghebbende (de vennootschap onder firma) de belastingplichtige is voor de onderhavige op aangifte voldane belasting. Mijns inziens ten onrechte.

In artikel 5 van de Wet BZM is bepaald dat de belasting wordt geheven van de houder van het motorrijtuig. Ingevolge artikel 6, aanhef en onder a, van de Wet BZM wordt als houder aangemerkt:

Uit de Wegenverkeerswet 1994 moet worden afgeleid dat een kenteken slechts wordt afgegeven aan natuurlijke personen en rechtspersonen. Artikel 48, lid 1, bepaalt dienaangaande (cursivering van mijn hand):

Een vennootschap onder firma is geen natuurlijk persoon. Een rechtspersoon is zij evenmin.9. Zij kan dan ook geen goederen op naam bezitten, noch kan zij - gelet op artikel 48, lid 1, van de Wegenverkeerswet 1994 - als kentekenhouder geregistreerd zijn. De goederen die tot de onderneming van een vennootschap onder firma behoren, staan derhalve op naam van een of meer van de firmanten (natuurlijke of rechtspersonen). Wat betreft de belastingplicht voor de Wet BZM betekent het voorgaande, gezien de artikelen 5 en 6, aanhef en onder a, van de Wet BZM, dat een vennootschap onder firma geen houder, en daarmee geen belastingplichtige kan zijn in de zin van de Wet BZM.

Gelet op de vermeldingen in het onder punt 2.5 van deze conclusie vermelde verzoek, lijkt het in casu zo te zijn dat als kentekenhouder van de vrachtwagen "C" is geregistreerd.10. Uit het verzoekschrift maak ik op dat namens C het verzoek wordt gedaan de betaalde belasting te restitueren. Het betreft derhalve een bezwaar tegen de op aangifte voldane belasting, waarvoor C de belastingplichtige is.

De Inspecteur heeft het verzoek ook als zodanig opgevat, zij het dat hij belanghebbende als belastingplichtige heeft aangemerkt (zie 2.6). Nadat de Inspecteur uitspraak heeft gedaan, is de gemachtige op deze weg voortgegaan en heeft hij namens belanghebbende beroep ingesteld (zie 2.7). De gemachtige heeft de uitspraak kennelijk niet opgevat als te zijn gericht aan C.

Het voorgaande brengt mij tot de conclusie dat de Inspecteur de uitspraak op het bezwaar niet aan de indiener daarvan - de belastingschuldenaar - heeft gericht, zodat deze reeds om die reden vernietigd moet worden. Bovendien meen ik dat de Inspecteur nog geen uitspraak heeft gedaan op het bezwaar van C. Ik geef de Hoge Raad dan ook in overweging alle in deze zaak gedane uitspraken (van de Inspecteur, van de Rechtbank en van het Hof) te vernietigen en de zaak terug te wijzen naar de Inspecteur ten einde alsnog uitspraak op het bezwaar van C te doen.

Voor het geval de Hoge Raad mijn in 5.7 gegeven conclusie niet deelt, ga ik hierna in op de inhoudelijke kant van zaak.

Algemeen: gebruiksrecht

Met het oog op de uiteindelijke opheffing van de concurrentieverstoring tussen de vervoersondernemingen van de lidstaten11. stelde de Raad op 25 oktober 1993 richtlijn 93/89/EEG, vast 'betreffende de toepassing door de Lid-Staten van de belastingen op sommige voor het goederenvervoer over de weg gebruikte voertuigen en van de voor het gebruik van sommige infrastructuurvoorzieningen geheven tolgelden en gebruiksrechten' (Pb L 279/32). Deze richtlijn was een relatief kort leven beschoren. Wegens een formeel gebrek bij de totstandkoming daarvan is zij bij arrest van het HvJ EG van 5 juli 1995, Parlement/Raad, C-21/94, Jurispr. blz. I-1827, nietig verklaard.12. Daarbij zijn de gevolgen van de (vernietigde) richtlijn gehandhaafd tot de Raad een nieuwe regeling ter zake heeft vastgesteld. Dat laatste is gebeurd bij de richtlijn van de Raad van 17 juni 1999, nr. 1999/62/EG 'betreffende het in rekening brengen van het gebruik van bepaalde infrastructuurvoorzieningen aan zware vrachtvoertuigen' (hierna kortweg: de richtlijn)13..

Gelet op de eerste overwegingen van de considerans van de richtlijn is ook deze richtlijn vastgesteld met het oog op de opheffing van concurrentieverstoringen op de vervoersmarkt. Betreffende overwegingen - welke gelijkluidend zijn aan die van de vernietigde richtlijn 93/89/EEG - luiden als volgt:

Blijkens de vijfde overweging van de richtlijn (die gelijkluidend is aan de vierde overweging van richtlijn 93/89/EEG) waren de omstandigheden in 1999 (en in 1993) zodanig dat de aanpassing van de nationale heffingsstelsels moest worden beperkt tot bedrijfsvoertuigen die een bepaald totaalgewicht overschrijden. Uit artikel 2, aanhef en onderdeel d, van de richtlijn moet worden afgeleid dat de gewichtsdrempel waarboven de richtlijn van toepassing is 12 ton is:

De richtlijn ziet zowel op belastingen op voertuigen (hoofdstuk II van de richtlijn) als op tolgelden en gebruiksrechten (hoofdstuk III van de richtlijn).

De belastingen op voertuigen die binnen de reikwijdte van de richtlijn vallen zijn in artikel 3, lid 1, van de richtlijn per lidstaat genoemd. Wat Nederland betreft gaat het om de motorrijtuigenbelasting. Voor deze belastingen stelt de richtlijn minimumtarieven vast en geeft zij mogelijkheden om onder voorwaarden vrijstellingen of verlaagde tarieven in te voeren (artikel 6).

De artikelen 7 en 8 van de richtlijn hebben betrekking op de handhaving of invoering van tolgelden15. en gebruiksrechten. In dit verband is een gebruiksrecht, zo is in artikel 2, aanhef en onderdeel c, van de richtlijn bepaald:

De in artikel 7, lid 2, bedoelde infrastructuurvoorzieningen zijn autosnelwegen of met autosnelwegen vergelijkbare meerbaanswegen, alsmede bruggen, tunnels en bergpaswegen.16.

Ingevolge artikel 8, lid 1, van de richtlijn17. kunnen twee of meer lidstaten samenwerken bij de invoering van een gemeenschappelijk stelsel van gebruiksrechten op hun grondgebieden. Nederland heeft met een aantal lidstaten van die mogelijkheid gebruik gemaakt en heeft daartoe met die lidstaten het verdrag van 9 februari 1994, inzake de heffing van rechten voor het gebruik van bepaalde wegen door zware vrachtwagens, Trb. 1994, 69 (hierna: het verdrag), gesloten, welk verdrag bij de Wet BZM is goedgekeurd (artikel 1 van die wet). Bij protocol van 22 maart 2000, Trb. 2000, 95, tot wijziging van het verdrag, is het verdrag aangepast aan richtlijn 1999/62/EG. In het verdrag worden de begripsbepalingen van artikel 2 van richtlijn 1999/62/EG van toepassing verklaard. Artikel 2 van het verdrag luidt na wijziging door het protocol als volgt:

Ter uitvoering van richtlijn 93/89/EEG en (ter goedkeuring van) het verdrag van 9 februari 1994, is in Nederland de Wet BZM18. vastgesteld. Krachtens artikel 2 van de Wet BZM wordt het gemeenschappelijk gebruiksrecht, als bedoeld in het verdrag, in Nederland onder de naam 'belasting zware motorrijtuigen' geheven ter zake van het gebruik van de autosnelweg met een zwaar motorrijtuig.

In de Wet BZM is de in de richtlijn gegeven definitie van 'voertuig' grotendeels overgenomen, met dien verstande dat de Wet BZM spreekt over een 'zwaar motorrijtuig' waar de richtlijn het begrip 'voertuig' hanteert. Ingevolge artikel 3, aanhef en onderdeel a, van de Wet BZM wordt onder een zwaar motorrijtuig verstaan:

Uit het voorgaande moge gevoeglijk blijken dat de belasting zware motorrijtuigen een gebruiksrecht is als bedoeld in de richtlijn.

Goederenvervoer

Naar volgt uit hetgeen in artikel 2, aanhef en onderdeel d, van de richtlijn (zie punt 6.1.3) is opgenomen, ziet de richtlijn op (belastingen op voertuigen, tolgelden en) gebruiksrechten voor voertuigen die uitsluitend bestemd zijn voor goederenvervoer over de weg. In onderdeel 6.3 ga ik in op de uitsluitende bestemming van de voertuigen. Dit onderdeel is gewijd aan het begrip 'goederenvervoer'. Voor de onderhavige procedure is het van belang vast te stellen wat hieronder wordt verstaan, meer in het bijzonder of hieronder slechts het beroepsgoederenvervoer valt, dat wil zeggen vervoer door transportondernemingen die goederen van derden vervoeren, of dat ook het vervoer door ondernemingen, die eigen goederen vervoeren (en die het niet toegestaan is goederen van derden te vervoeren), zoals belanghebbende, onder het toepassingsbereik van de richtlijn valt.

De richtlijn geeft geen omschrijving van het begrip goederenvervoer. Uit de gebezigde bewoordingen meen ik echter te mogen opmaken dat de richtlijn ziet op goederenvervoer in zijn algemeenheid, dus los van de vraag of de vervoerder eigen goederen meeneemt dan wel goederen van een derde transporteert. Weliswaar wordt in de eerste overweging van de considerans van de richtlijn gesproken over 'vervoersondernemingen'20. en 'vervoersondernemers'21., maar deze bewoordingen nopen niet tot de slotsom dat daarmee gedoeld zou zijn op uitsluitend het beroepsgoederenvervoer (d.w.z. het commerciële vervoer voor derden). Ook de titel van de richtlijn, noch de overige overwegingen uit de considerans geven mij aanleiding om te veronderstellen dat de richtlijn slechts zou zien op het vervoer van goederen van derden. Zo wordt in de vijfde overweging gesproken over 'bedrijfsvoertuigen'22., maar ook een vrachtwagen van een 'eigen rijder' lijkt mij een bedrijfsvoertuig. In overweging 15 van de considerans wordt aangegeven dat de gebruiksrechtentarieven gerelateerd moeten zijn aan de duur van het gebruik van de betrokken infrastructuren en moeten worden gedifferentieerd naar gelang de door de wegvoertuigen veroorzaakte werkelijke kosten. Ook die overweging duidt er niet op dat uitsluitend het vervoer van goederen voor derden onder het bereik van de richtlijn zou vallen. Bezien wij voorts de (materiële) bepalingen van de richtlijn, dan worden daarin mijns inziens evenmin aanwijzingen gevonden dat het goederenvervoer waarvoor een gebruiksrecht ingesteld kan worden, beperkt zou moeten zijn tot vervoersondernemingen die goederen van derden vervoeren.

Bevestiging van een ruime uitlegging van het onder de richtlijn vallende goederenvervoer vind ik in het - onder de werking van richtlijn 93/89/EEG gewezen - arrest van het HvJ EG van 28 oktober 1999, Pfennigman, C-193/98, Jurispr. blz. I-7747. In de zaak die tot dit arrest heeft geleid, ging het om een landbouwexploitant, Pfennigman, die met zijn tractor, waaraan een aanhangwagen was gekoppeld, twee Duitse autosnelwegen had gebruikt zonder daarvoor het gebruikrecht te hebben betaald. De rit was bedoeld om veldgewassen af te leveren bij de onderneming waarmee Pfennigman leveringscontracten had gesloten (punt 12 van het arrest). Het Bundesamt für Güterverkehr veroordeelde Pfennigman tot betaling van een geldboete vanwege het gebruik van de twee autosnelwegen zonder daarvoor het gebruiksrecht te betalen. Het moge duidelijk zijn dat Pfennigman geen vervoersonderneming dreef.

De Duitse regering had betoogd dat voor de heffing van het gebruiksrecht gekeken moet worden naar het feitelijk gebruik op het moment dat gebruik gemaakt wordt van de autosnelweg. Ware dit anders, dan zou volgens de Duitse regering artikel 6, lid 3, tweede streepje, van richtlijn 93/89/EEG, een dode letter vormen. Volgens die bepaling mag een staat verlaagde tarieven of een vrijstelling van de in de richtlijn bedoelde voertuigenbelastingen toepassen voor voertuigen die slechts af en toe deelnemen aan het verkeer op de openbare weg en die worden gebruikt door personen die het goederenvervoer niet als hoofdactiviteit hebben.

Het is opmerkelijk dat het HvJ EG ingaat op dit betoog van de Duitse regering. Artikel 6 van richtlijn 93/89/EEG heeft, gelet op het systeem van deze richtlijn, alleen betrekking op de (voertuigen)belastingen en niet tevens op de gebruiksrechten.23. Pfennigman was beboet voor het gebruik van de autosnelweg zonder betaling van het gebruiksrecht. Een mogelijke verklaring is dat de definitie van het begrip 'voertuig' voor de heffing van de voertuigenbelasting en voor die van de gebruiksrechten gelijk is, zodat de verhouding tussen artikel 2 en artikel 6 van de richtlijn van belang kan zijn bij de uitlegging van de bepalingen over de gebruiksrechten.

Hoe dan ook, het HvJ EG verwerpt het betoog van de Duitse regering. Voertuigen die slechts af en toe deelnemen aan het verkeer op de openbare weg, kunnen wel degelijk voor de vrijstelling van voertuigenbelasting in aanmerking komen als deze voertuigen uitsluitend bestemd zijn voor goederenvervoer over de weg. Het HvJ EG denkt daarbij aan vrachtwagens die in gesloten industriecomplexen worden gebruikt en zodoende slechts sporadisch van de openbare weg gebruik maken. Ik citeer:

Uit de overwegingen van het HvJ EG maak ik op dat voertuigen die bestemd zijn voor goederenvervoer kwalificeren als voertuig in de zin van artikel 2, vierde streepje, van richtlijn 93/89/EEG, en derhalve onder het bereik van de richtlijn vallen, ook al staan die voertuigen ter beschikking van ondernemingen die goederenvervoer niet als hoofdactiviteit hebben. Indien deze voertuigen immers slechts af en toe deelnemen aan het verkeer op de openbare weg kunnen zij, zo de lidstaat van registratie van die mogelijkheid gebruik heeft gemaakt, zich beroepen op de toepassing van een verlaagd tarief of een vrijstelling. Nu, als eerder aangegeven, het in de richtlijn gedefinieerde begrip 'voertuig' voor de heffing van voertuigenbelasting dezelfde betekenis heeft als voor de toepassing van gebruiksrechten, kan vorenstaande niet anders dan betekenen dat ook voertuigen die niet voor het beroepsgoederenvervoer worden gebruikt onder het bereik van de richtlijn vallen - mits zij zwaarder zijn dan, kort gezegd, 12 ton, en deze voertuigen derhalve onderworpen kunnen worden aan de heffing van een gebruiksrecht.

Artikel 6, lid 3, tweede streepje, van richtlijn 93/89/EEG, is gelijkluidend aan artikel 6, lid 2, onderdeel b, van richtlijn 1999/62/EG en hetzelfde geldt voor artikel 2, vierde streepje, van richtlijn 93/89/EEG en artikel 2, onderdeel d, van richtlijn 1999/62/EG. Ik ga er dan ook vanuit dat de uitlegging die het HvJ EG aan de bepalingen van richtlijn 93/89/EEG heeft gegeven tevens geldt voor de nieuwe richtlijnbepalingen. Het voorgaande brengt mij tot de conclusie dat het begrip goederenvervoer in artikel 2, onder d, van richtlijn 1999/62/EG, een ruime betekenis heeft en zowel ziet op vervoer door transportondernemingen die goederen van derden vervoeren als op vervoer door ondernemingen die eigen goederen vervoeren.

Uitsluitend bestemd voor goederenvervoer

Zowel de richtlijn als de Wet BZM hanteren in de definitie voor voertuig (c.q. zwaar motorrijtuig) de voorwaarde dat het voertuig uitsluitend bestemd is voor het goederenvervoer over de weg (zie punten 6.1.3 en 6.1.9).

Deze voorwaarde roept de vraag op of een voertuig waarvan het maximaal toegestane totaalgewicht ten minste 12 ton bedraagt en dat naast de bestemming goederenvervoer over de weg nog een of meer andere bestemmingen heeft, ook onder het bereik van de richtlijn c.q. de Wet BZM valt.

Omtrent de betekenis van de woorden 'uitsluitend bestemd voor' is in de richtlijn, noch in het voorstel daartoe iets te vinden. Bij richtlijn 2006/38/EG van 17 mei 2006 tot wijziging van richtlijn 1999/62/EG, Pb L 157/8, is de omschrijving van 'voertuig' aangepast in die zin dat vanaf 10 juni 200824. onder dat begrip voertuigen worden gebracht waarvan het maximaal toegestane totaalgewicht 3,5 ton bedraagt. Bovendien is de term 'uitsluitend bestemd voor' gewijzigd in 'bestemd of uitsluitend gebruikt voor'. Sinds de inwerkingtreding van de wijzigingsrichtlijn heeft op grond van artikel 2, onderdeel d, van de richtlijn als voertuig te gelden (de gecursiveerde passages - van mijn hand - geven de wijzigingen aan ten opzichte van de ten tijde van het onderhavige geschil geldende definitie, als weergegeven in punt 6.1.3 van deze conclusie):

Opvalt dat in het voorstel van de Commissie voor voormelde wijzigingsrichtlijn25. het woordje 'uitsluitend' ontbrak in de hiervóór weergegeven definitie. Uit het voorstel, noch uit de toelichting daarop blijkt waarom. Ik sluit niet uit dat het woordje 'uitsluitend' abusievelijk niet in het voorstel was opgenomen, juist omdat in de toelichting op de richtlijn alleen aandacht wordt besteed aan de verlaging van de 'gewichtsdrempel' van 12 ton naar 3,5 ton en niets is vermeld omtrent het schrappen van 'uitsluitend'. Bij wijze van voorbeeld citeer ik uit hoofdstuk II, paragraaf 3 van de toelichting (blz. 7 van de Nederlandstalige versie van het COM-document):

Omissie of niet, bij het Gemeenschappelijk standpunt (EG) nr. 33/2005 van 6 september 2005 is het woordje 'uitsluitend' toch weer opgenomen in de voorgestelde (gewijzigde) tekst van artikel 2, onderdeel d van de richtlijn. Zonder toelichting.

In het eerder aangehaalde arrest Pfennigman heeft het HvJ EG zich wel uitgelaten over de betekenis van de woorden 'uitsluitend bestemd voor goederenvervoer'. Naar aanleiding van het standpunt van de Duitse regering26. dat uitsluitend in aanmerking moet worden genomen of het voertuig, wanneer het wegen in de zin van richtlijn 93/89/EEG gebruikt, goederen vervoert (welk standpunt ik begrijp als: aan heffing van gebruiksrecht wordt alleen toegekomen wanneer het voertuig in kwestie ten tijde van het gebruik maken van de (snel)weg goederen vervoert), overwoog het HvJ EG:

Niet het gebruik, maar de algemene bestemming van het voertuig staat derhalve centraal bij de beoordeling van de vraag of het voertuig 'uitsluitend' bestemd is voor goederenvervoer. In de verklaring voor recht formuleert het HvJ EG dit als volgt:29.

Uit het hiervóór aangehaalde punt 32 van het arrest valt af te leiden dat deze algemene bestemming van het voertuig moet worden bepaald aan de hand van de kenmerkende eigenschappen van het voertuig. Deze overweging doet denken aan de uit het douanerecht bekende regel dat de bestemming van goederen moet worden bepaald aan de hand van de objectieve eigenschappen van die goederen. Ik citeer uit het arrest van het HvJ EG van 15 februari 2007, RUMA, C-183/06, Jurispr. blz. I-1559, punt 36:30.

De artikelsgewijze toelichting op artikel 3 van de Wet BZM, vermeldt omtrent de voorwaarde van uitsluitende bestemming van goederenvervoer over de weg:31.

In de nota naar aanleiding van het verslag zijn in aanvulling hierop nog de volgende voorbeelden genoemd van voertuigen die niet onder het bereik van de heffing vallen:

In het besluit van 19 augustus 1996, nr. VB95/4190, V-N 1996, blz. 3486, heeft de staatssecretaris van Financiën getracht het begrip 'uitsluitend bestemd voor goederenvervoer' te verduidelijken:32.

Als voorbeelden van niet onder de heffing vallende motorrijtuigen noemt de staatssecretaris in zijn besluit: een bibliotheekbus, een kraakperswagen, een landbouwwerktuig, een rijdende werkplaats, een schooltandverzorgingsbus, een strooiauto, een telecommunicatieauto, een tentoonstellingsvoertuig, een winkelwagen33. en motorrijtuigen voor rioolreinigingswerkzaamheden.

Uit hetgeen hiervoor is weergegeven moet worden afgeleid dat voor de beantwoording van de vraag of een voertuig 'uitsluitend bestemd is voor goederenvervoer' doorslaggevend zijn de kenmerkende eigenschappen van het voertuig. Zijn deze kenmerkende eigenschappen zodanig dat deze nopen tot de conclusie dat het voertuig bedoeld is om regelmatig en duurzaam (en dus niet slechts af en toe) goederen mee te vervoeren, dan moet worden vastgesteld dat het voertuig in kwestie 'uitsluitend bestemd is' voor goederenvervoer over de weg. Dat het betreffende voertuig mede voor andere doeleinden kan worden gebruikt en wordt gebruikt doet daaraan niet af.

Wat de kenmerkende eigenschappen zijn van een voertuig dient aan de hand van de objectieve eigenschappen te worden beoordeeld (zie 6.3.7). In zoverre acht ik de uitlegging die de staatssecretaris in zijn besluit van 19 augustus 1996 gaf, te weten dat uit de bouw en/of de inrichting van het motorrijtuig is af te leiden welk gebruiksdoel het motorrijtuig heeft, juist (zie 6.3.10). Dat hierbij sprake moet zijn van vaste voorzieningen die niet naar believen kunnen worden verwijderd lijkt mij voor de hand liggend.

Belanghebbendes eerste middel bestaat in wezen uit twee onderdelen. Aan de ene kant verdedigt belanghebbende dat zij, nu zij geen goederen op bestelling vervoert, niet beschouwd kan worden als een vervoersonderneming in de zin van de richtlijn. Daarnaast meent belanghebbende dat de algemene bestemming van de vrachtwagen niet uitsluitend goederenvervoer is, maar dat het voertuig tevens bestemd is voor de verkoop van goederen.

In onderdeel 6.2 heb ik uiteengezet dat richtlijn 1999/62/EG niet alleen ziet op transportondernemingen die goederen van derden vervoeren maar tevens op ondernemingen die eigen goederen vervoeren. Zoals uit het arrest Pfennigman blijkt, kan het zelfs om een landbouwonderneming gaan die beschikt over een voertuig dat algemeen bestemd is om goederen te vervoeren. Het eerste onderdeel van het middel kan dan ook niet tot cassatie leiden.

Wat het tweede onderdeel van het eerste middel betreft heeft het volgende te gelden. Als aangegeven in onderdeel 6.3 moet naar de algemene bestemming van het voertuig worden gekeken om uit te maken of het voertuig uitsluitend bestemd is voor goederenvervoer over de weg. De kenmerkende eigenschappen van het voertuig, zoals de bouw en vaste voorzieningen ervan, zijn daarbij doorslaggevend (zie 6.3.11 en 6.3.12).

Belanghebbende stelt dat haar voertuig niet uitsluitend bestemd is voor goederenvervoer maar tevens voor de verkoop van haar producten. Het Hof heeft geoordeeld dat de algemene bestemming van de vrachtwagen het vervoer van goederen over de weg is en dat de bouw en inrichting van de vrachtwagen, te weten de aanwezigheid van een zijdeur met opklapbare trap, een zwaardere koelinstallatie, een hoger gewicht van de vrachtwagen, de tl-verlichting, de voorzieningen om de vrachtwagen anders te laden en de mogelijkheid voor klanten om in de vrachtwagen de artikelen uit te zoeken en/of te keuren en te betalen, aan deze algemene bestemming niet afdoet.

Ik acht 's Hofs oordeel niet getuigen van een onjuiste rechtsopvatting en het is evenmin onbegrijpelijk of onvoldoende gemotiveerd. De kenmerkende eigenschappen van de vrachtwagen wijzen op het gebruik als transportmiddel; het is in wezen een 'gewone' vrachtwagen met een laadruimte voor goederen. De hoofdfunctie - de algemene bestemming - van de vrachtwagen is het vervoeren van de artikelen van de veiling naar de afnemers. De aanpassingen die ten behoeve van de verkoopactiviteiten aan de vrachtwagen zijn verricht (zwaardere koelinstallatie, tl-verlichting) acht ik dermate ondergeschikt dat deze onvoldoende zijn om de algemene bestemming van de vrachtwagen te wijzigen. Daarbij acht ik van belang dat de rolcontainers geen onderdeel uitmaken van de inrichting van de vrachtwagen, nu deze niet duurzaam met de vrachtwagen verbonden zijn maar naar keuze al dan niet geplaatst kunnen worden. De omstandigheid dat belanghebbende haar voertuig anders laadt, dient naar ik meen meer een praktische uitoefening van de werkzaamheden.

Ook het tweede onderdeel van het eerste middel kan niet tot cassatie leiden.

In het tweede middel wordt betoogd dat onbegrijpelijk is 's Hofs motivering dat belanghebbendes beroep op het vertrouwensbeginsel verworpen moet worden. Het Hof heeft, zo stelt belanghebbende, miskend dat de burger zich op beleid van zijn overheid kan beroepen. Het betreft hier het vertrouwen dat belanghebbende zou hebben ontleend aan de uitlegging die de staatssecretaris heeft gegeven aan het begrip 'uitsluitend bestemd voor goederenvervoer' in een of meer besluiten.

In haar (in één geschrift vervatte) incidentele beroepschrift en verweerschrift in hoger beroep stelt belanghebbende dat het beleid van de staatssecretaris, zoals neergelegd in het eerder genoemde besluit van 19 augustus 1996 (zie 6.3.10), aangeeft dat het feitelijk gebruik van de vrachtwagen doorslaggevend is voor de bestemming. Belanghebbende beroep zich op dit beleid.34.

Hoewel het Hof mijns inziens ten onrechte niet is ingegaan op belanghebbendes beroep op het beleidsbesluit en het middel daarmee terecht is voorgesteld, kan het evenwel niet tot cassatie leiden. Ik kan belanghebbendes standpunt, dat zij op grond van het besluit er op mocht vertrouwen dat haar voertuig niet in de heffing zou worden betrokken, niet onderschrijven. Anders dan belanghebbende lees ik daarin niet dat het feitelijke gebruik van een voertuig doorslaggevend is voor de bestemming. De tekst van het besluit (zie 6.3.10) biedt mijn inziens daarvoor geen aanknopingspunten.

Het derde middel, tot slot, betreft de toegekende proceskostenvergoeding. Het Hof heeft een gewicht aan de zaak toegekend van 1,5. Volgens de bijlage bij het Bpb wordt voor het bepalen van het bedrag van de kosten, bedoeld in artikel 1, onderdeel a, van dit besluit een gewicht aan een zaak toegekend. Onderdeel C1 van de bijlage bij het Bpb, bepaalt dat het gewicht kan variëren van 0,25 (zeer licht) tot en met 2 (zeer zwaar). Het gewicht 1,5 staat voor zwaar.

Belanghebbende stelt dat in de volgens haar volstrekt vergelijkbare zaak met nummer 07/00476 het Hof een wegingsfactor 2 heeft gehanteerd. Uit de hofuitspraak in laatstgenoemde zaak - waarin ik vandaag tevens concludeer - blijkt dat partijen in die zaak het eens waren over de hoogte van de wegingsfactor (punt 5.3 en 7.1 van die uitspraak). In de andere drie vergelijkbare procedures35. heeft het Hof net als in de onderhavige zaak zelfstandig een oordeel gegeven over de hoogte van de wegingsfactor en een factor van 1,5 gehanteerd. Het middel gaat er derhalve ten onrechte vanuit dat het Hof in eerstbedoelde zaak een ander oordeel heeft gegeven; het kan reeds daarom niet tot cassatie leiden.

In de omstandigheid dat de zitting van het Hof een uur later is aangevangen dan van te voren was aangekondigd zie ik evenmin aanleiding een hogere vergoeding toe te kennen. Slechts in geval van bijzondere omstandigheden biedt artikel 2, lid 3, van het Bpb de mogelijkheid af te wijken van de forfaitaire bedragen. Het later aanvangen van een zitting dan aangekondigd acht ik niet een zodanige omstandigheid.

Ik geef de Hoge Raad in overweging het beroep in cassatie op ambtshalve grond (zie 5.7) gegrond te verklaren.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

Advocaat-Generaal