HR, 01-06-2010, nr. S 09/01422

Het Gerechtshof te Leeuwarden heeft verdachte op 19 maart 2008 ter zake van ‘feit 1: overtreding van artikel 9, eerste lid, van de Wegenverkeerswet 1994’ en ‘feit 2: overtreding van artikel 7, eerste lid, onder a, van de Wegenverkeerswet 1994’ veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van drie maanden.

Mr J.B.H.M. Simmelink, Advocaat-Generaal bij het Gerechtshof te Leeuwarden, heeft beroep in cassatie ingesteld. Mr L. Plas, plaatsvervangend Advocaat-Generaal te Leeuwarden, heeft een schriftuur ingezonden houdende één middel van cassatie.

Het middel klaagt erover dat het Hof de tenlastegelegde overtreding van artikel 9, eerste lid, Wegenverkeerswet 1994 (hierna: WVW 1994) heeft bewezenverklaard zonder dat genoegzaam is gebleken dat verdachte kennis heeft gekregen van de hem opgelegde ontzegging, aangezien het Hof heeft miskend dat de tenuitvoerlegging van de bijkomende straf niet is geschied dan nadat een kennisgeving als bedoeld in art. 180, derde lid, WVW 1994 is gedaan.

Het Hof heeft ten laste van de verdachte het volgende bewezenverklaard:

Daartoe heeft het Hof de navolgende bewijsmiddelen gebezigd:

Voorts heeft het Hof met betrekking tot het bewijs het navolgende overwogen:

Voor zover in de toelichting op het middel betoogd wordt dat het Hof niet heeft vastgesteld en uit de inhoud van van de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen evenmin volgt, dat, zoals in artikel 180, derde lid van de WVW 1994 uitdrukkelijk wordt bepaald, aan verdachte — in persoon — een schrijven is uitgereikt, waarin het tijdstip van de ingang en duur van de ontzegging, de verplichting tot uitlevering van het rijbewijs uiterlijk op dat tijdstip alsmede het gevolg van niet tijdige inlevering wordt medegedeeld sluit de toelichting nauw aan bij de tekst van het middel. Het Hof stelt volgens de toelichting op het middel enkel vast dat een kennisgeving ingang ontzegging rijbevoegdheid d.d. 17 februari 2005 zich in het dossier bevindt.

De toereikendheid van de bewijsmiddelen 5 en 6 wordt hiermee aan de orde gesteld. Voor zover de steller van het middel betoogt dat voor een veroordeling wegens overtreding van art. 9, eerste lid WVW 1994 vereist is dat bewezen wordt dat het in art. 180, derde lid, WVW 1994 bedoelde schrijven aan de veroordeelde in persoon is betekend, heeft hij het gelijk aan zijn zijde. Zonder die betekening kan van een lopende ontzegging immers geen sprake zijn. Het in bewijsmiddel 6 vervatte proces-verbaal van mededeling d.d. 28 april 2005 houdt in de mededeling van een niet onherroepelijk(e) vonnis/arrest of uitspraak van de kantonrechter van 23 juni 2004. Blijkens de hierboven onder 6 opgenomen bewijsoverweging heeft het Hof daar oog voor gehad. Het Hof gaat immers niet (alleen) af op de letterlijke inhoud van de mededeling van 28 april 2005. Het Hof neemt aan dat de mededeling (tevens) betrekking heeft op de kennisgeving ingang ontzegging rijbevoegdheid. Kennelijk is het Hof van oordeel dat er weliswaar ten behoeve van de kennisgeving een mededelingsformulier met een (deels) onjuiste inhoud is gebruikt, maar dat dit er niet aan af doet dat de kennisgeving is meegedeeld. Dat is een feitelijke vaststelling die in het licht van de omstandigheid dat de mededeling zich achter de kennisgeving bevindt (in het dossier is de mededeling aan de kennisgeving gehecht) niet onbegrijpelijk is. Daarmee staat dus vast dat het in artikel 180, derde lid, WVW 1994 bedoelde schrijven gedateerd 17 februari 2005 aan verdachte in persoon is meegedeeld op 28 april 2005.

In de toelichting op het middel wordt betoogd dat het Hof niet heeft vastgesteld dat aan verdachte eerder mededeling is gedaan van de inhoud van het (verstek)vonnis van de kantonrechter, dan wel dat er zich een omstandigheid heeft voorgedaan waaruit zou kunnen voortvloeien dat verdachte eerder met de inhoud van het vonnis bekend is geworden. De steller van het middel heeft wederom gelijk als hij de eis stelt dat het moet gaan om een onherroepelijk vonnis. Iets anders is of het Hof gehouden is in het kader van een bewezenverklaring van artikel 9, eerste lid, WVW 1994 uitdrukkelijk te beslissen en te motiveren dat het een onherroepelijk vonnis betreft. In het middel zelf lees ik niet dat betwist wordt dat het vonnis van de kantonrechter onherroepelijk is geworden. In de toelichting op het middel wordt wel gesteld dat aan de kennisgeving ingang ontzegging rijbevoegdheid gedateerd 17 februari 2005 geen waarde toekomt, omdat het (verstek)vonnis van de kantonrechter op die datum nog niet onheroepelijk was. Dat verdachte ten tijde van de overtreding van artikel 9, eerste lid, WVW 1994 op 25 september 2006 wist dat hij geen auto's mocht besturen is onbetwist. Bewijsmiddel 2 bevat immers een verklaring van verdachte van 25 september 2006 dat hij wist dat hij geen auto's mocht besturen. In de bewijsoverweging wijst het Hof daar ook op.

Het Hof stelt als gezegd niet onbegrijpelijk vast dat de kennisgeving ingang ontzegging rijbevoegdheid op 28 april 2005 is meegedeeld, maar de toelichting op het middel bouwt voort op de stelling dat op die datum het vonnis is medegedeeld. Dat laatste staat, ook al doet de toelichting op het middel daarop niet uitdrukkelijk een beroep, met zoveel woorden in de mededeling van 28 april 2005 zelf. De omstandigheid dat het vonnis van de kantonrechter zelf niet aan die mededeling is gehecht doet daar niet aan af.1. Daarmee staat mijns inziens overigens in ieder geval vast dat verdachte op 28 april 2005 op de hoogte was van het vonnis. Tegen dat vonnis van de kantonrechter heeft hij kennelijk geen rechtsmiddel aangewend en daarmee was dat vonnis in ieder geval veertien dagen na 28 april 2005 onherroepelijk. Ik heb mij afgevraagd of niet vol te houden is dat nu de kennisgeving ingang ontzegging rijbevoegdheid inhoudt dat de ontzegging zal ingaan op de 21e dag na betekening van dit schrijven en dus volgens het Hof op de 21e dag na 28 april 2005 de ontzegging zeven dagen na het onherroepelijk worden van het vonnis is ingegaan. De mededeling van 28 april 2005 heeft daarmee een dubbele functie. Niet alleen de ingang van de onzegging is meegedeeld, maar tevens vormt die mededeling de omstandigheid waaruit valt af te leiden dat verdachte van het vonnis van de kantonrechter op de hoogte is gekomen. Hiertegen valt echter wel in te brengen dat het tijdstip van de mededeling ingang ontzegging ligt vóór het moment waarop het vonnis onherroepelijk is geworden. Ik lees het middel daarom zo dat betoogd wordt dat weliswaar een kennisgeving ingang ontzegging is gedaan, maar dat deze niet geldig is, omdat het vonnis houdende die ontzegging op het moment van die kennisgeving nog niet onherroepelijk was. Opmerking verdient in dat verband dat blijkens de inhoud van het proces-verbaal van mededeling een niet onherroeplijk vonnis wordt meegedeeld, terwijl in de aangehechte kennisgeving staat dat dat vonnis onherroepelijk is geworden. Voor zover geoordeeld zou worden dat het middel hiermee door mij te ruim wordt opgevat, faalt het reeds op grond van het voorgaande. Uit de bewijsmiddelen blijkt immers dat een kennisgeving ingang ontzegging rijbevoegdheid is gedaan.

Als ik de toelichting op het middel goed begrijp moet niet alleen genoegzaam blijken dat er een kennisgeving is meegedeeld, maar ook dat die kennisgeving betrekking heeft op een onherroepelijk vonnis. Dat het vonnis onherroepelijk is moet kennelijk genoegzaam blijken en ik begrijp dat daarmee de eis wordt gesteld dat dit tot uitdrukking moet komen door een uitdrukkelijke vaststelling van het Hof (kennelijk wordt gedoeld op een afzonderlijke bewijsoverweging) of vervat moet zijn in de gebezigde bewijsmiddelen. Uit de in het middel vermelde afzonderlijke wettelijke bepalingen (art. 9 lid 1 en 180 lid 3 WVW 1994 en art. 359 lid 2 Sv) kan ik niet afleiden dat een afzonderlijke bewijsoverweging vereist is of dat uit de bewijsmiddelen moet blijken dat het vonnis onherroepelijk is ten tijde van de kennisgeving. Het is voor zover mij bekend bepaald niet gebruikelijk dat in een dossier dat is samengesteld met het oog op een vervolging terzake van rijden ondanks ontzegging het vonnis houdende de veroordeling tot die ontzegging en de eventueel daarbij behorende betekeningsstukken worden opgenomen. Zo is het hier ook in dit geval. Uitgangspunt lijkt mij dat de rechter afgaat en mag afgaan op de kennisgeving ingang ontzegging en een afschrift van het Centraal Register Rijbewijzen,2. tenzij er een evidente contra-indicatie is al dan niet naar aanleiding van een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt. Uit het proces-verbaal van de zitting van het Hof blijkt niet dat de Advocaat-Generaal er ter terechtzitting op heeft gewezen dat het vonnis van de kantonrechter niet onherroepelijk was. Er blijkt slechts dat hij vrijspraak heeft gevorderd. Een blik achter de papieren muur verschaft overigens een indicatie dat het verstekvonnis van de kantonrechter Leeuwarden van 23 juni 2004 terzake van overtreding van artikel 30, tweede lid, WAM al wel onherroepelijk was. Bij de stukken bevindt zich een Uittreksel uit de Justitiele Documentatie van 15 januari 2008 waarop bij het vonnis van de kantonrechter Leeuwarden van 23 juni 2004 niet alleen is vermeld dat dat vonnis onherroepelijk is geworden op 8 juli 2004, maar tevens dat de twee weken hechtenis die bij dat vonnis zijn opgelegd zijn tenuitvoergelegd tussen 11 en 25 februari 2006.

Daarmee bevat het dossier dus juist een indicatie voor de onherroepelijkheid van het vonnis en resteert als contra-indicatie slechts dat blijkens de inhoud van het proces-verbaal van mededeling een niet onherroepelijk vonnis wordt meegedeeld, terwijl in de aangehechte kennisgeving staat dat dat vonnis onherroepelijk is geworden. Het komt mij voor dat dat een onvoldoende aanwijzing is om te eisen dat het Hof daar met zoveel woorden bij blijft stil staan.

Omdat in de toelichting op het middel niet alleen verwezen wordt naar het tijdstip van de mededeling van de kennisgeving (28 april 2005), maar ook naar de datering van kennisgeving (17 februari 2005) nog een enkele opmerking over die laatste datering. Die datering heeft geen betekenis voor het tijdstip van de ingang van de ontzegging en heeft geen andere functie dan vast te leggen dat de officier van justitie op een bepaalde datum heeft beslist dat aan de veroordeelde op enig moment de mededeling van de kennisgeving moet worden gedaan. Als de mededeling van de kennisgeving er dan toe leidt dat de ontzegging ingaat op een moment dat het vonnis nog niet onherroepelijk is, kan dat problematisch zijn. Daarmee is die datering wel juist.

Mijn aandacht werd nog getrokken door de omstandigheid dat de ontzegging van de rijbevoegdheid voor de duur van zes maanden volgens de kennisgeving ingaat op de 21e dag na de betekening (op 28 april 2005). Hoe valt dan te verklaren dat de ontzegging op 25 september 2006 nog liep? Er kan gelet op bewijsmiddel 4 van uit worden gegaan dat verdachte aanvankelijk niet heeft voldaan aan de op de kennisgeving vermelde verplichting zijn rijbewijs in te leveren. Uit bewijsmiddel 4 leid ik af dat verdachte zijn rijbewijs op 15 mei 2006 heeft ingeleverd en dat de einddatum van de ontzegging 15 november 2006 is. Ingevolge artikel 180, zesde lid, WVW 1994 is de termijn van ontzegging verlengd met het aantal dagen dat is verstreken tussen het tijdstip waarop het rijbewijs had moeten worden ingeleverd en het tijdstip waarop nadien die inlevering heeft plaatsgevonden. Daarmee staat vast dat op de in de tenlastelegging genoemde dag (25 september 2006) de termijn van de ontzegging nog liep.

In de toelichting wordt gesteld dat een oordeel van de Hoge Raad in deze zaak voor de rechtspraktijk van grote betekenis is. Ik citeer: ‘Mogelijk is immers dat er het misverstand rijst dat als het vonnis aan de verdachte betekend is een kennisgeving als bedoeld in artikel 180, derde lid, Wegenverkeerswet 1994 achterwege kan blijven en dat, met een bekennende verklaring van de verdachte, de zaak rond is.’ Dit misverstand kan volgens mij bij het instandlaten van de veroordeling niet postvatten. Constitutief vereist is immers steeds dat er een kennisgeving ingang ontzegging rijbevoegdheid is betekend.3. Een probleem kan wel ontstaan als mededeling van kennisgeving op een zodanig tijdstip wordt gedaan dat gelet op de in kennisgeving vermelde termijn de ontzegging ingaat op een moment voorafgaande aan het tijdstip waarop het vonnis waarin de ontzegging van de rijbevoegdheid is vervat voor tenuitvoerlegging vatbaar is geworden. Stel dat een kennisgeving van ingang van de ontzegging op de 21e dag na betekening wordt meegedeeld op 1 april 2008 en het vonnis voor tenuitvoerlegging vatbaar wordt op 1 mei 2008. Omdat het vonnis op de 21e dag na 1 april 2008 nog niet voor tenuitvoerlegging vatbaar is, moet het er in een dergelijk geval voor gehouden worden dat er een (tweede) herstelkennisgeving moet uitgaan. In een dergelijk — hier niet aan de orde zijnd geval — is er inderdaad sprake van rechtsonzekerheid. Als de verdachte van de eerste onjuiste kennisgeving uitgaat, loop hij het risico dat de termijn van de ontzegging langer loopt dan verdachte meent op basis van die kennisgeving. Ik volsta voor dat geval met de opmerking dat de rechtsonzekerheid louter en alleen is ontstaan door de namens het OM te vroeg gedane mededeling. Dat maakt duidelijk dat wanneer het openbaar ministerie een kennisgeving dateert op een datum die ligt vóór het moment dat het vonnis voor tenuitvoerlegging vatbaar wordt het daarmee wel enig risico loopt of misschien nog beter gezegd zelf rechtsonzekerheid schept. Het ligt daarmee voor de hand dat het openbaar ministerie goed geïnstrueerd wordt geen kennisgevinggevingen ingang ontzegging rijbevoegdheid te dateren op een dag dat het vonnis nog niet voor tenuitvoerlegging vatbaar is.

Het voorgestelde middel faalt en kan worden verworpen. Ambtshalve heb ik geen grond aangetroffen die tot vernietiging van het bestreden arrest behoort te leiden.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG