HvJ EU, 05-11-2014, nr. C-166/13

De punten 4, 6 en 24 van de considerans van richtlijn 2008/115 luiden als volgt:

Artikel 1 van richtlijn 2008/115, met het opschrift ‘Doel’, bepaalt:

Artikel 2, lid 1, van genoemde richtlijn bepaalt:

Artikel 3 van richtlijn 2008/115, met als opschrift ‘Definities’, luidt:

Artikel 6 van genoemde richtlijn, met als opschrift ‘Terugkeerbesluit’, luidt:

Artikel 7 van richtlijn 2008/115, met als opschrift ‘Vrijwillig vertrek’, bepaalt:

Artikel 12 van richtlijn 2008/115, met als opschrift ‘Vorm’, bepaalt in lid 1, eerste alinea:

Artikel 13 van diezelfde richtlijn, met als opschrift ‘Rechtsmiddelen’, bepaalt in de leden 1 en 3:

Artikel L. 511-1 van de code de l'entrée et du séjour des étrangers et du droit d'asile (Frans wetboek betreffende de binnenkomst en het verblijf van vreemdelingen en betreffende het asielrecht), zoals gewijzigd bij loi nr. 2011-672 relative à l'immigration, à l'intégration et à la nationalité (wet nr. 2011-672 betreffende immigratie, integratie en nationaliteit) van 16 juni 2011 (JORF van 17 juni 2011, blz. 10290, hierna: ‘Ceseda’) bepaalt:

Artikel L. 512-1 Ceseda luidt als volgt:

Artikel L. 512-3 Ceseda bepaalt:

Artikel L. 742-7 Ceseda luidt:

Artikel 24 van loi nr. 2000-321 relative aux droits des citoyens dans leurs relations avec l'administration (wet nr. 2000-321 inzake de rechten van de burgers in hun betrekkingen met de overheid) van 12 april 2000 (JORF van 13 april 2000, blz. 5646), luidt:

Blijkens de verwijzingsbeslissing heeft de Conseil d'État in een ‘avis contentieux’ van 19 oktober 2007 geoordeeld dat volgens artikel 24, lid 3, van wet nr. 2000-321 van 12 april 2000 inzake de rechten van de burgers in hun betrekkingen met de overheid, dat artikel niet van toepassing is op besluiten inzake de verplichting om het Franse grondgebied te verlaten, aangezien de wetgever, door in de Cesada in specifieke procedurele waarborgen te voorzien, heeft willen vaststellen welke regels van de administratieve en de contentieuze procedure voor het opleggen en de uitvoering van dergelijke besluiten gelden.

Met zijn eerste vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of het recht om in elke procedure te worden gehoord, zoals dat van toepassing is in het kader van richtlijn 2008/115 en met name artikel 6 ervan, aldus moet worden uitgelegd dat het zich ertegen verzet dat een nationale autoriteit een derdelander niet specifiek over een terugkeerbesluit hoort, wanneer zij, na te hebben vastgesteld — na een procedure waarin hij is gehoord — dat die derdelander illegaal op het nationale grondgebied verblijft, voornemens is een dergelijk besluit jegens hem vast te stellen, ongeacht of dat terugkeerbesluit al dan niet volgt op de afwijzing van een verblijfsaanvraag.

Vooraf moet in herinnering worden gebracht dat richtlijn 2008/115, volgens de bewoordingen van punt 2 van de considerans ervan, beoogt om op basis van gemeenschappelijke normen een doeltreffend verwijderings- en terugkeerbeleid te ontwikkelen, zodat mensen op een humane manier, met volledige eerbiediging van hun grondrechten en waardigheid, teruggezonden kunnen worden. Zowel uit de titel als uit artikel 1 van richtlijn 2008/115 blijkt dat die richtlijn te dien einde ‘gemeenschappelijke normen en procedures’ vaststelt die de lidstaten moeten toepassen bij de terugkeer van illegaal op hun grondgebied verblijvende onderdanen van derde landen (zie arresten arrêts El Dridi, C-61/11 PPU, EU:C:2011:268, punten 31 en 32, Arslan, C-534/11, EU:C:2013:343, punt 42, en Pham, C-474/13, EU:C:2014:2096, punt 20).

In hoofdstuk III van richtlijn 2008/115, met als opschrift ‘Procedurele waarborgen’, zijn de vormvereisten opgenomen waaraan terugkeerbesluiten en, in voorkomend geval, besluiten betreffende het inreisverbod en verwijderingsbesluiten moeten voldoen: met name moeten zij schriftelijk worden uitgevaardigd en met redenen worden omkleed. Dit hoofdstuk bevat ook de verplichting voor de lidstaten om in doeltreffende beroepsgangen tegen deze besluiten te voorzien (zie, wat verwijderingsbesluiten betreft, arrest G. en R., C-383/13 PPU, EU:C:2013:533, punt 29).

Vastgesteld moet echter worden dat de opstellers van richtlijn 2008/115 weliswaar een gedetailleerd kader hebben willen scheppen voor de waarborgen voor de betrokken derdelanders wat terugkeerbesluiten, besluiten inzake een inreisverbod en verwijderingsbesluiten betreft, maar dat zij niet hebben gepreciseerd of, en onder welke voorwaarden, de eerbiediging van het recht van die onderdanen om te worden gehoord moet worden gewaarborgd, en evenmin hebben gepreciseerd welke gevolgen aan schending van dat recht moeten worden verbonden (zie in die zin arrest G. en R., EU:C:2013:533, punt 31).

Volgens vaste rechtspraak van het Hof vormt de eerbiediging van de rechten van de verdediging een fundamenteel beginsel van Unierecht waarvan het recht om in elke procedure te worden gehoord integraal deel uitmaakt (arresten Sopropé, C-349/07, EU:C:2008:746, punten 33 en 36; M., C-277/11, EU:C:2012:744, punten 81 en 82, alsmede Kamino International Logistics, C-129/13, EU:C:2014:2041, punt 28).

Het recht om in elke procedure te worden gehoord is thans niet alleen verankerd in de artikelen 47 en 48 van het Handvest, die garanderen dat de rechten van de verdediging en het recht op een eerlijk proces in het kader van elke gerechtelijke procedure worden geëerbiedigd, maar ook in artikel 41 daarvan, dat het recht op behoorlijk bestuur waarborgt. Artikel 41, lid 2, van het Handvest bepaalt dat dit recht op behoorlijk bestuur met name het recht van eenieder behelst om te worden gehoord voordat jegens hem een voor hem nadelige individuele maatregel wordt genomen (arresten M., EU:C:2012:744, punten 82 en 83, alsmede Kamino International Logistics, EU:C:2014:2041, punt 29).

Zoals het Hof in punt 67 van het arrest YS e.a. (C-141/12 en C-372/12, EU:C:2014:2081) in herinnering heeft gebracht, volgt uit de bewoordingen van artikel 41 van het Handvest duidelijk dat dit niet is gericht tot de lidstaten, maar uitsluitend tot de instellingen, organen en instanties van de Unie (zie in die zin arrest Cicala, C-482/10, EU:C:2011:868, punt 28). Bijgevolg kan de aanvrager van een verblijfstitel aan artikel 41, lid 2, sub a, van het Handvest geen recht ontlenen om in elke procedure betreffende zijn aanvraag te worden gehoord.

Dat recht maakt echter wel integraal deel uit van de eerbiediging van de rechten van verdediging, dat een algemeen beginsel van Unierecht is.

Het recht om te worden gehoord waarborgt dat eenieder in staat wordt gesteld naar behoren en daadwerkelijk zijn standpunt kenbaar te maken in het kader van een administratieve procedure en voordat een besluit wordt genomen dat zijn belangen op nadelige wijze kan beïnvloeden (zie met name arrest M., EU:C:2012:744, punt 87 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Volgens de rechtspraak van het Hof heeft de regel dat aan de adressaat van een bezwarend besluit de gelegenheid moet worden gegeven om zijn opmerkingen kenbaar te maken voordat dit besluit wordt genomen, tot doel de bevoegde autoriteit in staat te stellen naar behoren rekening te houden met alle relevante elementen. Die regel beoogt met name, ter verzekering van de effectieve bescherming van de betrokken persoon, deze laatste in staat te stellen om een vergissing te corrigeren of individuele omstandigheden aan te voeren die ervoor pleiten dat het besluit wordt genomen, niet wordt genomen of dat in een bepaalde zin wordt besloten (zie in die zin arrest Sopropé, EU:C:2008:746, punt 49).

Het recht om te worden gehoord impliceert tevens dat de overheid met de nodige aandacht kennis neemt van de opmerkingen van de betrokkene door alle relevante gegevens van het geval zorgvuldig en onpartijdig te onderzoeken en het besluit toereikend te motiveren (zie arresten Technische Universität München, C-269/90, EU:C:1991:438, punt 14, en Sopropé, EU:C:2008:746, punt 50). De verplichting om een besluit op voldoende specifieke en concrete wijze te motiveren zodat betrokkene in staat is te begrijpen waarom zijn verzoek is geweigerd, vormt dus het uitvloeisel van het beginsel van eerbiediging van de rechten van de verdediging (arrest M., EU:C:2012:744, punt 88).

Volgens de rechtspraak van het Hof moet het recht om te worden gehoord, worden geëerbiedigd, ook al voorziet de toepasselijke wetgeving niet uitdrukkelijk in een dergelijke formaliteit (zie arresten Sopropé, EU:C:2008:746, punt 38; M., EU:C:2012:744, punt 86, alsmede G. en R., EU:C:2013:533, punt 32).

De verplichting tot eerbiediging van de rechten van de verdediging van de adressaten van besluiten die hun belangen aanmerkelijk raken, rust op de administratieve overheden van de lidstaten wanneer zij maatregelen nemen die binnen de werkingssfeer van het Unierecht vallen (arrest G. en R., EU:C:2013:533, punt 35).

Wanneer — zoals in het hoofdgeding — noch de voorwaarden waaronder de eerbiediging van de rechten van de verdediging van illegaal verblijvende onderdanen van derde landen moet worden gewaarborgd, noch de gevolgen van schending van die rechten door het Unierecht zijn vastgesteld, zijn die voorwaarden en gevolgen een aangelegenheid van het nationale recht, mits de in dat verband vastgestelde maatregelen dezelfde draagwijdte hebben als die voor particulieren in vergelijkbare nationaalrechtelijke situaties (gelijkwaardigheidsbeginsel) en de uitoefening van de door de rechtsorde van de Unie verleende rechten in de praktijk niet onmogelijk of uiterst moeilijk wordt gemaakt (doeltreffendheidsbeginsel) (zie in die zin met name arresten Sopropé, EU:C:2008:746, punt 38; Iaia e.a., C-452/09, EU:C:2011:323, punt 16, alsmede G. en R., EU:C:2013:533, punt 35).

Die vereisten van gelijkwaardigheid en doeltreffendheid geven uitdrukking aan de algemene verplichting van lidstaten om de eerbiediging van de rechten van verdediging te waarborgen, die de justitiabelen aan het Unierecht ontlenen, met name voor de vaststelling van de procedurevoorschriften (zie in die zin arrest Alassini e.a., C-317/08-C-320/08, EU:C:2010:146, punt 49).

Niettemin blijkt uit vaste rechtspraak van het Hof dat de grondrechten, zoals de eerbiediging van de rechten van verdediging, geen absolute gelding hebben, maar beperkingen kunnen bevatten, mits deze werkelijk beantwoorden aan de doeleinden van algemeen belang die met de betrokken maatregel worden nagestreefd, en, het nagestreefde doel in aanmerking genomen, geen onevenredige en onduldbare ingreep impliceren waardoor de gewaarborgde rechten in hun kern worden aangetast (arresten Alassini e.a., C-317/08-C-320/08, EU:C:2010:146, punt 63, G. en R., EU:C:2013:533, punt 33, alsmede Texdata Software, C-418/11, EU:C:2013:588, punt 84).

Of sprake is van schending van de rechten van de verdediging moet voorts worden beoordeeld aan de hand van de specifieke omstandigheden van elk geval (zie in die zin arrest Solvay/Commissie, C-110/10 P, EU:C:2011:687, punt 63), met name de aard van de betrokken handeling, de context van de vaststelling ervan en de rechtsregels die de betrokken materie beheersen (zie arresten Commissie e.a./Kadi, C-584/10 P, C-593/10 P en C-595/10 P, EU:C:2013:518, punt 102 en aldaar aangehaalde rechtspraak, alsmede G. en R., EU:C:2013:533, punt 34).

Het is dus in de algehele context van de rechtspraak van het Hof over de rechten van de verdediging en het stelsel van richtlijn 2008/115 dat de lidstaten de voorwaarden moeten vaststellen waaronder het recht om te worden gehoord van illegaal verblijvende derdelanders moet worden gewaarborgd en dat zij de gevolgen uit schending van dit recht moeten trekken (zie in die zin arrest G. en R., EU:C:2013:533, punt 37).

In het hoofdgeding voorziet noch richtlijn 2008/115, noch de toepasselijke nationale wettelijke regeling in een specifieke procedure om te waarborgen dat illegaal verblijvende derdelanders voorafgaand aan de vaststelling van een terugkeerbesluit worden gehoord.

Wat de regeling van richtlijn 2008/115 betreft, die op de in het hoofdgeding aan de orde zijnde terugkeerbesluiten van toepassing is, moet er evenwel op worden gewezen dat, zodra is vastgesteld dat het verblijf illegaal is, de bevoegde nationale autoriteiten krachtens artikel 6, lid 1, van die richtlijn, en onverminderd de in artikel 6, leden 2 tot en met 5, voorziene uitzonderingen, een terugkeerbesluit moeten uitvaardigen (zie in die zin arresten El Dridi, EU:C:2011:268, punt 35, en Achughbabian, C-329/11, EU:C:2011:807, punt 31).

Voorts kunnen de lidstaten krachtens artikel 6, lid 6, van richtlijn 2008/115 een besluit inzake de beëindiging van het legaal verblijf tezamen met een terugkeerbesluit nemen. Daarenboven wordt in de definitie van het in artikel 3, punt 4, van die richtlijn opgenomen begrip ‘terugkeerbesluit’ aan het illegaal verklaren van het verblijf een terugkeerverplichting verbonden.

Onverminderd de in artikel 6, leden 2 tot en met 5, van genoemde richtlijn voorziene uitzonderingen, is de vaststelling van een terugkeerbesluit dus het noodzakelijke gevolg van de vaststelling dat de betrokkene geen rechtmatig verblijf heeft.

Aangezien volgens richtlijn 2008/115 de vaststelling van een terugkeerbesluit nauw samenhangt met de vaststelling dat het verblijf illegaal is, kan het recht om te worden gehoord dus niet aldus worden uitgelegd dat de bevoegde nationale instantie, wanneer zij voornemens is om tegelijkertijd een besluit houdende vaststelling dat het verblijf illegaal is en een terugkeerbesluit vast te stellen, de betrokkene noodzakelijkerwijze moet horen om hem in staat te stellen specifiek over laatstgenoemd besluit zijn standpunt kenbaar te maken, aangezien hij naar behoren en daadwerkelijk zijn standpunt kenbaar heeft kunnen maken over de onrechtmatigheid van zijn verblijf en over de redenen die overeenkomstig het nationale recht kunnen rechtvaardigen dat die instantie afziet van de vaststelling van een terugkeerbesluit.

Wat de na te leven bestuurlijke procedure betreft, dienen de lidstaten volgens punt 6 van de considerans van richtlijn 2008/115 er echter voor te zorgen dat het beëindigen van illegaal verblijf van derdelanders volgens een billijke en transparante procedure geschiedt (arrest Mahdi, C-146/14 PPU, EU:C:2014:1320, punt 40).

Bijgevolg brengt de in artikel 6, lid 1, van die richtlijn opgenomen verplichting om jegens derdelanders die illegaal op hun grondgebied verblijven een terugkeerbesluit uit te vaardigen na een billijke en transparante procedure, mee dat de lidstaten in het kader van hun procesautonomie ten eerste in hun nationale recht uitdrukkelijk moeten bepalen dat in geval van illegaal verblijf een verplichting om het grondgebied te verlaten wordt opgelegd en, ten tweede, moeten waarborgen dat de betrokkene naar behoren wordt gehoord in het kader van de procedure betreffende zijn verblijfsaanvraag dan wel, in voorkomend geval, over de onrechtmatigheid van zijn verblijf.

Wat in de eerste plaats het vereiste betreft in het nationale recht te bepalen dat in geval van illegaal verblijf een verplichting om het grondgebied te verlaten wordt opgelegd, moet worden opgemerkt dat artikel L. 511-1, I, 3^o, Ceseda uitdrukkelijk bepaalt dat de bevoegde Franse overheidsinstantie een vreemdeling die geen onderdaan is van een lidstaat van de Unie, van een andere staat die partij is bij de overeenkomst betreffende de Europese Economische Ruimte, of van de Zwitserse Bondsstaat, en die geen familielid van een dergelijke onderdaan is, kan verplichten het Franse grondgebied te verlaten, wanneer aan de vreemdeling de afgifte of de verlenging van een verblijfstitel is geweigerd of de hem verstrekte verblijfstitel is ingetrokken.

Voorts volgt uit de stukken waarover het Hof beschikt dat artikel L. 742-7 Ceseda bepaalt dat de vreemdeling wiens verzoek om erkenning als vluchteling of om subsidiaire bescherming definitief is afgewezen en aan wie niet op een andere grond toestemming tot verblijf op het grondgebied kan worden verleend, het Franse grondgebied dient te verlaten op straffe van een verwijderingsmaatregel.

Bijgevolg is in het nationale recht uitdrukkelijk voorzien in de verplichting om in geval van illegaal verblijf het grondgebied te verlaten.

Wat betreft in de tweede plaats de eerbiediging van het recht om in het kader van de vaststelling van de in het hoofdgeding aan de orde zijnde terugkeerbesluiten te worden gehoord over de verblijfsaanvraag, en, in voorkomend geval, over de onrechtmatigheid van het verblijf, moet worden vastgesteld dat de Franse autoriteiten met het eerste in het hoofdgeding aan de orde zijnde terugkeerbesluit, te weten dat van 26 oktober 2012 — dat is vastgesteld minder dan twee maanden na de betekening aan Mukarubega van de afwijzing van haar asielverzoek door de CNDA, waarbij de beslissing van het OFPRA werd bevestigd — Mukarubega's aanvraag voor een verblijfsvergunning asiel hebben afgewezen en haar tezelfdertijd hebben gelast het Franse grondgebied te verlaten.

In de onderhavige zaak moet worden vastgesteld dat het eerste terugkeerbesluit is uitgevaardigd na de afronding van de procedure betreffende Mukarubega's verblijfsaanvraag asiel, in het kader waarvan zij alle gronden voor haar asielverzoek uitvoerig heeft kunnen uiteenzetten, en nadat zij alle rechtsmiddelen had uitgeput die volgens het nationale recht tegen die afwijzing kunnen worden aangewend.

Mukarubega heeft overigens niet betwist dat zij zowel door het OFPRA als door de CNDA naar behoren en daadwerkelijk over haar asielverzoek was gehoord in zodanige omstandigheden dat zij alle gronden voor haar verzoek had kunnen uiteenzetten. Mukarubega verwijt de bevoegde nationale autoriteiten met name dat zij haar niet hebben gehoord over de wijzigingen die zich tussen de datum van indiening van haar asielverzoek en de datum van vaststelling van het eerste terugkeerbesluit — een periode van 33 maanden — in haar persoonlijke situatie hebben voorgedaan.

Dat argument faalt, want Mukarubega is een nog tweede keer over haar asielverzoek gehoord, namelijk op 17 juli 2012 door de CNDA, dat wil zeggen zes weken vóór de afwijzing van haar asielverzoek door die instantie en iets meer dan drie maanden vóór het eerste terugkeerbesluit.

Mukarubega heeft dus naar behoren en daadwerkelijk haar opmerkingen over de onrechtmatigheid van haar verblijf kunnen maken. De verplichting om voorafgaand aan de vaststelling van het terugkeerbesluit haar daarover specifiek te horen, zou dus de administratieve procedure nodeloos rekken zonder dat dit tot een verbetering van de rechtsbescherming van de betrokkene leidt.

In dat verband moet, zoals de advocaat-generaal in punt 72 van zijn conclusie heeft uiteengezet, worden opgemerkt dat het recht om voorafgaand aan de vaststelling van een terugkeerbesluit te worden gehoord, niet mag worden gebruikt om de administratieve procedure eindeloos te heropenen teneinde het evenwicht te bewaren tussen het fundamentele recht van de betrokkene om voorafgaand aan de vaststelling van een voor hem bezwarend besluit te worden gehoord, en de verplichting van de lidstaten om illegale immigratie te bestrijden.

In dergelijke omstandigheden is het eerste terugkeerbesluit, dat jegens Mukarubega is vastgesteld na de procedure die is uitgemond in de afwijzing van haar verzoek tot erkenning van de vluchtelingenstatus en daarmee in de vaststelling dat haar verblijf illegaal is, dus het logische en noodzakelijke gevolg van die procedure in de zin van artikel 6, lid 1, van richtlijn 2008/115 en is het vastgesteld in overeenstemming met het recht om te worden gehoord.

Wat de vaststelling van het tweede terugkeerbesluit betreft, dat op 5 maart 2013 tegen Mukarubega is vastgesteld, volgt uit de stukken waarover het Hof beschikt dat Mukarubega voorafgaand aan de vaststelling van dat besluit, krachtens artikel 62-2 van de code de procédure pénale (Frans wetboek voor strafvordering) in verzekering is gesteld wegens ‘documentfraude’.

Mukarubega is op 4 maart 2013 gehoord, van 15.30 uur tot 16.20 uur. Blijkens het verslag van het gehoor is Mukarubega met name gehoord over haar verblijfsrecht in Frankrijk. Haar is gevraagd of zij bereid zou zijn naar haar land van herkomst terug te keren en of zij in Frankrijk wilde blijven.

Zoals de advocaat-generaal in punt 90 van zijn conclusie heeft opgemerkt, is Mukarubega tijdens het gehoor, hoewel dat hoofdzakelijk heeft plaatsgevonden in de vorm van vragen en antwoorden, gevraagd om een en ander aan te vullen met alle andere opmerkingen die zij relevant achtte.

Uit genoemd verslag blijkt duidelijk dat Mukarubega wist dat zij geen rechtmatig verblijf in Frankrijk had, ondanks de talrijke stappen die zij daartoe had ondernomen, en dat zij ook van de consequenties van haar illegaal verblijf op de hoogte was. Mukarubega heeft verklaard dat zij wegens het feit dat haar verblijf illegaal was en zij in Frankrijk niet mocht werken of blijven, een vals Belgisch paspoort had bemachtigd om naar Canada te gaan.

In haar schriftelijke opmerkingen stelt de Franse regering dat Mukarubega in het kader van de inverzekeringstelling ‘door de politie met name over haar verblijfsrechtelijke positie is gehoord’, dat ‘zij heeft verklaard te hebben getracht het Franse grondgebied te verlaten om met een frauduleus in België verkregen paspoort naar Canada te reizen’, dat ‘zij niet heeft toegelicht waarom haar aanwezigheid op het Franse grondgebied een eventueel verblijfsrecht in Frankrijk kon rechtvaardigen’ en dat ‘zij meer in het bijzonder geen blijk heeft gegeven van enig voornemen een nieuw verzoek om internationale bescherming in te dienen’.

De Franse regering voegt daaraan toe dat Mukarubega in het kader van de inverzekeringstelling die aan het tweede terugkeerbesluit voorafging, niet heeft getracht aan te voeren dat haar verblijf in Frankrijk op grond van haar uitzonderlijke situatie kon worden geregulariseerd.

Hieruit volgt dat Mukarubega zich heeft kunnen uitlaten over andere kwesties dan ‘het loutere feit van illegaal verblijf’ in de zin van punt 6 van de considerans van richtlijn 2008/115.

Gelet op de wijze waarop het gehoor van Mukarubega is verlopen en aangezien de volgens de Franse wetgeving en rechtspraak geldende waarborgen zijn geëerbiedigd, rechtvaardigt het feit dat het gehoor 50 minuten heeft geduurd, op zich niet de slotsom dat het ontoereikend is geweest.

Aangezien het tweede terugkeerbesluit is vastgesteld kort nadat Mukarubega over de onrechtmatigheid van haar verblijf is gehoord en zij naar behoren en daadwerkelijk haar opmerkingen daarover kenbaar heeft kunnen maken, volgt uit de overwegingen in punt 70 van het onderhavige arrest dat de nationale autoriteiten bij de vaststelling van het tweede terugkeerbesluit het recht om te worden gehoord, hebben geëerbiedigd.

Op de eerste vraag moet dus worden geantwoord dat in omstandigheden als die van het hoofdgeding het recht om in elke procedure te worden gehoord, zoals dat van toepassing is in het kader van richtlijn 2008/115 en met name artikel 6 ervan, aldus moet worden uitgelegd dat het zich er niet tegen verzet dat een nationale autoriteit een derdelander niet specifiek over een terugkeerbesluit hoort, wanneer zij, na te hebben vastgesteld — na een procedure waarin zijn recht om te worden gehoord volledig is geëerbiedigd — dat zijn verblijf op het nationale grondgebied illegaal is, voornemens is een dergelijk besluit jegens hem vast te stellen, ongeacht of dat terugkeerbesluit al dan niet volgt op de afwijzing van een verblijfsaanvraag.

Met zijn tweede vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of het feit dat een illegaal verblijvende derdelander volgens het nationale recht bij een nationale rechterlijke instantie een contentieuze procedure met schorsende werking aanhangig kan maken, de nationale overheidsinstanties ontslaat van de verplichting om hem voorafgaand aan de vaststelling van een voor hem bezwarend besluit, in casu een terugkeerbesluit, te horen.

Die vraag is gesteld voor het geval dat in omstandigheden als die van het hoofdgeding, het recht om te worden gehoord, niet zou zijn geëerbiedigd. Gezien het antwoord op de eerste vraag, behoeft de tweede vraag niet te worden beantwoord.