HR, 08-02-2013, nr. 12/00917

Bij Koninklijk Besluit van 19 september 20111. is ten name van het Waterschap een gedeelte van het perceel kadastraal bekend gemeente Ridderkerk, sectie [A] nr. [001], ter grootte van 00.10.92 ha, ter onteigening aangewezen. Het onteigeningsbesluit is genomen op grond van artikel 62 Ow, ten behoeve van de versterking van een bepaald gedeelte van de Oostmolendijk met bijkomende werken in de gemeente Ridderkerk. In het Koninklijk Besluit is [eiser], thans eiser tot cassatie, aangewezen als eigenaar van de onroerende zaak.

Bij inleidende dagvaarding van 13 december 2011 heeft het Waterschap samengevat gevorderd dat de rechtbank te Rotterdam de (vervroegde) onteigening zal uitspreken, met bepaling van een som als zekerheid voor de voldoening van de schadeloosstelling en van de wijze waarop de zekerheidstelling zal plaatsvinden2., en dat de rechtbank het bedrag van de schadeloosstelling zal vaststellen3.. Het Waterschap heeft [eiser] als schadeloosstelling € 9.190,- aangeboden, vermeerderd met een vergoeding van eventuele belastingschade en een bijdrage in de kosten van bijstand door deskundigen. [Eiser] heeft zich ten aanzien van de gevorderde (vervroegde) onteigening aan het oordeel van de rechtbank gerefereerd en de hem aangeboden schadeloosstelling verworpen.

Bij vonnis van 18 januari 2012 heeft de rechtbank ten behoeve en ten name van het Waterschap de vervroegde onteigening uitgesproken. Voorts heeft de rechtbank drie deskundigen benoemd ter begroting van de aan [eiser] toekomende schadeloosstelling. Het voorschot op de schadeloosstelling voor [eiser] is overeenkomstig artikel 54i lid 2 Ow bepaald op 90% van het door het Waterschap aangeboden bedrag, zijnde € 8.271,-. De rechtbank heeft geen zekerheidstelling bepaald, blijkens de slotzin van rov. 4.8 omdat [eiser] geen zekerheid heeft verzocht voor de voldoening van het verschil tussen het aanbod en het voorschot. De rechtbank heeft iedere verdere beslissing aangehouden.

Tegen dit vonnis heeft [eiser] tijdig beroep in cassatie ingesteld4.. Tegen het Waterschap is in cassatie verstek verleend. Namens [eiser] is het beroep schriftelijk toegelicht.

Het middel bevat de klacht dat de rechtbank in rov. 4.8 blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting door te overwegen dat geen zekerheidstelling zal worden bepaald nu [eiser] geen zekerheid heeft verlangd voor de voldoening van het verschil tussen het aanbod en het voorschot. Onder verwijzing naar HR 23 december 2011 (LJN: BU4934), NJ 2012/22, stelt hij dat de rechtbank heeft miskend dat artikel 54i lid 4 Ow ongeclausuleerd imperatief is geformuleerd. Zekerheidstelling mag slechts achterwege blijven indien de onteigende partij door middel van een ondubbelzinnige wilsverklaring afstand heeft gedaan van zijn recht op zekerheidstelling. Die situatie is hier niet aan de orde.

Deze rechtsklacht slaagt. De rechtbank heeft miskend dat artikel 54i lid 4 Ow imperatief is geformuleerd. Ingevolge dit artikel bepaalt de rechtbank voor de onteigende partij een som als zekerheid voor de voldoening van de verschuldigde schadeloosstelling. Deze som wordt, indien niet blijkt dat overeenstemming is bereikt, bepaald op ten minste het bedrag dat is aangeboden, verminderd met het voorschot. Mede gelet op de wetsgeschiedenis van dit artikel, waarin staat dat zekerheidstelling op constitutionele gronden niet kan worden beperkt tot de gevallen waarin de onteigende partij daarom verzoekt, heeft de rechtbank ten onrechte geen zekerheidstelling bepaald op de grond dat [eiser] geen zekerheid heeft verzocht5.. Weliswaar kan de onteigende partij afstand doen van haar wettelijk toekomende recht op zekerheidstelling, maar daarvoor is een ondubbelzinnige wilsverklaring van de rechthebbende vereist6.. De enkele omstandigheid dat de onteigende partij niet uitdrukkelijk om zekerheidstelling heeft verzocht, kan niet als zodanig worden aangemerkt. Daarbij komt, in het onderhavige geval, dat het Waterschap zelf heeft verzocht dat de rechtbank een som zal bepalen als zekerheid voor de voldoening van de schadeloosstelling en de wijze waarop zekerheidstelling zal plaatsvinden, zodat er voor [eiser] ook geen aanleiding bestond een eigen verzoek tot zekerheidstelling te formuleren.

De Hoge Raad kan de zaak zelf afdoen, door de som van de zekerheidstelling te bepalen op het verschil tussen het aanbod (€ 9.190,-) en het voorschot (€ 8.271,-), dus op € 919,-.

De conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden vonnis, doch uitsluitend voor zover de rechtbank daarbij heeft nagelaten de hiervoor bedoelde zekerheid te bepalen. Voorts strekt deze conclusie ertoe dat de Hoge Raad zal bepalen dat het Waterschap voor een bedrag van € 919,- zekerheid zal stellen voor de aan [eiser] toekomende schadeloosstelling door dit bedrag te storten op de derdengeldrekening van een door [eiser] aan te wijzen notaris.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden,

a. - g.