HvJ EU, 14-03-2013, nr. C-419/11

Česká spořitelna betoogt dat de eerste vraag niet-ontvankelijk is aangezien zij louter hypothetisch is en niet relevant voor de beslechting van het hoofdgeding daar niet is voldaan aan de voorwaarden voor de toepassing van artikel 15, lid 1, van verordening nr. 44/2001.

Volgens vaste rechtspraak is in het kader van de procedure van artikel 267 VWEU, die op een duidelijke afbakening van de taken van de nationale rechterlijke instanties en van het Hof berust, de nationale rechter bij uitsluiting bevoegd om de feiten van het hoofdgeding vast te stellen en te beoordelen en het nationale recht uit te leggen en toe te passen. Het is tevens uitsluitend een zaak van de nationale rechter aan wie het geschil is voorgelegd en die de verantwoordelijkheid draagt voor de te geven rechterlijke beslissing, om gelet op de bijzonderheden van het geval zowel de noodzaak als de relevantie te beoordelen van de vragen die hij aan het Hof voorlegt. Wanneer de vragen betrekking hebben op de uitlegging van het Unierecht, is het Hof derhalve in beginsel verplicht daarop te antwoorden (zie arrest van 25 oktober 2012, Rintisch, C-553/11, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 15 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Het Hof kan een verzoek om een prejudiciële beslissing van een nationale rechter dus slechts afwijzen wanneer duidelijk blijkt dat de gevraagde uitlegging van het Unierecht geen verband houdt met een reëel geschil of met het voorwerp van het hoofdgeding, wanneer het vraagstuk van hypothetische aard is of het Hof niet beschikt over de gegevens, feitelijk en rechtens, die noodzakelijk zijn om een zinvol antwoord te geven op de gestelde vragen (zie met name arrest van 14 juni 2012, Banco Español de Crédito, C-618/10, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 77, en reeds aangehaald arrest Rintisch, punt 16).

Dit is in casu niet het geval. Uit het verzoek om een prejudiciële beslissing blijkt immers duidelijk dat het voor de beslechting van het hoofdgeding noodzakelijk is artikel 15, lid 1, van verordening nr. 44/2001 uit te leggen, aangezien de door Feichter opgeworpen exceptie van onbevoegdheid is gebaseerd op het argument dat hij, doordat hij de promesse aan order als natuurlijke persoon heeft ondertekend, de hoedanigheid van consument in de zin van dit artikel heeft en dat derhalve de bevoegdheid moet worden vastgesteld op grond van de bepalingen van deze verordening betreffende de rechterlijke bevoegdheid inzake consumentenovereenkomsten.

Derhalve moet de eerste prejudiciële vraag ontvankelijk worden verklaard.

Met zijn eerste vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of op grond van artikel 15, lid 1, van verordening nr. 44/2001 kan worden bepaald welke rechter bevoegd is om kennis te nemen van een rechtsvordering waarbij de in een lidstaat gevestigde begunstigde van een promesse aan order de vorderingen krachtens deze promesse, die bij de ondertekening ervan onvolledig was en nadien is vervolledigd door de begunstigde, instelt tegen de in een andere lidstaat woonachtige avalgever.

Vooraf zij eraan herinnerd dat aan de begrippen van verordening nr. 44/2001, met name aan die van artikel 15, lid 1, van deze verordening, een autonome uitlegging moet worden gegeven, waarbij vooral te rade moet worden gegaan bij het stelsel en de doelstellingen van deze verordening, teneinde de uniforme toepassing daarvan in alle lidstaten te verzekeren (zie in die zin arresten van 20 januari 2005, Engler, C-27/02, Jurispr. blz. I-481, punt 33; 7 december 2010, Pammer en Hotel Alpenhof, C-585/08 en C-144/09, Jurispr. blz. I-12527, punt 55, en 6 september 2012, Mühlleitner, C-190/11, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 28).

Voorts zij opgemerkt dat artikel 15, lid 1, van verordening nr. 44/2001 afwijkt van zowel de algemene bevoegdheidsregel van artikel 2, lid 1, van deze verordening, volgens welke de bevoegdheid toekomt aan de gerechten van de lidstaat op het grondgebied waarvan de verweerder woonplaats heeft, als de in artikel 5, punt 1, van deze verordening geformuleerde bijzondere bevoegdheidsregel inzake overeenkomsten, volgens welke de bevoegdheid toekomt aan het gerecht van de plaats waar de verbintenis die aan de eis ten grondslag ligt, is uitgevoerd of moet worden uitgevoerd (reeds aangehaalde arresten Pammer en Hotel Alpenhof, punt 53, en Mühlleitner, punt 26). Derhalve moet dit artikel 15, lid 1, noodzakelijkerwijs strikt worden uitgelegd (zie in die zin reeds aangehaald arrest Mühlleitner, punt 27).

Ten slotte, aangezien verordening nr. 44/2001 in de betrekkingen tussen de lidstaten in de plaats is getreden van het Verdrag van 27 september 1968 betreffende de rechterlijke bevoegdheid en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken (PB 1972, L 299, blz. 32), zoals gewijzigd bij de achtereenvolgende verdragen voor de toetreding van nieuwe lidstaten tot dat verdrag (hierna: ‘Verdrag van Brussel’), geldt de door het Hof verstrekte uitlegging met betrekking tot de in dit verdrag neergelegde bepalingen ook voor de bepalingen van die verordening, wanneer de bepalingen van deze instrumenten als gelijkwaardig kunnen worden aangemerkt (zie met name arresten van 25 oktober 2012, Folien Fischer en Fofitec, C-133/11, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 31, en 7 februari 2013, Refcomp, C-543/10, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 18).

Dienaangaande heeft het Hof reeds geoordeeld dat uit punt 13 van de considerans van verordening nr. 44/2001 blijkt dat in het systeem van deze verordening artikel 15, lid 1, ervan dezelfde plaats inneemt en dezelfde functie van bescherming van de consument als zwakste partij vervult als artikel 13, eerste alinea, van het Verdrag van Brussel (zie in die zin arrest van 14 mei 2009, Ilsinger, C-180/06, Jurispr. blz. I-3961, punt 41, en reeds aangehaalde arresten Pammer en Hotel Alpenhof, punt 57, en Mühlleitner, punt 29).

De eerste prejudiciële vraag moet in het licht van deze overwegingen worden beantwoord.

Voor de beantwoording van deze vraag zij vastgesteld dat artikel 15, lid 1, van verordening nr. 44/2001 van toepassing is indien is voldaan aan drie voorwaarden: ten eerste is een contractpartij een consument die in een kader handelt dat als niet bedrijfs- of beroepsmatig kan worden beschouwd; ten tweede is de overeenkomst daadwerkelijk tussen deze consument en een beroepsbeoefenaar gesloten, en ten derde valt deze overeenkomst onder een van de in lid 1, sub a tot en met c, van dit artikel 15 bedoelde categorieën. Dit zijn cumulatieve voorwaarden, zodat wanneer aan een van de drie voorwaarden niet is voldaan, de bevoegdheid niet kan worden vastgesteld op grond van de regels inzake consumentenovereenkomsten.

Wat de eerste toepassingsvoorwaarde van artikel 15, lid 1, van verordening nr. 44/2001 betreft, is het zo dat, ook al is deze bepaling niet op alle punten op dezelfde manier geformuleerd als artikel 13, eerste alinea, van het Verdrag van Brussel, deze wijzigingen de toepassingsvoorwaarden betreffen waaraan consumentenovereenkomsten moeten voldoen (zie in die zin reeds aangehaald arrest Pammer en Hotel Alpenhof, punt 59), en niet de omschrijving van het begrip consument, zodat dit begrip in het kader van verordening nr. 44/2001 dezelfde draagwijdte moet hebben als in het kader van het Verdrag van Brussel.

Het Hof heeft reeds geoordeeld dat uit de formulering en de functie van artikel 13, eerste alinea, van het Verdrag van Brussel volgt dat deze bepaling slechts betrekking heeft op een niet bedrijfs- of beroepsmatig handelende particuliere eindconsument (zie in die zin arresten van 19 januari 1993, Shearson Lehman Hutton, C-89/91, Jurispr. blz. I-139, punten 20 en 22; 3 juli 1997, Benincasa, C-269/95, blz. I-3767, punt 15, en 20 januari 2005, Gruber, C-464/01, Jurispr. blz. I-439, punt 35, en reeds aangehaald arrest Engler, punt 34).

Voorts volgt uit de rechtspraak van het Hof dat de bij het Verdrag van Brussel ingestelde bijzondere bevoegdheidsregeling inzake consumentenovereenkomsten tot doel heeft een passende bescherming te bieden aan de consument, die economisch zwakker en juridisch minder ervaren wordt geacht dan zijn professionele contractspartij (zie met name reeds aangehaalde arresten Gruber, punt 34, en Engler, punt 39). Uit deze functie volgt dat de ter zake in het Verdrag van Brussel voorziene bijzondere bevoegdheidsregels niet mogen worden uitgebreid tot personen die deze bescherming niet nodig hebben (zie in die zin reeds aangehaald arrest Shearson Lehman Hutton, punt 19).

Het Hof heeft daaruit de conclusie getrokken dat onder de in dat Verdrag opgenomen bijzondere regeling ter bescherming van de consument enkel overeenkomsten vallen die, los en onafhankelijk van enige beroepsmatige activiteit of doelstelling, uitsluitend worden gesloten om te voorzien in de consumptiebehoeften van een persoon als particulier, terwijl deze bescherming in geval van overeenkomsten met een beroepsmatig doel niet gerechtvaardigd is (zie reeds aangehaald arrest Gruber, punt 36, en in die zin reeds aangehaald arrest Benincasa, punt 17).

In omstandigheden als die van het hoofdgeding is niet voldaan aan de voorwaarde dat er sprake is van een consument in de zin van artikel 15, lid 1, van verordening nr. 44/2001.

Het staat immers vast dat de avalgever in het hoofdgeding zich garant heeft gesteld voor de verbintenissen van de vennootschap waarvan hij bestuurder en meerderheidsaandeelhouder is.

Hoewel de verbintenis van de avalgever abstract is en dus losstaat van de verbintenis van de ondertekenaar waarvoor hij zich garant heeft gesteld, neemt dit, zoals de advocaat-generaal in punt 33 van haar conclusie heeft opgemerkt, derhalve niet weg dat het aval van een natuurlijke persoon dat is gegeven voor een promesse aan order ter verzekering van de nakoming van de verbintenissen van een handelsvennootschap, niet kan worden geacht los en onafhankelijk van enige beroepsmatige activiteit of doelstelling te zijn gegeven indien het om een natuurlijke persoon gaat die met deze vennootschap nauwe beroepsmatige banden heeft, zoals een bestuurder of een meerderheidsaandeelhouder.

In ieder geval volstaat de enkele omstandigheid dat de avalgever een natuurlijke persoon is, niet als bewijs van zijn hoedanigheid van consument in de zin van artikel 15, lid 1, van verordening nr. 44/2001.

Bijgevolg hoeft niet te worden onderzocht of is voldaan aan de twee andere toepassingsvoorwaarden van dat artikel.

Uit een en ander volgt dat op de eerste vraag moet worden geantwoord dat artikel 15, lid 1, van verordening nr. 44/2001 aldus moet worden uitgelegd dat een natuurlijke persoon die met een vennootschap nauwe beroepsmatige banden heeft, zoals een bestuurder of een meerderheidsaandeelhouder, niet kan worden aangemerkt als consument in de zin van deze bepaling wanneer hij een promesse aan order voor aval tekent die is uitgegeven ter verzekering van de nakoming van de voor deze vennootschap uit een kredietovereenkomst voortvloeiende verbintenissen. Derhalve kan niet op grond van deze bepaling worden uitgemaakt welke rechter bevoegd is om kennis te nemen van een rechtsvordering waarbij de in een lidstaat gevestigde begunstigde van een promesse aan order de vorderingen krachtens deze promesse, die bij de ondertekening ervan onvolledig was en nadien is vervolledigd door de begunstigde, instelt tegen de in een andere lidstaat woonachtige avalgever.