HvJ EU, 21-12-2021, nr. C-395/20

Artikel 2 van verordening nr. 261/2004, met het opschrift ‘Definities’, bepaalt:

Artikel 5 van deze verordening, met het opschrift ‘Annulering’, bepaalt in lid 1:

Artikel 6 van deze verordening, met het opschrift ‘Vertraging’, luidt als volgt:

Artikel 7 van deze verordening, met het opschrift ‘Recht op compensatie’, bepaalt:

Artikel 8 van verordening nr. 261/2004, met het opschrift ‘Recht op terugbetaling of een alternatief reisplan’, bepaalt:

Verordening (EG) nr. 1033/2006 van de Commissie van 4 juli 2006 tot vaststelling van de vereisten inzake de procedures voor vliegplannen in de aan de vlucht voorafgaande fase in het gemeenschappelijke Europese luchtruim3., bepaalt in artikel 2, lid 2:

Met zijn eerste prejudiciële vraag wenst de verwijzende rechter te vernemen of er sprake is van ‘annulering’ van een vlucht in de zin van artikel 2, onder l), en artikel 5, lid 1, van verordening nr. 261/2004 wanneer de luchtvaartmaatschappij die de vlucht uitvoert de vertrektijd van een in het kader van een pakketreis geboekte vlucht verplaatst van 13.20 uur (plaatselijke tijd) naar 16.10 uur (plaatselijke tijd) op dezelfde dag.

‘Annulering’ wordt in artikel 2, onder l), van die verordening gedefinieerd als ‘het niet uitvoeren van een geplande vlucht waarop ten minste één plaats was geboekt’.

Aangezien deze definitie is gebaseerd op ‘het niet uitvoeren’ van een vlucht, moet in dit verband onderzoek worden gedaan naar het begrip ‘vlucht’, waaraan het Hof, gezien het ontbreken van een definitie in diezelfde verordening, een uitlegging heeft gegeven. Volgens deze rechtspraak bestaat een ‘vlucht’ in wezen in een luchtvervoerhandeling — en vormt die dus in zekere zin een ‘onderdeel’ van dit vervoer — die wordt uitgevoerd door een luchtvaartmaatschappij die het traject ervan vaststelt.4. Bovendien heeft het Hof aangegeven dat het traject een essentieel onderdeel vormt van de vlucht, die wordt uitgevoerd volgens een vooraf door de luchtvaartmaatschappij vastgestelde planning.5.

Uit de rechtspraak van het Hof blijkt ook dat geannuleerde en vertraagde vluchten twee duidelijk onderscheiden categorieën van vluchten vormen. Bij de ‘annulering’ van een vlucht in de zin van artikel 2, onder l), van verordening nr. 261/2004 — anders dan bij de ‘vertraging’ ervan — wordt een oorspronkelijk geplande vlucht immers niet uitgevoerd. Uit deze verordening kan dus niet worden afgeleid dat een vertraagde vlucht als een ‘geannuleerde vlucht’ kan worden gekwalificeerd op de loutere grond dat de vertraging enige tijd of zelfs lang heeft geduurd. Het Hof heeft hieruit geconcludeerd dat een vertraagde vlucht, ongeacht de duur van de vertraging, niet als geannuleerd kan worden beschouwd wanneer uiteindelijk wordt vertrokken overeenkomstig de oorspronkelijk vastgestelde planning6.

Net als de Duitse regering en de Commissie komt het mij voor dat in het onderhavige geval de oorspronkelijk vastgestelde planning niet is opgegeven. Hoewel het traject een belangrijk element vormt van een vlucht, neemt dit niet weg dat de verzoekers daadwerkelijk door de luchtvaartmaatschappij zijn vervoerd en wel met de vlucht die zij hadden geboekt, ook al vond die plaats op een later tijdstip. Noch de luchthaven van vertrek of aankomst, noch het vluchtnummer van de vlucht waarmee de passagiers werden vervoerd, zijn gewijzigd. Bovendien wijst niets erop dat de luchtvaartmaatschappij definitief wilde afzien van de oorspronkelijk vastgestelde planning of dat zij die heeft opgegeven. Integendeel, in casu moet worden aangenomen dat de vertrektijd van dezelfde vlucht enkel is verplaatst.

Ik ben niet ongevoelig voor het argument van de Commissie dat de ‘annulering’ van een vlucht wordt gekenmerkt door een directe en vrijwillige tussenkomst van de luchtvaartmaatschappij in de planning, terwijl zij in het geval van een ‘vertraagde’ vlucht de vertrektijd niet plant en daar evenmin altijd invloed op heeft. Gebeurtenissen waarop zij geen invloed heeft, kunnen namelijk dikwijls gevolgen hebben voor het luchtverkeer, waardoor de planning moet worden ‘gewijzigd’, zonder dat dit inhoudt dat die volledig wordt ‘opgegeven’. De luchtvaartmaatschappij kan op dit soort gebeurtenissen reageren door een latere vertrektijd aan te kondigen dan de vertrektijd die oorspronkelijk was gepland. Dit is volgens mij precies wat normaal gesproken wordt verstaan onder ‘verplaatsing van de vertrektijd’ van een vliegtuig, zoals dat in casu het geval was.

Ik ben van mening dat de verplaatsing van een vlucht in de tijd waarbij het vliegtuig en het traject ongewijzigd blijven, over het algemeen wordt beschouwd als een ‘vertraging’ en niet als een ‘annulering’. Naar mijn mening is het in strijd met de algemene ervaring, met de gangbare betekenis van de bewoordingen en met de algemene opzet van verordening nr. 261/2004 om aan te nemen dat er bij een verplaatsing van een vlucht met ongeveer drie uur zonder verdere wijzigingen, sprake is van een ‘annulering’ met een aanbod voor een nieuwe vervoersmogelijkheid. Dit zou neerkomen op een volledige miskenning van het begrip ‘vertraging’, waarnaar hierboven al is verwezen, ten gunste van een kunstmatige uitlegging van het begrip ‘annulering’. Nu er geen concrete aanwijzingen zijn dat de luchtvaartmaatschappij de vluchtplanning daadwerkelijk heeft opgegeven, moet worden geconcludeerd dat die planning alleen tijdelijk is opgeschort, aangezien zij is hervat zodra de omstandigheden dat toelieten.7.

Voorts kan het feit dat de verplaatsing van de vluchttijden ruim van tevoren is aangekondigd (in dit geval negen dagen van tevoren) op zichzelf geen rol spelen bij de kwalificatie van de verplaatsing als ‘annulering’ of ‘vertraging’. De voorafgaande tijdige aankondiging is van invloed op de omvang van de problemen of de ongemakken voor de passagiers, maar niet noodzakelijkerwijs op de aard zelf van de verplaatsing.

Natuurlijk kan niet worden uitgesloten dat een ‘aanzienlijke’ vertraging bij vertrek en de bijzondere omstandigheden rond die vertraging eventueel van invloed kunnen zijn op de kwalificatie als ‘annulering’ of ‘vertraging’. Afhankelijk van de situatie kunnen die elementen eventueel worden uitgelegd als aanwijzingen voor een situatie die verder gaat dan een eenvoudige tijdelijke opschorting van de vluchtplanning.

Dit is in de onderhavige zaak echter zeker niet het geval, aangezien de vertrektijd slechts met ongeveer drie duur is verplaatst, zodat er veeleer sprake is van een ‘geringe’ vertraging. Bijgevolg lijkt het mij niet nodig dat het Hof zich in casu uitspreekt over de mogelijkheid van een dergelijk puur hypothetisch scenario.

Op grond van het bovenstaande geef ik het Hof in overweging op de eerste prejudiciële vraag te antwoorden dat er geen sprake is van ‘annulering’ van een vlucht in de zin van artikel 2, onder l), en artikel 5, lid 1, van verordening nr. 261/2004 wanneer de luchtvaartmaatschappij die de vlucht uitvoert enkel de in het kader van een pakketreis geboekte vlucht, die volgens planning om 13.20 uur (plaatselijke tijd) zou vertrekken, verplaatst naar 16.10 uur (plaatselijke tijd) op dezelfde dag en er verder geen andere wijzigingen zijn ten aanzien van de vlucht.