HvJ EU, 09-11-2010, nr. C-296/10

Daar Vallés Pérez zich niet meer gebonden achtte aan de op 30 januari 2007 gesloten notariële overeenkomst, heeft hij in de loop van juni 2007 een procedure ingeleid met het oog op de toekenning van voorlopige maatregelen en onder meer het gezagsrecht over de kinderen Merlín en Samira, bij de Juzgado de Primera Instancia n. 4 de San Lorenzo de El Escorial.

De terechtzitting heeft op 26 september 2007 plaatsgevonden. Purrucker heeft schriftelijke opmerkingen ingediend en zij was daar vertegenwoordigd.

Bij beslissing van 8 november 2007 heeft de Juzgado de Primera Instancia n. 4 de San Lorenzo de El Escorial zich bevoegd geacht en spoed- en voorlopige maatregelen vastgesteld, onder meer op het punt van het gezagsrecht over de kinderen. Deze beslissing is gerectificeerd bij beslissing van 28 november 2007.

Uit de stukken in het dossier volgt dat naar Spaans recht, wanneer voorlopige maatregelen voorafgaand aan een vordering ten gronde worden verzocht en verkregen, deze hun werking slechts behouden indien de vordering in de hoofdzaak binnen 30 dagen na de vaststelling van de voorlopige maatregelen aanhangig wordt gemaakt.

Omstreeks januari 2008, op een niet nader genoemde datum, die ook niet blijkt uit enig stuk in het door de verwijzende rechter overgelegde procesdossier, heeft Vallés Pérez een vordering ten gronde aanhangig gemaakt bij de Juzgado de Primera Instancia n. 4 de San Lorenzo de El Escorial. Purrucker stelt dat deze vordering te laat is ingediend.

Bij beslissing van 28 oktober 2008 heeft de Juzgado de Primera Instancia n. 4 de San Lorenzo de El Escorial een standpunt ingenomen over de vraag naar het ‘gerecht waarbij de zaak het eerst is aangebracht’ in de zin van artikel 19, lid 3, van verordening nr. 2201/2003. Hij merkt op dat hij over de vraag naar zijn bevoegdheid reeds een oordeel heeft geveld in zijn beslissing van 8 november 2007 en hij brengt de verschillende in deze beslissing aangehaalde feitelijke aanknopingspunten in herinnering. Hij geeft aan dat hij op 28 juni 2007 het verzoek om voorlopige maatregelen ter zake van het gezag over de kinderen heeft ingewilligd. Daar het Duitse gerecht pas in september 2007 door de moeder is aangezocht, beschouwt de Juzgado de Primera Instancia n. 4 de San Lorenzo de El Escorial zichzelf als het ‘gerecht waarbij de zaak het eerst is aangebracht’ en verklaart zich bevoegd om ten gronde over de zaak te beslissen in de zin van artikel 16 van verordening nr. 2201/2003.

Bij beslissing van 21 januari 2010 heeft de Audiencia Provincial de Madrid, waarbij Purrucker in hoger beroep was gegaan, de beslissing van 28 oktober 2008 bevestigd. De appèlrechter is van oordeel dat, met het oog op de toepassing van artikel 16 van verordening nr. 2201/2003, het eerste verzoek het verzoek om voorlopige maatregelen is dat overeenkomstig het Spaanse recht is ingediend bij de Juzgado de Primera Instancia n. 4 de San Lorenzo de El Escorial, voorafgaand aan de vordering die bij het Duitse gerecht aanhangig is gemaakt. Daarentegen legt artikel 20 van verordening nr. 2201/2003, dat door Purrucker worden ingeroepen, zo het al toepasselijk is in de onderhavige zaak, geen enkele bevoegdheidsregel vast en betreft het enkel de vaststelling van bewarende maatregelen in uitsluitend spoedeisende gevallen, terwijl de bevoegdheid waar het in casu om gaat, vastgesteld wordt overeenkomstig het bepaalde in artikel 19 van die verordening. Deze oplossing is bovendien in overeenstemming met het bepaalde in artikel 22, lid 3, van de organieke wet inzake de rechterlijke macht [Ley Orgánica del Poder Judicial].

Dit is de procedure die aanleiding heeft gegeven tot het reeds aangehaalde arrest Purrucker. Vallés Pérez had aanvankelijk om de teruggave van het kind Merlín verzocht en uit voorzorg een verzoek om uitvoerbaarverklaring van de op 8 november 2007 door de Juzgado de Primera Instancia n. 4 de San Lorenzo de El Escorial gegeven beslissing ingediend. Nadien heeft hij bij voorrang om het verlof tot tenuitvoerlegging van deze beslissing verzocht. Bijgevolg heeft het Amtsgericht Stuttgart, bij beslissing van 3 juli 2008, en het Oberlandesgericht Stuttgart, bij beslissing in hoger beroep van 22 september 2008, het verlof tot tenuitvoerlegging van deze beslissing gegeven.

Volgend op een door Purrucker ingesteld beroep tot Revision, heeft het Bundesgerichtshof het Hof een prejudiciële vraag gesteld. In het reeds aangehaalde arrest Purrucker heeft dit daarop geantwoord dat de bepalingen van de artikelen 21 en volgende van verordening nr. 2201/2003 niet van toepassing zijn op voorlopige maatregelen betreffende het gezagsrecht, die vallen onder artikel 20 van genoemde verordening.

In punt 76 van het arrest Purrucker heeft het Hof onder meer aangegeven dat wanneer de bevoegdheid ten gronde, overeenkomstig verordening nr. 2201/2003, van een gerecht dat voorlopige maatregelen heeft vastgesteld, niet evident blijkt uit de inhoud van de vastgestelde beslissing, of wanneer deze beslissing niet ondubbelzinnig is gemotiveerd op het punt van de bevoegdheid ten gronde van dit gerecht, met verwijzing naar een van de bevoegdheidsgronden in de artikelen 8 tot en met 14 van deze verordening, hieruit kan worden geconcludeerd dat deze beslissing niet overeenkomstig de in genoemde verordening voorziene bevoegdheidsregels is vastgesteld.

Purrucker heeft op 20 september 2007 door middel van een bij het Amtsgericht Albstadt ingeleide bodemprocedure, gevorderd dat het exclusieve gezagsrecht over de kinderen Merlín en Samira aan haar zou worden toegewezen. Deze vordering is pas op 22 februari 2008 aan verweerder in het hoofdgeding betekend bij aangetekende brief met bericht van ontvangst. Hij wist evenwel al eerder van deze vordering af, evenals de Juzgado de Primera Instancia n. 4 de San Lorenzo de El Escorial.

Uit de beslissingen van 25 september 2007 en 9 januari 2008 van het Amtsgericht Albstadt volgt dat de vordering van Purrucker volgens dit gerecht geen enkele kans van slagen had. Daar immers de ouders niet gehuwd waren en er geen verklaring leek te bestaan ten aanzien van het gezamenlijke gezagsrecht, kon de notariële overeenkomst van 30 januari 2007 niet anders worden uitgelegd dan dat Purrucker over het exclusieve gezagsrecht over de kinderen beschikte, zodat een beslissing over de toekenning van het gezagsrecht niet noodzakelijk was. Het Amtsgericht Albstadt maakt overigens melding van de in Spanje aanhangige procedure.

Bij beslissing van 19 maart 2008 heeft het Amtsgericht Albstadt, onder andere, de vordering van Purrucker voor zover deze het kind Samira betrof, wegens onbevoegdheid afgewezen. Deze beslissing is op 5 mei 2008 door het Oberlandesgericht Stuttgart bevestigd. In zijn beslissing heeft het Oberlandesgericht Stuttgart opgemerkt dat dit kind sinds haar geboorte haar gewone verblijfplaats in Spanje had. Volgens dit gerecht was artikel 9 van verordening nr. 2201/2003 niet op de feiten van de zaak van toepassing en was niet voldaan aan de voorwaarden van artikel 15 van diezelfde verordening.

Bij een volgende beslissing van 19 maart 2008 heeft het Amtsgericht Albstadt, overeenkomstig artikel 16 van het Verdrag betreffende de burgerrechtelijke aspecten van internationale ontvoering van kinderen (hierna: ‘Haags Kinderontvoeringsverdrag’), de behandeling van de zaak betreffende het gezagsrecht over het kind Merlín geschorst. Zij werd op 28 mei 2008 hervat omdat verweerder tot op die datum geen verzoek om terugkeer op basis van het Haags Kinderontvoeringsverdrag had ingediend. Een dergelijk verzoek is later evenmin ingediend.

Vanwege het verzoek om tenuitvoerlegging van de beslissing van de Juzgado de Primera Instancia n. 4 de San Lorenzo de El Escorial van 8 november 2007 dat door Vallés Pérez was ingediend, is de procedure betreffende het gezagsrecht toegewezen aan het Amtsgericht Stuttgart, overeenkomstig artikel 13 van de wet inzake de tenuitvoerlegging en toepassing van bepaalde rechtsinstrumenten op het gebied van het internationale familierecht (Gesetz zur Aus- und Durchführung bestimmter Rechtsinstrumente auf dem Gebiet des internationalen Familienrechts).

Op 16 juli 2008 heeft Purrucker het Amtsgericht Stuttgart op basis van artikel 20 van verordening nr. 2201/2003 verzocht om een voorlopige maatregel waarbij het gezag, subsidiair het recht om over de verblijfsplaats van Merlín te beslissen, aan haar alleen werd toegekend. Dit verzoek hing met name samen met problemen die tijdens preventieve medische controles naar voren waren gekomen. De verzochte maatregelen werden bij beslissing van 28 juli 2008 geweigerd omdat geen sprake was van spoedeisendheid in de zin van artikel 20 van verordening nr. 2201/2003. Het Amtsgericht Stuttgart merkte onder meer op dat het kind onder de sociale zekerheid van zijn vader in Spanje viel en dat zo nodig kon worden gelast dat de ziekteverzekeringskaart aan de moeder zou worden overhandigd.

Uit het door de verwijzende rechter aan het Hof overgelegde dossier blijkt dat het Amtsgericht Stuttgart in de maanden augustus, september en oktober 2008 meerdere malen en op verschillende manieren, onder meer via de Spaanse verbindingsmagistraat in het Europees justitieel netwerk (EJN), heeft getracht om in contact te komen met de Juzgado de Primera Instancia de San Lorenzo De El Escorial om te vernemen of door ook een bodemprocedure aanhangig was. Deze inspanningen hebben evenwel niets opgeleverd.

Op 28 oktober 2008 heeft het Amtsgericht Stuttgart een beslissing gegeven waarin het uiteenzet welke stappen het bij de Spaanse verbindingsmagistraat had ondernomen en dat een antwoord van de Juzgado de Primera Instancia de San Lorenzo de El Escorial was uitgebleven. Het verzoekt partijen om inlichtingen, voorzien van bewijs, te verstrekken over, in de eerste plaats, de datum van het verzoek om voorlopige maatregelen van de vader in Spanje, in de tweede plaats, de betekening van de beslissing van de Juzgado de Primera Instancia n. 4 de San Lorenzo de El Escorial van 8 november 2007 en, in de derde plaats, de neerlegging door de vader van het verzoek ten gronde in Spanje alsmede de datum van de betekening van dat verzoek aan de moeder.

Eveneens op 28 oktober 2008 heeft de Juzgado de Primera Instancia n. 4 de San Lorenzo de El Escorial de beslissing gegeven met de inhoud die is omschreven in punt 23 van het onderhavige arrest. Daarin verwijst hij naar de brief die hij aan het Amtsgericht Stuttgart heeft gericht.

Na partijen te hebben verzocht opnieuw hun standpunten te verduidelijken, heeft het Amtsgericht Stuttgart op 8 december 2008 een beslissing gegeven. Daarin vermeldt het de beslissing van de Juzgado de Primera Instancia n. 4 de San Lorenzo de El Escorial van 28 oktober 2008 en het hoger beroep dat Purrucker daartegen zal instellen. Het heeft zich op het standpunt gesteld dat het niet zelf uitspraak kon doen over de vraag naar het ‘gerecht waarbij de zaak het eerst is aangebracht’ omdat dit de rechtszekerheid zou aantasten, daar twee rechterlijke instanties in verschillende lidstaten tegenstrijdige beslissing zouden kunnen geven. Over die vraag moest een oordeel worden geveld door het gerecht dat zich als eerste bevoegd heeft verklaard. Bijgevolg heeft het Amtsgericht Stuttgart besloten de behandeling van de zaak overeenkomstig artikel 19, lid 2, van verordening nr. 2201/2003 aan te houden totdat de beslissing van de Juzgado de Primera Instancia n. 4 de San Lorenzo de El Escorial van 28 oktober 2008 gezag van gewijsde had verkregen.

Purrucker heeft tegen de beslissing van het Amtsgericht Stuttgart van 8 december 2008 hoger beroep ingesteld. Op 14 mei 2009 heeft het Oberlandesgericht Stuttgart de nietigverklaring ervan uitgesproken en de zaak terugverwezen naar het Amtsgericht Stuttgart voor het nemen van een nieuwe beslissing. Het Oberlandesgericht Stuttgart heeft geoordeeld dat een rechter verplicht was zelf zijn bevoegdheid na te gaan en dat artikel 19 van verordening nr. 2201/2003 aan geen enkel gerecht waarbij een zaak aanhangig was gemaakt, de exclusieve bevoegdheid verleende om vast te stellen bij welk gerecht de zaak het eerst was aangebracht. Het Oberlandesgericht Stuttgart heeft opgemerkt dat het verzoek betreffende het gezagsrecht dat in de loop van de maand juni 2007 door Vallés Pérez in Spanje was ingediend, kaderde in een procedure strekkende tot de toekenning van voorlopige maatregelen, terwijl de vordering betreffende het gezagsrecht die op 20 september 2007 door Purrucker in Duitsland aanhangig was gemaakt, een bodemprocedure vormde. Een dergelijke procedure en een procedure met het oog op de toekenning van voorlopige maatregelen hebben een andere rechtstrijd tot voorwerp en betreffen verschillende verzoeken. In voorkomend geval moest dan ook een positief bevoegdheidsconflict tussen twee gerechten worden erkend.

Bij beschikking van 8 juni 2009 heeft het Amtsgericht Stuttgart partijen opnieuw verzocht om inlichtingen te verstrekken over de stand waarin de in Spanje ingeleide procedure zich bevond en hun verzocht een standpunt in te nemen over de mogelijkheid om de prejudiciële vraag over de vaststelling van het gerecht waarbij de zaak het eerst was aangebracht, krachtens artikel 104 ter van het Reglement voor de procesvoering van het Hof te verwijzen naar het Hof.

Bij beschikking van 19 oktober 2009 heeft het Amtsgericht Stuttgart partijen een schikking voorgesteld inhoudende dat zij, hetzij samen zou beslissen dat Merlín zijn gewone verblijfplaats bij Purrucker zou hebben en Samira de hare bij Vallés Pérez, met instandhouding van het gezamenlijke gezagsrecht, hetzij met wederzijds goedvinden zouden verzoeken dat het gezagsrecht over Merlín aan Purrucker zou worden toegekend en dat over Samira aan Vallés Pérez. Dit voorstel is evenwel niet aanvaard.

Op 13 januari 2010 heeft bij het Amtsgericht Stuttgart een terechtzitting plaatsgevonden die door partijen in het hoofdgeding is bijgewoond, waarbij Vallés Peréz vertegenwoordigd was door zijn advocaat. Daarbij konden de zienswijzen van deze laatsten niet met elkaar worden verzoend of nader tot elkaar worden gebracht.

Op 21 januari 2010 heeft de Audiencia Provincial de Madrid bij de in punt 24 vermelde beslissing, uitspraak gedaan op het door Purrucker ingestelde hoger beroep. Deze beslissing van 21 januari 2010 is bij brief van de Duitse advocaat van Vallés Pérez aan het Amtsgericht Stuttgart ter kennis gebracht.

Voor het Hof worden twee stellingen ontwikkeld.

Aan de ene zijde betogen Purrucker, de Duitse regering en de Europese Commissie dat er geen sprake is van aanhangigheid in geval van een bodemprocedure die samenhangt met een procedure ter verkrijging van voorlopige maatregelen waarin een beslissing is gegeven, zelfs als deze procedure een procedurele eenheid kan vormen met het verzoek ten gronde indien zij binnen een bij wet voorziene termijn is ingeleid. Elke procedure moet als een autonome eenheid worden beschouwd en de aanhangigheid eindigt wanneer een beslissing wordt gegeven.

De Duitse regering benadrukt dat anders geen rekening zou kunnen worden gehouden met een wijziging in de gewone verblijfplaats van het kind, terwijl verordening nr. 2201/2003 een dergelijke wijziging wel in aanmerking neemt, hetgeen in strijd zou zijn met de doelstelling van deze verordening, namelijk om het gerecht dat het dichtst tot het kind staat in staat te stellen om over de ouderlijke verantwoordelijkheid uitspraak te doen. Indien een bodemprocedure die samenhangt met een procedure ter verkrijging van voorlopige maatregelen waarin een beslissing is gegeven, als een geval van aanhangigheid zou worden beschouwd, zou dit de rechter waar als laatste een zaak aanhangig is gemaakt, verplichten om onderzoek te verrichten naar het nationale recht van de lidstaat van de rechter waar de zaak het eerst is aangebracht, teneinde te achterhalen of de toekenning van voorlopige maatregelen al of niet impliceert dat nog steeds een bodemprocedure aanhangig is. Ten slotte wijst de Duitse regering op het gevaar dat partijen vrijelijk de rechterlijke bevoegdheid kunnen bepalen (‘forum shopping’) met een beroep op het criterium van de spoedeisendheid, opdat de rechter zich bevoegd acht, voorlopige maatregelen toekent en de vordering ten gronde bij hem aanhangig blijft.

Aan de andere zijde betogen de Tsjechische, de Spaanse en de Franse regering dat de aard van de procedure, kort geding of bodemprocedure, van geen invloed is op de toepassing van artikel 19 van verordening nr. 2201/2003. Onder verwijzing naar punt 130 van de conclusie van advocaat-generaal Sharpston in de zaak die heeft geleid tot het reeds aangehaalde arrest Purrucker, benadrukt de Franse regering dat deze verordening in haar geheel beschouwd geen onderscheid maakt tussen definitieve of vaste beslissingen enerzijds en voorlopige beslissingen anderzijds, of dit nu in de hoofdstukken 1 en 2 van genoemde verordening is of in hoofdstuk 3 daarvan, gewijd aan de erkenning. Het relevante criterium is dus dat beide verzoeken hetzelfde onderwerp en dezelfde oorzaak moeten hebben, hetgeen het geval is wanneer beide ouders ieder om het gezag over eenzelfde kind verzoeken, of dit nu bij wijze van voorlopige maatregel of bij wijze van een definitieve beslissing is.

Alle belanghebbenden in de zin van artikel 23 van het statuut van het Hof die opmerkingen hebben ingediend, zijn van mening dat er geen sprake van aanhangigheid is wanneer een van de verzoeken betrekking heeft op de verkrijging van voorlopige maatregelen in de zin van artikel 20 van verordening nr. 2201/2003, of wanneer het gerecht waarbij de zaak als eerste is aangebracht reeds voorlopige maatregelen in de zin van deze bepalingen heeft gelast.

De Commissie benadrukt evenwel dat het voor het gerecht waarbij een zaak als laatste is aangebracht, moeilijk is om te bepalen of voorlopige maatregelen zijn getroffen door de rechter die ten gronde bevoegd is, of dat het om voorlopige maatregelen in de zin van artikel 20 van verordening nr. 2201/2003 gaat. Om die reden verdedigt de Commissie dezelfde stelling als die van de Duitse regering, namelijk dat een procedure met het oog op het verkrijgen van voorlopige maatregelen een autonome procedure is, die eindigt met de vaststelling van de beslissing waarbij dergelijke maatregelen worden toegekend. Zij geeft evenwel toe dat een uitzondering op dit beginsel moet worden gemaakt wanneer het nationale recht een verzoeker verplicht om een kort geding te voeren alvorens een bodemprocedure kan worden ingeleid.

Het merendeel van de belanghebbenden die opmerkingen hebben ingediend, hebben aangegeven dat indien de regel inzake aanhangigheid in artikel 19 van verordening nr. 2201/2003 dezelfde zou zijn als die in artikel 21 van het Verdrag van 27 september 1968 betreffende de rechterlijke bevoegdheid en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken (PB 1972, L 299, blz. 32), zoals gewijzigd bij het verdrag van 9 oktober 1979 inzake de toetreding van het Koninkrijk Denemarken, Ierland en het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord- Ierland (PB L 304, blz. 1, en — gewijzigde tekst — blz. 77, met rectificatie in PB L1981, L95, blz. 20), bij het verdrag van 25 oktober 1982 inzake de toetreding van de Helleense Republiek (PB L 388, blz. 1), bij het verdrag van 26 mei 1989 inzake de toetreding van het Koninkrijk Spanje en de Portugese Republiek (PB L 285, blz. 1), en bij het verdrag van 29 november 1996 betreffende de toetreding van de Republiek Oostenrijk, de Republiek Finland en het Koninkrijk Zweden (PB 1997, C 15, blz. 1; hierna: ‘Executieverdrag’), en die in artikel 27 van verordening (EG) nr. 44/2001 van de Raad van 22 december 2000 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken (PB 2001, L 12, blz. 1), de doelstelling en de overige bepalingen van deze onderscheiden teksten te verschillend zijn om in de context van verordening nr. 2201/2003 oplossingen toe te passen die eventueel in het kader van het Executieverdrag of dat van verordening nr. 44/2001 zijn gevonden.

De Duitse regering benadrukt onder meer dat op de gebieden van het burgerlijk recht die binnen de werkingssfeer van verordening nr. 44/2001 vallen, een voorlopige maatregel slechts beperkt kracht van gewijsde heeft, terwijl een beslissing ten gronde volle kracht van gewijsde verkrijgt. Dit is niet het geval bij een voorlopige maatregel op het gebied van de ouderlijke verantwoordelijkheid, die slechts formeel kracht van gewijsde heeft, en niet materieel, in die zin dat daarover later een nieuwe beslissing kan worden genomen om rekening te houden met nieuwe omstandigheden. Daarnaast zijn de regels ter zake van conflicterende beslissingen anders, zoals de Commissie opmerkt.

De regels inzake aanhangigheid strekken ertoe om, in het belang van een goede rechtsbedeling in de Unie, parallelle procedures voor de gerechten van verschillende lidstaten en de met elkaar strijdige beslissingen die daarvan het gevolg kunnen zijn, te voorkomen (zie in die zin, wat het Executieverdrag betreft, arresten van 9 december 2003, Gasser, C-116/02, Jurispr. blz. I-14693, punt 41, en 14 oktober 2004, Mærsk Olie & Gas, C-39/02, Jurispr. blz. I-9657, punt 31).

Volgens de bewoordingen van artikel 19, lid 2, van verordening nr. 2201/2003, is sprake van aanhangigheid wanneer bij gerechten van verschillende lidstaten procedures betreffende de ouderlijke verantwoordelijkheid voor een kind aanhangig zijn welke hetzelfde onderwerp betreffen en op dezelfde oorzaak berusten. Het is in dat verband niet noodzakelijk dat bij de zaken dezelfde partijen betrokken zijn.

Gelet op de door verordening nr. 2201/2003 nagestreefde doelstellingen en de omstandigheid dat de tekst van artikel 19, lid 2, van deze verordening, in plaats van te verwijzen naar de term ‘aanhangigheid’ zoals die wordt gebruikt in de onderscheiden nationale rechtsstelsels van de lidstaten, een aantal materiële voorwaarden opsomt als onderdelen van een definitie, moet worden geconcludeerd, dat de begrippen die in artikel 19, lid 2, zijn gebruikt om een situatie van aanhangigheid te omschrijven, als autonome begrippen moeten worden opgevat (zie in die zin, wat het Executieverdrag betreft, arrest van 8 december 1987, Gubisch Maschinenfabrik, 144/86, Jurispr. blz. 4861, punt 11).

Bij de definiëring van de begrippen ‘hetzelfde onderwerp’ en ‘dezelfde oorzaak’ moet rekening worden gehouden met de doelstelling van artikel 19, lid 2, van verordening nr. 2201/2003, namelijk om tegenstrijdige beslissing te voorkomen.

Het Hof heeft in het kader van het Executieverdrag reeds geoordeeld dat het ‘onderwerp’ van de zaak het doel van de vordering is (zie arrest van 6 december 1994, Tatry, C-406/92, Jurispr. blz. I-5439, punt 41). Om te bepalen of twee vorderingen hetzelfde onderwerp hebben, dient rekening te worden gehouden met de aanspraken van de verzoekers in elk van de gedingen (arrest van 8 mei 2003, Gantner Electronic, C-111/01, Jurispr. blz. I-4207, punt 26). Het Hof heeft daarnaast het begrip ‘oorzaak’ aldus uitgelegd dat dit de feiten en de rechtsregel die tot staving van de vordering worden aangevoerd, omvat (zie arrest Tatry, reeds aangehaald, punt 39).

De belanghebbenden die opmerkingen hebben ingediend, hebben terecht allen betoogd dat er geen sprake kan zijn van aanhangigheid in de verhouding tussen een verzoek om voorlopige maatregelen in de zin van artikel 20 van genoemde verordening en een verzoek ten gronde.

Zoals het Hof er immers in punt 61 van het reeds aangehaalde arrest Purrucker aan heeft herinnerd, kan artikel 20 van verordening nr. 2201/2003 niet worden beschouwd als een bepaling waarbij een bevoegdheid wordt toegekend om ten gronde over de zaak te beslissen.

De toepassing van deze bepaling belet bovendien niet dat de bevoegde rechter wordt aangezocht om ten gronde over de zaak te beslissen. Artikel 20, lid 2, van verordening nr. 2201/2003 voorkomt het gevaar van tegenstrijdige beslissingen tussen een beslissing waarbij voorlopige maatregelen in de zin van artikel 20 van die verordening worden toegekend en een beslissing van het gerecht dat bevoegd is om ten gronde over de zaak te beslissen, aangezien het erin voorziet dat de voorlopige maatregelen in de zin van artikel 20, lid 1, van genoemde verordening ophouden van toepassing te zijn, wanneer het gerecht dat bevoegd is om ten gronde over de zaak te beslissen, de maatregelen heeft genomen die het passend acht.

Van aanhangigheid in de zin van artikel 19, lid 2, van verordening nr. 2201/2003 kan dus enkel sprake zijn wanneer twee of meer procedures met hetzelfde onderwerp en dezelfde oorzaak bij verschillende gerechten aanhangig zijn gemaakt en wanneer de verzoekers in die verschillende procedures trachten een voor erkenning in een andere lidstaat vatbare beslissing te verkrijgen van een gerecht dat bevoegd is om ten gronde over de zaak te beslissen.

In dat opzicht kan er geen onderscheid worden gemaakt naargelang de aard van de bij deze gerechten aangebrachte zaken, te weten een kort geding of een bodemprocedure. Noch uit het begrip ‘beslissing’ in artikel 2, punt 4, van verordening nr. 2201/2003, noch uit de artikelen 16 en 19 daarvan, betreffende respectievelijk het aanbrengen van een zaak bij een gerecht en de aanhangigheid, volgt immers dat deze verordening een dergelijk onderscheid maakt. Datzelfde geldt voor de bepalingen van genoemde verordening betreffende de erkenning en de tenuitvoerlegging van de beslissingen, zoals de artikelen 21 en 23 daarvan.

Voor het overige kan het gebruik van de ene of de andere procedure zijn voorgeschreven door de bijzonderheden van het nationale recht. De Commissie noemt het geval van een nationaal recht dat in de verplichting voorziet om eerst een kort geding te voeren alvorens een bodemprocedure aanhangig kan worden gemaakt.

Gelet op de in punt 68 van het onderhavige arrest in herinnering gebrachte rechtspraak en meer bepaald het arrest Gantner Electronic, komt het erop aan of de vordering van de verzoeker bij het gerecht dat het eerst is aangezocht, ertoe strekt van dit gerecht een beslissing te verkrijgen vanwege zijn bevoegdheid om over de zaak ten gronde te beslissen in de zin van verordening nr. 2201/2003.

Het is op basis van de vergelijking tussen de vordering van de verzoeker voor dat gerecht en die van de verzoeker voor het als laatste aangezochte gerecht dat kan worden beoordeeld of al of niet sprake is van aanhangigheid.

Wanneer uit het voorwerp van de vordering bij de als eerste aangezochte rechter en uit de feitelijke omstandigheden die daarin zijn beschreven, duidelijk volgt dat er geen aanknopingspunt is voor een bevoegdheid van het gerecht waarbij deze vordering aanhangig is gemaakt, om ten gronde over de zaak te beslissen in de zin van die verordening, dan kan het nadien aangezochte gerecht ervan uitgaan dat er geen sprake is van aanhangigheid.

Wanneer daarentegen volgt uit de aanspraken van de verzoeker of uit de feiten zoals vervat in het verzoek bij het als eerste aangezochte gerecht, zelfs als dit strekt tot verkrijging van voorlopige maatregelen, dat dit is ingediend bij een gerecht dat op eerste zicht bevoegd zou kunnen zijn om ten gronde over de zaak te beslissen, dient het als laatste aangezochte gerecht zijn uitspraak krachtens artikel 19, lid 2, van verordening nr. 2201/2003 aan te houden totdat de bevoegdheid van het als eerste aangezochte gerecht vaststaat. Afhankelijk van de omstandigheden en mits de voorwaarden van artikel 20 van de verordening zijn vervuld, kan het als laatste aangezochte gerecht de voorlopige maatregelen nemen die in het belang van het kind noodzakelijk zijn.

Het bestaan van een gerechtelijke beslissing waarbij voorlopige maatregelen zijn toegekend, zonder dat in die beslissing is gepreciseerd of het gerecht dat die maatregelen heeft vastgesteld bevoegd is om ten gronde over de zaak te beslissen, kan niet strekken tot het bewijs van een verzoek ten gronde, ter ondersteuning van een exceptie van aanhangigheid, als de bevoegdheid van het als eerste aangezochte gerecht en de feitelijke omstandigheden in het verzoek ten gronde niet zijn gepreciseerd.

Het als laatste aangezochte gerecht dient evenwel zelf na te gaan of, wanneer het voorlopige maatregelen toekent, de beslissing van het als eerste aangezochte gerecht slechts een opmaat is tot een later vast te stellen beslissing op basis van een betere kennis van zaken en in omstandigheden waarin er niet langer een dringende noodzaak zal zijn om uitspraak te doen. Dit gerecht dient daarnaast na te gaan of er procedurele eenheid bestaat tussen de aanspraak die het voorwerp van de dringende maatregelen is en een nadien aanhangig gemaakte vordering ten gronde.

Afhankelijk van de in het nationale recht voorziene mogelijkheden, kan het nadien aangezochte gerecht, wanneer tussen dezelfde partijen twee gedingen dienen, bij de partij die de exceptie van aanhangigheid opwerpt inlichtingen over het bestaan van het vermeende geding en de inhoud van de vordering inwinnen. In aanmerking nemend dat verordening nr. 2201/2003 gebaseerd is op de wederzijdse bijstand en het wederzijdse vertrouwen tussen rechterlijke instanties, dient dit gerecht bovendien het als eerste aangezochte gerecht in kennis te stellen van de aanhangigmaking van de vordering bij hem, dit erop attent te maken dat er mogelijk sprake is van aanhangigheid, dit te verzoeken hem alle inlichtingen betreffende de aldaar aanhangige vordering te verstrekken en een standpunt in te nemen over zijn bevoegdheid in de zin van verordening nr. 2201/2003 of hem mededeling te doen van enige beslissing die reeds dienaangaande is genomen. Tot slot zal het als laatste aangezochte gerecht zich tot de centrale autoriteit van zijn lidstaat kunnen wenden.

Indien, ondanks alle inspanningen die het zich getroost, het als laatste aangezochte gerecht niet beschikt over enig bewijs waaruit het bestaan van een bij een ander gerecht ingediende vordering blijkt en aan de hand waarvan het onderwerp en de oorzaak van de vordering kan worden bepaald, en dat er met name toe strekt de bevoegdheid van het andere aangezochte gerecht overeenkomstig verordening nr. 2201/2003 aan te tonen, staat het aan dit gerecht om, na een redelijke termijn de antwoorden op de gestelde vragen te hebben afgewacht, het onderzoek van de bij hem ingediende vordering voort te zetten.

De duur van deze redelijke termijn dient het gerecht in de eerste plaats met inachtneming van het belang van het kind te bepalen. Daarbij kan als criterium in aanmerking worden genomen dat het een kind van jonge leeftijd betreft (zie in die zin arrest van 11 juli 2008, Rinau, C-195/08 PPU, Jurispr. blz. I-5271, punt 81).

Er dient aan te worden herinnerd dat verordening nr. 2201/2003 tot doel heeft om, in het belang van het kind, het gerecht dat het dichtste tot hem staat en dat dus zijn situatie en het stadium van zijn ontwikkeling het beste kent, in staat te stellen de noodzakelijke beslissingen te nemen.

Ten slotte moet worden benadrukt dat ingevolge artikel 24 van verordening nr. 2201/2003 de bevoegdheid van het gerecht van de lidstaat van herkomst niet mag worden getoetst. Als artikel 19, lid 2, van genoemde verordening erin voorziet dat het als laatste aangezochte gerecht zijn uitspraak moet aanhouden ingeval van aanhangigheid, is dit juist bedoeld om het als eerste aangezochte gerecht de gelegenheid te bieden om over zijn bevoegdheid uitspraak te doen.

Uit een en ander volgt dat op de gestelde vragen moet worden geantwoord als volgt: