Rb. Almelo, 22-08-2002, nr. 08/000003-01

Het proces-verbaal van de verbalisanten waarin zij relateren over het gebeuren op de 13e mei 2000 en de gevolgen, alsmede de akten van overlijden van de personen die met name in de bewezenverklaring genoemd worden.

De door getuige 1 op 26 maart 2001 bij de politie afgelegde verklaring.

Getuige 1 verklaart dat hij tijdens het millenniumfeest verdachte de V. tegenkwam in de binnenstad van Enschede. Nadat getuige 1 had verteld dat Haarman slecht vuurwerk had verkocht vertelde verdachte de V. dat je bij S.E. Fireworks beter vuurwerk kon kopen. Verdachte de V. had het bedrijf letterlijk zo genoemd. Verdachte de V. vertelde dat het bedrijf S.E. Fireworks aan de Roomweg en de Tollensstraat gevestigd was. Verdachte de V. vertelde hem, getuige 1, letterlijk dat de mensheid daar een grote bom had gemaakt en dat die binnenkort de lucht in zou gaan.

De ten overstaan van de rechter-commissaris in deze rechtbank afgelegde verklaring van getuige 1.

Getuige 1 verklaart dat hij tijdens het millenniumfeest met verdachte heeft gesproken en dat verdachte tijdens dat gesprek vertelde over Fireworks. Voorts verklaart getuige 1 dat verdachte, toen ze over Fireworks praatten, vertelde

dat de mensheid daar een grote bom had gemaakt. Op de vraag van de rechter-commissaris aan getuige 1 of verdachte ook zou hebben gezegd: "En dat gaat binnenkort de lucht in", antwoordt getuige 1 bevestigend.

Het resultaat van het onderzoek door het Nederlands Forensisch Instituut aan de bewuste rode sportbroek en de in verband met dat onderzoek ter terechtzitting afgelegde verklaring van de deskundige De Bruin:

Uit de rapportage van het NFI en de daarop gegeven reactie van ir. de Bruin, stelt de rechtbank vast dat:

§ de sporen op de rode sportbroek grote overeenkomsten vertonen met de sporen die zijn genomen op de kleding van slachtoffers;

§ de drager van de rode sportbroek zich op maximaal 100 meter van exploderend evenementenvuurwerk heeft bevonden;

§ het vrijwel uitgesloten is dat de sporen zijn ontstaan bij het vuurwerk op Kreta;

§ de verbranding of explosie van twee verschillende soorten vuurwerk (zwartkruit en flitspoeder) op het zelfde moment moet hebben plaatsgevonden nu deeltjes van deze verschillende soorten vuurwerk samengesmolten op de rode sportbroek zijn aangetroffen.

Nu verdachte op de bewuste 13e mei volgens getuigenverklaringen was gekleed in een rode sportbroek en de rode sportbroek die door het NFI is onderzocht door verdachte werd gedragen tijdens een door hem erkende poging tot brandstichting op 19 juni 2000, concludeert de rechtbank dat verdachte zich op 13 mei 2000 op korte afstand heeft bevonden van evenementenvuurwerk dat toen op het terrein van SE Fireworks is verbrand of geëxplodeerd.

Het door de deskundigen De Bruyn en Karelse opgemaakte rapport d.d.

1 februari 2001:

In deze rapportage wordt ondermeer geconcludeerd:

dat zelfontbranding van meerdere vuurwerkartikelen die in C2 waren opgeslagen door weersomstandigheden of instabiliteit van het vuurwerk hoogst onwaarschijnlijk is.

De ten overstaan van de rechter-commissaris in deze rechtbank afgelegde verklaringen van de getuigen, getuige 2 en getuige 3

Beide personen verklaren dat verdachte op de bewuste 13e mei te omstreeks 15.30 uur op het Rutbeek kwam. Getuige 2 verklaart dat verdachte hem vroeg hem, verdachte, een alibi te verschaffen omdat hij ergens van werd verdacht. Na de vraag van getuige 2 waarvan hij werd verdacht sprak verdachte over een brandje.

Getuige 3 verklaart dat hij verdachte heeft horen zeggen dat hij een vuurtje had gestookt. Voorts verklaart getuige 2 dat verdachte hem ongeveer 1½ week na de bewuste 13e mei opnieuw heeft verzocht hem een alibi voor die 13e mei te verschaffen.

De zich in het strafdossier bevindende verklaring van getuige 4:

Getuige 4 verklaart dat verdachte de V., hem reeds voor het bezoek van de politie aan hem, had bezocht met de mededeling dat er binnenkort politie bij hem zou komen en hem vragen zou stellen over de vuurwerkramp en dat hij dan van verdachte de V. moest zeggen dat hij samen met verdachte de V. op het Rutbeek was geweest op 13 mei.

De zich in het strafdossier bevindende verklaring van getuige 5:

Getuige 5 verklaart dat zij van getuige 2 en getuige 3 hoorde dat verdachte na de grote knal op het Rutbeek kwam en dat verdachte hen gevraagd had om hem, verdachte, een alibi te verschaffen.

De ten overstaan van de rechter-commissaris in deze rechtbank afgelegde verklaring van getuige 6.

Getuige 6 verklaart dat verdachte hem in het huis van bewaring te Almelo vertelde dat hij op verdenking van brandstichting bij Fireworks vast zat en dat hij de brand had aangestoken maar dat hij dit niet meer kon bekennen na alles wat er gebeurd was.

De ten overstaan van de rechter-commissaris in deze rechtbank afgelegde verklaring van getuige 7.

Getuige 7 verklaart dat hij in het huis van bewaring te Almelo in contact is gekomen met verdachte en dat verdachte, nadat getuige 7 hem had gevraagd of hij de vuurwerkramp had veroorzaakt, op een gegeven moment wanhopige emotionele gebaren had gemaakt en had gezegd: "Het is uit de hand gelopen, het was niet mijn bedoeling".

De uitlatingen die verdachte op verschillende data in mei 2001 heeft gedaan tegenover [code 1] en in het bijzonder de na te melden uitlatingen:

Ze zeggen dat ik het gedaan heb, maar ze kunnen niets bewijzen(….).

Het is eerst begonnen in dat huisje maar dat was op slot(….)

Het was expres, dat huisje waarvan ik vertelde, dat was een geïmproviseerd huisje(….). De brandweer moest een sleutel gaan halen om het hek te openen(….).

Het is al een heel jaar geleden. Er stonden wel 20 containers. Hoe kan ik dat dan nog weten(….). Ik zeg gewoon dat ik er nog nooit geweest ben. Ik heb een katvanger nodig.

Ik zeg gewoon dat ik het niet gedaan heb, 20 doden, 1000 gewonden, heavy, heavy. Ik zal je nog wel meer vertellen maar eerst wil ik nog nadenken. Ik hou vol dat ik het niet gedaan heb, dan ben ik zo los. 7 juli moet ik voorkomen. Ik zeg gewoon dat ik het niet gedaan heb.

Dat met dat geïmproviseerde huisje bij die 20 containers waar ik over vertelde, dat is een uit de hand gelopen geintje (…) Zitten klooien en er zat geen veiligheid op, dat is toch stom, er moet toch veiligheid op zitten. Ja ik heb het gedaan maar dat zeg ik nooit. Ik moet gewoon volhouden dat ik op het zwembad was. Ze kunnen me niks maken. Ze hebben wel sporen gevonden op mijn kleren want ze waren er achter gekomen wat ik aanhad. Dat hebben ze opgestuurd naar het Forensisch Instituut. Maar ze kunnen me niks maken. Als ik maar volhoud dat ik er niets mee te maken had en dat ik daar nooit geweest ben.

Ik denk dat ik gewoon moet volhouden dat ik het niet gedaan heb (….) Nee natuurlijk vertrouw ik je wel, voor 100%, anders vertel ik toch niet tegen je dat ik het gedaan heb. Ik praat er met niemand anders over.

Bewijsoverweging:

Met betrekking tot de bewijsmiddelen 9, 10 en 11 overweegt de rechtbank het volgende:

In het dossier bevinden zich vele verklaringen van getuigen waarin verdachte wordt gekenschetst als opschepper of fantast. De raadsman heeft zulks ook aangevoerd in zijn pleitnotities en heeft de rechtbank voorgehouden dat "zelfs indien cliënt tegenover derden enigerlei betrokkenheid bij de ramp zou hebben toegegeven dat dit nog niet betekent dat hij ook werkelijk betrokken is". (pag.45 1e alinea).

De rechtbank neemt in aanmerking de omstandigheden waaronder en de wijze waarop verdachte zich tegenover met name de getuigen getuige 7 en getuige 6 heeft uitgelaten over zijn betrokkenheid bij de ramp. De rechtbank stelt voorts vast dat verdachte zich herhaalde malen onder soortgelijke omstandigheden in bedoelde zin heeft uitgelaten tegenover een getuige en merkt die uitlatingen derhalve aan als betrouwbaar en consistent.

De rechtbank is door de inhoud van vorenstaande bewijsmiddelen, waarop na te melden beslissing steunt, tot de overtuiging gekomen en acht wettig bewezen dat verdachte het primair tenlastegelegde heeft begaan, met dien verstande dat:

hij op 13 mei 2000 te Enschede, opzettelijk brand heeft gesticht in de nabijheid van/op een bedrijfsterrein aan de Tollensstraat, immers heeft verdachte toen

aldaar opzettelijk vuur in aanraking gebracht met (een) brandbare stof(fen), ten gevolge waarvan brand en ontploffingen zijn ontstaan,

terwijl daarvan gemeen gevaar voor op dat bedrijfsterrein aan de Tollensstraat staande bedrijfspand/werkplaats en objecten/containers en diverse in de (onmiddellijke) nabijheid van die werkplaats staande woningen en gebouwen en bedrijfspanden en de inventaris van die bedrijfspanden en woningen en gebouwen en levensgevaar voor in/nabij die woningen/gebouwen en bedrijfspanden en in die woonwijk (Mekkelholt) aanwezige personen te duchten was en welke feiten de dood van personen, te weten [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] en [slachtoffer 3] en [slachtoffer 4] en [slachtoffer 5] en [slachtoffer 6] en [slachtoffer 7] en [slachtoffer 8] en [slachtoffer 9] en [slachtoffer 10] en [slachtoffer 11] en [slachtoffer 12] en [slachtoffer 13] en [slachtoffer 14] en [slachtoffer 15] en [slachtoffer 16] en [slachtoffer 17] en [slachtoffer 18] en [slachtoffer 19] en/of [slachtoffer 20] ten gevolge hebben gehad.

Tot deze beslissing geven reden de in die bewijsmiddelen voorkomende feiten en omstandigheden, waarbij de inhoud van die bewijsmiddelen telkens alleen is gebezigd tot bewijs van het tenlastegelegde feit, waarop deze inhoud in het bijzonder betrekking heeft.

De rechtbank acht niet bewezen wat aan verdachte primair meer of anders is tenlastegelegd, zodat hij daarvan behoort te worden vrijgesproken.

Het bewezen verklaarde levert op:

wat betreft primair de misdrijven:

strafbaar gesteld bij artikel 157 van het Wetboek van Strafrecht;

en

De verdachte is strafbaar, aangezien niet is gebleken van een zijn strafbaarheid uitsluitende omstandigheid.

De officier van justitie heeft gevorderd dat verdachte, terzake het primair tenlastegelegde wordt veroordeeld tot een gevangenisstraf van vijftien jaren onvoorwaardelijk, met aftrek van het voorarrest.

De rechtbank overweegt wat de straf betreft, dat op grond van de aard van de feiten, de omstandigheden waaronder deze zijn gepleegd en de persoon van verdachte, zoals één en ander uit het onderzoek ter terechtzitting is gebleken, aan verdachte de straf behoort te worden opgelegd, zoals deze hierna zal worden bepaald, waarbij nog het volgende is overwogen:

Op 13 mei 2000 tegen 14.45 uur is brand ontstaan in de vuurwerkopslagplaats van het bedrijf S.E. Fireworks aan de Tollensstraat in Enschede.

Deze brand heeft een kettingreactie van explosies en branden in gang gezet, die uiteindelijk hebben geleid tot een tweetal massa-explosies. De eerste om omstreeks 15.34 en ongeveer een minuut later de tweede, allesvernietigende klap. De luchtschok en de brokstukken van de explosies hebben zware schade in de omgeving veroorzaakt. Door het uitgeworpen vuurwerk en de hittestraling van de vuurbol zijn branden ontstaan tot in de wijde omgeving.

Zeker twintig personen zijn omgekomen en er zijn honderden gewonden gevallen. De materiele schade is enorm. In het bijzonder het leed van de nabestaanden van hen die bij de ramp zijn omgekomen zal onvoorstelbaar groot zijn. De gebeurtenissen hebben een zeer grote impact gehad, niet alleen in de getroffen woonwijk en de stad Enschede, maar ook in de rest van het land en zelfs buiten de landsgrenzen.

Door op of bij een vuurwerkopslagplaats, gelegen in een woonwijk, brand te stichten heeft verdachte het algemeen voorzienbaar risico genomen dat zijn daad zeer ernstige gevolgen zou hebben. De rechtbank acht verdachte voor deze gevolgen verantwoordelijk.

Daaraan doet niet af dat de ramp mogelijk minder groot van omvang was geweest indien er op het terrein van S.E. Fireworks niet meer vuurwerk van een zwaardere klasse dan volgens de vergunning was toegestaan, aanwezig was geweest.

In de rapportage van het Pieter Baan Centrum wordt verdachte door de deskundigen omschreven als een zowel verstandelijk als sociaal-emotioneel beperkte man met schizotypische persoonlijkheidstrekken.

Of en in hoeverre die aspecten een rol hebben gespeeld ten tijde van het tenlastegelegde, is door de ontkenning van verdachte en door zijn gebrek aan medewerking aan een aantal onderdelen van het onderzoek, niet kunnen worden vastgesteld. Wel hebben de deskundigen vastgesteld dat verdachte geen tekenen van een ernstige psychiatrische stoornis in engere zin heeft getoond en concluderend stellen zij vast dat verdachte ten tijde van het plegen van dat feit weliswaar lijdende was aan een gebrekkige ontwikkeling zijner geestvermogens doch dat het feit- indien bewezen- hem geheel kan worden toegerekend. De rechtbank neemt deze conclusie over en maakt deze tot de hare.

De rechtbank houdt rekening met het zeer gevaarzettende karakter van de daad van verdachte en de gevolgen van zijn handelen, in het bijzonder de dood van de in de bewezenverklaring genoemde personen, het veroorzaakte leed en de materiele schade. Gelet op de volledige toerekeningsvatbaarheid van verdachte rechtvaardigen die factoren het opleggen van een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van lange duur.

Anderzijds neemt de rechtbank in aanmerking dat niet is gebleken dat verdachte de dood van personen heeft gewild.

De rechtbank betrekt verder in haar oordeel dat verdachte beschouwd moet worden als een sociaal-emotioneel beperkte man met een benedengemiddelde intelligentie, die op grond van aanleg en milieufactoren een persoonlijkheid heeft ontwikkeld met schizotypische trekken.

De rechtbank komt op grond van het vorenstaande tot de beslissing dat verdachte dient te worden veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van vijftien jaren.

De rechtbank overweegt verder dat de vordering van de benadeelde partij, benadeelde partij B., ingediend door mr. J.E.C. Camps, advocaat te Enschede, in zijn hoedanigheid van gemachtigde van benadeelde partij B., voornoemd, niet ontvankelijk dient te worden verklaard, nu deze vordering niet overeenkomstige de wijze zoals omschreven in artikel 51b, eerste en tweede lid Wetboek van Strafvordering is ingediend, immers is de opgave van de inhoud van de vordering tot schadevergoeding eerst op 15 oktober 2001 en derhalve na de aanvang van het onderzoek ter terechtzitting ingediend, terwijl vervolgens ook op de terechtzitting voeging niet heeft plaatsgevonden.

De na te melden straf is gegrond, behalve op voormelde artikelen, op de artikelen 10, 27, 57 en 63 van het Wetboek van Strafrecht.