HR, 14-06-2013, nr. 12/02027

In cassatie kan worden uitgegaan van de volgende feiten1.:

Bij op 5 maart 2008 ingekomen verzoekschrift heeft de vrouw zich gewend tot de rechtbank 's-Gravenhage met het verzoek de echtscheiding uit te spreken en een aantal nevenvoorzieningen te treffen, waaronder vaststelling van een door de man verschuldigde partneralimentatie ad € 10.000,- bruto per maand en verdeling bij helfte van de huwelijksgoederengemeenschap.

De man heeft verweer gevoerd tegen de verzochte partneralimentatie en tevens zelfstandig verzocht - onder meer - de huwelijksgoederengemeenschap bij helfte te verdelen.

Bij beschikking van 13 maart 2009 heeft de rechtbank de echtscheiding tussen partijen uitgesproken. De behandeling van de verzoeken tot verdeling van de huwelijksgemeenschap en vaststelling van partneralimentatie is aangehouden in afwachting van het overleggen van financiële gegevens en overleg tussen partijen. Voorts heeft de rechtbank bepaald dat de man met ingang van de datum van inschrijving van de echtscheidingsbeschikking - totdat nader wordt beslist - een partneralimentatie van € 3.841,- per maand zal voldoen.

In haar beschikking van 2 september 2010 heeft de rechtbank geconstateerd dat partijen in gebreke zijn gebleven met het overleggen van alle in de beschikking van 13 maart 2009 genoemde stukken. In verband hiermee heeft de rechtbank, onder aanhouding van iedere verdere beslissing ten aanzien van de verdeling en de partneralimentatie, partijen ten laatste male in de gelegenheid gesteld schriftelijk antwoord te geven op een aantal in de beschikking geformuleerde vragen dan wel de gevraagde stukken alsnog over te leggen.

Na het overleggen van stukken door partijen heeft de rechtbank bij eindbeschikking van 10 maart 2011 de verdeling van de huwelijksgemeenschap vastgesteld en bepaald dat het in de overwegingen weergegeven bedrag dat de man wegens overbedeling aan de vrouw dient te voldoen door partijen zelf dient te worden herberekend voor het geval de recreatiewoning verkocht zal worden aan een derde. Daartoe oordeelde de rechtbank, voor zover in cassatie van belang, onder meer:

De man heeft van de beschikking van 10 maart 2011 hoger beroep ingesteld bij het gerechtshof 's-Gravenhage met verzoek dat het hof de bestreden beschikking vernietigt voor zover daarin:

Bij (deel)beschikking van 18 januari 2012 heeft het hof, voor zover in cassatie nog relevant:

Aan deze beslissingen heeft het hof onder meer de volgende overwegingen ten grondslag gelegd:

De man heeft - tijdig9. - beroep in cassatie ingesteld. De vrouw heeft geen verweer gevoerd.

Middel 1 richt zich met een rechts- en motiveringsklacht tegen het oordeel dat de man wegens overbedeling ter zake van de recreatiewoning een bedrag ad € 35.524,- aan de vrouw dient te voldoen (rov. 33, slot). Daartoe wordt aangevoerd dat het hof heeft miskend dat aan de recreatiewoning een negatieve waarde van € 31.354,- moet worden toegekend nu niet ter discussie staat dat aan de woning een getaxeerde waarde van € 250.000,- is toegekend terwijl de daaraan verbonden hypothecaire geldleningen in totaal € 281.354,- belopen.

De motiveringsklacht is gegrond. Bij beschikking van 10 maart 2011 heeft de rechtbank geoordeeld:

In het licht van deze oordelen - wat betreft de oordelen onder a) en c): in appel onbestreden - is onbegrijpelijk dat het hof in rov. 33 uitgaat van (een aan de vrouw toekomende helft van de overwaarde van de recreatiewoning en) een door de man wegens overbedeling ter zake van de recreatiewoning verschuldigd bedrag ad € 35.524,-, en dat het hof daarop voortbouwend in het dictum de man veroordeelt tot betaling binnen drie maanden van een bedrag ad € 35.524,- "ter zake van de overbedeling uit hoofde van de recreatiewoning".10. Het ziet ernaar uit dat het hof abusievelijk het per saldo verschuldigde bedrag wegens overbedeling heeft aangezien voor het ter zake van de toedeling van de recreatiewoning verschuldigde bedrag.

Middel 2 komt op tegen het dictum voor zover het hof daarin de man veroordeelt tot betaling van een bedrag ad € 35.524,- wegens overbedeling. Het middel berust op de lezing dat dit bedrag ziet op het volgens het hof per saldo - na verrekening van de verschillende betalingsverplichtingen over en weer - uit hoofde van over- dan wel onderbedeling verschuldigde bedrag en klaagt dat de beslissing onjuist althans onbegrijpelijk gemotiveerd is in het licht van de honorering door het hof van enkele tegen de waardering van een aantal activa en passiva gerichte grieven.

De klacht gaat uit van een onjuiste lezing van het dictum, nu dit - zoals bij middel 1 reeds ter sprake kwam - uitsluitend betrekking heeft op overbedeling wegens toedeling van de recreatiewoning.

Middel 3 keert zich tegen het oordeel dat de man zijn blote stelling dat hij niet langer beschikt over de door hem van het HagaZiekenhuis ontvangen vergoeding inzake 'afkoop dienstverband' ad € 90.000,- op geen enkele wijze met verifieerbare stukken heeft onderbouwd, zodat het ervoor moet worden gehouden dat hij nog steeds over dit bedrag beschikt en dit bedrag als bate van de gemeenschap door partijen bij helfte dient te worden verdeeld (rov. 9 t/m 11).

Volgens de eerste klacht (cassatieverzoekschrift onder 23) is het hof van een onjuist bedrag uitgegaan. Daartoe wordt aangevoerd dat blijkens de salarisspecificatie over november 2008 (overgelegd bij brief van de advocaat van de vrouw van 13 januari 2009) de vergoeding (i) een bedrag van € 94.388,- bruto heeft belopen en (ii) netto is uitgekeerd. Op basis van een onomstreden belastingtarief van 52% zou ten hoogste een bedrag ad € 45.306,24 in de verdeling kunnen zijn betrokken, aldus de klacht.

De klacht faalt, nu zij niet aangeeft dat en waar in de gedingstukken van de feitelijke instanties de man heeft gesteld dat de bedoelde vergoeding een bedrag van € 94.388,- bruto beliep, netto aan hem is uitgekeerd en op grond daarvan op € 45.306,24 moet worden gewaardeerd.

Volgens de tweede klacht (cassatieverzoekschrift onder 24) dient de vergoeding in het geheel niet in de verdeling te worden betrokken, nu de man heeft beargumenteerd dat de vergoeding geacht moet worden te zijn besteed aan andere uitgaven, waaronder het levensonderhoud van hemzelf, zijn vrouw en de kinderen, terwijl de vrouw slechts heeft gesteld dat dit bedrag is uitgekeerd en "dus" in de verdeling moet worden betrokken.

Ook deze klacht faalt. Blijkens rov. 9 is het hof uitgegaan van de stelling van de man - welke het hof kennelijk ontleent aan het proces-verbaal van 28 oktober 2011, p. 2 - dat het ontvangen bedrag volledig is verbruikt ten behoeve van de door de man gedane alimentatiebetalingen over 2007. De vrouw heeft deze stelling ter zitting betwist.11. Het aan het hof als feitenrechter voorbehouden oordeel dat deze stelling bij gebreke van verifieerbare stukken onvoldoende is onderbouwd is niet onbegrijpelijk. Het middel geeft ook geen vindplaatsen van stellingen ter nadere onderbouwing c.q. 'beargumentering'.

Middel 4 keert zich met een rechts- en motiveringsklacht tegen het oordeel van het hof dat de man geen recht heeft op verrekening van teveel betaalde partneralimentatie over de jaren 2009 en 2010 (rov. 35). Benadrukt wordt dat de man zich beroept op een verrekenpost in het kader van de verdeling en betoogd wordt dat het oordeel van het hof onvoldoende wordt gemotiveerd met de enkele vaststelling dat de man in zijn petitum niet om vaststelling van een andere ingangsdatum voor de gewijzigde partneralimentatie heeft verzocht.

Bij beschikking van 13 maart 2009 heeft de rechtbank, overeenkomstig het voorstel van partijen en onder aanhouding van de definitieve vaststelling, de partneralimentatie met ingang van de datum van inschrijving van de echtscheidingsbeschikking (11 mei 2009) voorlopig vastgesteld op het eerder in het kader van de voorlopige voorzieningen bepaalde bedrag ad € 3.841,- per maand (beschikking van 13 maart 2009, p. 4 en dictum). Vervolgens heeft de rechtbank bij eindbeschikking van 10 maart 2011 met ingang van die datum de alimentatie vastgesteld op € 2.283,- per maand. Voorts verwierp de rechtbank de stelling van de man dat hij recht heeft op verrekening van in 2009 en 2010 teveel betaalde alimentatie (beschikking van 10 maart 2011, p. 7). In zijn tegen laatstgenoemd oordeel gerichte grief 1 betoogt de man dat hij achteraf bezien in de periode van 13 maart 2009 t/m 10 maart 2011 een bedrag van € 1.558,- per maand teveel heeft betaald, omdat de omstandigheden die hebben geleid tot de vaststelling van de alimentatie ad € 2.283,- bruto per maand al golden vanaf het begin van de alimentatiebetalingen door de man aan de vrouw; hij wenst het teveel betaalde als te verrekenen post in de boedelafwikkeling op te nemen (appelschrift onder 9-11).12.

In zijn beoordeling van genoemde grief heeft het hof tot uitdrukking gebracht dat waar de man het hof niet verzocht heeft, met vernietiging van de eindbeschikking van 10 maart 2011, de op € 2.283,- bepaalde partneralimentatie te doen ingaan op een eerdere datum (bijvoorbeeld 11 mei 2009), de over de periode tot 10 maart 2011 verschuldigde alimentatie steeds het bij beschikking van 13 maart 2009 vastgestelde bedrag van € 3.841,- heeft belopen en derhalve geen sprake is van teveel betaalde alimentatie. Dit oordeel is niet rechtens onjuist, noch onbegrijpelijk of ontoereikend gemotiveerd.

Middel 5 bestrijdt met verschillende rechts- en motiveringsklachten het oordeel van het hof dat de man in staat is een partneralimentatie van € 3.439,- per maand13. te betalen in de periode van 10 maart 2011 tot 1 juli 2012 en van € 4.731,- per maand vanaf 1 juli 2012 (rov. 36 t/m 43).

Ten eerste wordt geklaagd (cassatieverzoekschrift onder 28) dat het hof zonder motivering een 'jus-vergelijking' achterwege heeft gelaten, terwijl de vrouw wel over een eigen inkomen beschikt.

Deze motiveringsklacht faalt nu gesteld noch gebleken is dat de man in hoger beroep een zogenoemde jusvergelijking - een vergelijking van de vrije ruimte14. - heeft bepleit. De enkele omstandigheid dat de vrouw over een eigen inkomen beschikt maakt het niet onbegrijpelijk dat het hof geen aanleiding heeft gezien voor toepassing van een jusvergelijking.15.

De tweede klacht (cassatieverzoekschrift onder 29-31) houdt in dat het hof in rov. 39 alleen heeft overwogen dat de man niet wil verkopen en voorbij is gegaan aan de tevens in de overwegingen te betrekken stellingen van de man betreffende de verkoopproblemen als gevolg van de allerwegen gevoelde malaise op de huizenmarkt, die meebrengen dat de man vooralsnog de recreatiewoning - gelet op de te verwachten lage opbrengst en de reeds negatieve waarde - in redelijkheid niet kan verkopen. Voorts wordt geklaagd dat het hof onvoldoende heeft gemotiveerd waarom de negatieve gevolgen van een door beide partijen tijdens hun huwelijk genomen beslissing tot aanschaf van een vakantiewoning na 1 juli 2012 bij uitsluiting aan de man moeten worden toegerekend.

Bij de beoordeling van deze motiveringsklachten staat voorop dat volgens vaste rechtspraak de vaststelling en de weging van factoren die de draagkracht van de onderhoudsplichtige bepalen zijn voorbehouden aan de rechter die over de feiten oordeelt en aan deze oordelen geen hoge motiveringseisen kunnen worden gesteld.16. Het hof heeft - op zichzelf in cassatie onbestreden en gezien de gedingstukken alleszins begrijpelijk17. - vastgesteld dat de man er zelf voor heeft gekozen de recreatiewoning niet te koop aan te bieden en dat hij geruime tijd de mogelijkheid heeft gehad de woning te verkopen. Waar de man aldus geruime tijd zelfs nog niet eens een poging tot verkoop had ondernomen, behoefde het hof niet nader te motiveren dat het naar zijn oordeel redelijk is met ingang van 1 juli 2012 niet langer rekening te houden met de aan de recreatiewoning verbonden lasten. Overigens geeft het middel geen vindplaats van de stelling dat de man de woning in verband met de algemene malaise op de huizenmarkt in redelijkheid niet kan verkopen. Deze wordt in het beroepschrift ook niet aangetroffen; de man heeft slechts betoogd dat door de beslissing van de rechtbank het risico dat de tijdens het huwelijk aangeschafte woning op 1 juli 2012 nog niet is verkocht eenzijdig en arbitrair bij de man is gelegd (beroepschrift onder 18). 's Hofs impliciete oordeel dat het redelijk is de man met dat risico te belasten, is eveneens toereikend gemotiveerd met de (onbestreden) vaststelling dat de man er zelf voor gekozen heeft de woning niet te verkopen. Daarbij is tevens van belang dat de recreatiewoning op verzoek van de man aan hem is toegedeeld en dat hij in eerste aanleg heeft medegedeeld de overname van deze woning te kunnen financieren.18.

Ten derde (cassatieverzoekschrift onder 32) wordt geklaagd dat het hof uit de overgelegde bewijsstukken - verwezen wordt naar de brief van de maatschapsaccountant van 25 augustus 201019. - had kunnen en moeten afleiden dat het salaris in elk geval tot en met 2007 in het resultaat van de maatschap is begrepen, zodat de gemiddelde winst over de jaren 2007-2009 te hoog is berekend en het hof daarvan niet (althans niet zonder nadere motivering) had kunnen uitgaan bij de berekening van het inkomen van de man.

Ook deze klacht faalt. In haar beschikking van 10 maart 2011 (p. 8) is de rechtbank bij de berekening van het jaarinkomen van de man - met uitdrukkelijke inachtneming van de door het middel genoemde brief van de maatschapsaccountant (mr. Kienhuis) van 25 augustus 2010 - uitgegaan van een gemiddelde winst voor belastingen in de jaren 2007-2009 van € 327.609,-. Op grond van de (in cassatie onbestreden) vaststelling dat deze winst in appel niet is bestreden, is het hof in rov. 40 van zijn beschikking van diezelfde winst uitgegaan. Dat oordeel voldoet aan de voor draagkrachtbepalende factoren geldende motiveringseisen en is geenszins onbegrijpelijk.

Het slagen van middel 1 brengt mee dat de bestreden beschikking dient te worden vernietigd. Mijns inziens zou Uw Raad de zaak zelf kunnen afdoen door, met handhaving van het dictum van het hof voor het overige, de beslissing "veroordeelt de man om aan de vrouw ter zake van de overbedeling uit hoofde van de recreatiewoning te betalen een bedrag van € 35.524,- te voldoen binnen drie maanden na heden" te vervangen door de beslissing "veroordeelt de vrouw om aan de man ter zake van de helft van de onderwaarde van de recreatiewoning te betalen een bedrag van € 5.488,- te voldoen binnen drie maanden na heden."

De conclusie strekt tot vernietiging en afdoening op de onder 2.17 aangegeven wijze.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden

A-G