Hof 's-Gravenhage, 20-12-2012, nr. 22-004047-11, nr. 11-960256-10

Dit arrest is gewezen naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzittingen in eerste aanleg en het onderzoek op de terechtzittingen in hoger beroep van dit hof van

Aan de verdachte is – na wijziging van de tenlastelegging in eerste aanleg op 16 mei 2011 - ten laste gelegd dat:

hij op een of meer tijdstippen in of omstreeks de periode van 1 november 2009 tot en met 19 november 2010, vanaf/op het vaste land van Somalië en/of vanaf/op de kust van Koyaama Island (Somalië), en/of in de territoriale wateren van Somalië, en/of op volle zee, in de Golf van Aden, en/of in de Indische Oceaan, tezamen en in vereniging met één of meer ander(en), althans alleen, (telkens) als schipper heeft dienstgenomen en/of dienst gedaan op een vaartuig, wetende dat het bestemd was en/of (telkens) het gebruikende om in open zee daden van geweld te plegen tegen andere vaartuigen en/of tegen zich daarop bevindende personen en/of goederen (welk gepleegd geweld bestond uit het schieten met (automatische) (vuur)wapens en/of een raketwerper op, althans in de richting van de vaartuigen SV de Choizil, en/of het Franse marineschip de Floréal, althans in de richting van één of meer zich op open zee bevindende (koopvaardij)vaartuigen en/of de zich daarop bevindende personen en/of goederen, althans uit het dreigend tonen van (automatische) (vuur)wapens en/of een raketwerper aan die personen en/of het met die wapens onder schot houden van die personen), zonder door een oorlogvoerende mogendheid daartoe gemachtigd te zijn of tot de oorlogsmarine van een erkende mogendheid te behoren;

en/of

hij op een of meer tijdstippen in of omstreeks de periode van 1 november 2009 tot en met 19 november 2010, vanaf/op het vaste land van Somalië en/of vanaf/op de kust van Koyaama Island (Somalië), en/of de territoriale wateren van Somalië, en/of op volle zee, in de Golf van Aden, en/of in de Indische Oceaan, tezamen en in vereniging met één of meer ander(en), althans alleen, (telkens) als schepeling heeft dienstgenomen en/of dienst gedaan op een vaartuig, dat (telkens) bestemd was en/of gebruikt werd om in open zee daden van geweld te plegen tegen andere vaartuigen en/of tegen zich daarop bevindende personen en/of goederen, terwijl hij bekend was met deze bestemming en/of dit gebruik en/of vrijwillig in dienst is gebleven op zodanig vaartuig na met deze bestemming en/of dit gebruik bekend te zijn geworden (welk gepleegd geweld bestond uit het schieten met (automatische) (vuur)wapens en/of een raketwerper op, althans in de richting van de vaartuigen SV de Choizil, en/of het Franse marineschip de Floréal, althans in de richting van één of meer zich op open zee bevindende (koopvaardij)vaartuigen en de zich daarop bevindende personen en/of goederen, althans uit het dreigend tonen van (automatische) (vuur)wapens en/of een raketwerper aan die personen en/of het met die wapens onder schot houden van die personen) zonder door een oorlogvoerende mogendheid daartoe gemachtigd te zijn of tot de oorlogsmarine van een erkende mogendheid te behoren.

In eerste aanleg is de verdachte ter zake van het eerste cumulatief/alternatief tenlastegelegde veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van 5 jaren en 6 maanden, met aftrek van voorarrest.

Namens de verdachte is op 26 augustus 2011 hoger beroep tegen het vonnis ingesteld.

De officier van justitie heeft op 24 augustus 2011 hoger beroep tegen het vonnis ingesteld.

Rechtsmacht

Het hof overweegt ambtshalve dat Nederland in deze zaak ten aanzien van de ten laste gelegde zeeroof ex artikel 381 van het Wetboek van Strafrecht rechtsmacht heeft op grond van het bepaalde in artikel 4 aanhef en onderdeel 5 van het Wetboek van Strafrecht. Feiten of omstandigheden die in de weg zouden (kunnen) staan aan een vervolging van de verdachte in Nederland zijn het hof niet gebleken.

Het openbaar ministerie is derhalve op het punt van de rechtsmacht ontvankelijk in de vervolging van de verdachte ter zake van het tenlastegelegde.

Verdragsrechtelijke bevoegdheden

Het hof heeft vervolgens bezien of, ondanks de uitdrukkelijke wettelijke basis voor rechtsmacht, en gelet op artikel 94 van de Grondwet, regels van internationaal recht in de weg staan aan een vervolging van de verdachte in Nederland.

Voor de beoordeling hiervan, voor zover in deze strafzaak relevant, zijn de volgende verdragen van belang waarbij Nederland (verdrags-)partij is:

De verdediging heeft zich op het standpunt gesteld dat het openbaar ministerie niet-ontvankelijk dient te worden verklaard in de vervolging van de verdachte – verkort en zakelijk weergegeven -, nu doelbewust, althans met grove veronachtzaming van zijn belangen, aan het recht van de verdachte op een eerlijke behandeling van de zaak te kort is gedaan en daarmee, zo begrijpt het hof, zijn recht op een eerlijk proces als bedoeld in de artikelen 5 en 6 van het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden (hierna: EVRM) is geschonden.

Daartoe wordt aangevoerd, kort gezegd en voor zover het hof begrijpt, dat de beginselen van een goede procesorde zijn geschonden door in strijd met het gelijkheidsbeginsel te besluiten om tot strafvervolging van de verdachte over te gaan. Voorts is de verdachte van zijn vrijheid beroofd geweest zonder dat sprake was van een daartoe wettelijk voorgeschreven procedure. Ook is niet voldaan aan het beginsel van ‘equality of arms’. De verdachte kon geen raadsman consulteren, had geen rechtsbijstand van een raadsman van zijn keuze en werd niet (onverwijld en op deugdelijke wijze) geïnformeerd omtrent de gronden voor zijn aanhouding, waardoor hij zich niet op adequate wijze kon verdedigen tegen de rechtmatigheid en gegrondheid van zijn hechtenis, aldus begrijpt het hof het betoog van de verdediging. De verdachte is evenmin onverwijld en in een taal die hij verstaat geïnformeerd omtrent de redenen voor zijn aanhouding en alle tegen hem ingebrachte beschuldigingen. Tenslotte is de verdachte niet althans onvoldoende in de gelegenheid gesteld zijn ondervragingsrecht uit te oefenen.

Het openbaar ministerie heeft gemotiveerd aangegeven zich ontvankelijk in de vervolging te achten.

De feiten en omstandigheden

Het hof stelt op grond van het procesdossier en het onderzoek ter terechtzitting, voor zover hier relevant en zakelijk weergegeven, de navolgende feiten en omstandigheden vast.

In het kader van de internationale antipiraterijmissies Atalanta en Ocean Shield patrouilleert de Nederlandse marine met de Hr. Ms. Amsterdam in de Golf van Aden, de Indische oceaan en het Somalisch Bassin. Het doel van deze operaties vormt het begeleiden van World Food Programme (WFP-)schepen en het bestrijden en voorkomen van kapingen op koopvaardijschepen in het operatiegebied van de Hoorn van Afrika.1

Tijdens een surveillance op 4 november 2010 wordt door het Franse marinefregat Floréal het zeilschip Choizil aangetroffen, voor anker liggend bij het eiland Koyaama, gelegen voor de Somalische kust. De Floréal neemt waar dat de Choizil is voorzien van tenminste 50 jerrycans met vermoedelijk benzine. Daardoor rijst het vermoeden dat het zeiljacht gebruikt zou worden voor piraterij. Na enkele dagen wordt bekend dat het betreffende zeiljacht was gekaapt en dat er drie gijzelaars aan boord waren.

Op 7 november 2010 strandde het zeilschip Choizil op de kust van Somalië in de buurt van de kustplaats Baraawe. Naast het zeilschip lag een skiff, die met de Choizil meegevaren was. Het Franse marinepersoneel stelt daarop een onderzoek in naar de skiff en het zeiljacht. Tijdens dit onderzoek wordt de buitenboordmotor van de skiff gedemonteerd en worden op de Choizil een Rocket Propelled Grenade (RPG) en munitie voor een AK47 aangetroffen. Voorts wordt de schipper van de Choizil, [getuige 1], aangetroffen. Hij wordt aan boord gebracht van de Hr. Ms. Amsterdam om naar Mombassa (Kenia) te worden overgebracht.2

Op 19 november 2010 wordt aan boord van de Hr. Ms. Amsterdam een mogelijke Pirate Action Group (PAG) waargenomen die reeds op 18 november 2010 werd geobserveerd bij het eiland Koyaama. De PAG bestaat uit een whaler en twee skiffs. Door personeel van de boordhelikopter van de Hr. Ms. Amsterdam wordt waargenomen dat zich aan boord van de whaler grote hoeveelheden brandstofvaten, ladders en andere materialen bevinden. Voorts wordt waargenomen dat de twee skiffs in de onmiddellijke nabijheid van de whaler varen.

Op basis van deze waarnemingen krijgt het personeel toestemming van de commandant van de ‘Standard Nato Maritime Group 1’ (hierna: CTF 508) om de genoemde vaartuigen te boarden. Evens wordt toestemming verleend om gericht vuur (non-disabling fire) te mogen uitbrengen.

Bij het zien van de boordhelikopter vluchten beide skiffs op hoge snelheid bij de whaler vandaan. Tijdens de daarop ingezette achtervolging van een van de skiffs (hierna: skiff 1) wordt door het helikopterpersoneel waargenomen dat goederen, waaronder een wapen (AK47), overboord worden gegooid. Ondanks waarschuwingen via de VHF-radio en waarschuwingsschoten vaart skiff 1 met hoge snelheid door richting de kust. Hierop dwingt de helikoptereenheid de skiff tot stoppen door met gericht vuur de voorkant van de skiff te raken. Ondertussen wordt een RHIB (snelle boot) richting de whaler gestuurd en de zes opvarenden in de whaler worden middels tie-wraps veiliggesteld.

De helikoptereenheid zet vervolgens de achtervolging in op de tweede skiff (hierna: skiff 2). Aan boord van de skiff ziet de helikopterbemanning vier opvarenden en een groot aantal jerrycans. De helikoptereenheid dwingt skiff 1 tot stoppen middels waarschuwingsschoten.

De beide skiffs worden onder controle gebracht en onder nationale (Nederlandse) aansturing worden de dertien opvarenden om 12:35 uur als ‘detainees’ aan boord de Hr. Ms. Amsterdam genomen en worden hun persoonsgegevens vastgelegd. De opvarenden worden tevens gewezen op de reden waarom zij staande zijn gehouden. De opvarenden worden vervolgens tijdelijk vastgehouden in de Temporary Holding Facility (hierna: THF) van de Hr. Ms. Amsterdam, met als doel het afleggen van verklaringen en op basis hiervan het afwachten van overleg met en beslissing van het Nederlandse openbaar ministerie.3

Onder de inzittenden van de whaler bevindt zich de medeverdachte T09, onder de inzittenden van de skiff 2 bevinden zich de verdachte en de medeverdachte T14 en onder de inzittenden van skiff 1 bevindt zich de medeverdachte T06.4

Aan boord van een op de Hr. Ms. Amsterdam ingesteld onderzoek blijkt dat skiff 1 dermate karakteristieke kenmerken vertoont, dat het vermoeden rijst dat deze skiff in verband kan worden gebracht met de skiff die op 7 november 2010 was gebruikt bij de kaping van de Choizil.5

Uit de gegevens van het aan boord van de whaler in beslag genomen GPS-apparaat blijkt dat het apparaat zich op 19 november 2010 om 12:06 uur op de positie met het coördinaat S0 31.105 E42 48.279 bevond, waardoor het vermoeden bestaat dat de onderschepping van de groep ongeveer 56 kilometer van Koyaama eiland op open zee heeft plaatsgevonden.6

Op 21 november 2010 zijn de inzittenden van de skiffs en de whaler vervolgens aan boord van de Hr. Ms. Amsterdam aangehouden op basis van verdenking van zeeroof en op 22 november 2010 is de inbewaringstelling voor veertien dagen gelast.7

Op 22 november 2010 wordt door het helikopterpersoneel van de Hr. Ms. Amsterdam voor de kust van Somalië een skiff, voorzien van twee buitenboordmotoren en uitgerust met een grote hoeveelheid brandstof, een ladder en pakketten, waargenomen. Op de skiff bevinden zich zeven opvarenden. Bij het zien van de helikopter vaart de skiff met grote snelheid naar het vasteland van Somalië. De Hr. Ms. Amsterdam ligt vervolgens gedurende de nacht van 22 november op 23 november 2010 voor de kust om te voorkomen dat de skiff ongezien zou vertrekken.

In de middag van 23 november 2010 wordt de skiff op dezelfde positie waar deze op 22 november 2010 aan land is gegaan, waargenomen door het helikopterpersoneel van de Hr. Ms. Amsterdam. Het helikopterpersoneel neemt tevens waar dat de skiff wordt klaargemaakt voor vertrek naar zee. Gezien de uitrusting van de skiff bestaat het vermoeden dat de skiff naar zee wil vertrekken teneinde een kaping uit te voeren.

Vlak voor zonsondergang wordt waargenomen dat de skiff naar zee vertrekt. Het boardingteam van de Hr. Ms. Amsterdam vaart daarop in twee RHIB's richting de skiff.

De Hr. Ms. Amsterdam krijgt toestemming van de commandant van de CTF 508 om de skiff te boarden. Eenmaal in de nabijheid van de skiff vuurt het boardingteam lichtkogels af om de opvarenden tot stoppen te bewegen. De skiff gaat er echter vandoor, waarop het boardingteam met hoge snelheid de achtervolging inzet. Het boardingteam neemt vervolgens waar dat de opvarenden spullen overboord gooien, waaronder een ladder en een groot pakket. Ondanks diverse stoptekens en waarschuwingsschoten neemt de skiff geen aanstalten om te stoppen.

Op basis van deze waarnemingen krijgt het personeel toestemming van de commandant van de CTF 508 om de genoemde vaartuigen te boarden en om gericht vuur (non-disabling fire) uit te mogen brengen. Het boardingteam geeft direct gericht vuur af op de voorkant van de skiff. Dit resulteert niet in het stoppen van de skiff, waarop het boardingteam de skiff tot stoppen dwingt door met gericht vuur beide motoren uit te schakelen. De skiff wordt vervolgens onder controle gebracht op de positie met het coördinaat 01-37.4S 041-39.9E.

De zeven opvarenden worden vervolgens door middel van het aanbrengen van zogenoemde tie-wraps veiliggesteld. De opvarenden worden met toestemming van de commandant der strijdkrachten en de Nederlandse officier van justitie als ‘detainees’ aan boord de Hr. Ms. Amsterdam genomen.

Van de zeven personen worden de persoonsgegevens vastgelegd. De groep wordt gewezen op de reden waarom zij staande zijn gehouden en wordt tijdelijk vastgehouden in de THF, met als doel het afleggen van verklaringen en op basis hiervan het afwachten van overleg met en beslissing van het Nederlandse openbaar ministerie.8

Onder de opvarenden bevindt zich de medeverdachte T21.9

De zeven opvarenden, onder wie de medeverdachte T21, worden op 24 november 2010 aangehouden ter zake van verdenking van piraterij.10

Vervolgens is nader onderzoek ingesteld. Daaruit blijkt dat de skiff is voorzien van vrijwel nieuwe buitenboordmotoren en dat de skiff is ‘gemodificeerd’: er is een dubbele bodem aangebracht waarin een grote hoeveelheid brandstof verborgen is.11 Daarnaast wordt op de skiff een visitekaartje van de schipper van de Choizil, [getuige 1], aangetroffen. Voorts worden de inzittenden van de skiff verhoord.12

Eén van hen ([T20]) verklaart dat de skiff beschikte over wapens, ladders, voedsel en benzine, dat hij deel uitmaakte van een groep van zeven piraten en dat de Choizil was gekaapt door de verdachte, de medeverdachte T06, de medeverdachte T21 en T22.13 Op grond van deze bevindingen worden de medeverdachte T21 en T22 op 28 november 2010 aangehouden ter zake van verdenking van zeeroof en is op 29 november 2010 hun inbewaringstelling voor veertien dagen gelast.14

De schipper van de Choizil, [getuige 1], wordt eveneens verhoord. Op 29 november 2010 verklaart hij aan de hand van hem getoonde foto’s dat de medeverdachte T09 de leider was van de piraten die de Choizil hadden gekaapt en dat de medeverdachte T06 eveneens tot de piratengroep van de Choizil behoorde.15

Voorts verklaart hij op 30 november 2010 aan de hand van andere aan hem getoonde foto’s dat de verdachte en de medeverdachte T14 tot de piratengroep van de Choizil behoorden.16

Naar aanleiding van het vorenstaande worden de medeverdachte T06, de verdachte, de medeverdachte T09, de medeverdachte T14 en de medeverdachte T21 als verdachten van zeeroof aangemerkt. De andere verdachten worden, met uitzondering van T20, op 1 december 2010 in vrijheid gesteld.

Op 4 december 2010 wordt de gevangenhouding voor de duur van negentig dagen van de vijf verdachten bevolen.17

De beoordeling door het hof

Verdenking en recht tot aanhouding

De verdediging heeft zich op het standpunt gesteld

Het vonnis waarvan beroep kan niet in stand blijven omdat het hof tot andere beslissingen komt dan de rechtbank.

Choizil

Het openbaar ministerie heeft gevorderd - zakelijk weergegeven - dat het hof wettig en overtuigend bewezen zal verklaren dat de verdachte wetenschap had van het feit dat het vaartuig waarop hij dienst deed, bestemd was tot en voorts daadwerkelijk is gebruikt voor het plegen van daden van geweld tegen de Choizil, haar bemanning en de op het schip aanwezige goederen (hierna: geweld tegen de Choizil) en dat hiermee de betrokkenheid van de verdachte bij die kaping is gegeven.

Daaraan heeft het openbaar ministerie – overeenkomstig het schriftelijke requisitoir - ten grondslag gelegd de verklaringen van de verdachte zelf, de medeverdachte T06, de getuige T20 en de getuigen [getuige 1], [getuige 2] en [getuige 3], die allen het slachtoffer zijn geweest van het incident, alsmede de foto’s van de verdachte aangetroffen op de sd-kaart.

De verdediging heeft betoogd dat – zakelijk weergegeven - onvoldoende bewijs voorhanden is dat het vaartuig waarop de verdachte dienst deed daadwerkelijk is gebruikt voor het plegen van daden van geweld tegen de Choizil. Daartoe heeft de verdediging aangevoerd dat het enkele feit dat de skiff waarop de verdachte is aangehouden gelijkenis zou kunnen vertonen met de skiff waarmee de Choizil is gekaapt niets zegt over de eventuele betrokkenheid van de verdachte bij de kaping van de Choizil. Voorts hebben de getuigen [getuige 1], [getuige 2] en [getuige 3] de verdachte niet (voor 100%) herkend. Evenmin kunnen de verklaringen van getuige T20 als bewijs worden gebruikt, nu zijn verklaringen inconsistent en op meerdere essentiële punten tegenstrijdig zijn, wat met zich meebrengt dat de verklaringen onbetrouwbaar zijn.

De overige door het openbaar ministerie aangehaalde bewijsmiddelen zijn evenzeer onvoldoende specifiek om tot directe betrokkenheid van de verdachte bij de kaping van de Choizil te komen, aldus de verdediging.

Floréal

Het openbaar ministerie heeft gevorderd - zakelijk weergegeven - dat de verdachte zal worden vrijgesproken van het ten laste gelegde deel inhoudende dat het vaartuig waarop de verdachte dienst deed daadwerkelijk is gebruikt voor het plegen van daden van geweld tegen de Floréal, haar bemanning en de zich daarop bevindende goederen.

De verdediging heeft ten aanzien van het gebruikte geweld tegen de Floréal eveneens vrijspraak bepleit, nu

– zakelijk weergegeven - onvoldoende bewijs voorhanden is dat het vaartuig waarop de verdachte dienst deed daadwerkelijk is gebruikt voor het plegen van daden van geweld tegen de Floréal, en het geweld dat zich heeft voortgedaan bovendien niet op volle zee heeft plaatsgevonden.

Overige (koopvaardij)vaartuigen

Het openbaar ministerie heeft gevorderd - zakelijk weergegeven - dat het hof wettig en overtuigend bewezen zal verklaren dat de verdachte ten minste wetenschap had van het feit dat het vaartuig waarop hij dienst deed, bestemd was tot en voorts daadwerkelijk is gebruikt voor het plegen van daden van geweld tegen andere (koopvaardij)vaartuigen, de bemanning en de op het vaartuig aanwezige goederen. Daaraan heeft het openbaar ministerie – overeenkomstig het schriftelijke

requisitoir - ten grondslag gelegd de verklaringen van de verdachte zelf, zijn medeverdachten en de getuigen [getuige 1] en T22.

De verdediging heeft ten aanzien van het gebruikte geweld tegen overige (koopvaardij)vaartuigen vrijspraak bepleit, nu – zakelijk weergegeven - onvoldoende bewijs voorhanden is dat het vaartuig waarop de verdachte dienst deed daadwerkelijk is gebruikt voor het plegen van daden van geweld tegen (koopvaardij)vaartuigen.

Onderschepping

Het openbaar ministerie heeft gevorderd - zakelijk weergegeven - dat het hof wettig en overtuigend bewezen zal verklaren dat de verdachte als schipper dienst heeft genomen en gedaan op een vaartuig dat bestemd was tot het plegen van daden van geweld tegen (koopvaardij)vaartuigen, de bemanning en de op het vaartuig aanwezige goederen, althans ten minste wetenschap had van het feit dat het vaartuig waarop hij dienst deed op het moment van aanhouding bestemd was tot het plegen van daden van geweld. Daaraan heeft het openbaar ministerie – overeenkomstig het schriftelijke requisitoir - ten grondslag gelegd de verklaringen van de verdachte, de medeverdachte T06 en de getuige T20, alsmede de informatie en bevindingen van de Koninklijke Marine.

De verdediging heeft zich op het standpunt gesteld

– zakelijk weergegeven – dat bewezen kan worden dat de verdachte enkele dagen, dan wel weken, voorafgaand aan de onderschepping dienst heeft genomen, dan wel dienst heeft gedaan, op een vaartuig waarvan hij wist dat het bestemd was om in open zee daden van geweld te plegen tegen andere vaartuigen. De verdediging heeft evenwel bepleit

dat de verdachte niet als schipper aan boord was. Daartoe is aangevoerd dat de verdachte weliswaar als stuurman verantwoordelijk was voor het besturen van de boot, maar niet feitelijk het bevel heeft gevoerd over de skiff.

Op grond van de inhoud van de wettige bewijsmiddelen, in onderling verband en samenhang bezien, stelt het hof de volgende feiten en omstandigheden vast.

Choizil

Het hof is van oordeel dat de verklaringen van de getuige T20 onvoldoende betrouwbaar zijn om tot bewijs kunnen dienen dat de verdachte betrokken is geweest bij het tegen de Choizil gepleegde geweld. Het hof overweegt daarbij als volgt.

Het hof sluit allereerst niet uit dat T20 in de veronderstelling verkeerde dat, indien hij zou gaan praten, hij zou worden vrijgelaten, hetgeen hij heeft toegelicht tijdens zijn verhoor bij de rechter-commissaris. Gezien de inhoud van dit verhoor bij de rechter-commissaris doelt T20 op zijn eerdere mededelingen omtrent een aantal leden van de zogenaamde groep van dertien die enige betrokkenheid zouden hebben gehad bij de kaping van de Choizil. De getuige T20 stelt nog echter bij de rechter-commissaris dat volgens hem geen mensen van de groep van dertien bij de kaping van het zeiljacht betrokken waren. Het hof stelt vast dat de eerdere door T20 tegenover de Marechaussee afgelegde verklaringen over de rol van de verdachte bij de kaping van de Choizil van horen zeggen zijn, terwijl de verdachte die rol uitdrukkelijk betwist. In zoverre zijn de verklaringen van T20 twijfelachtig en naar het oordeel van het hof onbruikbaar voor het bewijs dat de verdachte enige betrokkenheid heeft gehad bij de kaping van de Choizil.

Naar het oordeel van het hof is op basis van de overige zich in het dossier bevindende stukken en het verhandelde ter terechtzitting in hoger beroep evenmin voldoende wettig en overtuigend bewijs voorhanden dat de verdachte betrokken is geweest bij de kaping van de Choizil.

Het hof overweegt daartoe als volgt.

Dat de skiff die is aangetroffen door de Nederlandse marine dezelfde is als de door de Franse marine bij de Choizil aangetroffen skiff, zegt mogelijk iets over de betrokkenheid van die skiff bij het geweld dat tegen de Choizil is gebruikt. Dat enkele gegeven zegt echter niets over de mogelijke betrokkenheid van de verdachte daarbij. Skiff en bemanning zijn immers in dit onderzoek geen onlosmakelijke eenheden gebleken; veeleer bevat het dossier aanwijzingen dat de individuele skiffs door verschillende en wisselende groepen personen worden gebruikt.

Op de sd-kaart die onder T15 is aangetroffen, waarvan de verdachte heeft toegegeven dat deze sd-kaart op enig moment in zijn telefoon heeft gezeten, zijn enkele foto's aangetroffen waarop de getuige [getuige 1] zijn zeiljacht Choizil heeft herkend als de plek waar deze foto's zijn gemaakt. Op de sd-kaart staan ook foto's waarop de verdachte en een aantal van zijn medeverdachten zijn te zien en waarvan de verdachte heeft aangegeven dat hij deze met zijn telefoon heeft gemaakt. Deze laatste foto’s zijn gemaakt met een Sony Ericsson W595, het type van de onder de verdachte aangetroffen telefoon. De eerste foto's, die kennelijk op de Choizil zijn gemaakt, zijn daarentegen gemaakt met een Sony Ericsson type G900. Zeer onaannemelijk is derhalve dat de foto's waarop [getuige 1] de Choizil heeft herkend, met de telefoon van de verdachte zijn gemaakt. De feiten en omstandigheden ondersteunen daarentegen wel de verklaring van de verdachte dat hij zijn sd-kaart wel eens uitleende, welke verklaring door het aantreffen van de sd-kaart onder T15 eveneens wordt bevestigd.

Concluderend bieden deze feiten en omstandigheden geen ondersteuning voor de stelling dat de verdachte de fotograaf is van de foto's, die gemaakt zijn op de Choizil en dus ook geen ondersteuning voor de betrokkenheid van de verdachte bij de kaping van de Choizil en daarmee bij het geweld dat tegen dit schip is gebruikt.

Evenmin ziet het hof in de eigen verklaring van de verdachte ondersteuning voor zijn betrokkenheid bij de kaping van de Choizil, nu hij vanaf het moment van zijn aanhouding tot aan zijn verklaring als verdachte tijdens

het onderzoek ter terechtzitting iedere betrokkenheid bij het geweld tegen de Choizil heeft ontkend.

Bij die stand van zaken is het hof – anders dan het openbaar ministerie – van oordeel dat onvoldoende is komen vast te staan dat de verdachte betrokken is geweest bij het tegen de Choizil gepleegde geweld, zodat de verdachte van dit onderdeel van de tenlastelegging behoort te worden vrijgesproken.

Floréal

Het deel van de tenlastelegging inhoudende dat het vaartuig waarop de verdachte dienst deed

daadwerkelijk is gebruikt voor het plegen van daden van geweld tegen het Franse marineschip de Floréal, is niet wettig en overtuigend bewezen, zodat de verdachte daarvan – overeenkomstig de vordering van de advocaten-generaal en hetgeen door de verdediging is bepleit - dient te worden vrijgesproken.

Overige (koopvaardij)vaartuigen

Naar het oordeel van het hof is op basis van de zich in het dossier bevindende stukken en het verhandelde ter terechtzitting in hoger beroep evenmin onvoldoende wettig en overtuigend bewijs voorhanden dat het vaartuig waarop de verdachte dienst deed daadwerkelijk is gebruikt voor het plegen van daden van geweld tegen andere (koopvaardij)vaartuigen en de zich daarop bevindende personen en/of goederen.

Daartoe overweegt het hof dat de door de advocaten-generaal in hun requisitoir aangehaalde verklaringen onvoldoende specifiek zijn om tot bewijs te dienen dat de verdachte concreet betrokken is geweest bij gewelddadige incidenten tegen andere (koopvaardij)schepen of pogingen daartoe.

Dit brengt mee dat het hof - evenals de rechtbank - de verdachte van dit onderdeel van de tenlastelegging zal vrijspreken vanwege het ontbreken van voldoende wettig en overtuigend bewijs.

Onderschepping

Feitelijke gang van zaken

Zoals reeds onder 6. ‘De feiten en omstandigheden’ is uiteengezet blijkt, kort samengevat, het volgende.

Op 18 november 2010 neemt de helikoptereenheid van de Hr. Ms. Amsterdam waar dat een groep schepen wordt geformeerd en vertrekt van Koyaama Island. Deze situatie had volgens de waarnemers alle kenmerken van de formatie van een zogenaamde 'Pirate Action Group' (hierna: PAG). De PAG bestaat uit een whaler en vier skiffs. Twee skiffs zetten koers naar open zee en aangenomen wordt dat ook de whaler van koers verandert. Een dag later, te weten op 19 november 2010, wordt op volle zee dezelfde PAG waargenomen, nu bestaande uit een whaler en twee skiffs. De whaler is beladen met een groot aantal brandstofvaten. Kennelijk na het opmerken van de helikopter van de Hr. Ms. Amsterdam varen de twee skiffs met grote snelheid weg. Door de helikoptereenheid wordt waargenomen dat een van de opvarenden - naar later zal blijken de medeverdachte T06 - vanaf een van de skiffs een wapen, te weten een AK47, overboord gooit. Ook wordt gezien dat van diezelfde skiff een ladder overboord wordt gegooid. Kort daarna voltooit de Nederlandse marine de aanhouding van alle opvarenden van deze PAG. Alle opvarenden, in totaal dertien personen, zijn vervolgens aangehouden op verdenking van het plegen van zeeroof.

Beoordeling

De verdachte en de medeverdachte T06 hebben verklaard dat de gehele 'groep van dertien', waarvan zijzelf en de verdachte dus ook deel hebben uitgemaakt, op zee is gegaan met de bedoeling schepen te kapen. Deze bedoeling werd volgens hen geconcretiseerd door de betrokken whaler en skiffs te bevoorraden met brandstof, ladders en vuurwapens. Dit alles vond plaats op het strand van Baraawe en vervolgens ook op het strand van Koyaama Island. De medeverdachte T06 heeft daarbij verklaard dat de actie in een hotel te Baraawe werd voorbesproken. Ook de verdachte heeft verklaard dat hij in het hotel in Baraawe heeft gehoord dat het de bedoeling was schepen te gaan kapen.

Conclusie

Op grond van bovenstaande vastgestelde feiten en omstandigheden - ook in samenhang beschouwd - is naar het oordeel van het hof buiten redelijke twijfel komen vast te staan dat de verdachte deel uitmaakte van een groep personen die de intentie had om met elkaar schepen te kapen op volle zee. Het hof concludeert dan ook dat de verdachte wist dat het vaartuig waarop hij dienst nam en deed bestemd was voor het plegen van daden van geweld, zoals nader bewezen verklaard.

Schipper

Het openbaar ministerie heeft betoogd dat de verdachte als schipper moet worden aangemerkt in de zin van artikel 381, eerste lid, onder 1, van het Wetboek van Strafrecht. De verdediging heeft, kort gezegd, betoogd dat de verdachte geen gezagvoerende functie op het schip had, zodat hij niet als schipper in de zin van de wet kan worden aangemerkt.

Het hof is van oordeel dat uit de vastgestelde feiten en omstandigheden niet buiten redelijke twijfel kan worden vastgesteld dat de verdachte een zodanig gezagvoerende functie had op het schip (in casu een skiff), mede gelet op het bepaalde in artikel 85 van het Wetboek van Strafrecht, dat hij - in strafverzwarende

zin - als schipper in de zin van de wet kan worden aangemerkt. Het hof heeft bij dit oordeel betrokken dat kennelijk verschillende personen als stuurman optraden terwijl anderen bovendien betrokkenheid (konden) hebben bij de beslissingen die in het algemeen aan een gezagvoerder toekomen, terwijl ook de precieze taakverdelingen tussen de opvarenden van de skiff niet, althans onvoldoende, zijn komen vast te staan.

Het hof zal de verdachte derhalve van dit onderdeel van de tenlastelegging vrijspreken.

Periode

Gelet op het hiervoor overwogene is het hof van oordeel dat niet bewezen verklaard kan worden dat de verdachte ver voorafgaand aan zijn aanhouding al betrokken is geweest bij concrete daden van geweld tegen vaartuigen en de zich daarop bevindende personen en/of goederen. Nu het hof - evenals de rechtbank - van oordeel is dat het dossier evenmin specifieke en overtuigende bewijsmiddelen bevat dat de verdachte ver voorafgaand aan zijn aanhouding heeft dienstgenomen of dienstgedaan op een vaartuig dat bestemd was tot het plegen van daden van geweld tegen vaartuigen en de zich daarop bevindende personen en/of goederen, zal de verdachte van een groot deel van de ten laste gelegde periode worden vrijgesproken. Dit betreft de periode voorafgaand aan 15 oktober 2010. Deze datum is gebaseerd op de verklaringen van de verdachte en de medeverdachte T06 over hetgeen zich voorafgaand aan de aanhouding van de 'Pirate Action Group' (hierna: PAG) heeft afgespeeld: de reis naar Baraawe, het verblijf in het hotel aldaar, de reis naar Kismaayo en de reis naar en het verblijf op Koyaama Island.

Het hof acht wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte het tweede cumulatief/alternatief tenlastegelegde heeft begaan, met dien verstande dat:

hij in de periode van 15 oktober 2010 tot en met 19 november 2010, vanaf het vaste land van Somalië en/of vanaf de kust van Koyaama Island (Somalië), en/of in de territoriale wateren van Somalië, en/of in de Indische Oceaan, tezamen en in vereniging met anderen als schepeling heeft dienstgenomen en dienst gedaan op een vaartuig, dat bestemd was om in open zee daden van geweld te plegen tegen andere vaartuigen en/of tegen zich daarop bevindende personen en/of goederen, terwijl hij bekend was met deze bestemming zonder door een oorlogvoerende mogendheid daartoe gemachtigd te zijn of tot de oorlogsmarine van een erkende mogendheid te behoren.

Hetgeen meer of anders is ten laste gelegd, is niet bewezen. De verdachte moet daarvan worden vrijgesproken.

Voor zover in de tenlastelegging taal- en/of schrijffouten voorkomen, zijn deze in de bewezenverklaring verbeterd. Blijkens het verhandelde ter terechtzitting is de verdachte daardoor niet geschaad in de verdediging.

Het hof grondt zijn overtuiging dat de verdachte het bewezenverklaarde heeft begaan op de feiten en omstandigheden die in de bewijsmiddelen zijn vervat en die reden geven tot de bewezenverklaring.

In die gevallen waarin de wet aanvulling van het arrest vereist met de bewijsmiddelen dan wel, voor zover artikel 359, derde lid, tweede volzin, van het Wetboek van Strafvordering wordt toegepast, met een opgave daarvan, zal zulks plaatsvinden in een aanvulling die als bijlage aan dit arrest zal worden gehecht.

Uitleg ‘dienst nemen’

De bedoeling van de wetgever moet zijn geweest om ook gevallen waarin de schepeling dienst doet op een piratenschip onder het bereik van de strafbaarstelling van artikel 381 van het Wetboek van Strafrecht te brengen. Een redelijke uitleg van het begrip ‘dienst nemen’ in de strafbaarstelling van zeeroof door een schepeling brengt dan mee, dat hieronder mede wordt verstaan het ‘dienst doen’ op een piratenschip. Derhalve kan het bewezenverklaarde worden gekwalificeerd zoals hieronder vermeld.

Geen ‘machtiging’ of ‘oorlogsmarine’

Gesteld noch gebleken is dat de verdachte en zijn medeverdachten door een oorlogvoerende mogendheid tot hun daden zijn gemachtigd of dat zij tot de oorlogsmarine van een erkende mogendheid behoren.

Om die reden is gekomen tot de bewezenverklaring van dit onderdeel van de tenlastelegging.

Het bewezenverklaarde levert op:

Medeplegen van zeeroof.

Psychische overmacht

Ter terechtzitting in hoger beroep heeft de raadsman zich overeenkomstig zijn pleitnotities op het standpunt gesteld dat de verdachte dient te worden ontslagen van alle rechtsvervolging, nu hem een beroep op psychische overmacht toekomt. Hij heeft hiertoe aangevoerd – kort en zakelijk weergegeven – dat de verdachte onder doodsbedreigingen jegens hem en zijn familie werd gedwongen tot het plegen van zeeroof. Er zou hierdoor sprake zijn van een drang of dwang waaraan de verdachte in redelijkheid geen weerstand kon bieden. Ten tijde van de verweten gedragingen zou de verdachte geen handelsalternatieven meer hebben gehad.

Het hof overweegt dienaangaande als volgt.

Het hof stelt voorop dat een beroep op psychische overmacht slechts kan slagen wanneer sprake is van een van buiten komende drang waaraan de verdachte redelijkerwijze geen weerstand kon en ook niet behoefde te bieden. Daarbij geldt dat de reactie op genoemde drang dient te voldoen aan eisen van proportionaliteit en subsidiariteit.

Het hof is met de advocaat-generaal van oordeel dat de verdachte geen beroep op overmacht toekomt, nu niet aannemelijk is geworden dat de verdachte het bewezenverklaarde heeft begaan onder invloed van een niet te weerstane drang of invloed van buiten.

Het hof neemt hiertoe in aanmerking dat de verdachte al vaker had deelgenomen aan zeeroof. Over zijn motief heeft de verdachte verklaard dat hij de piraterij was ingerold om geld te verdienen, dat hij vervolgens zou gebruiken om met zijn familie naar het platteland te verhuizen.

Naar het oordeel van het hof schetsen deze verklaringen van de verdachte een beeld van handelen en motieven dat zich niet laat rijmen met de stelling van de verdachte dat hij onder niet te weerstane dwang deelnam aan de bewezen verklaarde zeeroof. Daarbij komt dat verdachtes stelling noch steun vindt in het procesdossier, noch overigens wordt ondersteund.

Gelet op voornoemde feiten en omstandigheden acht het hof de feitelijke grondslag van het verweer niet aannemelijk geworden. Mitsdien verwerpt het hof het beroep op psychische overmacht.

Nu ook overigens geen omstandigheid aannemelijk is geworden die zijn strafbaarheid uitsluit, acht het hof de verdachte dan ook strafbaar.

De vordering

De advocaten-generaal hebben gevorderd dat de verdachte, als schipper, zal worden veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van 10 jaren, met aftrek van voorarrest.

Het standpunt van de verdediging

De verdediging heeft erop gewezen dat de verdachte niet verantwoordelijk kan worden gehouden voor enig gepleegd geweld. Voorts heeft de verdediging verzocht in strafmatigende zin rekening te houden met de bijzondere persoonlijke omstandigheden van de verdachte: de kansarme levensomstandigheden in Somalië, de extra zware detentieomstandigheden in een voor de verdachte vreemd land, het ontbreken van enig recht op voorwaardelijke invrijheidsstelling en de ernstige gevolgen die een gevangenisstraf van 18 maanden of meer zou meebrengen voor zijn mogelijke verblijfsstatus in Nederland.

De strafmotivering

De straf die aan de verdachte wordt opgelegd, is gegrond op de ernst van het feit, de omstandigheden waaronder het is begaan en de persoon en de persoonlijke omstandigheden van de verdachte. Daarbij wordt in het bijzonder het volgende in aanmerking genomen.

De ernst van het feit

De afgelopen jaren heeft er een groot aantal gevallen van piraterij plaatsgevonden van piraterij rondom de kuststreek van Somalië en de nabijgelegen internationale wateren. Door het gevaar van tegen schepen gerichte piraterij en gewapende overvallen is de veiligheid van de handelsroutes over zee en de internationale zeevaart onder druk komen te staan en daarmee ook de levering van humanitaire hulp in Somalië.

Met grote - ook internationale en militaire - inspanningen wordt getracht de piraterij een halt toe te roepen.

Het is duidelijk dat de piraten uit zijn op de afpersing van grote sommen geld als losgeld voor gegijzelde bemanningsleden en gekaapte schepen. De opbrengsten worden kennelijk ook geïnvesteerd in professionele middelen om de zeeroof uit te breiden.

Tegen deze achtergrond vraagt de ernst van de bewezen verklaarde feiten om oplegging van forse gevangenisstraffen, waarbij de - ook internationale - uitstraling van de berechting en bestraffing een strafverzwarend effect moet hebben om een duidelijk signaal af te geven.

Anders dan het openbaar ministerie is het hof – zoals hiervoor reeds overwogen - van oordeel dat uit de vastgestelde feiten en omstandigheden onvoldoende kan worden afgeleid dat de verdachte – in strafverzwarende zin - heeft opgetreden als schipper, zoals bedoeld in de artikelen 85 en 381 van het Wetboek van Strafrecht.

De persoonlijke omstandigheden van de verdachte

Het hof heeft daarnaast, evenals de rechtbank, acht geslagen op het volgende.

De verdachte is afkomstig uit Somalië. Het is algemeen bekend dat Somalië een onveilig land is, zonder effectief centraal gezag. Strijdende partijen vechten hun conflicten uit in een sfeer van straffeloosheid, bij welke conflicten reeds veel burgerslachtoffers zijn gevallen. Daarbij worden de mensenrechten met voeten getreden en wordt Somalië geteisterd door droogte en ernstige hongersnood.

Het hof is niet in staat voldoende duidelijkheid te verkrijgen over de door de verdachte aangevoerde persoonlijke omstandigheden, maar deze zijn zonder twijfel schrijnend en in die zin van enige, zij het tegenover de ernst van de feiten marginale, betekenis.

Vergelijkbare gevallen

Bij de bepaling van de strafmaat heeft het hof in meer algemene zin getracht aansluiting te zoeken bij min of meer vergelijkbare strafzaken. Daarbij moet overigens worden bedacht dat daarin slechts een beperkt aanknopingspunt kan worden gevonden, gelet op het geringe aantal vergelijkbare zaken dat in Nederland, maar ook daarbuiten, is berecht.

De straf

Al met al komt het hof tot oplegging van een onvoorwaardelijke gevangenisstraf voor de duur van vier jaren en zes maanden.

Ten overvloede merkt het hof daarbij nog op dat tegen de achtergrond van de strafmaatoverwegingen de redenen om de door de verdediging bepleite beperking van de straf tot maximaal 17 maanden en 29 dagen beduidend te licht zijn bevonden.

De omstandigheid dat thans niet geheel duidelijk is in hoeverre de verdachte te zijner tijd in aanmerking komt voor vervroegde invrijheidsstelling en onder welke voorwaarden brengt mee dat het hof daarmee bij de strafoplegging thans geen rekening houdt.

Het hof heeft gelet op de artikelen 47 en 381, aanhef en lid 1 sub 2, van het Wetboek van Strafrecht, zoals zij golden ten tijde van het bewezenverklaarde.

Het hof:

Vernietigt het vonnis waarvan beroep en doet opnieuw recht:

Verklaart zoals hiervoor overwogen bewezen dat de verdachte het tenlastegelegde heeft begaan.

Verklaart niet bewezen hetgeen de verdachte meer of anders is ten laste gelegd dan hierboven is bewezen verklaard en spreekt de verdachte daarvan vrij.

Verklaart het bewezenverklaarde strafbaar en verklaart de verdachte strafbaar.

Veroordeelt de verdachte tot een gevangenisstraf voor de duur van 4 (vier) jaren en 6 (zes) maanden.

Beveelt dat de tijd die door de verdachte vóór de tenuitvoerlegging van deze uitspraak in enige in artikel 27, eerste lid, van het Wetboek van Strafrecht bedoelde vorm van voorarrest is doorgebracht, bij de uitvoering van de opgelegde gevangenisstraf in mindering zal worden gebracht, voor zover die tijd niet reeds op een andere straf in mindering is gebracht.

Dit arrest is gewezen door mr. T.E. van der Spoel,

mr. R.A.Th.M. Dekkers en mr. S. van Dissel, in bijzijn van de griffiers mr. N.R. Achterberg en mr. A. Vasak.

Het is uitgesproken op de openbare terechtzitting van het hof van 20 december 2012.