Hof Leeuwarden, 06-03-2008, nr. 24-001795-07

hij op of omstreeks 12 december 2006 te [plaats a], gemeente [gemeente a], opzettelijk en met voorbedachten rade [slachtoffer] van het leven heeft beroofd, immers heeft verdachte, met dat opzet en na kalm beraad en rustig overleg, die [slachtoffer], meermalen, althans eenmaal,

hij op of omstreeks 12 december 2006 in de gemeente [gemeente a], althans in het arrondissement [arrondissement a] en/of in de gemeente [gemeente b], althans in het arrondissement [arrondissement b], althans in Nederland, opzettelijk [slachtoffer] wederrechtelijk van de vrijheid heeft beroofd en/of beroofd gehouden, met dat opzet die [slachtoffer] in een motorvoertuig (camper) heeft gelokt en/of meegenomen en/of opgesloten en/of vast gehouden en/of vervoerd (terwijl die [slachtoffer] meermalen, althans eenmaal, (huilend) te kennen heeft gegeven naar haar vader en/of moeder te willen) en/of (vervolgens) (buiten die camper) die [slachtoffer] aan een (om de nek/hals van die [slachtoffer] vastgemaakte) sjaal/das, althans aan haar kleding, heeft voortgetrokken/voortgesleept en/of meegevoerd en aldus die [slachtoffer] heeft belet te gaan en staan waar zij wilde;

hij op een of meer tijdstippen op of omstreeks 12 december 2006 in de gemeente [gemeente a], althans in het arrondissement [arrondissement a] en/of in de gemeente [gemeente b], althans in het arrondissement [arrondissement b], althans in Nederland, (telkens) door geweld of (een) andere feitelijkhe(i)d(en) en/of bedreiging met geweld of (een) andere feitelijkhe(i)d(en), [slachtoffer] heeft gedwongen tot het ondergaan van (een) handeling(en) die bestond(en) uit of mede bestond(en) uit het seksueel binnendringen van het lichaam van die [slachtoffer], hebbende verdachte, meermalen,

hij op 12 december 2006 te [plaats a], gemeente [gemeente a], opzettelijk en met voorbedachten rade [slachtoffer] van het leven heeft beroofd, immers heeft verdachte, met dat opzet en na kalm beraad en rustig overleg, die [slachtoffer] als bestuurder van een motorvoertuig overreden, ten gevolge waarvan voornoemde [slachtoffer] is overleden;

hij op 12 december 2006 in de gemeente [gemeente a] opzettelijk [slachtoffer] wederrechtelijk van de vrijheid heeft beroofd en beroofd gehouden, hebbende hij met dat opzet die [slachtoffer] in een motorvoertuig (camper) vastgehouden (terwijl die [slachtoffer] huilend te kennen had gegeven naar haar vader en moeder te willen) en vervolgens (buiten die camper) die [slachtoffer] aan een (om de nek/hals van die [slachtoffer] vastgemaakte) sjaal/das voortgetrokken/voortgesleept en meegevoerd en aldus die [slachtoffer] heeft belet te gaan en staan waar zij wilde;

hij op 12 december 2006 in de gemeente [gemeente a] telkens door geweld en/of andere feitelijkheden [slachtoffer] heeft gedwongen tot het ondergaan van handelingen die bestonden uit het seksueel binnendringen van het lichaam van die [slachtoffer], hebbende verdachte meermalen zijn penis en/of zijn vingers in de vagina van die [slachtoffer] geduwd/gebracht en bestaande dat geweld en/of die andere feitelijkheden hierin dat verdachte die [slachtoffer] in de door hem bestuurde camper heeft vastgehouden en vervolgens de kleding van die [slachtoffer] deels door die [slachtoffer] los heeft laten maken en deels heeft laten uittrekken en die [slachtoffer], toen zij zich buiten de camper had begeven, aan haar das heeft vastgepakt en voortgetrokken en/of geleid en opnieuw de kleding van die [slachtoffer] deels heeft los laten maken en deels heeft laten uittrekken en die [slachtoffer] heeft geschopt en gebruik heeft gemaakt van zijn fysieke en psychische overwicht op die [slachtoffer] en aldus voor die [slachtoffer] een bedreigende situatie heeft doen ontstaan.

Het hof acht niet bewezen hetgeen aan verdachte als voormeld onder 1 primair, onder 2 en onder 3 primair meer of anders is ten laste gelegd dan hierboven als bewezen is aangenomen.

Kwalificatie

Het bewezen verklaarde levert respectievelijk op de misdrijven:

feit 1 primair:

moord;

feit 2:

opzettelijk iemand wederrechtelijk van de vrijheid beroven en beroofd houden;

feit 3 primair:

verkrachting, meermalen gepleegd.

Strafbaarheid

In het zich in het dossier bevindende multidisciplinaire rapport van het Pieter Baan Centrum (hierna: PBC) van 13 juni 2007 komen psycholoog C.M. van Deutekom en psychiater P.K.J. Ronhaar - zakelijk weergegeven - onder meer tot de volgende conclusies:

Genoemde deskundigen van het PBC komen tot de conclusie dat verdachte ten tijde van het plegen van de hem ten laste gelegde feiten weliswaar de ongeoorloofdheid hiervan heeft kunnen inzien, doch in mindere mate dan de gemiddelde normale mens in staat is geweest zijn wil in vrijheid - overeenkomstig een dergelijk besef - te bepalen. Verdachte was ten tijde van het plegen van de hem ten laste gelegde feiten lijdende aan een zodanig gebrekkige ontwikkeling van zijn geestvermogens dat deze feiten hem in verminderde mate kunnen worden toegerekend.

Het hof neemt deze conclusie over en maakt die tot de zijne.

Nu niet is gebleken dat verdachte het ten laste gelegde in het geheel niet valt toe te rekenen en er ook anderszins geen strafuitsluitingsgronden aanwezig worden geacht, acht het hof verdachte strafbaar.

Motivering van de op te leggen straf en maatregel

Het hof heeft in hoger beroep de op te leggen straf bepaald op grond van de ernst van de feiten, de omstandigheden waaronder deze zijn begaan en de persoon van verdachte. Het hof heeft daarbij in het bijzonder het volgende in beschouwing genomen.

Verdachte is, nadat zijn vrouw hem te kennen had gegeven hem (tijdelijk) te verlaten, bij zijn woning in [woonplaats] in zijn camper gestapt en is daarmee gaan rijden. Aangekomen in [plaats b] zag hij op een gegeven moment de toen 12-jarige [slachtoffer] op haar fiets rijden. Zij was na haar paardrijles op weg naar huis. Naar eigen zeggen heeft verdachte haar ingehaald en haar aangesproken en is ze bij hem in de camper gestapt. Samen zouden ze haar fiets achterop de camper hebben geplaatst. Ofschoon niemand deze gebeurtenis heeft gezien, moet het eerste contact tussen verdachte en [slachtoffer] omstreeks 18:45 uur zijn geweest. Vervolgens is verdachte met haar naar een afgelegen plek gereden. Volgens verdachte heeft ze gehuild en vele malen gevraagd om naar haar moeder en vader te mogen gaan. Dat mocht niet. Verdachte heeft haar tegen haar wil bij zich gehouden, zich meermalen aan haar vergrepen en haar uiteindelijk overreden met zijn camper.

Dat laatste was uiteraard dodelijk. Het verslag van de gerechtelijke sectie waarin de door verdachte met zijn camper toegebrachte letsels zijn verwoord, spreekt in dit verband boekdelen. [slachtoffer] is op een afschuwelijke manier aan haar einde gekomen. Omstreeks 20:15 uur werd zij aangetroffen door een passerende automobilist, die net tevoren een camper had zien rijden. Later zou blijken dat verdachte de bestuurder van die camper was geweest. Verdachte heeft toen kennelijk al beseft dat zijn opvallende voertuig in verband zou worden gebracht met de dood van [slachtoffer], gelet op de activiteiten die hij vervolgens heeft ontplooid.

Bovenstaande houdt in dat verdachte [slachtoffer] gedurende ongeveer anderhalf uur in zijn gewelddadige greep heeft gehouden. Er is niet veel fantasie voor nodig om te bedenken hoe [slachtoffer] de laatste periode van haar leven moet hebben beleefd, wat voor angsten er bij haar moeten hebben bestaan en hoeveel pijn ze zal hebben geleden.

Wat verdachte heeft bezield en wat hij precies heeft gedaan is maar tot op zekere hoogte duidelijk geworden. Verdachte lijkt niet in alle opzichten het achterste van zijn tong te hebben laten zien. Het ingestelde (sporen)onderzoek heeft een deel van de gebeurtenissen kunnen verhelderen. Een compleet beeld is het echter niet. Niet verwonderlijk, omdat slechts één van de aanwezigen op die avond heeft kunnen spreken. [slachtoffer] kan het niet meer navertellen.

Vast staat dat verdachte na zijn gruwelijke daden heeft geprobeerd onder de consequenties daarvan uit te komen. Daar is hij meteen mee begonnen. Op de terugweg naar [plaats b] heeft hij de fiets en de tas van [slachtoffer] weggegooid. De volgende dag heeft hij zich ontdaan van zijn kleding, waaronder zijn laarzen en zijn onderbroek. Hij heeft de camper gewassen. Vervolgens is hij naar Duitsland vertrokken. Daar heeft hij een verhaal bedacht om het gebeuren met [slachtoffer] te verklaren, zonder daar zelf voor verantwoordelijk te kunnen worden gesteld. Hij zou door twee buitenlanders met een pistool zijn gedwongen om die vreselijke feiten met [slachtoffer] te plegen. Met dit verzonnen verhaal is hij op 15 december 2006 naar zijn vriend [vriend] gegaan; die vriend heeft de politie ingeschakeld.

Verdachte heeft dat verzonnen verhaal volgehouden tot 27 december 2006. Daarna moest hij toegeven dat hij en alleen hij de dader was.

Verdachte heeft aangegeven dat hij niet (zeker) weet hoe en waarom hij [slachtoffer] heeft aangesproken en hoe zij in zijn camper is gekomen; volgens hem zat ze er ineens in. Het hof heeft twijfels over verdachtes eerlijkheid op dit punt. Hij heeft vele details gegeven over de periode die vooraf ging aan dit aanspreken van [slachtoffer] en ook over de gebeurtenissen (onmiddellijk) daarna. In zijn verzonnen verhaal spreekt hij van een vuurwapen, waarmee hij lijkt aan te geven het ook zelf niet zo vanzelfsprekend te vinden dat een jong meisje zomaar bij een wildvreemde man in de auto stapt. Hoe dit ook zij, hierdoor zijn er voor de nabestaanden vele vragen overgebleven, zoals ook gebleken is uit de slachtofferverklaring van de moeder van [slachtoffer] ter terechtzitting van het hof. Hoe kon dit gebeuren, hadden we [slachtoffer] kunnen beschermen? Hebben wij het fout gedaan? Verdachte heeft de ouders niet alleen op een afschuwwekkende manier hun geliefde dochter ontnomen maar hen ook met een schuldcomplex opgezadeld.

Voorts heeft verdachte in het PBC verteld dat [slachtoffer] hem heeft uitgescholden voor "pedofiel". Dit zou ze hebben gedaan nadat zij tweemaal door verdachte was verkracht en zij beiden weer bij de camper terug waren. Het hof gelooft verdachte op dit punt niet. Ten eerste niet omdat hij dit - gelet op de beladenheid van het woord "pedofiel" voor verdachte - dan ook wel tijdens de zeer uitgebreide verhoren bij de politie (bijna 1000 bladzijden tekst) zou hebben verteld. Ten tweede niet, omdat het zeer onaannemelijk is dat de nog maar 12-jarige [slachtoffer] dit zou hebben durven zeggen, na alles wat verdachte haar toen al had aangedaan. Het hof hecht eraan in dit verband op te merken dat het voor verdachtes strafrechtelijke verantwoordelijkheid voor zijn daden niet of nauwelijks relevant is of [slachtoffer] dat woord wel of niet heeft geuit.

Het lijkt er op dat verdachte een deel van de schuld bij anderen heeft willen leggen. Vast staat in ieder geval dat hij niet de volle verantwoordelijkheid voor de door hem gepleegde feiten heeft willen nemen, hetgeen treffend tot uiting komt in de door hem meermalen gebruikte woorden: "Het is me overkomen."

De straf

De door verdachte begane misdrijven zijn zo gruwelijk en weerzinwekkend dat de gedachte aan een levenslange gevangenisstraf boven is gekomen. Het hof heeft de vraag onder ogen gezien of iemand die dergelijke feiten heeft begaan en bovendien meer met zichzelf en zijn eigen zieligheid bezig lijkt te zijn dan met het leed dat hij anderen heeft aangedaan, het recht heeft om op enig moment terug te keren in de maatschappij.

Het hof heeft bij zijn overwegingen ten aanzien van de op te leggen straf rekening gehouden met een verdachte betreffend uittreksel uit het justitiële documentatieregister d.d. 20 december 2007, waaruit blijkt dat verdachte eerder is veroordeeld voor geweldsdelicten, zij het van een veel geringere ernst dan de onderhavige delicten.

Voorts heeft het hof bij zijn oordeel betrokken dat verdachte als verminderd toerekeningsvatbaar moet worden beschouwd. Die omstandigheid heeft het hof doen besluiten te kiezen voor een tijdelijke gevangenisstraf, voor de maximale duur van

30 jaren. Dit betekent dat verdachte feitelijk 20 jaren in detentie zal moeten doorbrengen. Dit is een noodzakelijke en gerechtvaardigde straf voor hetgeen verdachte [slachtoffer] en haar familie heeft aangedaan. Dit leed moet worden vergolden, ook al hebben de ouders daarmee hun dochter niet terug en is hun verlies daarmee op geen enkele wijze gecompenseerd. Daarnaast dient aldus de geschokte rechtsorde te worden hersteld.

Uit het onderzoek ter terechtzitting van het hof is gebleken dat verdachte zich ook nog aan twee andere strafbare feiten schuldig heeft gemaakt. Deze ad informandum gevoegde feiten staan vermeld op de inleidende dagvaarding onder de nummers 3 en 4. Deze feiten, die ter terechtzitting van het hof door verdachte zijn erkend als door hem te zijn begaan, heeft het hof meegewogen in de op te leggen straf en deze feiten zijn daarmee afgedaan.

De maatregel

De volgende vraag is of aan verdachte naast deze zeer lange gevangenisstraf de maatregel van terbeschikkingstelling (TBS) met verpleging moet worden opgelegd, zoals door het PBC is geadviseerd en door de advocaat-generaal is gevorderd. Over de combinatie van (zeer) lange gevangenisstraffen en TBS met verpleging is veel geschreven, veelal in kritische zin. Vóór de wetswijziging m.i.v. 2 oktober 1997 heeft de wetgever zich o.a. op dit punt laten voorlichten door de commissie TBS en Sanctietoepassing Geestelijk Gestoorde Delinquenten (commissie Fokkens).

Uit de memorie van toelichting op voormelde wetswijziging blijkt dat de wetgever niet heeft willen ingrijpen in de vrijheid van de rechter om een (zeer) lange gevangenisstraf te combineren met TBS met verpleging. Wel is er later een wijziging aangebracht in het startpunt van de TBS. De behandeling vangt thans aan nadat eenderde (in plaats van tweederde) van de opgelegde vrijheidsstraf is ondergaan. Mogelijke uitzonderingen daarop zijn opgenomen in artikel 37b tweede lid van het Wetboek van Strafrecht juncto artikel 43 van de Penitentiaire maatregel.

Zonder oplegging van de maatregel van TBS komt verdachte in deze zaak op enig moment onbehandeld terug in de maatschappij. Verdachte heeft door wat hij [slachtoffer] en haar familie heeft aangedaan, maar ook door een aantal uitspraken van hem, laten zien dat hij het leven van anderen ondergeschikt acht aan zijn eigen belangen en wensen. Zo heeft hij zich tijdens zijn verblijf in het PBC (bladzijde 17 van het rapport) laten ontvallen dat hij zich in staat voelde om zijn moeder om het leven te brengen, maar zich in ieder geval gelukkig zou voelen als hij "vandaag nog" te horen kreeg dat zijn moeder, maar ook zijn dochter [dochter], dood zouden zijn. Aangesproken op deze uitspraken gaf hij aan te mogen zeggen wat hij wilde.

Bij een ruzie met zijn buren in mei/juni 2006 zei hij tegen de ter plaatse gekomen politieambtenaar [politieambtenaar] (die als getuige is gehoord ter zitting van de rechtbank) dat hij iemand zou vermoorden en "daar wilde hij wel voor zitten". De politieambtenaar heeft verdachte toen niet van de onjuistheid van zijn denkbeelden kunnen overtuigen.

Dergelijke uitspraken en gebeurtenissen geven op zichzelf al weinig hoop op een toekomst zonder geweld.

Het ligt niet voor de hand dat het (in de woorden van het PBC) "op termijn bestaande gevaar voor herhaling van impulsieve delicten" na ommekomst van de gevangenisstraf geweken zal zijn. Het hof baseert zich hierbij mede op het rapport van het PBC, waarin de deskundigen (op bladzijde 66) vermelden dat de beperkingen van verdachte chronisch zijn en dat hij, meer nog dan vóór de ten laste gelegde feiten - nu hij geconfronteerd zal worden met de gevolgen van die feiten - te maken zal krijgen met externe druk en problemen, en een afnemend steun- en zorgkader. Dit gevaar kan en wil het hof niet voor zijn verantwoording nemen. Verdachte heeft op 12 december 2006 laten zien waartoe hij in staat is. Dit mag nooit weer gebeuren.

Alles afwegende zal het hof verdachte ter bescherming van de maatschappij in de (verre) toekomst, de maatregel van TBS met verpleging van overheidswege opleggen, aangezien de veiligheid van anderen dan wel de algemene veiligheid van personen die oplegging en die verpleging eist. Het hof acht de kans dat verdachte - na het uitzitten van zijn straf - opnieuw ernstige (gewelds-)delicten zal plegen, aanzienlijk. De feiten waarvoor verdachte wordt veroordeeld voldoen alle aan het criterium van artikel 37a eerste lid van het Wetboek van Strafrecht en verdachte was, zoals hiervoor reeds is vermeld, ten tijde van het begaan van die feiten lijdende aan een gebrekkige ontwikkeling van zijn geestvermogens.

Het advies

Gelet op hetgeen het hof hiervoor heeft overwogen over de duur van de gevangenisstraf die verdachte (feitelijk) dient te ondergaan, verbindt het hof aan de maatregel van TBS met verpleging van overheidswege tevens het advies dat deze maatregel eerst dient aan te vangen nadat tweederde van de gevangenisstraf is ondergaan.

Verbeurdverklaring

De door het hof verbeurd te verklaren camper is daarvoor vatbaar. Immers, met behulp van die camper is het hiervoor onder 1 primair bewezen verklaarde feit begaan, terwijl uit het onderzoek ter terechtzitting van het hof is gebleken dat de camper (mede) aan verdachte toebehoort.

Benadeelde partij [benadeelde 1]

Uit het onderzoek ter terechtzitting van het hof is gebleken dat de benadeelde partij

[benadeelde 1] zich in het geding in eerste aanleg heeft gevoegd en dat zij door de rechtbank niet-ontvankelijk is verklaard in haar vordering, met verwijzing naar de burgerlijke rechter. De benadeelde partij heeft zich binnen de grenzen van haar eerste vordering in het geding in hoger beroep opnieuw gevoegd. Derhalve duurt de voeging ter zake van haar in eerste aanleg gedane vordering tot schadevergoeding in het geding in hoger beroep voort.

Het hof is van oordeel dat de vordering van de benadeelde partij in haar geheel bezien niet van zo eenvoudige aard is dat zij zich leent voor behandeling in het strafgeding. Gelet op het bepaalde in artikel 361, derde lid, van het Wetboek van Strafvordering dient de benadeelde partij in haar vordering niet-ontvankelijk te worden verklaard, met bepaling dat de benadeelde partij haar vordering slechts bij de burgerlijke rechter kan aanbrengen.

Gelet op het vorenstaande dient de benadeelde partij, als de in het ongelijk gestelde partij, te worden veroordeeld in de kosten van het geding door de verdachte gemaakt, tot aan deze uitspraak begroot op nihil.

Benadeelde partij [benadeelde 2]

Uit het onderzoek ter terechtzitting van het hof is gebleken dat de benadeelde partij

[benadeelde 2] zich in het geding in eerste aanleg heeft gevoegd en dat zij door de rechtbank niet-ontvankelijk is verklaard in haar vordering. De benadeelde partij heeft zich binnen de grenzen van haar eerste vordering in het geding in hoger beroep opnieuw gevoegd. Derhalve duurt de voeging ter zake van haar in eerste aanleg gedane vordering tot schadevergoeding in het geding in hoger beroep voort.

Nu de vordering van de benadeelde partij betrekking heeft op een feit dat niet aan verdachte is ten laste gelegd en derhalve niet betrekking heeft op schade die rechtstreeks is toegebracht door de hiervoor bewezen verklaarde feiten, dient de benadeelde partij niet-ontvankelijk te worden verklaard in haar vordering, met veroordeling van de benadeelde partij in de kosten van het geding door de verdachte gemaakt, tot aan deze uitspraak begroot op nihil.

Toepassing van wetsartikelen

Het hof heeft gelet op de artikelen 33, 33a, 37a, 37b, 57 (oud), 242, 282 en 289 van het Wetboek van Strafrecht.

De uitspraak

HET HOF,

RECHT DOENDE OP HET HOGER BEROEP:

vernietigt het vonnis, waarvan beroep, en opnieuw recht doende:

verklaart het verdachte onder 1 primair, onder 2 en onder 3 primair ten laste gelegde bewezen en kwalificeert dit als hiervoor vermeld en verklaart deze feiten en verdachte strafbaar;

verklaart niet bewezen hetgeen aan verdachte als voormeld onder 1 primair, onder 2 en onder 3 primair meer of anders is ten laste gelegd dan hierboven als bewezen is aangenomen en spreekt verdachte daarvan vrij;

veroordeelt verdachte [verdachte] tot gevangenisstraf voor de duur van dertig jaren;

beveelt dat de tijd door de veroordeelde vóór de tenuitvoerlegging van deze uitspraak in verzekering en in voorlopige hechtenis doorgebracht, bij de uitvoering van de opgelegde gevangenisstraf geheel in mindering wordt gebracht;

gelast dat verdachte ter beschikking wordt gesteld en beveelt dat de ter beschikking gestelde van overheidswege zal worden verpleegd;

adviseert dat de terbeschikkingstelling met verpleging van overheidswege eerst aanvangt op het moment dat tweederde van de opgelegde gevangenisstraf ten uitvoer is gelegd;

verklaart verbeurd: