HvJ EU, 16-07-2020, nr. C-686/18

Hoofdstuk V van de Testo unico delle leggi in materia bancaria e creditizia (geconsolideerde bankwet; hierna: ‘GBW’), waarnaar wordt verwezen in decreto legislativo 1 settembre 1993, n. 3859. (wetsdecreet nr. 385 van 1 september 1993; hierna: ‘wetsdecreet nr. 385’), regelt coöperatieve bankactiviteiten, waaronder de activiteiten van coöperatieve banken. Dit hoofdstuk is gewijzigd na de vaststelling van decreto-legge 24 gennaio 2015 n. 3 (decreetwet nr. 3 van 24 januari 2015; hierna: ‘decreetwet nr. 3/2015’).

Artikel 28, lid 2 ter, is als wijziging van wetsdecreet nr. 385 — in de versie die na 24 januari 2015 van toepassing was — ingevoegd bij decreto-legge 24 gennaio 2015, n. 3, convertito, con modificazioni, con legge 24 marzo 2015 n. 3310., (decreetwet nr. 3 van 24 januari 2015, omgezet, met wijzigingen, bij wet nr. 33 van 24 maart 2015; hierna: ‘wet nr. 33/2015’). Deze bepaling is vervolgens zelf gewijzigd bij decreto legislativo, 12 maggio 2015, n. 72, recante attuazione della direttiva 2013/36/UE11. (wetsdecreet nr. 72 van 12 mei 2015 tot omzetting van richtlijn 2013/36; hierna: ‘wetsdecreet nr. 72/2015’), en luidt:

Artikel 29 van wetsdecreet nr. 38512. bepaalt in de leden 2 bis tot en met 2 quater:

Artikel 1, lid 2, van decreetwet nr. 3/201513. luidt:

Decreto-legge 25 luglio 2018, n. 91, convertito con modificazioni dalla legge 21 settembre 2018, n. 10814. (decreetwet nr. 91 van 25 juli 2018, omgezet, met wijzigingen, bij wet nr. 108 van 21 september 2018) heeft de in artikel 1, lid 2, van wetsbesluit nr. 3/2015 vastgestelde termijn verlengd tot 31 december 2018.

Ter uitvoering van de artikelen 28 en 29 van wetsdecreet nr. 385 heeft de Banca d'Italia haar circorale n. 285 (circulaire nr. 285) van 17 december 2013 betreffende de bepalingen inzake het toezicht op banken gewijzigd. In de negende bijgewerkte versie van 9 juni 2015, waarbij deze wijziging is ingevoerd (hierna: ‘negende bijgewerkte versie van circulaire nr. 285’), heeft de Banca d'Italia de volgende voorwaarden gesteld:

Het onderhavige verzoek om een prejudiciële beslissing is met name bijzonder omdat alle interveniënten, afgezien van OC e.a. en Banca Popolare di Sondrio, hebben gesteld dat sommige of zelfs alle vragen van de Consiglio di Stato geheel of ten dele niet-ontvankelijk zijn.

Zo is de Unione di Banche Italiane van mening dat alle vragen geheel of gedeeltelijk niet-ontvankelijk zijn, zijn de Banca d'Italia en Amber Capital van mening dat de eerste drie vragen niet-ontvankelijk zijn, en is de Italiaanse regering van mening dat de eerste en de vijfde vraag niet-ontvankelijk zijn en dat het Hof niet bevoegd is om de tweede vraag te beantwoorden. De Europese Commissie is van mening dat een deel van de tweede vraag en de vijfde vraag in haar geheel niet-ontvankelijk zijn.

Uit het dossier waarover het Hof beschikt, blijkt dat het hoofdgeding in eerste aanleg bij de Tribunale Amministrativo Regionale per il Lazio is ingediend en in hoger beroep bij de Consiglio di Stato, en dat laatstgenoemde rechterlijke instantie de Corte costituzionale heeft aangezocht. De onderhavige prejudiciële verwijzing is ingediend door de Consiglio di Stato, die de nationale rechter blijkt te zijn die in laatste aanleg uitspraak doet in het kader van het hoofdgeding.

In dit verband is volgens vaste rechtspraak een nationale rechterlijke instantie waarvan de beslissingen niet vatbaar zijn voor hoger beroep, en die vaststelt dat de uitlegging van het Unierecht noodzakelijk is voor de beslechting van een geding dat bij haar aanhangig is, volgens artikel 267, derde alinea, VWEU verplicht om bij het Hof een verzoek om een prejudiciële beslissing in te dienen.17.

In de punten 32 tot en met 34 van het arrest van 15 maart 2017, Aquino (C-3/16, EU:C:2017:209), heeft het Hof eraan herinnerd dat de verplichting om het Hof krachtens artikel 267, derde alinea, VWEU een prejudiciële vraag voor te leggen, moet worden gezien in het kader van de samenwerking tussen de nationale rechterlijke instanties, in hun hoedanigheid van rechters belast met de toepassing van het Unierecht, en het Hof ter verzekering van de juiste toepassing en de eenvormige uitlegging van het Unierecht in alle lidstaten. Deze in artikel 267, derde alinea, VWEU neergelegde verwijzingsplicht heeft met name tot doel te voorkomen dat zich in een lidstaat nationale rechtspraak ontwikkelt die niet met de regels van het Unierecht strookt. Voorts is een in laatste aanleg rechtsprekende rechterlijke instantie per definitie de laatste instantie waarbij particulieren de hun door het Unierecht toegekende rechten geldend kunnen maken. De rechterlijke instanties die uitspraak doen in laatste aanleg, zijn ermee belast op nationaal niveau de eenvormige uitlegging van de rechtsvoorschriften te verzekeren.18.

Volgens vaste rechtspraak van het Hof is het, in het kader van de in artikel 267 VWEU neergelegde samenwerking tussen het Hof en de nationale rechterlijke instanties, uitsluitend een zaak van de nationale rechter aan wie een geschil is voorgelegd en die de verantwoordelijkheid draagt voor de te geven rechterlijke beslissing, om, gelet op de bijzonderheden van het geval, zowel de noodzaak van een prejudiciële beslissing voor het wijzen van zijn vonnis, als de relevantie van de vragen die hij aan het Hof voorlegt, te beoordelen. Wanneer de vragen betrekking hebben op de uitlegging van het Unierecht is het Hof derhalve in beginsel verplicht daarop te antwoorden.19.

Het Hof kan slechts weigeren uitspraak te doen op een prejudiciële vraag van een nationale rechter wanneer duidelijk blijkt dat de gevraagde uitlegging van het Unierecht geen verband houdt met een reëel geschil of met het voorwerp van het hoofdgeding, of wanneer het vraagstuk van hypothetische aard is of wanneer het Hof niet beschikt over de gegevens, feitelijk en rechtens, die noodzakelijk zijn om een nuttig antwoord op de gestelde vragen te geven.20.

Opgemerkt moet worden dat artikel 94 van het Reglement voor de procesvoering van het Hof eisen stelt ten aanzien van de inhoud van een verzoek om een prejudiciële beslissing.

In de beschikking van 12 mei 2016, Security Service e.a. (C-692/15—C-694/15, EU:C:2016:344, punt 18)21., heeft het Hof benadrukt dat de vereisten met betrekking tot de inhoud van een verzoek om een prejudiciële beslissing uitdrukkelijk staan vermeld in artikel 94 van het Reglement voor de procesvoering, dat de verwijzende rechter in het kader van de door artikel 267 VWEU ingestelde samenwerking wordt geacht te kennen en verplicht is nauwgezet na te leven.22.

Verderop in deze conclusie zal blijken dat ik heb vastgesteld dat een aantal prejudiciële vragen van de Consiglio di Stato helaas niet volledig voldoen aan de voorwaarden van artikel 94 van het Reglement voor de procesvoering van het Hof. Dit is jammer omdat het Hof volgens mij geen nuttig antwoord kan geven op de vragen die de Consiglio di Stato noodzakelijkerwijs moest stellen ter verduidelijking van de uitlegging van het Unierecht. Het Hof is naar mijn mening immers niet in staat gesteld om opheldering te geven over een aantal vragen betreffende de uitlegging van het Unierecht die aanleiding waren voor twijfel bij de Consiglio di Stato en voor het formuleren van een verzoek om een prejudiciële beslissing, althans wat aspecten van de gestelde vragen betreft.

De eerste vraag van de Consiglio di Stato bestaat uit twee onderdelen.

Met het eerste onderdeel van zijn eerste vraag wenst de Consiglio di Stato in wezen van het Hof te vernemen of artikel 29 van verordening nr. 575/2013, artikel 10 van gedelegeerde verordening nr. 241/2014, de artikelen 16 en 17 van het Handvest en artikel 6, lid 4, van verordening nr. 1024/2013 zich verzetten tegen nationale bepalingen die een vermogensdrempel opleggen van 8 miljard EUR waarboven een coöperatieve bank tot een vennootschap op aandelen moet worden omgevormd.23.

Met het tweede onderdeel van zijn eerste vraag wenst de Consiglio di Stato in wezen van het Hof te vernemen of artikel 29 van verordening nr. 575/2013, artikel 10 van gedelegeerde verordening nr. 241/2014, de artikelen 16 en 17 van het Handvest en artikel 6, lid 4, van verordening nr. 1024/2013 zich verzetten tegen een nationale bepaling die een coöperatieve bank toestaat om bij de omvorming ervan in een vennootschap op aandelen de aflossing van de aandelen van de uittredende aandeelhouder — ook voor onbepaalde tijd — uit te stellen of te beperken.

Met zijn tweede vraag wenst de verwijzende rechter te vernemen of artikel 3 VWEU, betreffende de mededinging op de interne markt, en de artikelen 63 e.v. VWEU, inzake het vrije verkeer van kapitaal, zich verzetten tegen nationale bepalingen die een vermogensdrempel opleggen voor de uitoefening van bankactiviteiten door een coöperatieve bank en vereisen dat de betrokken coöperatieve bank wordt omgevormd tot een vennootschap op aandelen mocht zij die drempel overschrijden.

De verwijzende rechter merkt op dat verzoeksters in het hoofdgeding van mening zijn dat de drempel van 8 miljard EUR onverenigbaar is met de regels inzake de interne markt en het vrije verkeer van kapitaal. Volgens hen kunnen de parameters van de betrokken banken met een dermate lage drempel niet opnieuw worden vastgesteld op een wijze die werkelijk in overeenstemming is met de door deze regels nagestreefde doelstellingen. De verwijzende rechter is echter van oordeel dat verzoeksters geen overtuigende argumenten hebben aangevoerd ter ondersteuning van hun standpunt dat de organisatorische en functionele structuur van een coöperatieve bank waarvan de omvang niet langer klein is, de toereikende naleving van de in de betrokken sector geldende prudentiële regels niet zou hinderen.

De Unione di Banche Italiane, de Banca d'Italia en Amber Capital zijn van mening dat de tweede vraag niet-ontvankelijk is, aangezien de verwijzende rechter niet heeft aangegeven in welk opzicht de betrokken nationale regeling het vrije verkeer beperkt. De Italiaanse regering is van mening dat het Hof niet bevoegd is om deze vraag te antwoorden, aangezien de betrokken nationale bepalingen geen betrekking hebben op de interne markt, maar enkel op de Italiaanse markt. Zij is van mening dat er moet worden aangetoond dat de nationale bepalingen grensoverschrijdende werking hebben. De Commissie is van mening dat de tweede vraag niet-ontvankelijk is voor zover die betrekking heeft op artikel 3 VWEU.

Zoals de Commissie in haar opmerkingen heeft aangegeven, blijkt uit het verzoek om een prejudiciële beslissing niet duidelijk wat de relevantie is van artikel 3 VWEU voor de tweede vraag van de verwijzende rechter. Artikel 3, lid 1, onder a), VWEU bepaalt dat de Unie exclusief bevoegd is voor de vaststelling van mededingingsregels die voor de werking van de interne markt nodig zijn.

Ik ben dan ook van mening dat dit onderdeel van de tweede vraag niet-ontvankelijk is wegens niet-naleving van artikel 94, onder c), van het Reglement voor de procesvoering van het Hof, aangezien de verwijzende rechter niet heeft aangegeven wat hem ertoe heeft gebracht om vragen te stellen over de uitlegging van artikel 3, lid 1, onder a), VWEU en wat de verhouding is tussen deze bepaling en het in de tweede vraag van de verwijzende rechter genoemde artikel 1 van decreetwet nr. 3/2015 (omgezet, met wijzigingen, bij wet nr. 33/2015).

Met betrekking tot de uitlegging van de artikelen 63 e.v. VWEU, inzake het vrije verkeer van kapitaal, waar de verwijzende rechter om heeft verzocht, heeft deze rechter opgemerkt dat verzoeksters voor hem betoogden dat de invoering van een lage vermogensdrempel van 8 miljard EUR, bij overschrijding waarvan een coöperatieve bank moet worden omgevormd tot een vennootschap op aandelen om haar bankactiviteiten te kunnen voortzetten, ongunstige voorwaarden kan scheppen voor het behoud van een dergelijk organisatorisch model en de overige coöperatieve banken, die binnen te nauwe grenzen moeten werken, in een minder gunstige positie zou brengen vergeleken met soortgelijke instellingen in andere lidstaten.

Ik moet zeggen dat dit onderdeel van de prejudiciële vraag over artikel 63 VWEU bijzonder onnauwkeurig lijkt te zijn.

Opgemerkt moet worden dat de Consiglio di Stato in zijn tweede vraag specifiek heeft verwezen naar artikel 63 VWEU betreffende het vrije verkeer van kapitaal. De Commissie heeft evenwel benadrukt dat zowel artikel 49 VWEU, betreffende de vrijheid van vestiging, als artikel 63 VWEU, betreffende het vrije verkeer van kapitaal, in abstracto van toepassing zou kunnen zijn op een nationale regeling die geldt voor coöperatieve banken. Zij heeft hieraan echter toegevoegd dat het, gelet op de kenmerken van coöperatieve banken en in het bijzonder op het feit dat het aantal aandelen per aandeelhouder beperkt is, moeilijk valt in te zien hoe artikel 49 VWEU van toepassing zou zijn. De Italiaanse regering is van mening dat, aangezien de betrokken nationale bepalingen betrekking hebben op de rechtsvorm van een kredietinstelling, artikel 49 VWEU betreffende de vrijheid van vestiging van toepassing zou zijn indien er een internationale dimensie was.

Uit vaste rechtspraak volgt dat er, om uit te maken of artikel 49 VWEU inzake de vrijheid van vestiging en/of artikel 63 VWEU inzake het vrije verkeer van kapitaal toepassing kan vinden, rekening dient te worden gehouden met het voorwerp van de betrokken regeling.40.

In de punten 39 tot en met 44 van het arrest van 11 november 2010, Commissie/Portugal (C-543/08, EU:C:2010:669), heeft het Hof opgemerkt dat nationale bepalingen die van toepassing zijn op de deelneming door een staatsburger van een betrokken lidstaat in het kapitaal van een in een andere lidstaat gevestigde vennootschap, waardoor hij een zodanige invloed op de besluiten van de vennootschap kan uitoefenen dat hij de activiteiten ervan kan bepalen, binnen de materiële werkingssfeer vallen van de bepalingen van artikel 49 VWEU inzake de vrijheid van vestiging. Binnen de werkingssfeer van artikel 63 VWEU inzake het vrije verkeer van kapitaal vallen directe investeringen, dat wil zeggen alle investeringen die door natuurlijke personen of rechtspersonen worden verricht en die gericht zijn op de vestiging of de handhaving van duurzame en directe betrekkingen tussen de kapitaalverschaffer en de onderneming waarvoor de desbetreffende middelen bestemd zijn met het oog op de uitoefening van een economische activiteit. Dit doel veronderstelt dat de aandelen van de aandeelhouder hem de mogelijkheid bieden daadwerkelijk deel te hebben in het bestuur van of de zeggenschap over de betrokken vennootschap. Een nationale wettelijke regeling die niet alleen van toepassing is op deelnemingen waarmee een zodanige invloed op de besluiten van een vennootschap kan worden uitgeoefend dat de activiteiten ervan kunnen worden bepaald, maar die van toepassing is ongeacht de grootte van de deelneming van de aandeelhouder in een vennootschap, kan zowel binnen de werkingssfeer van artikel 49 VWEU als binnen die van artikel 63 VWEU vallen.

Aangezien in het verzoek om een prejudiciële beslissing geen criteria worden genoemd aan de hand waarvan ik kan bepalen welke van de twee fundamentele vrijheden van toepassing is, dan wel of zij beide van toepassing zijn, stel ik voor deze vraag te toetsen aan zowel artikel 49 als artikel 63 VWEU.

Volgens mij vormen nationale bepalingen die een vermogensdrempel opleggen voor de uitoefening van bankactiviteiten door een coöperatieve bank en eisen dat die bank tot een vennootschap op aandelen wordt omgevormd ingeval zij die drempel overschrijdt — of anders mogelijkerwijs wordt geconfronteerd met vereffening of met intrekking van het recht om bankactiviteiten uit te oefenen — een beperking van zowel de vrijheid van vestiging als het vrije kapitaalverkeer.41. Dergelijke bepalingen kunnen het voor beleggers in Italië, in andere lidstaten of ook in derde staten immers minder interessant maken om een deelneming in het kapitaal van een coöperatieve bank te verwerven.42.

Met zijn derde vraag wenst de verwijzende rechter in wezen van het Hof te vernemen of de regels betreffende staatssteun in de artikelen 107 e.v. VWEU zich verzetten tegen nationale bepalingen op grond waarvan een coöperatieve bank tot een vennootschap op aandelen moet worden omgevormd indien deze een bepaalde vermogensdrempel overschrijdt, en die beperkingen stellen aan de aflossing van de aandelen van aandeelhouders bij uittreding, ter voorkoming van de eventuele vereffening van de omgevormde bank.

De verwijzende rechter merkt op dat verzoeksters in het hoofdgeding stellen dat de nationale bepalingen waarbij de omvorming van een coöperatieve bank tot een vennootschap op aandelen wordt opgelegd in geval van overschrijding van een bepaalde vermogensdrempel, en waarbij er beperkingen worden gesteld aan de aflossing van de aandelen ter voorkoming van de vereffening van de omgevormde bank, in strijd kunnen zijn met de Unierechtelijke regels inzake staatssteun.

De Banca d'Italia, Amber Capital, de Italiaanse regering en de Commissie zijn van mening dat de betrokken maatregel geen staatssteun vormt. OC e.a. zijn van mening dat de mogelijkheid voor een coöperatieve bank die is omgevormd tot een vennootschap op aandelen om de aflossing van de aandelen van een aandeelhouder bij uittreding eindeloos uit te stellen (ongeacht het betrokken bedrag), een onrechtmatig voordeel oplevert voor de omgevormde bank, aangezien deze de betrokken middelen voor haar bedrijfsactiviteiten kan gebruiken.

Volgens vaste rechtspraak kan een maatregel slechts als ‘staatssteun’ in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU worden aangemerkt indien aan alle volgende voorwaarden is voldaan. In de eerste plaats moet het gaan om een maatregel van de staat of om een maatregel die met staatsmiddelen is bekostigd. In de tweede plaats moet de maatregel het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig kunnen beïnvloeden. In de derde plaats moet de maatregel de begunstigde een selectief voordeel verschaffen. In de vierde plaats moet hij de mededinging vervalsen of dreigen te vervalsen.50.

De verwijzende rechter heeft zelf al twijfels over de vraag of er in casu sprake kan zijn van staatssteun, aangezien de betrokken middelen geen publieke maar particuliere middelen zijn, omdat die afkomstig zijn van de aandeelhouders van de bank. Voorts is de verwijzende rechter van mening dat de betrokken maatregel niet lijkt te voldoen aan het selectiviteitsvereiste, aangezien elke coöperatieve bank die door de hervorming wordt geraakt, onderworpen is aan de regels betreffende de aflossingsbeperkingen.

In de eerste plaats heeft het Hof in de punten 20 tot en met 25 van het arrest van 13 september 2017, ENEA (C-329/15, EU:C:2017:671), over de voorwaarde dat het gaat om een maatregel van de staat, gepreciseerd dat voordelen slechts als staatssteun in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU kunnen worden beschouwd indien zij direct of indirect met staatsmiddelen zijn bekostigd en aan de staat kunnen worden toegerekend. Om te beoordelen of een maatregel aan de staat kan worden toegerekend, moet dus worden onderzocht of de overheid bij de vaststelling van die maatregel betrokken was. Bovendien is aan de voorwaarde dat er sprake moet zijn van een maatregel van de staat of met staatsmiddelen bekostigd, niet alleen voldaan wanneer steun rechtstreeks door de staat wordt toegekend, maar ook wanneer deze wordt verleend door van overheidswege ingestelde of aangewezen publiek- of privaatrechtelijke beheersorganen. Een maatregel kan dus onder het begrip ‘steunmaatregel van de staat’ vallen, ook al gaat hij niet gepaard met een overdracht van staatsmiddelen. Artikel 107, lid 1, VWEU omvat derhalve alle geldelijke middelen die de overheid daadwerkelijk kan gebruiken om ondernemingen te steunen, ongeacht of deze middelen permanent deel uitmaken van het vermogen van de staat. Ook al zijn de bedragen die overeenkomen met de steunmaatregel niet permanent in het bezit van de schatkist, dan nog volstaat het feit dat zij constant onder staatscontrole en daarmee ter beschikking van de bevoegde nationale autoriteiten staan, om ze als ‘staatsmiddelen’ aan te merken. Het Hof heeft in punt 26 van het arrest van 13 september 2017, ENEA (C-329/15, EU:C:2017:671), onder meer ook gepreciseerd dat een dergelijk geval moet worden onderscheiden van het geval waarin particuliere ondernemingen niet door de staat zijn belast met het beheer van staatsmiddelen, maar enkel verplicht zijn om met hun eigen financiële middelen aankopen te verrichten.

Zo heeft het Hof in punt 34 van het arrest van 14 januari 2015, Eventech (C-518/13, EU:C:2015:9), gepreciseerd dat er voor de vaststelling dat er sprake is van staatssteun, een voldoende direct verband moet worden aangetoond tussen enerzijds het aan de begunstigde verleende voordeel en anderzijds een vermindering van de staatsbegroting of een voldoende concreet economisch risico dat die begroting zal worden belast.

De vier voorwaarden in artikel 107, lid 1, VWEU waaraan een maatregel moet voldoen om staatssteun te vormen, zijn cumulatief. Het feit dat de verwijzende rechter zelf heeft aangegeven dat de betrokken middelen geen overheidsmiddelen zijn, maar particuliere middelen, aangezien zij afkomstig zijn van de aandeelhouders van de betrokken banken, is van doorslaggevend belang, omdat er overduidelijk geen sprake kan zijn van staatssteun wanneer de betrokken geldmiddelen particulier van aard zijn. Gelet op de zeer beperkte informatie die de verwijzende rechter heeft verstrekt, ben ik dan ook van mening dat in deze omstandigheden de artikelen 107 e.v. VWEU niet in de weg staan aan nationale bepalingen op grond waarvan een coöperatieve bank tot een vennootschap op aandelen moet worden omgevormd wanneer zij een bepaalde vermogensdrempel overschrijdt, en die beperkingen stellen aan de aflossing van de aandelen die de aandeelhouder bij uittreding in handen heeft, om te voorkomen dat de omgevormde bank wordt vereffend in omstandigheden waarin er geen sprake is van overheidsmiddelen.

In de tweede plaats kan ik vanwege de beperkte informatie in het verzoek om een prejudiciële beslissing niet nagaan of de betrokken maatregelen al dan niet selectief zijn. De verwijzende rechter lijkt er immers van uit te gaan dat alleen de situatie van de coöperatieve banken onderling op het punt van selectiviteit moet worden beoordeeld. Waarom dit zo is, wordt verder niet uitgewerkt in het verzoek om een prejudiciële beslissing. Ik betwijfel echter of andere banken of instellingen zich in een situatie bevinden die vergelijkbaar is met die van coöperatieve banken. In punt 54 van zijn arrest van 21 december 2016, Commissie/World Duty Free Group e.a. (C-20/15 P en C-21/15 P, EU:C:2016:981), heeft het Hof gepreciseerd dat de beoordeling van het selectieve karakter van het voordeel impliceert dat moet worden bepaald of een nationale maatregel binnen het kader van een bepaalde rechtsregeling ‘bepaalde ondernemingen of bepaalde producties’ kan begunstigen ten opzichte van andere ondernemingen die zich, gelet op de doelstelling van die regeling, in een feitelijk en juridisch vergelijkbare situatie bevinden en dus een verschillende behandeling krijgen die in wezen discriminerend is.

Ik ben dan ook van mening dat de artikelen 107 e.v. VWEU inzake staatssteun niet in de weg staan aan een nationale bepaling op grond waarvan een coöperatieve bank tot een vennootschap op aandelen moet worden omgevormd wanneer zij een bepaalde vermogensdrempel overschrijdt, en die beperkingen stelt aan de aflossing van de aandelen die de aandeelhouders bij uittreding in handen hebben, teneinde de eventuele vereffening van de omgevormde bank te voorkomen, wanneer de betrokken middelen afkomstig zijn van de aandeelhouders van de betrokken bank en dus particulier van aard zijn en geen overheidsmiddelen zijn.

Met zijn vijfde vraag verzoekt de Consiglio di Stato het Hof in wezen te beoordelen of artikel 10 van gedelegeerde verordening nr. 241/2014 verenigbaar is met de artikelen 16 en 17 van het Handvest.

Ik ben van mening dat deze vraag niet-ontvankelijk is omdat deze niet voldoet aan de voorschriften van artikel 94, onder c), van het Reglement voor de procesvoering van het Hof. De verwijzende rechter heeft, afgezien van een korte weergave van het betoog van verzoeksters over deze vraag, geenszins aangegeven wat hem ertoe heeft gebracht om een vraag te stellen over de geldigheid van artikel 10 van gedelegeerde verordening nr. 241/2014.

In dit verband heeft de verwijzende rechter in zijn verzoek om een prejudiciële beslissing enkel aangegeven dat volgens verzoeksters, naast de vraag naar de verenigbaarheid van de negende bijgewerkte versie van circulaire nr. 285 met artikel 10 van gedelegeerde verordening nr. 241/2014, de rechtmatigheid van deze verordening zelf moet worden onderzocht, aangezien de toepassing ervan een wezenlijke uitsluiting van de mogelijkheid tot terugbetaling van aandelen, zonder enig overeenkomstig recht op een onmiddellijke vergoeding, tot gevolg kan hebben.

Aangezien de verwijzende rechter de geldigheid van artikel 10 van gedelegeerde verordening nr. 241/2014 niet correct heeft betwist, moet deze bepaling overigens geldig en verenigbaar met de artikelen 16 en 17 van het Handvest worden geacht.51. In dit verband ben ik van mening dat, bij gebreke van enig andersluidende aanwijzing of argument van de verwijzende rechter, de beperkingen van de in de artikelen 16 en 17 van het Handvest erkende en beschermde rechten die worden opgelegd door de in artikel 10 van gedelegeerde verordening nr. 241/2014 vervatte prudentiële regels en normen, worden vermoed in het algemeen belang te zijn en het evenredigheidsbeginsel te eerbiedigen.