HR, 22-03-2016, nr. 14/06452

1. De verdachte is bij arrest van 4 december 2014 door het gerechtshof Amsterdam vrijgesproken van het onder 1 tenlastegelegde en wegens “medeplegen van opzettelijk iemand wederrechtelijk van de vrijheid beroven”, veroordeeld tot een voorwaardelijke werkstraf voor de duur van veertig uren, subsidiair twintig dagen jeugddetentie, met een proeftijd van twee jaren, met aftrek van voorarrest. Voorts heeft het hof de benadeelde partij niet-ontvankelijk verklaard in haar vordering.

2. Mr. P.H.L.M. Souren, advocaat te Amsterdam, heeft namens de verdachte een middel van cassatie voorgesteld.

3. De zaak hangt samen met zaaknummer 14/06450 J. In beide zaken zal ik vandaag concluderen.

4. Het middel klaagt dat de bewezenverklaarde vrijheidsberoving en het bewezenverklaarde opzet daartoe niet uit de bewijsvoering kan volgen.

5. Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard dat:

“hij op 29 maart 2013 te Amsterdam tezamen en in vereniging met een ander, opzettelijk [slachtoffer] wederrechtelijk van de vrijheid heeft beroofd en beroofd gehouden, immers zijn zij, verdachte en zijn mededader, voor de voordeur van die woning waarin zij zich bevonden, zijn gaan liggen waardoor [slachtoffer] werd belet die woning te verlaten.”

6. Deze bewezenverklaring berust op de navolgende bewijsmiddelen:

“1. De verklaring van de verdachte, afgelegd ter terechtzitting in hoger beroep van 30 oktober 2014.

[slachtoffer] wilde weg en we liepen naar beneden. [slachtoffer] zat op de trap en [medeverdachte] en ik lagen voor de trap. We lagen daar ongeveer een kwartier om [slachtoffer] te pesten. Op het moment dat [slachtoffer] over ons heen wilde stappen, gaf [medeverdachte] haar een tikje met zijn voet.

2. Een proces-verbaal met nummer PL135D 2013076177-27 van 30 maart 2013, in de wettelijke vorm opgemaakt door de daartoe bevoegde opsporingsambtenaren [verbalisant 1] en [verbalisant 2] , dossierpagina’s 66 t/m 69.

Dit proces-verbaal houdt in, voor zover hier van belang en zakelijk weergegeven, als aangifte van [betrokkene] :

Ik doe namens mijn minderjarige dochter [slachtoffer] aangifte.

Ik kreeg gisteren op 29 maart 2013 een sms bericht van [slachtoffer] met de volgende tekst: ik ben bij [verdachte] maar hij wil me niet laten gaan en ik mag niet zeggen dat ik bij hem was. Ik vroeg aan [slachtoffer] , word je daar vastgehouden? Ik hoorde haar zeggen: “ja”.

3. Een proces-verbaal informatief gesprek zeden met nummer PL135D 2013076177-14 van 30 maart 2013, in de wettelijke vorm opgemaakt door de daartoe bevoegde opsporingsambtenaren [verbalisant 3] en [verbalisant 4] , dossierpagina 14.

Dit proces-verbaal houdt in, voor zover hier van belang en zakelijk weergegeven, als verklaring van [slachtoffer] :

Ik was op 29 maart 2013 in de woning van [verdachte] . [medeverdachte] (het hof begrijpt: de verdachte1.) was er ook. Ik wilde weg uit het huis maar dat mocht niet van hen. [medeverdachte] heeft mij een paar keer geschopt tegen mijn been. De jongens bedachten een grapje; ze gingen op een deken voor de voordeur liggen en deden alsof ze sliepen. Als ik over hen heen probeerde te stappen werd ik geschopt en geslagen. Ik heb een sms naar mijn moeder gestuurd. Er stond in dat ik bij [verdachte] was en dat hij mij niet liet gaan. [verdachte] en [medeverdachte] deden alsof ze sliepen. Ik wilde naar buiten, maar ik werd weer naar binnen gesleurd.

4. Een proces-verbaal met nummer 2013076177-24 van 30 maart 2013, in de wettelijke vorm opgemaakt door de daartoe bevoegde opsporingsambtenaren [verbalisant 2] en [verbalisant 1] , dossierpagina’s 80 en 81.

Dit proces-verbaal houdt in, voor zover hier van belang en zakelijk weergegeven, als verklaring van [slachtoffer] :

Ik heb mijn moeder een sms gestuurd met de tekst: ‘Ik ben bij [verdachte] maar hij wilt me niet laten gaan’. [verdachte] en [medeverdachte] gingen met een deken voor de voordeur liggen. Ik mocht er niet over en langs. Als ik dat wel deed schopten ze tegen mijn been. De jongens deden een spelletje deur open deur dicht. Ik probeerde er tussendoor te glippen en dat lukte bijna, maar [medeverdachte] greep me bij mijn haar. De tweede keer lukte het me wel.

5. Een proces-verbaal van verhoor van getuige [slachtoffer] van 2 juli 2013 van de rechter-commissaris, belast met de behandeling van strafzaken in rechtbank Amsterdam.

Dit proces-verbaal houdt in, voor zover hier van belang en zakelijk weergegeven:

Toen gingen ze allebei als grapje voor de deur liggen, uitroepende: “we zijn moe!”. Een van de twee, ik weet niet meer wie, zei: “probeer maar over ons te springen maar als je ons aanraakt dan trappen wij je”. Ik probeerde over ze heen te stappen en toen kreeg ik drie trappen van [medeverdachte] . Ik heb geen verwondingen daarvan. Ik probeerde via mijn telefoon in contact te komen met mijn moeder. Ik sms’te: “Mam, ik ben bij [verdachte] en hij laat me niet gaan”. Toen heb ik geprobeerd de deur uit te komen. [verdachte] deed de deur steeds open en dicht als grapje. Steeds op het moment dat ik op de drempel kwam deed [verdachte] de deur weer dicht. Dan voel ik dat ik op dat moment ook nog aan mijn haren word getrokken. Ik weet niet wie dat deed. De derde keer dat ik probeerde weg te komen is het gelukt. Ik ben hard weggerend en heb mijn moeder laten weten waar ik was.

6. De getuigenverklaring van [slachtoffer], afgelegd ter terechtzitting in hoger beroep van 30 oktober 2014.

Ik ben op de trap gaan zitten en zij zaten voor de deur. Ik kon dus niet weg. Ik heb gezegd dat ik weg wilde omdat ik nog een verjaardag had. [verdachte] en [medeverdachte] lagen toen dwars voor de deur op de grond. Ze maakten er een spelletje van en zeiden: ‘probeer maar over ons heen te springen en als je ons niet aanraakt mag je weg’. [medeverdachte] heeft mij een trap gegeven toen ik over hem heen wilde stappen. Ik heb mijn moeder gesmst : ‘mama waar ben je?’ [verdachte] deed vervolgens de hele tijd de deur open en dicht en zei tegen mij: ‘ga dan’. Toen ik weg wilde rennen, trok hij aan mijn haar. Dit herhaalde zich maar op een gegeven moment kon ik gelukkig weg. Ergens op een grasveldje heb ik mijn moeder gesmst waar ik was.

7. Afbeeldingen van drie sms-berichten van [slachtoffer] , verzonden op 29 maart 2013, dossierpagina’s 18 t/m 21.

19:08:44: Mama waar ben je nu X

19:15:52: Ik ben bij [verdachte] maar hij wilt me niet laten gaan en ik mag niet zeggen dat ik bij hem was

19:36:18: [a-straat 1] .

8. Een proces-verbaal met nummer 2013076177-30 van 31 maart 2013, in de wettelijke vorm opgemaakt door de daartoe bevoegde opsporingsambtenaren [verbalisant 5] en [verbalisant 6] , dossierpagina’s 109 en 110.

Dit proces-verbaal houdt in, voor zover hier van belang en zakelijk weergegeven, als verklaring van de verdachte:

[medeverdachte] en ik waren moe en wij zijn toen voor de deur op de grond gaan liggen. [slachtoffer] wilde over [medeverdachte] heen stappen, maar dit lukte niet omdat [medeverdachte] haar wegduwde met zijn voet.

Vanaf dat moment reageerde [slachtoffer] heel fel naar [medeverdachte] .

Het hiervoor onder 7 vermelde bewijsmiddel is, nu het een geschrift als bedoeld in artikel 344, eerste lid, aanhef, onder 5° van het Wetboek van Strafvordering betreft, slechts gebezigd in verband met de inhoud van het andere bewijsmiddelen.”

7. Het bestreden arrest houdt voorts het navolgende in:

De raadsman van de verdachte heeft ter terechtzitting in hoger beroep van 20 november 2014 aan de hand van zijn pleitnotities bepleit dat de verdachte van het onder 2 ten laste gelegde dient te worden vrijgesproken nu het opzet op de wederrechtelijke vrijheidsberoving ontbreekt. De verdachte ging voor de grap samen met de medeverdachte [medeverdachte] (hierna: [medeverdachte] ) voor de deur liggen en niet als middel om [slachtoffer] daadwerkelijk het verlaten van de woning te beletten. (…)

Het hof overweegt hieromtrent als volgt.

(…)

[slachtoffer] heeft in een informatief zedengesprek op 29 maart 2013 het volgende verklaard.

Ik was op 29 maart 2013 in de woning van [verdachte] (het hof begrijpt: de verdachte). [medeverdachte] was er ook. Ik wilde weg uit het huis maar dat mocht niet van hen. [medeverdachte] heeft mij een paar keer geschopt tegen mijn been. De jongens bedachten een grapje; ze gingen op een deken voor de voordeur liggen en deden alsof ze sliepen. Als ik over hen heen probeerde te stappen werd ik geschopt en geslagen. Ik heb een sms naar mijn moeder gestuurd. Er stond in dat ik bij [verdachte] was en dat hij mij niet liet gaan. [verdachte] en [medeverdachte] deden alsof ze sliepen. Ik wilde naar buiten, maar ik werd weer naar binnen gesleurd.

Op 30 maart 2013 heeft [slachtoffer] hierover bij de politie het volgende verklaard.

Ik heb mijn moeder een sms gestuurd met de tekst: ‘Ik ben bij [verdachte] maar hij wilt me niet laten gaan’. [verdachte] en [medeverdachte] gingen met een deken voor de voordeur liggen. Ik mocht er niet over en langs. Als ik dat wel deed schopten ze tegen mijn been. De jongens deden een spelletje: deur open, deur dicht. Ik probeerde er tussendoor te glippen en dat lukte bijna, maar [medeverdachte] greep me bij mijn haar. De tweede keer lukte het me wel.

Op 2 juli 2013 heeft [slachtoffer] bij de rechter-commissaris het volgende verklaard.

Toen gingen ze allebei als grapje voor de deur liggen, uitroepende: “we zijn moe!”. Een van de twee, ik weet niet meer wie, zei: “probeer maar over ons te springen maar als je ons aanraakt dan trappen wij je”. Ik probeerde over ze heen te stappen en toen kreeg ik drie trappen van [medeverdachte] . Ik heb geen verwondingen daarvan. Ik probeerde via mijn telefoon in contact te komen met mijn moeder. Ik sms’te: “Mam, ik ben bij [verdachte] en hij laat me niet gaan”. Toen heb ik geprobeerd de deur uit te komen. [verdachte] deed de deur steeds open en dicht als grapje. Steeds op het moment dat ik op de drempel kwam deed [verdachte] de deur weer dicht. Dan voel ik dat ik op dat moment ook nog aan mijn haren word getrokken. Ik weet niet wie dat deed. De derde keer dat ik probeerde weg te komen is het gelukt. Ik ben hard weggerend en heb mijn moeder vervolgens laten weten waar ik was.

Ter terechtzitting in hoger beroep van 30 oktober 2014 heeft [slachtoffer] het volgende verklaard.

Ik ben op de trap gaan zitten en zij zaten voor de deur. Ik kon dus niet weg. Ik heb gezegd dat ik weg wilde omdat ik nog een verjaardag had. [verdachte] en [medeverdachte] lagen toen dwars voor de deur op de grond.

Ze maakten er een spelletje van en zeiden: ‘probeer maar over ons heen te springen en als je ons niet aanraakt mag je weg’. [medeverdachte] heeft mij een trap gegeven toen ik over hem heen wilde stappen. Ik heb mijn moeder gesmst : ‘mama waar ben je?’ [verdachte] deed vervolgens de hele tijd de deur open en dicht en zei tegen mij: ‘ga dan’. Toen ik weg wilde rennen, trok hij aan mijn haar. Dit herhaalde zich, maar op een gegeven moment kon ik gelukkig weg. Ergens op een grasveldje heb ik mijn moeder gesmst waar ik was.

De voormelde verklaringen van [slachtoffer] worden ondersteund door de zich in het dossier op pagina 18 tot en met 21 bevindende foto’s van drie sms-berichten uit de telefoon van [slachtoffer] . Deze berichten heeft zij op 29 maart 3013 naar haar moeder verzonden en houden het volgende in.

Om 19:08:44: Mama waar ben je nu x

Om 19:15:52: Ik ben bij [verdachte] maar hij wilme niet laten gaan en ik mag niet zeggen dat ik bij hem was

Om 19:36:18: [a-straat 1] .

De verdachte heeft op 31 maart 2013 bij de politie onder meer het volgende verklaard.

[medeverdachte] en ik waren moe en wij zijn toen voor de deur op de grond gaan liggen. [slachtoffer] wilde over [medeverdachte] heen stappen, maar dit lukte niet omdat [medeverdachte] haar wegduwde met zijn voet. Vanaf dat moment reageerde [slachtoffer] heel fel naar [medeverdachte] .

Ter terechtzitting in hoger beroep van 30 oktober 2014 heeft hij het volgende verklaard.

[slachtoffer] wilde weg en we liepen naar beneden. [slachtoffer] zat op de trap en [medeverdachte] en ik lagen voor de trap. We lagen daar ongeveer een kwartier om [slachtoffer] te pesten. Op het moment dat [slachtoffer] over ons heen wilde stappen, gaf [medeverdachte] haar een tikje met zijn voet.

Uit de bovengenoemde verklaringen van [slachtoffer] en de verdachte en de sms-berichten blijkt onmiskenbaar dat [slachtoffer] de woning wilde verlaten. De verdachte en [medeverdachte] hebben dat haar belet en hebben door aldus te handelen de grens waarbinnen nog van een grap gesproken zou kunnen worden, ruimschoots overschreden. Gelet op voormelde feiten en omstandigheden, in onderlinge samenhang bezien, acht het hof dan ook de aan de verdachte onder 2 ten laste gelegde wederrechtelijke vrijheidsberoving wettig en overtuigend bewezen. Het verweer van de raadsman wordt verworpen.”

8. Art. 282, eerste lid, Sr stelt twee gedragingen strafbaar – van de vrijheid beroven en van de vrijheid beroofd houden – en bedreigt dat gedrag met een gevangenisstraf van ten hoogste acht jaren. In dezelfde titel XVIII van het Derde Boek van het Wetboek van Strafrecht (misdrijven tegen de persoonlijke vrijheid) waarin art. 282 Sr is ondergebracht, zijn ook opgenomen art. 284 Sr (dwang) en art. 285, eerste lid, Sr (bedreiging), waarop telkens een gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren is gesteld. In de onderhavige zaak is de tenlastelegging uitsluitend op art. 282 Sr toegesneden.2.Art. 282, eerste lid, Sr luidt:

“Hij die opzettelijk iemand wederrechtelijk van de vrijheid berooft of beroofd houdt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste acht jaren of geldboete van de vijfde categorie.”

9. De in art. 282 Sr bedoelde ‘vrijheid’ betreft de lichamelijke vrijheid (in tegenstelling tot de geestelijke vrijheid). Bepalend voor de beantwoording van de vraag of sprake is van het beroven van die vrijheid is of het slachtoffer de vrijheid heeft om te gaan en te staan waar hij wil.3.Een typische situatie waarin sprake is van beroving van die vrijheid is die waarin iemand zich fysiek niet kan verwijderen van de plaats waar hij zich bevindt, zulks doordat hij ofwel opgesloten zit (zodat hij zich niet door de gewone uitgang kan verwijderen zonder geweld te plegen of te ondergaan), ofwel ‘gekneveld’ is (zodanig dat hij zich niet kan voortbewegen).4.Met Machielse meen ik dat voor het beantwoorden van de vraag of van vrijheidsberoving in de zin van art. 282 Sr sprake is “de intentie aangaande de duur waarmee iemand van zijn vrijheid wordt beroofd, minder belangrijk is dan de feitelijke situatie waarin hij gebracht wordt”.5.

10. Uit de gebezigde bewijsmiddelen blijkt de volgende gang van zaken. [slachtoffer] was samen met [medeverdachte] in de woning van de verdachte en gaf aan dat ze weg wilde. De verdachte en [medeverdachte] gingen op een deken dwars voor de deur liggen “om [slachtoffer] te pesten”. Ze maakten er een ‘spelletje’ van en zeiden tegen [slachtoffer] : “probeer maar over ons heen te springen en als je ons niet aanraakt mag je weg”. Als [slachtoffer] inderdaad over hen heen probeerde te stappen, werd ze geschopt, geslagen en aan haar haren weer naar binnen getrokken. De verdachte deed de deur afwisselend open en dicht. Zodra [slachtoffer] op de drempel kwam, deed de verdachte de deur dicht. [slachtoffer] wilde over [medeverdachte] heen stappen, maar dit lukte niet omdat [medeverdachte] haar wegduwde met zijn voet. [slachtoffer] stuurde een sms naar haar moeder met de inhoud dat ze bij [verdachte] (de verdachte) was en dat hij haar niet liet gaan. Na een kwartier lukte het [slachtoffer] om naar buiten te gaan.

11. Het middel klaagt allereerst over de bewezenverklaarde vrijheidsberoving. Gelet op het voorgaande getuigt het oordeel van het hof dat de verdachte [slachtoffer] van haar vrijheid heeft beroofd niet van een onjuiste rechtsopvatting, is het niet onbegrijpelijk en toereikend gemotiveerd. Blijkens de gebezigde bewijsmiddelen heeft het hof immers vastgesteld dat [slachtoffer] weg wilde uit de woning en heeft het hof eveneens vastgesteld dat dit niet mogelijk was doordat de verdachte en [medeverdachte] haar met gebruikmaking van geweld beletten om naar buiten te gaan. Dat het [slachtoffer] na ‘slechts’ een kwartier wel lukte om naar buiten te gaan en dat de verdachte en [medeverdachte] haar toen (kennelijk) niet tegenhielden, doet daaraan niet af. Ook de uit de bewijsmiddelen blijkende omstandigheid dat de verdachte en [medeverdachte] bij wijze van ‘grap’ voor de deur zijn gaan liggen doet daaraan – anders dan de steller van het middel meent – niet af. Immers, over humor valt (klaarblijkelijk) te twisten; uit de gebezigde bewijsmiddelen blijkt duidelijk dat [slachtoffer] wel degelijk de woning wilde verlaten en dat de verdachte dat wist. Met het hof meen ik dat de verdachte en [medeverdachte] door hun handelen de grens waarbinnen nog van een grap gesproken zou kunnen worden, ruimschoots hebben overschreden.

12. Het middel faalt in zoverre.

13. Het middel klaagt voorts over het bewezenverklaarde opzet op de vrijheidsberoving. Gelet op het voorgaande en in het bijzonder de in bewijsmiddel 1 opgenomen verklaring van de verdachte inhoudende dat hij en [medeverdachte] voor de deur lagen “om [slachtoffer] te pesten”, getuigt het oordeel van het hof dat de verdachte [slachtoffer] opzettelijk van de vrijheid heeft beroofd niet van een onjuiste rechtsopvatting, is het niet onbegrijpelijk en toereikend gemotiveerd. Uit die verklaring van de verdachte blijkt immers dat hij en [medeverdachte] [slachtoffer] opzettelijk beletten om de woning te verlaten. Dat opzet lijkt mij overigens niet voorwaardelijk van aard, maar onvoorwaardelijk.

14. Het middel faalt ook in zoverre.

15. Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen die tot vernietiging van de bestreden uitspraak aanleiding behoren te geven.

16. Deze conclusie strekt tot verwerping van het cassatieberoep.

De procureur-generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG