HvJ EU, 12-11-2019, nr. C-261/18

In het kader van het onderhavige beroep krachtens artikel 260, lid 2, VWEU stelt de Commissie dat Ierland zich niet heeft gevoegd naar het arrest van 3 juli 2008, Commissie/Ierland (C-215/06, EU:C:2008:380), doch enkel ten aanzien van de tweede grief, die is vervat in punt 1, tweede streepje, van het dictum van dat arrest. Het Hof heeft in dit verband geoordeeld dat Ierland, door niet alle nodige maatregelen te hebben getroffen om ervoor te zorgen dat de afgifte van de vergunningen voor de bouw van dit windturbinepark en de daarmee verbonden activiteiten, alsmede de uitvoering van de desbetreffende werkzaamheden, werden voorafgegaan door een milieueffectbeoordeling voor het project overeenkomstig de artikelen 5 tot en met 10 van richtlijn 85/337, zijn verplichtingen uit hoofde van de artikelen 2, 4 en 5 tot en met 10 van deze richtlijn niet is nagekomen.

Aangezien Ierland in wezen aanvoert dat de Commissie heeft nagelaten om het voorwerp van haar beroep te omschrijven en te bepalen welke maatregelen noodzakelijk zijn om uitvoering te geven aan punt 1, tweede streepje, van het dictum van het arrest van 3 juli 2008, Commissie/Ierland (C-215/06, EU:C:2008:380), moet worden aangenomen dat deze lidstaat in feite de ontvankelijkheid van het onderhavige beroep betwist.

Dienaangaande stelt de Commissie in haar verzoekschrift dat Ierland slechts uitvoering kan geven aan punt 1, tweede streepje, van het dictum van het arrest van 3 juli 2008, Commissie/Ierland (C-215/06, EU:C:2008:380), door de onwettige gevolgen van de niet-nakoming van de verplichting tot uitvoering van een voorafgaande milieueffectbeoordeling voor het windturbinepark ongedaan te maken en daartoe een procedure voor de regularisatie van het betrokken project in te leiden. Deze regularisatieprocedure moet een milieueffectbeoordeling voor dat project bevatten, die aan de vereisten van richtlijn 85/337 voldoet.

Ierland verwijt de Commissie dus ten onrechte dat zij de maatregelen die nodig zijn ter uitvoering van het arrest van 3 juli 2008, Commissie/Ierland (C-215/06, EU:C:2008:380), niet heeft omschreven en dat zij daardoor het voorwerp van haar beroep onvoldoende heeft gepreciseerd.

Derhalve moet worden geconcludeerd dat de stellingen van Ierland geen invloed hebben op de ontvankelijkheid van het onderhavige beroep.

Ierland betwist de gegrondheid van het onderhavige beroep door te stellen dat buiten de omzetting van richtlijn 85/337, geen specifieke maatregelen met betrekking tot het windturbinepark hoeven te worden vastgesteld en dat met name de aan de beheerder van dit park verleende vergunningen, die definitief zijn geworden, volgens het nationale recht niet kunnen worden ingetrokken.

De Commissie is daarentegen van mening dat Ierland, zoals in punt 66 van het onderhavige arrest in herinnering is gebracht, de onwettige gevolgen van de vastgestelde niet-nakoming ongedaan dient te maken en in het kader van een regularisatieprocedure een milieueffectbeoordeling voor het windturbinepark moet verrichten, die aan de eisen van deze richtlijn voldoet.

In die omstandigheden moet worden onderzocht welke verplichtingen op een lidstaat rusten wanneer de vergunning voor een project is verleend in strijd met de in richtlijn 85/337 opgelegde verplichting om een voorafgaande beoordeling van de milieueffecten ervan uit te voeren, in het bijzonder in het geval waarin de vergunning niet is aangevochten binnen de in de nationale wet gestelde termijn en dus definitief is geworden in de nationale rechtsorde.

In dit verband zij eraan herinnerd dat artikel 2, lid 1, van richtlijn 85/337 bepaalt dat projecten die een aanzienlijk milieueffect kunnen hebben in de zin van artikel 4 van deze richtlijn, gelezen in samenhang met bijlage I of II bij die richtlijn, aan een beoordeling van die effecten moeten worden onderworpen voordat de vergunning wordt verleend (arrest van 7 januari 2004, Wells, C-201/02, EU:C:2004:12, punt 42).

De omstandigheid dat een dergelijke beoordeling vooraf dient te worden uitgevoerd, vindt haar rechtvaardiging in de noodzaak dat de bevoegde instantie in het besluitvormingsproces zo vroeg mogelijk rekening houdt met de milieueffecten van alle technische plannings- en beslissingsprocessen om het ontstaan van vervuiling of hinder van meet af aan te vermijden, in plaats van later de gevolgen ervan te bestrijden (arresten van 3 juli 2008, Commissie/Ierland, C-215/06, EU:C:2008:380, punt 58, en 26 juli 2017, Comune di Corridonia e.a., C-196/16 en C-197/16, EU:C:2017:589, punt 33).

Richtlijn 85/337 bevat daarentegen geen bepalingen betreffende de gevolgen die moeten worden verbonden aan niet-naleving van deze verplichting tot voorafgaande beoordeling (zie in die zin arrest van 26 juli 2017, Comune di Corridonia e.a., C-196/16 en C-197/16, EU:C:2017:589, punt 34).

Krachtens het in artikel 4, lid 3, VEU neergelegde beginsel van loyale samenwerking zijn de lidstaten evenwel verplicht de onwettige gevolgen van deze schending van het Unierecht ongedaan te maken. Deze verplichting geldt ten aanzien van elk orgaan van de betrokken lidstaat en met name ten aanzien van de nationale autoriteiten die in het kader van hun bevoegdheden verplicht zijn alle nodige maatregelen te treffen om het verzuim van een milieueffectbeoordeling te herstellen, bijvoorbeeld door een reeds verleende vergunning in te trekken of op te schorten, teneinde een dergelijke beoordeling alsnog te verrichten (zie in die zin arresten van 7 januari 2004, Wells, C-201/02, EU:C:2004:12, punt 64, en 26 juli 2017, Comune di Corridonia e.a., C-196/16 en C-197/16, EU:C:2017:589, punt 35).

Wat de mogelijkheid betreft om dat verzuim achteraf te regulariseren, verzet richtlijn 85/337 zich er niet tegen dat verrichtingen of handelingen die naar Unierecht onregelmatig zijn, ingevolge nationale regels in bepaalde gevallen kunnen worden geregulariseerd, mits de belanghebbenden daardoor niet in de gelegenheid worden gesteld om de Unierechtelijke regels te omzeilen of buiten toepassing te laten, en de regularisatiemogelijkheid uitzonderlijk blijft (arrest van 26 juli 2017, Comune di Corridonia e.a., C-196/16 en C-197/16, EU:C:2017:589, punten 37 en 38).

Een beoordeling die, in het kader van een dergelijke regularisatieprocedure, na de bouw en de ingebruikneming van een installatie wordt uitgevoerd, mag niet beperkt blijven tot de toekomstige milieueffecten van die installatie, maar dient ook de milieueffecten in aanmerking te nemen die zich sinds de verwezenlijking ervan hebben voorgedaan (zie in die zin arrest van 26 juli 2017, Comune di Corridonia e.a., C-196/16 en C-197/16, EU:C:2017:589, punt 41).

Richtlijn 85/337 staat daarentegen in de weg aan een nationale wettelijke regeling op grond waarvan de nationale autoriteiten, zelfs zonder bewezen buitengewone omstandigheden, een regulariserende vergunning kunnen afgeven die dezelfde gevolgen heeft als die welke zijn verbonden aan een voorafgaande vergunning die is verleend na een milieueffectbeoordeling die overeenkomstig artikel 2, lid 1, en artikel 4, leden 1 en 2, van deze richtlijn is verricht (zie in die zin arresten van 3 juli 2008, Commissie/Ierland, C-215/06, EU:C:2008:380, punt 61; 17 november 2016, Stadt Wiener Neustadt, C-348/15, EU:C:2016:882, punt 36, en 26 juli 2017, Comune di Corridonia e.a., C-196/16 en C-197/16, EU:C:2017:589, punt 39).

Die richtlijn verzet zich ook tegen een wettelijke maatregel die zou toestaan dat een project dat had moeten worden onderworpen aan een beoordeling van zijn effect op het milieu in de zin van artikel 2, lid 1, van richtlijn 85/337, moet worden geacht aan een dergelijke beoordeling te zijn onderworpen zonder dat ook maar is voorzien in een beoordeling achteraf en zonder dat sprake is van enige buitengewone omstandigheid (zie in die zin arrest van 17 november 2016, Stadt Wiener Neustadt, C-348/15, EU:C:2016:882, punt 38).

Richtlijn 85/337 verzet er zich tevens tegen dat projecten met een vergunning waartegen geen rechtstreeks beroep meer kan worden ingesteld omdat de in de nationale wetgeving bepaalde beroepstermijn verstreken is, zonder meer worden geacht rechtmatig te zijn vergund conform de eisen van de milieueffectbeoordelingsverplichting (arrest van 17 november 2016, Stadt Wiener Neustadt, C-348/15, EU:C:2016:882, punt 43).

In de onderhavige zaak staat vast dat Ierland, middels een in juli 2010 doorgevoerde wetswijziging, een procedure in zijn wetgeving heeft ingevoerd om projecten te regulariseren die in strijd met de milieueffectbeoordelingsverplichting zijn vergund. Uit het dossier waarover het Hof beschikt blijkt dat de modaliteiten van deze procedure zijn vastgelegd in deel XA van de PDAA, waarvan de bepalingen zijn vastgesteld om te voldoen aan de uit het arrest van 3 juli 2008, Commissie/Ierland (C-215/06, EU:C:2008:380), voortvloeiende vereisten.

Section 177B, lid 1 en lid 2, onder b), van deel XA van de PDAA bepaalt dat wanneer met name bij ‘definitief arrest van het Hof van Justitie van de Europese Unie’ is geoordeeld dat de vergunning voor een project waarvoor een milieueffectbeoordeling vereist is onrechtmatig is verleend, de bevoegde autoriteit de beheerder van het project schriftelijk daarvan kennis geeft en hem gelast om een vervangende vergunning aan te vragen. In section 177B, lid 2, onder c), wordt gepreciseerd dat de beheerder volgens deze kennisgeving samen met de vergunningaanvraag een corrigerende milieueffectbeoordeling (‘remedial environmental impact statement’) moet indienen.

Voorts staat section 177 C van deel XA van de PDAA onder dezelfde omstandigheden toe dat de beheerder van een project dat in strijd met de verplichting van een voorafgaande milieueffectbeoordeling is vergund, verzoekt om de regularisatieprocedure in te leiden. Indien zijn verzoek wordt ingewilligd, moet de beheerder overeenkomstig section 177 D, lid 7, onder b), van deel XA van de PDAA een corrigerende milieueffectbeoordeling overleggen.

Dat neemt niet weg dat op de referentiedatum voor de beoordeling van het bestaan van een niet-nakoming overeenkomstig artikel 260, lid 2, VWEU, te weten het einde van de termijn die is gesteld in de aanmaningsbrief die krachtens deze bepaling is verzonden (zie in die zin arrest van 11 december 2012, Commissie/Spanje, C-610/10, EU:C:2012:781, punt 67), met andere woorden eind mei 2010 volgens de in punt 26 van het onderhavige arrest genoemde aanmaning van 22 maart 2010, Ierland ervan had afgezien om in het kader van de regularisatie van de betrokken vergunningen een nieuwe milieueffectbeoordeling voor het windturbinepark te verrichten en dus handelde in strijd met het gezag dat toekomt aan punt 1, tweede streepje, van het dictum van het arrest van 3 juli 2008, Commissie/Ierland (C-215/06, EU:C:2008:380).

Ierland heeft ter terechtzitting niettemin gesteld dat het de regularisatieprocedure uiteindelijk niet ambtshalve kan toepassen ten aanzien van de voor de bouw van het windturbinepark verleende vergunningen. Nadat de daartoe bevoegde gemeentelijke autoriteiten deze procedure uit hoofde van section 177 B van deel XA van de PDAA hadden ingeleid, hadden zij aan deze procedure immers een einde gemaakt. Hoewel deze autoriteiten overheidsorganen zijn, zijn zij onafhankelijk en ontsnappen zij dus aan de controle van de Ierse regering.

Tevens stelt Ierland dat het de beheerder van het windturbinepark niet kan dwingen een vervangende vergunning overeenkomstig section 177 C van deel XA van de PDAA aan te vragen. Het is juist dat die beheerder voor 100 % in handen is van een semioverheidsbedrijf waarvan 90 % van de aandelen in handen zijn van Ierland. De beheerder oefent het dagelijks beheer van zijn activiteiten evenwel onafhankelijk uit.

Ierland betoogt ook dat het rechtszekerheidsbeginsel en het beginsel van bescherming van het gewettigd vertrouwen zich verzetten tegen de intrekking van een bestuursrechtelijk besluit, zoals de vergunningen die in de onderhavige zaak aan de orde zijn, dat wegens het verstrijken van de beroepstermijn niet meer vatbaar is voor rechtstreeks beroep en dientengevolge definitief is geworden.

Deze argumenten van Ierland moeten evenwel worden afgewezen.

Om te beginnen zij eraan herinnerd dat volgens vaste rechtspraak een lidstaat zich niet mag beroepen op bepalingen, praktijken of situaties van zijn interne rechtsorde ter rechtvaardiging van de niet-nakoming van uit het Unierecht voortvloeiende verplichtingen (arresten van 2 december 2014, Commissie/Griekenland, C-378/13, EU:C:2014:2405, punt 29, en 24 januari 2018, Commissie/Italië, C-433/15, EU:C:2018:31, punt 56 en aldaar aangehaalde rechtspraak). Hieruit volgt dat Ierland de niet-uitvoering van de verplichtingen die voortvloeien uit het arrest van 3 juli 2008, Commissie/Ierland (C-215/06, EU:C:2008:380), niet kan rechtvaardigen door zich te beroepen op nationale bepalingen waarbij de mogelijkheden om een regularisatieprocedure in te leiden worden beperkt, zoals section 177 B en section 177 C van deel XA van de PDAA, die Ierland juist ter uitvoering van dat arrest in zijn nationale wetgeving heeft ingevoerd.

Met betrekking tot de stelling dat het voor deze lidstaat onmogelijk is om de bevoegde gemeentelijke autoriteiten te verplichten de in de Ierse wetgeving geregelde regularisatieprocedure in te leiden, moet in elk geval eraan worden herinnerd dat volgens de in punt 75 van het onderhavige arrest aangehaalde rechtspraak elk orgaan van die lidstaat en met name die gemeentelijke autoriteiten gehouden zijn om in het kader van hun bevoegdheden alle nodige maatregelen te treffen om het verzuim van een milieueffectbeoordeling voor het windturbinepark te herstellen.

Wat vervolgens het stilzitten van de beheerder van het windturbinepark betreft, of zelfs zijn weigering om de regularisatieprocedure overeenkomstig section 177 C van deel XA van de PDAA in te leiden, volstaat het, mutatis mutandis, te verwijzen naar de overwegingen in punt 89 van het onderhavige arrest, aangezien die beheerder door Ierland wordt gecontroleerd. Die beheerder moet dus worden beschouwd als een overheidsorgaan van deze lidstaat, waarvoor de uit de richtlijnen van de Europese Unie voortvloeiende verplichtingen gelden, zoals de Commissie terecht heeft gesteld (arrest van 14 juni 2007, Medipac-Kazantzidis, C-6/05, EU:C:2007:337, punt 43 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Met betrekking tot het argument dat Ierland ontleent aan het feit dat het rechtszekerheidsbeginsel en het beginsel van bescherming van het gewettigd vertrouwen zich verzetten tegen intrekking van de aan de beheerder van het windturbinepark onrechtmatig verleende vergunningen, dient ten eerste eraan te worden herinnerd dat de niet-nakomingsprocedure berust op de objectieve vaststelling dat een lidstaat de verplichtingen niet is nagekomen die het Verdrag of een handeling van afgeleid recht hem oplegt en ten tweede dat de intrekking van een onwettige handeling weliswaar binnen een redelijke termijn moet plaatsvinden en dat rekening moet worden gehouden met de mate waarin de betrokkene eventueel op de rechtmatigheid van die handeling heeft kunnen vertrouwen, doch dat dit niet wegneemt dat een dergelijke intrekking in beginsel is toegestaan (arrest van 4 mei 2006, Commissie/Verenigd Koninkrijk, C-508/03, EU:C:2006:287, punten 67 en 68).

Ierland kan zich dus niet beroepen op de rechtszekerheid en op het gewettigd vertrouwen van de betrokken ondernemer in de verworven rechten om zich te verzetten tegen de gevolgen van de objectieve vaststelling dat het zijn verplichtingen niet is nagekomen die richtlijn 85/337 ter zake van de milieueffectbeoordeling voor sommige projecten oplegt (zie in die zin arrest van 4 mei 2006, Commissie/Verenigd Koninkrijk, C-508/03, EU:C:2006:287, punt 69).

Hoe dan ook beperkt Ierland zich ertoe te stellen dat de betrokken vergunningen na het verstrijken van de termijn van twee maanden, respectievelijk de bij de PDAA gestelde termijn van acht weken niet meer vatbaar waren voor rechtstreeks beroep en door de nationale autoriteiten niet ter discussie konden worden gesteld.

Met dit betoog gaat Ierland echter voorbij aan de in punt 80 van het onderhavige arrest aangehaalde rechtspraak van het Hof, volgens welke projecten met een vergunning waartegen geen rechtstreeks beroep meer kan worden ingesteld omdat de in de nationale wetgeving bepaalde beroepstermijn verstreken is, niet zonder meer kunnen worden geacht rechtmatig te zijn vergund conform de eisen van de milieueffectbeoordelingsverplichting.

Opgemerkt zij nog dat het weliswaar niet is uitgesloten dat een beoordeling die na de bouw en de inbedrijfstelling van de betrokken installatie is verricht met het oog op het herstellen van het verzuim om vóór de afgifte van de vergunningen de milieueffectbeoordeling ervan te hebben verricht, kan leiden tot hetzij de intrekking van de afgegeven vergunningen, hetzij tot de wijziging ervan, maar deze vaststelling doet geen afbreuk aan de mogelijkheid van een marktdeelnemer die heeft gehandeld in overeenstemming met de regeling van een lidstaat, die in strijd met het Unierecht bleek te zijn, om deze staat op grond van de nationale regeling te verzoeken om vergoeding van de schade die hij door het handelen en nalaten van die staat heeft geleden.

Gelet op het voorgaande moet worden vastgesteld dat Ierland, door niet alle maatregelen te hebben genomen die noodzakelijk zijn ter uitvoering van punt 1, tweede streepje, van het dictum van het arrest van 3 juli 2008, Commissie/Ierland (C-215/06, EU:C:2008:380), zijn verplichtingen uit hoofde van artikel 260, lid 1, VWEU niet is nagekomen.

Vooraf moet eraan worden herinnerd dat het Hof in de uitoefening van de hem op dat gebied verleende beoordelingsbevoegdheid gelijktijdig een dwangsom en een forfaitaire som mag opleggen (arrest van 14 november 2018, Commissie/Griekenland, C-93/17, EU:C:2018:903, punt 153).

De veroordeling tot betaling van een forfaitaire som en de vaststelling, in voorkomend geval, van de hoogte van die som moeten in elk concreet geval gebaseerd blijven op alle relevante aspecten die zowel verband houden met de kenmerken van de vastgestelde niet-nakoming als met de houding van de lidstaat waarop de op grond van artikel 260 VWEU ingeleide procedure betrekking heeft. Dienaangaande verleent dit artikel het Hof een ruime beoordelingsbevoegdheid teneinde te beslissen om al dan niet een dergelijke sanctie op te leggen en in voorkomend geval het bedrag ervan te bepalen (arrest van 14 november 2018, Commissie/Griekenland, C-93/17, EU:C:2018:903, punt 154).

Bovendien staat het aan het Hof om in de uitoefening van zijn beoordelingsbevoegdheid de hoogte van die forfaitaire som zodanig vast te stellen dat dit in de gegeven omstandigheden passend is en evenredig is aan de begane inbreuk. Vooral de ernst van de vastgestelde inbreuk, de periode gedurende welke die inbreuk is blijven voortbestaan na de uitspraak van het arrest waarbij die inbreuk is vastgesteld en de financiële draagkracht van de betrokken lidstaat zijn in dit verband relevante factoren (zie in die zin arresten van 2 december 2014, Commissie/Italië, C-196/13, EU:C:2014:2407, punten 117 en 118, en 14 november 2018, Commissie/Griekenland, C-93/17, EU:C:2018:903, punten 156, 157 en 158).

Wat in de eerste plaats de ernst van de inbreuk betreft, zij eraan herinnerd dat de doelstelling van milieubescherming een van de wezenlijke doelstellingen van de Unie vormt en een zowel sectoroverschrijdend als fundamenteel karakter heeft (zie in die zin arrest van 28 februari 2012, Inter-Environnement Wallonie en Terre wallonne, C-41/11, EU:C:2012:103, punt 57 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

De milieueffectbeoordeling als bedoeld in richtlijn 85/337 is een van de fundamentele mechanismen van milieubescherming daar zij het mogelijk maakt om van meet af aan het ontstaan van vervuiling of hinder te vermijden, in plaats van later de gevolgen ervan te bestrijden, zoals in punt 73 van het onderhavige arrest in herinnering is gebracht.

Overeenkomstig de in punt 75 van het onderhavige arrest aangehaalde rechtspraak verlangt het Unierecht dat de lidstaten in geval van niet-nakoming van de milieueffectbeoordelingsverplichting ten minste de daaruit voortvloeiende onwettige gevolgen ongedaan maken (zie in die zin arrest van 26 juli 2017, Comune di Corridonia e.a., C-196/16 en C-197/16, EU:C:2017:589, punt 35).

Zoals uit de punten 23 tot en met 36 van het onderhavige arrest blijkt, zijn sinds de vaststelling van de niet-nakoming in het arrest van 3 juli 2008, Commissie/Ierland (C-215/06, EU:C:2008:380), bestaande in de niet-naleving van de verplichting om vóór de toelating en de bouw van het windturbinepark een milieueffectbeoordeling te verrichten, meer dan elf jaar verstreken zonder dat Ierland de nodige maatregelen heeft genomen om zich te voegen naar punt 1, tweede streepje, van het dictum van dat arrest.

Ierland heeft weliswaar in juli 2010 de PDAA vastgesteld, waarvan deel XA voorziet in een procedure voor regularisatie van projecten die in strijd met de milieueffectbeoordelingsverplichting zijn vergund, maar heeft iets meer dan twee jaar later aan de Commissie meegedeeld dat het de regularisatieprocedure niet zou toepassen, terwijl het sinds april 2009 het tegenovergestelde had beweerd. Ierland stelde daarentegen wel voor een niet-officiële beoordeling uit te voeren, die op geen enkele rechtsgrondslag berustte. In de brief van 29 maart 2019 — en dus twee dagen vóór de terechtzitting voor het Hof in de onderhavige zaak — heeft Ierland zijn standpunt nogmaals gewijzigd en thans stelt het dat de beheerder van het windturbinepark om de toepassing van de in deel XA van de PDAA bedoelde regularisatieprocedure zal verzoeken. Ter terechtzitting was Ierland echter niet in staat aan te geven of deze procedure ambtshalve door de bevoegde autoriteiten zou worden ingeleid, overeenkomstig section 177 B van deel XA van de PDAA, dan wel op verzoek van die beheerder, overeenkomstig section 177 C van deel XA van de PDAA. Ierland was evenmin in staat de datum te noemen waarop die procedure een aanvang zou nemen. Tot op heden heeft het Hof hierover geen nadere informatie ontvangen.

Vastgesteld zij dat het gedrag van Ierland, in die omstandigheden, aantoont dat deze lidstaat niet heeft gehandeld overeenkomstig zijn verplichting tot loyale samenwerking om een einde te maken aan de niet-nakoming die is vastgesteld in punt 1, tweede streepje, van het dictum van het arrest van 3 juli 2008, Commissie/Ierland (C-215/06, EU:C:2008:380), hetgeen een verzwarende omstandigheid vormt.

Aangezien dat arrest nog niet volledig is uitgevoerd, kan het Hof derhalve slechts vaststellen dat sprake is van een buitengewoon lange duur van een inbreuk waarvan, gelet op de met richtlijn 85/337 nagestreefde doelstelling van milieubescherming, vaststaat dat zij ernstig is (zie naar analogie arrest van 22 februari 2018, Commissie/Griekenland, C-328/16, EU:C:2018:98, punt 94).

Wat in de tweede plaats de duur van de inbreuk betreft, moet eraan worden herinnerd dat bij de beoordeling ervan rekening moet worden gehouden met het tijdstip waarop het Hof de feiten beoordeelt en niet met het tijdstip waarop de Commissie zich tot het Hof wendt. In casu is de duur van de inbreuk, te weten meer dan elf jaar vanaf de datum van de uitspraak van het arrest van 3 juli 2008, Commissie/Ierland (C-215/06, EU:C:2008:380), aanzienlijk (zie naar analogie arrest van 22 februari 2018, Commissie/Griekenland, C-328/16, EU:C:2018:98, punt 99).

Ofschoon artikel 260, lid 1, VWEU niet aangeeft binnen welke termijn aan een arrest uitvoering moet worden gegeven, vereist volgens vaste rechtspraak het belang van onverwijlde en eenvormige toepassing van het Unierecht immers dat die uitvoering onverwijld in gang wordt gezet en zo snel mogelijk wordt voltooid (arrest van 22 februari 2018, Commissie/Griekenland, C-328/16, EU:C:2018:98, punt 100).

Wat in de derde plaats de financiële draagkracht van de betrokken lidstaat betreft, volgt uit de rechtspraak van het Hof dat de recente evolutie van het bruto binnenlands product (bbp) van die lidstaat, in de stand ervan op de datum van het feitenonderzoek door het Hof, in aanmerking moet worden genomen (arrest van 22 februari 2018, Commissie/Griekenland, C-328/16, EU:C:2018:98, punt 101).

Gelet op alle omstandigheden van de onderhavige zaak moet worden vastgesteld dat, om daadwerkelijk te voorkomen dat vergelijkbare inbreuken op het Unierecht zich in de toekomst zullen herhalen, een forfaitaire som moet worden opgelegd waarvan de hoogte dient te worden vastgesteld op 5 000 000 EUR.

Bijgevolg moet Ierland worden veroordeeld tot betaling aan de Commissie van een forfaitaire som van 5 000 000 EUR.

Volgens vaste rechtspraak is de oplegging van een dwangsom in beginsel slechts gerechtvaardigd indien de niet-nakoming bestaande in de niet-uitvoering van een eerder arrest, voortduurt tot aan het onderzoek van de feiten door het Hof (arrest van 14 november 2018, Commissie/Griekenland, C-93/17, EU:C:2018:903, punt 108 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In casu staat vast, zoals met name in de punten 118 en 119 van het onderhavige arrest is opgemerkt, dat Ierland nog steeds geen milieueffectbeoordeling voor het windturbinepark heeft verricht in het kader van een procedure voor regularisatie van de betrokken vergunningen die in strijd met de in richtlijn 85/337 vastgelegde verplichting tot voorafgaande milieueffectbeoordeling zijn verleend. Op de datum van het onderzoek van de feiten door het Hof beschikt het Hof niet over informatie waaruit zou blijken dat deze situatie eventueel is gewijzigd.

Gelet op het voorgaande moet worden vastgesteld dat de aan Ierland verweten niet-nakoming voortduurt tot aan het onderzoek van de feiten van de zaak door het Hof.

In die omstandigheden vormt de veroordeling van Ierland tot betaling van een dwangsom een passend financieel middel om die lidstaat ertoe aan te zetten de nodige maatregelen te nemen om de vastgestelde niet-nakoming te beëindigen en ervoor te zorgen dat het arrest van 3 juli 2008, Commissie/Ierland (C-215/06, EU:C:2008:380), volledig wordt uitgevoerd.

Wat de berekening van de hoogte van de dwangsom betreft, is het vaste rechtspraak dat de dwangsom moet worden vastgesteld naargelang van de mate van overreding die nodig is om de lidstaat die nalaat een niet-nakomingsarrest uit te voeren, tot ander gedrag te brengen en de gelaakte inbreuk te doen beëindigen. Het staat aan het Hof om de dwangsom, in de uitoefening van zijn beoordelingsbevoegdheid, aldus vast te stellen dat zij in de gegeven omstandigheden passend is alsook evenredig is aan de vastgestelde niet-nakoming en aan de financiële draagkracht van de betrokken lidstaat (arrest van 14 november 2018, Commissie/Griekenland, C-93/17, EU:C:2018:903, punten 117 en 118).

De voorstellen van de Commissie in verband met de hoogte van de dwangsom kunnen het Hof niet binden en vormen louter een nuttige referentiebasis. Het Hof moet vrij blijven om het bedrag en de vorm van de opgelegde dwangsom te kiezen die het geschikt acht om de betrokken lidstaat aan te sporen een einde te maken aan de niet-uitvoering van zijn verplichtingen uit hoofde van het Unierecht (zie in die zin arrest van 14 november 2018, Commissie/Griekenland, C-93/17, EU:C:2018:903, punt 119).

Voor de vaststelling van het bedrag van de dwangsom zijn de basiscriteria die moeten worden gehanteerd om te verzekeren dat die dwangsom een dwingend karakter heeft met het oog op de eenvormige en effectieve toepassing van het Unierecht, in beginsel de ernst en de duur van de inbreuk alsook de financiële draagkracht van de betrokken lidstaat. Bij de toepassing van deze criteria dient in het bijzonder rekening te worden gehouden met de consequenties van de niet-uitvoering voor de particuliere en publieke belangen en met de spoed waarmee de betrokken lidstaat ertoe moet worden aangezet zijn verplichtingen na te komen (arrest van 14 november 2018, Commissie/Griekenland, C-93/17, EU:C:2018:903, punt 120).

Gelet op alle juridische en feitelijke gegevens die tot de vaststelling van de niet-nakoming hebben geleid, en gezien de overwegingen in de punten 115 tot en met 124 van het onderhavige arrest, acht het Hof het in de onderhavige zaak passend om een dwangsom van 15 000 EUR per dag op te leggen.

Ierland moet dus worden veroordeeld tot betaling aan de Commissie van een dwangsom van 15 000 EUR per dag vertraging bij de uitvoering van de maatregelen die nodig zijn om zich te voegen naar het arrest van 3 juli 2008, Commissie/Ierland (C-215/06, EU:C:2008:380), te rekenen vanaf de datum van de uitspraak van het onderhavige arrest tot de dag waarop het eerste arrest volledig zal zijn uitgevoerd.